….KRIZA UKRAINASE & IDENTITETI ZVICERAN I DIALOGUT DHE KOMPROMISIT…/
Nga ELIDA BUÇPAPAJ dhe SKËNDER BUÇPAPAJ/
Këtë vit takimi i gazetarëve të APES – l’Association de la presse étrangère en Suisse, me presidentin e Zvicrës u zhvillua në Gjenevë, në Pallatin e Kombeve. Ky takim është i përvitshëm. Herë zhvillohet në Bernë, e herë në Gjenevë, por për shkak të mandatit një vjeçar, presidenti ndryshon çdo vit. Pra Zvicra nuk ka presidentë me mandat 4,5 ose 7 vjeçar, apo që qëndrojnë në këtë post për dy mandate rresht. Presidenti i Zvicrës zgjidhet nga radhët e Këshillit Federal, që luan rolin e ekzekutivit, i përbërë nga shtatë anëtarë, ministra, të cilët përfaqësojnë pesë partitë kryesore në Parlament mbështetur në konkordancën, pra e kanë në themel marrëveshjen, ku karrikja e presidentit ndërrohet me rotacion çdo vit. Aktualisht Këshilli Federal përbëhet nga tri gra e katër burra. Gruaja e parë presidente e Konfederatës ka qenë zonja Ruth Dreifuss më 1999, pastaj Micheline Calmy-Rey më 2007, Doris Leuthard më 2010, Evelinë Widmer-Schlumpf më 2012 dhe më 2015 presidentja e Zvicrës do të jetë zonja Simonetta Sommaruga, që drejton aktualisht Departamentin Federal të Drejtësisë dhe Policisë.
APES është organizata më e vjetër dhe me emër në Zvicër. Selinë e ka në OKB. Aty janë mbledhur pjesa më e madhe e gazetarëve, si përfaqësues të agjencive, gazetave dhe mediave kryesore botërore. APES dhe institucionet e Zvicrës kanë një komunikim të shkëlqyer reciprok, bilateral, i cili vazhdon pa u ndalur prej 85 viteve. Shprehje e këtij komunikimi permanent janë aktivitetet e ndryshme. Natyrisht takimi i përvitshëm me Presidentin e Zvicrës është ngjarje e rëndësishme për APES.
Z. Didier Burkhalter, presidenti aktual i Konfederatës Helvetike është shefi i Departamentit të Punëve të Jashtëme dhe këtë vit edhe kryesuesi i OSBE-së. Që do të thotë një vit i ngarkuar, nisur edhe nga ngjarjet si brenda dhe jashtë, në lidhje me raportet Zvicër-BE, sidomos pas referendumit të shkurtit, emigracioni apo kriza Izrael-Palestinë, ajo e Ukrainës, ku z.Burkhalter në krye të OSBE-së ka rolin e ndërmjetësuesit.
Pikërisht me këto tema u hap edhe konferenca për shtyp e organizuar në Sallën Lozana të Pallatit të Kombeve,e cila drejtohej nga Presidentja e APES, Emilia Nazarenko, gazetare nga Ukraina, që ndërkohë është duke përgatitur një udhëtim të gazetarëve të organizatës tonë në Odesa.
Në fjalën e hapjes z.Burkhalter nënvizoi rolin e Zvicrës si një vend i hapur, duke e cilësuar me të drejtë Gjenevën si zemrën e botës. Zvicra e ka kulturë dialogun, ndërtimin e urave.
Takimi i APES me z.Burkhalter bëhej menjëherë pas deklaratës së tij për të mos izoluar Rusinë. Zvicra nuk është anëtare e NATO-s, por Burkhalter mori pjesë në samitin e NATO-s në Wales si shefi i rradhës i OSBE-së, ku u diskutua edhe për armëpushimin e nënshkruar më 5 shtator midis Kievit dhe seperatistëve. Një nga temat e konferencës me gazetarë ishte pikërisht armëpushimi, për të cilin ai nuk është optimist dhe nuk e konsideron të mjaftueshëm, duke nënvizuar si të domosdoshëm rolin e dialogut. Kirsi Hyytiäinen, një kolege finlandeze shkruante se OSBE e drejtuar nga presidenti i Zvicrës kërkon t’i vendosë në tryezë negociatash Putinin dhe Poroshenkon. Ndërkaq Ukraina ka bërë kërkesë anëtarësimi në NATO dhe presidenti i saj pritet të fluturojë në Washington D.C. për t‘iu drejtuar Kongresit dhe kërkuar ndihmën Amerikane.
