Archives for August 2014

LEKSIONE NGA DEKANATI I LLESH ZEF DOÇIT TË LURËS

August 19, 2014 by dgreca

Nga Ramiz LUSHAJ/
1.Me një “Centaur” 32 tonësh të markës angleze me shofer një djalë nga Vlora u nisa nga kantieri i prodhimit nr. 2 tek vinçi “katërmeterkubshi” tek “Ura e Telit” në Bujan për në Dushaj të hidrocentralit të Fierzës. Aty zhdripa për me shkue tek shkolla e mesme profesionale me degët ndërtim, elektrike e mekanike, e cila kualifikonte ndërtimtarët e veprës së dritës për nevojat e saj të ditës e përspektivës. Tue ec rrugës u takova me një burrë të shtatshëm e të pushtetshëm, trupadrejt si lis, mjaft i afërt në bisedë po folke me “qitje të largët”. Ishte Llesh Zef Doçi i Lurës, njëri nga ata burra të lartë që kishte vend e rend për mirë në “Universitetin popullor të Dibrës” me pleqnitë, me filozofitë e veta. Nga permendja e vargjeve e kuptoja se e njihte mirë edhe të madhin Gjergj Fishta, gjeniu i letrave i ndaluar nga shteti monist. Koha përballëse i shkruhej në rrudhat e ballit. Në dritën e syve rrezatonte mirësi. Në meditimet e të foluren e tij vrellonte mençuri.
Tek shkolla e Fierzës nxanësit e mbasdites ishin në mësim pa shkëputje nga puna, po roja e derës na e dha të drejtën e hymjes brenda pasi Lleshi ishte mik i ardhun nga larg, nga Lura, i mbajtun fort aq sa me ra në sy me veshjen e të folunit e tij autoritetar. Ai po donte me e takue djalin e vet… Ai ishte njeri zotërues në komunikimin me të tjerët.
-Asht’ baba i Dod Doçit… – i thashë rojes së shkollës, i cili u çel në fytyrë e i foli do’ fjalë të mira për Dodën. Ato fjalë ishin aq lëvdata saqë si thuhej asokohe në politikë: “Po don’ me e pranue në parti” apo si i thoshin në traditë: “po don’ me e ba dhandërr”. Natyrisht, i riu luras, Dodë Llesh Zef Doçi, i katërti brez në atë shkollë të njohur të hapur para tre vitesh, ndërtimtar i përkushtuar i veprës së dritës, veprimtar i shquar i rinisë në Fierzë e rrethin e Tropojës, i meritonte ato fjalë, edhe tek ajo derë e në atë ditë.
Atëherë Llesh Zef Doçi i Lurës e ndali hapin dhe e kqyri rojen ngultas e fytyrëqeshur. Ndoshta deshti me e dit’ a janë fjalë ajri apo ari. Po roja nuk i la shumë kohë për me folë prapë Lleshit pasi ia tha e dha atë fjalën që ia ngroh shpirtin secilit prind: “Paska pasë kujt me i nga (ngjaj) djali yt…”. Atij i mbeti veç me fjalathanë “Faleminderit” me atë qytetarinë e tij e me shtue diçka dlirtas e ngucamë për mirë me humor, tue fol si luras, si dibran, nga filozofia e vet urtnore. Të tre qeshëm bashkarisht. Ecëm të dy…

2.Llesh Zef Doçi i Lurës para e unë mbas tij, i sy kaluam me plot ndalesa stendat në korridoret e mëdha e të gjata në tre katet e shkollës së Fierzës. I kisha pa edhe herë të tjera, ndaj më dukej sikur kishim shkue “për inspektim” aq me vëmendje i shihte ato. Gaboja asokohe. Sigurisht, përngutje. Lleshit nja 50 vjeçar ende i rrinte zgjuar pasioni i detyrës fisnike të mësuesit, prej së cilës ishte nda’ përgjithmonë prej saj, pasi kishte krye detyra të ndryshme shtetërore në Lurë e qytetin e Dibrës, në Sllovë, Kastriot, etj. Tani, në dekadën ’70, ai kishte kalue dy vite sfidë, ndoshta nga ma të vështirat në jetën e tij krenare, elitare. E kishin luftue padenjësisht në karierë, po nuk e kishin mposht në zemrën e shpirtin e tij dinjitar.
Si djalosh 20 vjeçar e dveta në tepri: “A e dinë fëmijët e tu e të vllaut (Markut)… për ardhjen tuaj në Fierzë?!”. Po ai m’u gjegj qetësisht se ua kishte përcjellë lajmin po nuk iu kishte njoftue datën. Kjo, jo për ndonjë pakujdesi të Llesh Zef Doçit të Lurës, pasi edhe hapin e hidhte për mos me e kthye kryet mbas, për me iu dal punëve prijas e ballas, po e kishte pas’ nji parim të jetës së tij, një rregull të pashkruar e të ligjëruar: me i lanë fëmijët me e ba punën e vet. Ai nuk donte me i vnue në pritje e lëvizje për ardhjen e tij. Ai, edhe pse atëherit, fëmijët e nipat i kishte fort të rinj, siç më pat thanë vet, nuk iu sanksiononte as obligime financiare si të tjerët. Ai i porositke që me të ardhunat e veta me i krye punët e veta në banesë, në frontet e punës, në shkollë, në shoqëri, në aso mënyre sa me kenë dinjitar, mos me mbet’ kurrkushi po me u ba dikushi për mirë, për mbarë. Ai donte që leku me iu dhanë forcë për mirë e mos me i ligshtue për keq. Natyrisht, deshtën të gjithë sëbashku: Llesh Zef Doçi i Lurës, Zoti e vetvetja – secili prej tyre, dhe fëmijët iu banë për shtëpi, për me e mbajt lart, fort e gjatë emrin e kullës së vet e të Lurës.
Ai kishte ardhë tek Doda…, po mendjen e kishte edhe tek djali tjetër, tek ma i madhi, tek inxhinieri gjeolog, Prenga. Ai mbetej i mendimit se Doda i kujtonte rininë e tij dhe Prenga ma shumë “pleqërinë” e tij. E hante meraku që fëmijët e tij mos t’i rritke jeta para kohe, as me i vnue jeta përpara, as mos me i lanë jeta mbrapa, po me ecë rrugës së gjatë me hapa e shpirtin e vet, me krahë hapët për fis e miq, me i pri’ vet punës së vet. Me i ndjet’ kohës drejt e pa i pushue punës…
I pazakonshëm ishte Llesh Zef Doçi i Lurës për mend e kuvend. Ndoshta edhe i jashtëzakonshëm. Ai ishte një “universitet popullor”, në “katedrën” e tij ishte vet dekan e shkuar dekanit. “Leksionet” e tij i kanë qëndrue kohës.