A nuk duket sikur bota po i ngjan një topi futbolli gati për të plasur diku. A nuk tha kështu Papa Francesco gjatë vizitës së tij në Azi, se jemi në prag të një Lufte të Tretë Botërore, 100 vite pas asaj të parës dhe 75 vite pas paktit Paktit Molotov-Ribbentrop. Nisur nga konflikti Ukrainë-Rusi, a nuk jemi në prag të luftës pyeti një nga gazetarët veteranë të APES, Gordon Martin, nga The Daily Telegraph dhe Radio Vatikani.
«Duhet të jemi realistë», tha shefi i Departamentit Federal të Punëve të Jashtëme. «Nuk dua ta ushqej këtë psikozë, 100 vjet pas shpërthimit të Luftës të Parë Botërore. Ka probleme të vjetra, të rrënjosura thellë, që përbëjnë vështirësi në arkitekturën e sigurisë europiane. Por kjo nuk do të thotë se unë ndaj idenë e një lufte të re botërore. Mendoj se mund të gjendet një zgjidhje, duke diskutuar me Rusinë. » Pastaj duke iu rikthyer sanksioneve ai theksoi idenë e shprehur disa ditë më parë se “problemet nuk zgjidhen vetëm me sanksione, të cilat mund të jenë të dobishme për t’i sjellë të gjitha palët në tryezë për negociata».
NATO, nga ana e saj mban qëndrim të prerë, duke i bërë thirrje Rusisë që të largojë trupat nga kufiri ukrainas, por disa vende anëtare të NATO-s i kanë të lidhura interesat ekonomike me Ariun rus. Ekonomia zvicerane me statusin e shtetit neutral, që i është bashkuar OKB-së më 2002, është e shëndetëshme. Kjo ekonomi është konfirmuar për të gjashtën herë radhas si ekonomia më konkuruese në botë. Në klasifikimin e bërë nga Forumi Ekonomik Botëror, Zvicra paraprin, e ndjekur nga Singapori, SHBA që zë vendin e tretë, Finlanda të katërtin, e pesta vjen Gjermania, e gjashta Japonia e me rradhë.
«Kultura e konsensusit dhe kompromisit i jep shans paqes», e citon Tribune de Geneve shefin e diplomacisë zvicerane, njëkohësisht President i Zvicrës. Alain Jourden, për Tribune de Geneve, do të shkruante: «se Burkhalter i hodhi kartat në tavolinë“.
Zakonisht, shkruan Jourden, takimi i përvitshëm midis presidentit të Konfederatës Helvetike dhe shtypit të huaj është një shkëmbim diplomatik qytetërimesh, që do të thotë se nuk përbën lajm. Paçka se nuk përbën lajm, si APES, ashtu edhe Zvicra i jep rëndësi këtij takimi. Presidenti shoqërohet me zyrtarët më të lartë të Departamentit nga vjen, nga Ambasadorë dhe drejtues të institucioneve kryesore.
Por takimi i sivjetshëm bëhej në kohën e krizës në Ukrainë, ku z.Burkhalter kryeson misionin e OSBE-së. Pavarësisht kësaj, Zvicra është një vend që merr vazhdimisht inisiativa të tryezave ndërkombëtare. Gjeneva është një Metropol ku dialogohet gjithmonë për Paqe.