3.Disa herë ia përserita fjalët: A ta thërras Dodën… nga ora e mësimit?
Llesh Zef Doçi i Lurës nuk hapte udhë. As unë nuk arrija ta konceptoja atë njeri të fismë, i ardhun nga Lura në Fierzë tek pritke në korridoret e shkollës tue pa stendat e shumta e nuk e thirrke djalin e vet pa e mbarue orën e mësimit. Pas pak dolëm tek dera kryesore e shkollës. Mbas pak minutash e mora vesh se ai kishte qënë dikur mësues. E tashti po lexoj në libra se e ka lanë emrin e vet në breza nxanësish.
Aty kishte ardhë edhe shoferi vlonjat i Centuar-it për me marrë leje një mujore nga shkolla për dikë të vetin, pasi në punë e kishte gjet’ zëvendësuesin, dhe i ecte rroga pa kanë aty. I shkruhej emri në bordero. Unë kisha marrë përsipër t’ia kryeja kit’ kërkesë të tij në atë mënyrë që pothuaj mos me iu rregjistrue asnjë mungesë. Sikur të ishte në shkollë. Mugesat e shumta sillnin moskualifikim simestral ose vjetor, mbetje për vjeshtë apo përjashtim nga shkolla.
Tek dera e shkollës u veçuam pak prej Llesh Zef Doçit të Lurës dhe ia kallxova shembullin e tij. Atypëraty hoqa dorë nga premtimi për një “leje një mujore pa mungesa” në shkollë për njeriun e tij. Ai, djaloshi vlonjat, u merzit bajagi prej meje e më tha se malësori nuk e ka fjalën kështu. Për me e shlye sadopak (jo)gabimin pata shkrue në gazetë për mirë për atë shofer vlonjat që punonte për vitet që vijnë, ecte ma shpejt se koha.
Ai leksion i Llesh Zef Doçit të Lurës asaj dite m’u duk se “më la në klasë”, po ishte një provim që më vlejti tanë jetën, veçmas përsa kohë isha i emëruar një ndër instruktorët e rinisë për shkollat e rrethit të Tropojës, kur shkova student në Tiranë, e, tevona si drejtor i Qëndres Kulturore të Fëmijëve (Shtëpisë së Pionierit). Më kujtohej shenjtëria që kishte Llesh Zef Doçi i Lurës për shkollën, për vendin e dijeve, njerëzit e dijes, për profesionin e tij.

4.
Rrugës për tek kafja i thashë Llesh Zef Doçit të Lurës se kam me shkruejt në gazeta për kit’ vizitë të tij në veprën e madhe të dritës, në Fierzë, e cila asokohe kishte deri mbi 10 mijë vetë në frontet e saj. Nisa ka e dveti për Lurën e Fierzën… Ai po ecte pa e thanë kurrnji fjalë. Pa astenji përgjigje. E ndali hapin. U kthye prej meje. M’i lëshoi sytë sikur po më lexonte ma shumë apo do më thoshte diçka ma tepër.
-Kush a’ peshku ma i mirë i lumit të Valbonës? – më pyeti pa m’i nda’ sytë.
-Trofta – i thashë me merziti, pasi ma ndrroi temën e bisedës.
– A e din se trofta, megjithëse asht’ peshk i mirë, ecë lumit të Valbonës përpjetë, kundër rrjedhës së lumit të vet të pastër.
Çka me i thanë?! Po e ndijsha për herë të parë kit’ fakt. Ish kanë e vërtetë. Pas shumë vitesh kam mësue se edhe në Lurë rritej trofta, ndaj e dinte kit’ zakon të saj.
E pa se nuk isha ka i bie kurrkund në ta alegorisë së tij e më futi ma andej në thelluta filozofike të odës dibrane, të universitetit popullor të Dibrës, të urtive – pleqnive të tij.
-A e ke parë Valbonën e kthjelltë se aty, pak më andej ku bashkohet me Drinin e turbullt ecë gjithë atë rrugë, qindra metra, duke e ruajtur pastërtinë, kaltërsinë e bukurinë e vet. Dy lumenjtë kanë gjithë jetën që e bëjnë detyrën e vet. Drini vjen i turbullt. Valbona don me mbet’ e kthjelltë. Prej aty ku Valbona e humbet kthjelltësinë ajo nuk thirret lumi Valbona, po lumi i Drinit. Në këtë jetë, në brezat e vet, njerëzit është mirë me mbetë Valbonë. Po gjatë jetës ka me u dalë punë edhe me Drinin. Duhet me luftue si Valbona me Drinin e prapë duhet me mbetë Valbonë…
Atëherit, tue pasë para vedit një djalë 20 vjeç, që shkruante me pasion me dhjetra artikuj nëpër gazeta e revista të kohës nga Fierza në Tiranë, që merrej masivisht e aktivisht me rininë, Llesh Zef Doçi i Lurës nisi me më dhanë “leksionin” ma të thjeshtë: më tha se “ishte i prekun”… I kishte ra pikës. E dija çka domethanë kjo fjalë. Edhe në vendlindjen time, në ma të bukuren e botës, Tropojë, dikë që shteti i kohës nuk e shihte me sy të mirë, për mos me e rëndue me terma politik e ideologjik të ditës, i fokusonin e deshifronin të gjitha në një fjalë të vetme: “i prekun”…
Asokohe pata folë bukur shumë e gjatë me Llesh Zef Doçin e Lurës e më pati lanë në memorien time një respekt tejet të madh për ditunitë e tij në sjellje e në të folune, në praktikat e filozofitë e tij. Ai e kishte ngrit’ dekanatin e tij prej brezash, prej atëherit, për sot e për nesër. Ngaqë baja shumë shkrime në gazeta, nganjëherë edhe dy a tri në një numër gazete të Tiranës, të lypshin me iu dhanë ndonjë pseudonim. Një prej tyre ishte Rali Lura. Emri i parë kishte inicialet e emrit, emrit të babës e mbiemrit tim, kurse të dytit, si mbiemër, e lashë “Lura”, në respekt të atij burri të fismë e të ditur, Llesh Zef Doçit të Lurës. Prej asaj kohe e deri më sot, gazetari e regjisori i TVSH, Ilir Buçpapaj, më thërret me kit’ emër. Po kjo ka edhe një histori tjetër: edhe në gazetën lokale “Shkëlzeni” të Tropojës, gati në çdo numër të saj, prej shkrimeve të shumta të miat, disa më duhej t’iu vnoja emrin (pseudonimin): Rali Lura, derisa një ditë pati telefonata dvetjeje nga Dibra e KQ i PPSH e ndokund tjetër për me e dit’ se “kush është ky autor?!”. M’u desht me e ndërpre kit’ emër për një kohë të gjatë. Prej asaj kohe, shpesh herë e kam dvet veten: kur pa hak e hile interesohen për kit’ emër, për mue, deri në Tropojë, sa mund të kenë hjek ndonjë burrë i karierës e i vlerave prej Lurës, prej atij vendi të bekuar, si Llesh Zef Doçi i Lurës, tashti shpirtndritun me emrin, jetën e veprimtarinë e tij.