Ndërsa Olivier Grivat,gazetar dhe esseist zviceran për l’AGEFI që në titull e cilësonte qendrimin e z.Burkhalter si « Një ekuilibrizëm me dy këmbë në tokë ». Grivat shkruan se « kriza ukraine dhe kultura politike zvicerane ishte edhe menyja » e drekës të pasur e cila u servir në sallën me emrin Gjeneva aty ngjitur ku u zhvillua konferenca për shtyp, në katin e tetë të Pallatit të Kombeve, buzë me një taracë fantastike nga ku shihej liqeni, i cili shfaqej i madhërishëm nën rrezet e një dielli vere, i qetë, i patrazuar dhe me kontraste tamam si shkruan për të tek Childe Haroldi – Lake of Geneva – Calm – i madhi Lord Byron.
Në tavolinën e drekës presidenciale ne ishim bashkë me Lisa Schlein, nga ABC News dhe Zëri të Amerikës, me zyrtarë të departalentit federal të punëve të jashtme dhe Tom Miles nga Reuters, kolegun e mikut tonë Bob Evans. Ne gazetarët a nuk flasim vetëm për politikë. Kështu edhe kësaj here, pak a shumë. Folëm pak nga të gjitha: për luftën në Siri, për ISIS, për mercenarët nga Ballkani, shqiptarët, flm Zotit një numër i pakët, i krijuar jo për arsye ideologjike, për shkak të varfërisë dhe papunësisë, por prapë assesi nuk duhet ta tolerojmë. Pastaj folëm për referendumin në Skoci. Kush e ka lexuar Sir Walter Scott, monumenti i të cilit, më i madhi në botë i një shkrimtari, që ndodhet në zemrën e Edinburgut apo kush ka lexuar poezitë e Robert Burns, My Heart’s In The Highlands, e di se skocezët mezi e kanë pritur këtë ditë, për të votuar. Për Skocinë e pavarur ka qenë gjithmonë Sir Sean Connery, pavarësisht titullit të Kalorësit dhënë nga Mbretëresha Elisabeth II. Ish-agjenti 007 tani është 84 vjeç dhe thonë se vuan nga Alzheimer, por presupozohet se do të ishte i pari që do të shkonte në kutitë e votimit. Ndërkohë një lajm tjetër ka përfshirë botën, ku rreth 2 milionë kanë zbritur në Barcelonë, duke kërkuar mbajtjen e një referendumi për t’i thënë « Good bye Spain » dhe kërkuar shkëputjen e Katalonës.
Jo takimi nuk ishte i elektrizuar, ishte më i gjallë se zakonisht. Nuk ishte aspak monoton.
Olivier Grivat në shkrimin e tij më tutje shkruan se “presidente e Asosacionit të gazetarëve të huaj në Zvicër është gazetarja ukrainase Emilia Nazarenko, por shoqata ka edhe gazetarë rus. » Mëse e vërtetë ky fakt. Në tavolinën kryesore, bashkë me z.Burkhalter ishte Emilia nga Ukraina dhe një gazetar rus nga agjensia ITAR-TASS. Por ky është stili zviceran në fund të fundit.
Për krizën në Ukrainë, z.Burkhalter foli edhe gjatë drekës. Ai iu referua edhe Ballkanit. Ndofta nisur nga prania jonë, e dy gazetarëve që kanë rrënjët prej andej. Janë kriza, nënvizoi shefi i Departamentit Federal të Punëve të Jashtme që janë krijuar me kohë, jo sot, sepse një grusht njerëzish grumbullojnë në duart e tyre gjithë pushtetin politik. Pastaj ai iu referua temës së tij të preferuar, të rinisë, që e ka përcaktuar si prioritet të mandatit të tij.
Pas drekës me APES, po në pallatin e Kombeve presidenti i Konfederatës dhe shefi i diplomacisë zvicerane do të takohej me një grup prej 150 të rinjsh, pjestarë të konkursit «1914-2014» në kujtim të Luftë të Parë Botërore,konkurs ky i lançuar pikërisht nga z.Burkhalter në fillim të vitit të tij presidencial. Po në Pallatin e Kombeve dhe në të njëjtën ditë, ai do të nderohej me një çmim nga Fondacioni për Gjenevën, një nder që i bëhej për herë të parë në historinë e fondacionit një zyrtari të lartë në detyrë.