5.
Atë ditë, kur hymë me Llesh Zef Doçin e Lurës në një kafe të madhe në Dushaj, aty afër shkollës së mesme, lëvizën gjithato karrike e njerëzit u ngritën në kambë. Disa njerëz në tavolina deshën me na e lëshue vendin. A i njef – e dveta. Jo – më tha. E kuptohej: ai ishte njeri stoik e magnetik edhe kur hidhte hapin e lëvizte dorën, le më kur folke apo qeshte: burimonte dritë.
Prej aty u kthyem prapë tek “shkolla e natës”. Po mbaronte ora e dytë e mësimit. Do të takonte Dodën… Ndërkohë fjalalajmi u end edhe për të tjerët. Lisi Llesh Zef Doçi i Lurës do të takohej me filizat e kullës e trollit të vet…
Tek dera e jashtme e shkollës së Fierzës, në të djathtë të saj, pa hy’ brenda territorit, ishin shkoq dy gurë të murit të jashtëm e kishin ra në trotuar. I kapi me dorë herë njanin e herë tjetrin e i ndoi në vendin e vet. Gurët zunë vend. Shkuen ku duheshin, po nevojiteshin materiale e mjete pune për me i rregullue si e don mjeshtria e ky vend i dijes.
-Ç’ka je ka ba, bre burri i dheut? – i thashë. Edhe ndonjë tjetër foli sikur une.
Llesh Zef Doçi i Lurës u kthye prej meje e po i vinte keq me më qortue, po ndoshta nuk pati as kohë se ra zilja e përfundimit të orës së dytë të mësimit. Ai veç më tha: Një gurë e rrëzon një mur, një gur e ngren një kullë”. Ia dhamë dorën njani-tjetrit me falmeshendete e u ndamë si dy miq të njoftun prej kohësh, ndërkohë që kishim ndejt veç pak orë sëbashku në Dushaj të Fierzës.
Para disa kohësh më ra rruga andej nga shkolla e bashkuar në Dushaj të Fierzës dhe, pas 38 vitesh, në murin e jashtëm, në të djathtë të derës së shkollës, kishin ra mbi dhjetë gurë që i ngritën ndërtuesit e veprës së dritës. Muri po dëmtohej edhe në anë të majtë të derës. M’u kujtuan ata dy gurët që i rivuni Llësh Zef Doçi i Lurës…!
Historiani, publicisti e poeti i mirënjohur mirditor Nikollë Loka e ka shkrue një monografi “Llesh Zef Doçi i Lurës – forca e mendjes, pesha e fjalës”, ku më ftoi edhe mue të jem recensent i kësaj vepre me interes shkencor historik. Edhe djemtë e Lleshit e të Markut ishin dakord. Iu faleminderit. Një promovim nderimtar, dinjitar, elitar, iu ba kësaj monografie me 300 faqe, më 31 maj 2014, në fshatin turistik “Lura” tek Gjiri i Lalzit. Veprimtaria ishte një nderim i lartë për një prind të lartë, për një personalitet meritor, për një njeri me vlera kontributive… Aty mësova një fakt të madh, një të vërtetë për kohën e brezat: kjo “Lura” e dytë, një fshat turistik i madhërishëm mes pishave, pranë detit, afër kodrave, i ka themelet tek Llesh Zef Doçi i Lurës, i Derës së Parë të Lurës. Lartësi e dritë i dhanë fëmijët e vet me familjet e tyre. Të dy Lurat i bajnë nder njana-tjetrës, i ngjajnë njana-tjetres, kanë histori të përbashkët në lartësi të maleve e në breg të detit.

Shqipëri Etnike, 19 gusht 2014

IMAM VEHBI ISMAILI, PATRIOT, NJERI I FESË DHE DISHEPULL I TRADITËS SË TOLERANËS FETARE NDËR SHQIPTARËT

August 19, 2014 by dgreca

Nga Frank Shkreli/
Siç është njoftuar më heret, Papa Françesku do të vizitojë Shqipërinë të Djelën më 21 shtator. Gjatë këthimit të tij me aeroplan nga Seuli për në Romë të hënën, Papa zhvilloi një seancë me gazetarët që e kishin shoqëruar në vizitëne tij Koresë së Jugut. Ndër pyetjet e shumëta të gazetarëve që kishin të bënin me gjëndjen aktuale në botë, udhëheqsi i Kishës Katolike u pyet edhe se pse kishte zgjedhur të vizitonte Shqipërinë në shtator. Në përgjigje të pyetjes, Ati i Shënjtë — sipas Radio Vatikanit — nënvijoi se ai nuk po vizitonte Shqipërinë, siç kanë supozuar disa, se sipas tyre, është në stilin e Papës për të filluar në “periferi”. Radio Vatikani njofton Papa u tha gazetarëve, se ai po viziton Shqipërinë për dy arsye të rëndësishme:“e para sepse shqiptarët kanë arritur të krijojnë një shtet të unitetit kombëtar midis tri feve kryesore të shqiptarëve, islamizmit, ortodoksisë dhe katolicizmit, falë një Këshilli Ndërfetar që vepron me shumë ekuilibrim”. Kjo tha Papa është një gjë e mirë dhe shtoi se, “Prania e Papës (në Shqipëri) do të shërbejë për t’i thënë të gjithë popujve të botës se është e mundur të punohet dhe të veprohet së bashku.” Papa Françesku u tha gazetarve se arsyeja e dytë me rëndësi se pse ai po viziton Shqipërinë në shtator, ka të bëjë me historinë e Shqipërisë, e cila sipas tij, ishte unike ndër vendet ish-komuniste, kushtetuta e së cilës ndalonte me ligj fenë dhe se ishte shpallur vend ateist. “Të merrje pjesë në meshë, ishte kundër kushtetutës” së regjimit komunist, u tha Papa gazetarëve të huaj. Sipas Radio Vatikanit,gjatë përgjigjes ndaj pyetjes mbi vizitën e ardhëshme në Tiranë, ai përmendi gjithashtu edhe shkatërrimin e kishave gjatë sundimit komunist dhe si përfundim, ai sot e ndjenë si detyrë që të vizitojë atë vend fisnik, është cituar të ketë thënë Papa.
Duke u bazuar në prononcimet e Vatikanit dhe të deklaratave të vetë Papa Françeskut, është e qartë se njëra prej arsyeve kryesore që ai ka zgjedhur të vizitojë Shqipërinë si vendin e parë në Europë pikërisht në këtë moment të historisë, ka të bëjë me vlerësimin e madh që Selia e Shënjtë i kushton harmonisë dhe tolerancës fetare ndër shqiptarët.Është kjo një traditë me të cilën shqiptarët kudo, me të drejtë, mburren.Por kjo harmoni nuk ka pikur nga qielli, por ka tani dhe ka pasur mbështetsit dhe promovuesit e saj, pikëspari në radhët e udhëheqsve fetarë të tri besimeve kryesore, tani dhe në të kaluarën, si mbrenda trojeve shqiptare ashtu edhe në mërgim.
Njëri ndër ta në mërgim ka qenë Imam Vehbi Ismaili, një udhëheqës i dalluar i komunitetit shqiptaro-amerikan në përgjithësi dhe i atij mysliman në veçanti.I njohur mirë mbrenda dhe jashtë trojeve shqiptare, i përndershmi Imam Vehbi Ismaili, i lindur në Shkodër, kashërbyer për disa dekada si udhëheqësi i Qendrës Islame Shqiptare në Miçigan të Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe si udhëheqës fetar dhe atdhedashës i dalluar, gëzonte një respekt jashtzakonisht të madh nga i mbarë komuniteti, pa dallim feje e krahine.Jeta dhe veprimtaria e tij është shumë e pasur në shumë fushë, por për qëllimet e këtij shkrimi modest dhe për kohën që jetojmë, e kujtojmë Imamin e ndershëm, sidomos për kontributin e tij të madh dhe të pashkyeshëm në harmoninë dhe vëllazërimin e shqiptarëve pa dallim feje — në vigjilje të vizitës së njoftuar të Papës në Shqipëri, siç duket si njëra prej dy arsyeve kryesore që ai po viziton shqiptarët. Tradita e harmonisë fetare midis shqiptarëve të besimeve të ndryshme simbolizohej më së miri nga jeta dhe veprimtraia e Imam Vehbi Ismailit. Ai ndërroi jetë më 2008, por trashëgimia e tij në fushën fetare dhe kulturore është gjithnjë frymëzuese për brezat e tanishëm dhe të ardhëshëm të shqiptarëve, dhe jo vetëm në Amerikë. Ai gjithë jetën e kaloi në shërbim të fesë dhe të Atdheut, si promovues i harmonisë fetare dhejo vetëmnë radhët e shqiptarëve, por edhe më gjërë. Ky qendrim i tij vihej në dukje kurdoherë që fliste.
Një rast i tillë që ende mbahet mend nga pjesmarrlsit, ishte pothuaj 30 vjetë më parë, më 1985 kur Qendra Katolike Shqiptare për Informim, në San Francisko të Kalifornisë pat organizuar një ceremonipërkujtimore me rastin e 40-vjetorit të persekutimeve fetare në Shqipërinë komuniste. Ironikisht, por ndoshta simbolikisht, diktatori Enver Hoxha, shtypësi i fesë dhe i të drejtave dhe lirive bazë të njeriut, vdiq në vigjiljen e mbajtjes së Përkujtimores, tema e së cilës ishte paqa dhe pajtimi dhe njëherazi u bë thirrje për një përpjekje të shërimit të plagëve kombëtare. Në këtë ceremoni përkujtimore pat marrë pjesë edhe Imam Vehbi Ismaili, i cili me fjalimin e tij bëri që i gjithë kongregacioni të ngrihej në këmbë me duartrokitje. Në atë fjalim, përmbajtja e të cilit rezonon aq fuqishëm dhe është profetizues edhe për ditët tona, Imami shqiptar iu drejtua pjesmarrësve, ku përveç shqiptarëve kishte edhe shumë amerikanë dhe përfaqsues të kombësive të tjera, duke thënë se, “Jetojmë në një botë, të rrezikshme – në një botë ku forcat e errëta të fanaticizmit – politik, fetar dhe racial –kanë ndërmarrë një sulm frontal kundër vlerave morale dhe shpirtërore, të cilat janë pjesë e përvojave tona, kryesisht e trashëgimisë sonë fetare. Luftërat e ashpëra dhe primitive” tha ai,“konkurojnë me urinë dhe sëmundjet për të zënë vendin e parë, në një garë që po kërcënon themelet bazë të jetës dhe të shoqërisë tonë.Lufta midis të keqës dhe të mirës ka arritur proporcione të pashembullta” theksoi ai.“Nuk është kjo një luftë e një feje kundër tjetrës, por është vetë feja që po kërcënohet që të zhduket nga faqja e dheut.Feja është bërë objekt sulmi i forcave të verbëta të së keqës dhe të shaktërrimit”, tha Imam Vehbi Ismaili, 30-vjetë më parë në fjalimin e tij në San Francisko të Kalifornisë.Duke falënderuar organizatorët e ceremonisë së përkujtimit të persekutimeve fetare në Shqipëri për ftesën që i kishin bërë, Imam Vehbi Ismaili tha me atë rast se kishte dy arsye se pse ai e ndjente si një detyrim të ishte i pranishëm në atë ceremoni. Njëra arsye për pjesëmarrjen e tij, shtoi ai, si udhëheqës fetar ishtee shënjtë dhe “arsyeja e dytë ishte njerëzore, e cila ka një vlerë njerëzore universale.” Ai theksoi se, “Të gjithë ne, pa përjashtim jemi krijesa të Perëndisë, të një familjeje të madhe dhe unike…Si mysliman” vazhdoi ai, “unë e ndjejë veten pjesë e kësaj familjeje njerëzore, të një familjeje të vetme dhe të pandarë… vëllëzer e motra , pjesëtarë të races njerëzore”. Imam Vehbiu vazhdoi fjalimin e tij duke thënë se , “Vrasja e një prifti të krishtërë ose të një imami mysliman në Shqipëri ose në Kinë, ose të një të burgosuri shqiptar në Jugosllavi, ose të një hebreji të torturuar në Bashkimin Sovjetik, ose vrasja e një zezaku në Afrikën e Jugut…të gjitha këto janë plagë të pashërueshme që brengosin dinjitetin tonë njerëzor dhe si të tilla duhet të kundërshtohen me të gjitha fuqitë dhe pa marrë parsyshë pasojat…ne duhet të shohim, të dëgjojmë, dhe të flasim me qëllim për të ndaluar, në të ardhmen, holokauste kundër njerëzimit. Çdo gjë më pak do të ishte baraz me tardhëtinë kundër njerëzimit”, ka thënë Imam Vehbi Ismaili.