Rinia, e ardhmja e saj është refren i z. Burkhalter. Promovimi i paqes dhe demokracisë, mbrojtja e të drejtave të njeriut, lufta kundër varfërisë, mbrojtja e ambientit gjithçka është në funksion të ardhmërisë dhe rinisë. Këto tema i hapin edhe tek ne politikanët shqiptarë, por vetëm gjatë fushatave elektorale, si sloganë hipokrizie, shplarje trush, sepse i harrojnë menjëherë posa marrin pushtetin. Në Zvicër demokracia është realitet, kujdesi për rininë është realitet. Natyrisht nuk është parajsë, por një model për t’u ndjekur.
Dreka bashkë me desertin dhe kafenë espresso kërkonte një mbyllje shpenguese, nonchalante, informale. Burkhalter foli pak për foton e tij publikuar këtyre ditëve në Twitter duke pritur trenin si qytetar i zakonshëm në stacionin e Neuchatelit, qytetit të tij të lindjes. Pastaj si kryediplomat dhe shef i OSBE-së nuk kishte si të mos fliste prapë për krizën, duke evokuar kësaj here fjalët e presidentit Amerikan Barack Obama, se « në një marrëveshje apo akord nuk ka as fitues dhe as të humbur ». Tamam në stilin zviceran. «Barak Obama duhet të vijë në Zvicër e ta shpallë me zë të lartë : Ich bin ein Schweizer, je suis un Suisse, jam një zviceran»
Archives for September 2014
At’ Gjergj Fishta Kolona Vertebrale e Kombit
-Në qytetin e Gencit, françeskanët e “bekum” kishin hapur shkollën e parë Shqipe qysh në vitin 1861/
– Françeskanët e Shqipërisë hapën të parët siparin e Teatrit Kombëtar. Ishte vitit 1890./
– Thuhet se vjershëtori lind, e gojëtari bëhet. E Fishta për një mend kishte lindur poet./
– Viti 1899 qe viti i një ngjarje të veçantë për Fishtën. Bëhet anëtar i Shoqërisë Bashkimi/
– Viti 1900 shënoi për Fishtën pikënisjen e vërtetë letrare./
– At Fishta me natyrshmërinë e rrjedhshmërinë e mendimit, luftoi për ta radhitur Shqipërinë me popujt e Europës/
– Në vitin 1902 Fishta merr drejtimin e shkollës fretnore në Shkodër./
– Si vendosi në rrethana kritike e të vështira Gjuhën Shqipe si gjuhë mësimi/
– Fishta e Gjeçovi themeluan të parën Bibliotekë Shkollore në vitin 1907/
– Dijetari i Austrisë së vjetër Maksimilan Lombertz e paraqet Fishtën si një “poet gjeni”/
– At’ Giuseppe Valentini një erudit e albanalog me formë botërore thotë: “Fishta ka cilësitë e Homerit dhe prirje mikelangjelike/
Mark Topollaj- Kinoregjisor/
Vjeshta e dytë e vitit 1871. Shqipëria ishte nën sundimin Otoman. Binte shi. Familja e Ndok Simon Ndocit në Fishtë të Zadrimës, kishte zbritur nga mallet e Mirditës për një jetë më të mirë. Në mëngjesin e datës 23 tetor, u dëgjuan breshana (pushkë). Kjo familje shtohej me një djalë tjetër. Fshatit ju shtua një armë, famullisë një engjëll. Kombi një Zheni.