Duke folur për harmoninë dhe tolerancën fetare, që siç tha ai është një subjekt shumë afër zemrës dhe veshit të tij, ai u shpreh se, “Ndoshta shëmbulli më i mirë i bashkpunimit dhe tolerancës midis feve dhe besimeve të ndryshmemund të gjëndet këtu, në këtë shtet të bekuar, Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe pikërisht në radhët e besimtarëve shqiptarë në këtë vend.70-vjetë më parë kur ortodoksit shqiptarë morën iniciativën për të ndërtuar kishat e tyre në Amerikë, myslimanët shqiptarë”, tha ai, “kontribuan bujarisht për ndërtimin e faltoreve ortodokse shqiptare.35-vjetë më parë kur myslimanët shqiptarë filluan ndërtimin e xhamisë së parë në Detroit, ortodoksit shqiptarë ndihmuan gjithashtu bujarisht.Dhe kohët e fundit2 vazhdoi Imam Vehbiu, “kur vëllezërit dhe motrat tona katolike shqiptare filluan fushatën për ndërtimin e kishave të tyre në New York dhe në Detroit, në xhamitë tona u mblodhën fonde për ndërtimin e kishave katolike në Amerikë.Kjo është Amerika! Kjo është Shqipëria në liri.Kjo është ndërgjegjia më e lartë njerëzore”, përfundoi Imam Vehbi Ismaili fjalimin e tij 30-vjetë më parë, me rastin kujtimit të 40-vjetorit të fillimit të persekutimeve fetare në Shqipërinë komuniste.

Ky ishte Imam Vehbi Ismaili, shembull fetari dhe patrioti, i cili së bashku me Imzot Fan Nolin dhe me klerikët katolikë shqiptarë në Amerikë, Mons. Zef Oroshin dhe Don Prenk Ndreavshajn, ndër të tjerë, njëkohësisht si patriotë dhe fetarë që ishin, ata e dalluan veten si bartës të traditës shqiptare të tolerancës dhe harmonisë fetare ndër shqiptarët, duke mos humbur kurrë dashurinë e tyre për atdheun.
Jetën dhe veprimtarinë e Imam Vehbi Ismailit e përmblodhi më së miri redaktori i Shtëpisë botuese Logos-A në Shkup – e cila ka botuar përmbledhjen prej disa vëllimesh të veprave të Imam Vehbi Ismalit, Z. Afrim Gashi i cili duke pasqyruar, në një intrevistë me Zërin e Amerikës, vlerat fetare dhe patriotike të Imam Vehbiut, u shpreh se, “Ajo që na dallon ne shqiptarëve nga popujt e tjerë, është edhe mënyra si e praktikojmë ne Islamin, sepse tek shqiptarët Islami nuk është përplasur me kulturën shqiptare, kështuqë feja dhe kultura shqiptare kanë bashkëjetuar mes tyre. Veprat e Imam Vehbi Ismailit, jeta dhe veprimtaria e tij në Shtetet e Bashkuara është tregues se Islami te shqiptarët dallohet nga ai te kombet e tjerë”, tha Z. Gashi.
Kontributi i Imam Vehbi Ismailit, me shmbullin e tij dhe me shkrimet dhe veprimtarinë e tij, mbetet tepër i madh edhe gjithnjëmbahet mend si klerik dhe patriot i dalluar në radhët e shqiptarëve të gjitha feve, si promovues i harmonisë, tolerancës, bashkjetesës dhe respektit ndaj njëri tjetrit, pa marrë parasyshë dallimet fetare ose krahinore që mund të ekzistojnë. Ai është mishërim i i dashurisë së tij për fenë dhe për Atdheun. Ai është cituar të ketë thënë me një rast se, “Një klerik i ndershëm, nuk e tradhëton kurrë atdheun.”
Nderim dhe respekt për trashëgiminë e traditës së harmonisë fetare ndër shqiptarët dhe për kontributin në këtë fushë të Imam Vehbi Ismailin, kësaj figure të shquar atdhetare dhe fetare të kombit shqiptar, të kësaj tradite dhe trashëgimie ndër shqiptarët, për të cilën edhe Papa Françesku u prononcua para botës sepo shkon në shtator në Shqipëri për të adhuruar këtë traditë tolerance dhe harmonie fetare dhe njëkohësisht, siç u shpreh ai vet, që me praninë e tij në Shqipëri, t’u thotë,“të gjithë popujve se është e mundur të punohet dhe të veprohet së bashku.”

ARRESTOHET NAIM PRELVUKAJ NE MAL TE ZI, REAGOJNE VETERANET E UÇK

August 19, 2014 by dgreca

Ata dënojnë këtë akt dhe vlerësojnë se ka për qëllim frikësimin e qytetarëve shqiptar në trojet shqiptare të okupuara nga Mali i Zi.
Prishtinë 19 gusht 2014 – Organizata e Veteranëve të Luftës së UÇK-së, shpreh shqetësim për rastin e arrestimit të veteranit të luftës së UÇK-së Naim Prelvukaj, nga ana e policisë malazeze. Ata dënojnë këtë akt dhe vlerësojnë se ka për qëllim frikësimin e qytetarëve shqiptar në trojet shqiptare të okupuara nga Mali i Zi. Madje OVL e UÇK-së kërkojnë lirimin e tij të menjëhershëm.
“Organet e drejtësisë në Mal të Zi, duhet që të ndërprejnë këto praktika dhe të tregojnë veten se nuk janë vazhdimësi e organeve e politikave të Milosevicit. Shqiptarët në Mal të Zi nuk janë minoritet që janë vendosur aty, por ata jetojnë me mijëra vjet në trojet e veta, të cilat fatkeqësisht me marrëveshjen e Shën Stefanit dhe Kongresin e Berlinit, u aneksuan padrejtësisht nga Mali i Zi. Si të tillë, shqiptarët duhet të gëzojnë të drejta të barabarta dhe të mos krijohet atje ambient antishqiptar, sepse me këto politika më së shumti do të dëmtohen malazezët dhe regjimi i tyre antishqiptar”, thuhet në reagimin e tyre.B.Salihu

Interview with the americanauthor of “The Secret Rescue” -Cate Lineberry

August 19, 2014 by dgreca

The American writer, Cate Lineberry: “The secret Rescue”- is a story of a courage journey across not only a foreign landscape, but the topography of the Albanian human spirit as well”/
Cate lineberry’s first book, The Secret Rescue is An Untold story of American Nurses and Medics Behind Nazi Lines, was and Edgar Award nominee for the best Facts Crime and #1 Wall Street Journal bestseller. This incredible books tells one of the most remarkable forgotten stories of World War II.Thirty Americans, including thirteen nurses, crash landed in Nazi-controlled Albania and British Intelligence officers. The riveting details of their narrative remained classified, the full story never told-until now. In November 1945, twenty-six American Army Airforces flight nurses and medics boarded a military transport plane headed toward the front lines in Italy to evacuate wounded and sick troops. The plane was caught in a violent storm and thrown off course and into the path of German fighter planes.Without a working radio or compass, the crew was forced to land in a wild, unknown terrain: Albania.Under Nazi control this brutal and poverty-stricken country was rife with chaos and danger. With the one gun among them, they began their months-long fight to survive. In the midst of a severe winter, the Americans faced life-threatening dangers: near –deadly German attack, hunger and sickness, and the constant threat of capture by the Nazis. Always on the move, the Americans hid at night with courage of the Albanian villagers, who shared what little food they had and risks death to help them. The stranded group’s only hope for rescue was putting their faith on officers working for clandestine British and American organizations.The daughter and granddaughter of nurses, the American author Cate Lineberry tells the harrowing tale of the survivors of 1943 plane crash in nazi-occupied Albania. Fear of endangering those who helped them led to the survivors to keep their story secret for years.The secrecy was to protect the Albanian people, Albanian partisans and Albanian villagers who had helped the American crew of nurses and medics, and to protect the means of escape for future downed airmen. After the war, EnverHoxha became the ruthless dictator of Albania and the americans survivors were concerned that if they named the Albanians whosaved their lives, they would be killed. The survivors later learned that one of the partisans who helped them,-KostaqStefawas imprisoned shortly after the war and was eventually executed. Now in this interview, author Lineberry tells us,- why’s- she wrote this tale of the uncommon bravery of everyday people— Americans and Albanians,—who faced extreme challenges during such a dark time in the world’s history. Everything in the book is true and was verified through interviews, personal diaries, official reports and newspaper articles.
Interviewd by Raimonda MOISIU
-It was nice to hear, that recently , you’ ve got your book published- “The Secret Rescue”. It’s really a delight to hear that you’re telling this story of heroism and courage of my Albanian people. It has been said, that your book proves to be a true story. Is this book based on true facts?
It’s been an absolute pleasure and honor to tell this story of everyday people— Americans and Albanians,—who faced extreme challenges during such a dark time in the world’s history. Everything in the book is true and was verified through interviews, personal diaries, official reports and newspaper articles.
-How much research experience did you do? What was useful about that experience for you?
I spent a lot of time researching this story to make sure I had as many facts as I possibly could to make the story come to life. I spent about two weeks in Albania retracing much of the group’s journey, combed archives in the U.S, England, and Germany, interviewed the one living American from the group of 30 who crashed in Albania, consulted military records and other accounts by the survivors who are now deceased, and interviewed as many family members related to the story as I could find.
-Where did you find your subjects? Was it hard to come up with things to write about? Where did this book begin?
I learned about the story through a historic newspaper article and was particularly intrigued by the American nurses involved in the story and the Albanian people who risked everything to help these women and men. The book begins when the American nurses and medics are on their way overseas to help evacuate wounded and sick soldiers in the Mediterranean. Half the squadron soon finds themselves on a plane in the middle of a violent storm. As they try to make their way to safety, they unknowingly cross the Adriatic and run into the path of German fighter planes. The pilots eventually find a narrow opening between mountains and crash land in Albania—a place most of them knew nothing about.
-Are there other friends who gave you ideas for “ The Secret Rescue” story?
A few family members read over the draft before I turned it in to the editor, and I had experts read over certain sections for accuracy.
– “ The Secret rescue” book, it has a particularly interesting structure. How did you come up with that structure?
I wanted readers to understand how these American men and women found themselves behind enemy lines so I start with them on their way overseas and provide background information on their training and their personal histories before the crash landing. The story continues to follow them as they encounter Albanian partisans and villagers who offer them help as they face German attacks, blizzards, and other hazards along their extremely treacherous journey. As Harold Hayes, the one living survivor, often said to me, the Americans never would have survived without the help of the Albanian people.
-What were your first impressions? How did you manage to get it published?
I was thrilled to find such an interesting World War II story that had been nearly forgotten over the years. My agent circulated my book proposal to several publishing houses, and I was fortunate enough to land with Little, Brown, a wonderful publisher and supporter of authors. I spent the next year or so finishing my research and writing the book and then turned it in to my editor at Little, Brown, John Parsley.
-Have you ever considered writing it in play for movie? Do you know anything about how to write a screenplay?
I think the story would make a wonderful movie. Hopefully Hollywood agrees.

-If this will be proved, how would you feel about “ The Secret Rescue” movie you’ve written, but somebody else is going to direct it? Do you feel that it will be yours?
It would be an honor to have the book made into a movie because it would allow so many more people to learn about how everyday Americans and Albanians showed their bravery and courage during the war. That said, film is an entirely different medium so I would expect it to be somewhat different from the book.

-Tell us about something about yourself? Where do you live? When did you first start to think about devoting yourself to writing?
I recently moved back to Raleigh, North Carolina, with my husband after spending 18 years in Washington, DC. Before writing the book, I worked at National Geographic magazine and Smithsonian magazine where I was able to pursue my passion for learning about culture and history. I’ve always loved to write both fiction and nonfiction and received my master’s degreed in writing from Johns Hopkins University.
-That wisdom must come from somewhere though… Were any of your parents interested in writing? Who encouraged you to write?
My mom was a nurse for 46 years and my dad was a neurobiologist. Both are great writers and have always encouraged me to do what I love. I’m pretty fortunate in that way.
-Why do you write? Writing what was inside of you rather than what you felt you should be writing?
Writing allows me to express myself, and nonfiction writing allows me to learn while I’m researching. I’m especially fascinated by history and the stories of little known people who have accomplished extraordinary things so it’s a gift to be able to devote much of my time to it.