At’ Leonardo de Martino një poet italo-shqiptar ishte famullitar në Trashan. Engjëllin e vogël ai e pagëzoi me emrin Zef dhe e lau me ujët e pagëzimit. Ishte shenjë e një profecie hyjnore. Harpa Leonardiane i dha drurin Lahutës fishtiane. U rrit me puthjet e nënës dhe përkëdhelitë e babës. Fretnit françeskan falë inteligjencës së tij e morën nën kujdestarinë e tyre. Në qytetin e Gencit, françeskanët e “bekum” kishin hapur shkollën e parë Shqipe qysh në vitin 1861. E para shkollë popullore shkollë popullore në Shqipëri. Ishte shkolla e të varfërve, e këmbëzbathurve, e të harrumve e fshatarëve. Historianët tanë heshtin. Një heshtje e qëllimtë e trupshme. Një heshtje e diktuar nga kulturua orientale. Politika është mjerane. Në ambientet e kësaj shkolle u shfaq për të parën herë ?Nata e Këshndellave” në gjuhën Shqipe. Një melodramë e përpunuar nga At’ Leonardo de Martino. Historianët heshtin pse nuk duan të pranojnë se Françeskanët e Shqipërisë hapën të parët siparin e Teatrit Kombëtar. Ishte vitit 1890. Dhjetë vjet më vonë Kolegji Soveriana e Etërve Jezuit filloi aktivitetin e vet Teatral. Pra gjuha Shqipe po flet Françeskan e Jezuit po ndezin zemrat e të rinjve që është fryti i gjenisë së racës Arbënore.
Pikërisht këtë vit Kuvendi i Fretënve i Troshanit hapi për të parën herë Kolegjin Françeskan Shqiptar nga At’ Martini nga Palmanova e At’ Gianpiero nga Bergoma. Zefi i vogël ishte ndër të parët.
Thuhet se vjershëtori lind, e gojëtari bëhet
Thuhet se vjershëtori lind, e gojëtari bëhet. E Fishta për një mend kishte lind poet. Edukimin fetar e mori njëkohësisht me edukimin e dashurisë për Atdheun. Aty ku ishte frati, aty ishte flaka e ungjillit, vatra e kulturës dhe pishtari i atdhedashurisë. Në moshën 23-vjeçare në Kishën e Trashanit dha meshën e parë. Akti i këtij djaloshi ishte i jashtëzakonshëm. Në gëzimin e kësaj feste në Trashan ishin dhe fshatrat për rreth. Kishin ardhur edhe nga Mirdita. Një festë që po i kushtohej Zotit, gjuhës Shqipe e Kombit. Në mes njerëzve, bariu i ri hetoi vetitë shpirtërore të një race të virgjër e të vendosur. Shijoi gjuhën e gjallë të maleve dhe kuptimin e plotë të së folmes me frazeologji të pasur. Gjeniu i ardhshëm hetoi hapësirën letrare të rapsodisë Ilire. Ndjenjat popullore e gjuha e shpirtit shqiptar po priste Homerin e vet, ta ujdis kangën në harkun e lahutës. Poetit të ardhmes i dha zemër visar i rujtur gjuhësor i cili ishte barometri i shprehjes së dashnisë kombëtare.
Viti 1899 qe viti i një ngjarje të veçantë për Fishtën. Edit Durham ka respekt të veçantë
Bëhet anëtar i Shoqërisë Bashkimi. Kjo shoqëri u themelua nga fort i përmenduri Imzot Prend Doçi abat i Mirditës. Ky ishte mendjezgjuar, i pajisur me një kulturë të gjanë e me zotnime gjuhësh të huaja. Kishte përvojë jete dhe i pajisur me një personalitet me parashikime të sakta e me ndjenja fetare e politike të hapura. Edit Durham thotë për Abatin e Mirditës: “Ishte fort i mençur, me një kulturë të gjerë e me plane të madhnueshme. Ishte një nacionalist shqiptar me largpamësi në botëkuptimin Europian ishte i kuptueshëm. Shpirti i tij organizativ i dha mundësi të mbledhë rreth vetes ajkën e personaliteteve të vendit. At Gjergj Fishta menjëherë u bë dora e djathtë e këtij njeriu të shndritshëm. Nuk ju nda në të gjitha iniciativat letrare e politike duke zanë fill nga Abetaria e Gjuhës Shqipe. Kjo abetare është ajo që ne flasim sot e mot.