Tell us something about other books you have written. What are you writing now?
“The Secret Rescue” is my first book. I’m currently working on my second book. Like this one, it’ll be historical-nonfiction.
A message for Albanian –American writers’ community?
The publishing world is a tough business but none of us can let that stop us from telling the stories that are important to us.
Thank you very much for taking the time out of your busy schedule to take part in this interview.
Interviewd by Raimonda MOISIU
August, 2014, USA

Emërtimet gjeografike apo toponimet në Sanxhak

August 19, 2014 by dgreca

Mbështetur mbi faktorin kohë, historia e Ballkanit dhe e popujve autokton të tij: dardanëve, grekëve, ilirëve, trakasve dhe të etnive të tjera me të vogla të kohës së para invadimit të sllavëve në këtë hapësirë, nuk mund të jenë objekt trajtimi i sllavistikës./
Nga Ismet Azizi/
Në mënyrë që të ruhet trashëgimia e toponomastikës, të paktën pjesërisht, duhet shënuar dhe me kujdes të hulumtohet kjo çështje nga perspektiva të ndryshme shkencore. Me hulumtimin e toponimeve merren shkenca të ndryshme, sidomos linguistika, por edhe gjeografia, hartografia, historia, arkeologjia etj. Metodologjia e hulumtimeve shkencore të toponimeve më së miri e elaboron toponomastika, dega e linguistikës, në kuadër të onomastikës, disiplinë shkencore e cila merret me emrat. Studiuesit e toponomastikës japin njohuri themelore për zhvillimin e toponimeve, format e tyre gjuhësore, ndryshimet, dhe në përgjithësi të funksionit në gjuhë. Këto punime janë të pashmangshme, pa marrë parasysh se nga cili këndvështrim shqyrtohet kjo problematikë. Megjithatë, kur shqyrtohen emrat gjeografik në kontekstin hapësinor, sidomos kur përcaktojnë lidhjet e tyre me funksionet hapësinore, rëndësi të veçantë kanë hulumtimet gjeografike.
Gjeografët, bashkë me gjuhëtarët, janë të pashmangshëm gjatë standardizimit të emrave gjeografike në botimet e ndryshme dhe publikimet gjeografike-hartografike (p.sh.. Atlaset) si dhe në të gjitha tekstet tjera që përdoren emrat gjeografik. Kjo është një mënyrë e mundshme e afirmimit të gjeografëve dhe gjeografisë në shoqërinë tonë. Gjeografët duhet të ri pozicionohen në trajtimin e këtyre çështjeve në të cilat gjithnjë e më shumë, për fat të keq, shpesh ndërhyjnë hulumtuesit e disiplinave tjera. Kjo nuk do të thotë që gjeografët duhet të kenë ekskluzivitet por është i nevojshëm bashkëpunimi me disiplina të tjera shkencore në punën e përhershme ndërdisiplinore në standardizimin e emrave gjeografik të trojeve shqiptare.
Sanxhaku paraqet një krahinë të caktuar shoqërore-ekonomike dhe teritorialo-administrative. Në aspektin ushtarak emri “sanxhak” do të thotë flamur, që nënkupton përfshirjen e ushtrisë nën një flamur të caktuar. Emri sanxhak është me prejardhje turke (sancak) dhe fillimisht ka përfaqësuar flamurin, e që më vonë ka marrë kuptimin e krahinës të cilën sulltanët ua kanë dhënë nën administrim ushtarëve të vet, të cilët mandej e kanë ndarë administrimin në krahina më të vogla, duke marrë kuptimin e sanxhakut të sotëm. Territori i Ilirisë gjatë administrimit nga Perandoria Osmane, ka qenë e ndarë në disa vilajete. Sanxhaku i Jeni Pazarit i ka takuar vilajetit të Kosovës.
Kur është populluar Sanxhaku për herë të parë dhe nga kush, nuk dihet. Por, saktësisht dihet se ka qenë i populluar në kohën e neolitit. Për këtë ekzistojnë dëshmi të shumta të cilat ruhen në muzetë e ndryshme. Fragmentet e kulturës ilire-romake dëshmojnë se në epokën ilire dhe romake kjo krahinë ka qenë e populluar nga ilirët, gjegjësisht nga fisi Dardan.
Se Sanxhaku gjatë gjithë historisë ka qenë i banuar nga Ilirët, mandej nga shqiptarët, dëshmojnë të gjeturat në fshatin Pruzhanj ( Prush,-i, -it.) në Rrafshnaltën e Peshterit, ku arkeologët kanë zbuluar prushin (hirin) e trupave të të vdekurve të djegur. Këto të gjetura datojnë mijëra vjet para Krishtit që me siguri u përkasin ilirëve. Ky fakt dëshmon për autoktoninë dhe prejardhjen ilire të kësaj popullate
Sa i përket ekzistencës së Stari Rasit serb, për të cilën shkenca serbe pretendon se ishte selia dhe djepi i shtetit serb, në fakt ky vend është Arsa, kryeqyteti i vjetër i ilir dhe nuk ka lidhje me atë që pretendojnë serbët.
Para ardhjes së sllavëve këto vise kanë qenë të populluara nga ilirët. Për këtë fakt flasin hulumtimet e shumta arkeologjike: Në Pazarin e Ri, në vendin e tanishëm të kombinatit të Tekstilit “Rashka”, mandej të mbeturat nga ari dhe qelibari të gjetura para shumë viteve te Kisha e Petrovës. Kjo e fundit na jep njohuri për mundësinë e ekzistimit të një lidhjeje të fiseve ilire, selia e së cilës ka qenë në vendin e kishës së përmendur.
Mbështetur mbi faktorin kohë, historia e Ballkanit dhe e popujve autokton të tij: dardanëve, grekëve, ilirëve, thrakasve dhe të etnive të tjera me të vogla të kohës së para invadimit të sllavëve në këtë hapësirë, nuk mund të jenë objekt trajtimi i sllavistikës. Kohë më parë, albanologu i njohur Idriz Ajeti në një simpozium të mbajtur në Beograd, ka deklaruar se kjo gjë nuk është punë e sllavistikës (dijës filologjike mbi sllavët e mbi degëzimet e gjuhëve sllave) që të nxjerr përfundime së në cilat territore jetuan dhe u individualizuan gjuhët indoevropiane të atyre popujve para se ne këtë hapësirë të vinin sllavët.
Për gjendjen e gjetur nga sllavet dhe pasojat që i solli ardhja e tyre në gadishullin e Ballkanit shkroi edhe dijetari i merituar serb I. Popov.
Sllavët, sipas këtij studiuesi, kanë ardhur në Ballkan padyshim në shek. VI-të dhe që nga ajo kohë janë bërë popullatë e përhershme e Ballkanit.
Përhapja me force e serbëve, përkatësisht pushtimi i hapësirës etnolinguistike shqiptare të Dardanisë antike ne shek. XII nga serbet, mbështetet edhe nga historianët serbë të gjuhësisë. Kështu, dialektologu serb A. Beli konstatonte se zhvillimi i dialekteve të gjuhës serbe është i pandashëm nga procesi i kolonizimit serb të Shqipërisë së Epërme. Menjëherë pas pushtimit të Sanxhakut dhe Kosovës, gjegjësisht Shqipërisë së Epërme që u bë në vitin 1912, ai shkruante se “Drejtimin e kolonizimit serb mund ta karakterizojmë përgjithësisht sipas qendrave dhe selive të sundimtarëve serbë si para ashtu edhe pas Betejës së Kosovës. Këto qendra e seli, u shtrinë në shek. XIII në Ras i (Arsa parasllave, serbisht: Raška- afër Novi Pazarit). Prej këndej depërtoi pastaj në shek. XIV, gjatë kohës së sundimit të Dushanit, në drejtim të Prizrenit e të Shkupit. Në mbështetje të gjithë kësaj mund të thuhet se gjuha e shtetit të vjetër serb e kishte për qendër Rashkën” .
Mbi bazën e gjendjes së hidronimisë së sistemit të lumit Kollubara ( kuptimi i kryehershëm ilir i emrit të lumit Kolubara, sipas I. Duridanov, është “lum i zi, i erret”) dhe lumenjve tjerë në jug të Savës dhe Danubit, dijetari bullgar Ivan Duridanov nxjerr tri përfundime:
1. Popullata më e vjetër e kësaj hapësire ishte popullata ilire
2. Në kohen e dyndjes sllave në tokat në jug te Danubit dhe Savës, për afërsisht nga fundi i shek. VI, popullata ilire i ishte nënshtruar një procesi intensiv te romanizimit, rrethanë kjo që mund të dëshmohet mbi bazën e trajtës romane Kolumbar (i) a të emrit të lumit kryesor Kollubara të këtij regjioni.
3. Kur sllavët (serbët) u benë banorë vendas të regjionit të Kollubarës, i morën pjesërisht emrat ilire të lumenjve dhe pjesërisht krijuan trajta sllave të tyre. Rrethanat në të cilat u ruajtën emrat ilire të lumenjve mund të shpjegohet si rezultat i një bashkëjetese paqësore të sllavëve me ilirët e romanizuar, të cilët u bashkëshkrinë në këta të fundit, përkatësisht në sllavë.
Pazai i Ri , Jenji Pazar, Novi Pazar, Tregu i Ri, Pazar, Pazari, Tregu, Trgovi, Trgovište, është vendbanimi më i rëndësishëm i Sanxhakut. Rrënjët i ka në Arsa, qytetin Ilir. Rrëzë këtij qyteti është zhvilliur tregtia dhe ky lokalitet ka marrë emrin në shumë gjuhë si; Bazar, Pazari, Tregu, Trgovi, Trgovište. Themelet e qytetit të sotshëm i ka vu Isa Beg Isaku. Pasi pushtoi këto treva e themeloi qytetin dhe e quajti Jenji Pazar. Shqiptarët e quajtën Pazari i Ri dhe Tregu i Ri kurse serbët Novi Pazar. Ky qytet që nga themelimi u shqua për tregti dhe vazhdoi të jetë deri më sot qytet i tregtisë.
Në lidhje me emrin e një nga vendbanimet më të vjetra,Tutin,ekzistojnë disa mendime-legjenda. Sipas një legjende thuhet se mbretëresha e fundit Ilire, Teuta, në kodrën pran vendbanimit të sotshëm ka pasur kështjellën e sajë, dhe se sipas sajë, vendbanimi e ka marrë emrin Tutin. Ndërsa një legjendë tjetër thotë se qyteti mori emrin e vet nga fjala sllave tutanj, që ka kuptimin e ushtimës, jehonës. Sipas kësaj legjende, e cila është shumë e vonshme, pra e shekullit XIX, kur Husein Gradaščević me ushtrinë e tij kishte kaluar këtej pari, rrugës për Kosovë, është dëgjuar ushtima e ushtrisë së tij.
Sjenica shtrihet në rrafshnaltë e Peshterit. Sipas etimologjisë popullore, si një vendbanim i një treve shumë të pasur me bar, i cili kositet tre herë në vit, dhe thahet e shndërrohet në sanë, për t’i ushqyer bagëtitë gjatë stinës së gjatë të dimrit. Ndërsa në etimologjinë serbe nga sěnь‘senka’-ka kuptimin e hijës .
Pruzhanj – Prush-i, vendbanim në Rrafshnaltën e Peshterit, arkeologët kanë zbuluar prushin (hirin) e trupave të vdekurve të djegur, që datojnë mijëra vjet para Krishtit, që me siguri u përkasin ilirëve. Ky fakt dëshmon autoktoninë dhe prejardhjen ilire të popullatës e cila jeton me shekuj në këtë hapësirë.
Tregovishta (Rozhaja e sotme), vendbanim i krijuar rrëzë një kalaje të dikurshme, i përmendur nga udhëpërshkruesi i njohur turk Evlija Çelebiu dhe gjeografi turk Mustafa haxhi Kalfa. Këtë emër Rozhaja e sotme e mbanë deri në Tregovishta (Rozhaja) të cilin e mër Rozhaja e sotme e mbanë deri në vitin 1912 kur okupohet nga Mali i Zi. Në fillim u quajt Rozanj, Rrozaj dhe së fundmi Rozhajë , serb. Rožaje.
Tregovishta (Rozhaja) si vendbanim është krijuar nga fisi Kuq (katër mëhallë të familjeve Fetahajt, Beqiragajt, Ganiqët, Kardoviqët, Colakovici i Hadzici) dhe Kelmendët ( dy mahallë, Zenelagajt dhe Kurtagajt). Objktet e vjetra kulturore në Rozhajë dallohen; vendbanimi ilir në kodrën e Brezës ( Brezojeviçëve), xhamia e Kurtagajve dhe kulla e Ganiçëve.
Lumi Ibër- serbisht: Ibar nga i Bard, në gjuhën shqipe: i bardhë, Lumi i Bardhë.
Lumi Lim- nga gjuha shqipe: Lum-i.
Lumi dhe liqeni Vapa- nga gjuha shqipe: Vapë, vapa-ë; në serbisht: umorina.
Peshter-Pesh- peshë; ter- terr (terrësi), ter – thatësi, etj.