Viti 1900 shënoi për Fishtën pikënisjen e vërtetë letrare
Pak ma vonë na befason me satirën e hollë, i cili e vendos mendimin në kuptimin artistik të fjalës. Aftësia e tij bëri që të cilësohet si një nga shkrimtarët e satirës me vlera europiane. Fishta me punë të jashtëzakonshme i bindi shqiptarët se në letrat shqipe është ma i mirë dhe i shumëtrajtueshëm. Harmonia specifike në mes temave të trajtuara, gjensia kohore dhe përsëritja e historisë në kontekstin kombëtar është një angazhim shembullor i Fishtës. Ky zheni konsiderohet shtylla vertebrale e kombit të ri Shqiptar. Në fushën e publicistikës ky vigan krijoi aktin politik me përmasat e njohjes së Shqipërisë nga zonja e vjetër.
At’ Fishta luftoi për ta radhitur Shqipërinë me popujt e Europës
Ndërlikimet historike Shqipërinë e shkëputën nga Europa por At Fishta me natyrshmërinë e rrjedhshmërinë e mendimit, luftoi për ta radhitur Shqipërinë me popujt e Europës. Ai ngriti në art elementin e qenësishëm të kulturës, të bazuar në fakte historike. Kundra Shovinzimit ballkanik ai mbajti një qëndrim të prerë e sarkastik. Çdo orë poeti bëhej fli me fratin, frati për atdheun e atdheu rraskapitej për të pas gojëtarin, dramaturgun, regjisorin, publicistin….sepse Shqipëria kishte nevojë për të gjitha. Sfidat dhe liritë e arsimit kombëtar kanë ngjashmëri dhe vazhdimësi me vendet e tjera. Kjo do të thotë se nga mot jemi pjesë përbërëse e kontinentit të vjetër.
Në vitin 1902 Fishta merr drejtimin e shkollës fretnore në Shkodër
Këtu, Ai mori një veprim ma me rëndësi për arsimin e kulturën shqiptare. Ai vendosi në rrethana kritike e të vështira Gjuhën Shqipe si gjuhë mësimi. Asnjëherë nuk ju përmend kjo iniciativë Fishtës gjatë anatemimit të tij të gjatë dhe u përdor heshtja e cila është më e rëndë se vrasja. Historiografia shqiptare është një mashtruese e vërtetë, ajo përsëri hesht.
– Fishta e Gjeçovi themeluan të parën Bibliotekë Shkollore në vitin 1907
Ata heshtin edhe për faktin se ishte Fishta e Gjeçovi që themeluan të parën Bibliotekë Shkollore në vitin 1907. Karakteri polemizues i Fishtës është se ai hartoi apologjinë Shqiptare me terminologjinë e Shovinizmit ballkanik që deformonin embrionin e së drejtës së shqiptarëve për mëvetësi.
Gjeniu i letrave shqipe ishte një njohës i shkëlqyer i frymëzimit popullor, i cili në veprat e tij solli qarkullimin e vlera të qytetërimit duke e shpreh cilësitë estetike të popullit të vet. Këtij populli i cili është mbështetur mbi ligjet e veta shoqërore e historike dhe mbi vlerat estetike nuk mund ti mohohet vetëvendosja dhe legjitimi i pavarësisë. Ky korife i racës ka shprehur haptazi të vërtetën e heshtur dhe asnjëherë nuk bëri tërheqje taktike përballë absurditetit të politikës europiane.
“Diplomacia e Europës thotë ai: nuk ka nder e burrni, është vet faqja e zezë, e marrja, e turpi i gjithë njerëzimit”.
Jemi në vitin 1908. Një nëntor
Është data historike e Kongresit të Manastirit. Këtu është bashkuar ajka e Shqipërisë letrare. Fishta dhe përfaqësuesit e Shoqërisë “Bashkimi” ishin prezent. Ai nuk ishte aty për të detyruar të tjerët që të pranojnë Alfabetin e Abatit të Mirditës Prend Doçi, por për të shkoqitur çështjen dhe për të gjetur një rrugë të mesme në dobi të gjuhës e të shqiptarëve që të bashkohemi. Fjala plotë kuptim, logjika dhe oratoria e françeskanit nga Shkodra e bani të dallohej prej të tjerëve dhe në këtë mjedis mundësoi që nga 52 anëtar të Kongresit 49-të të votojnë Alfabetin e hartuar nga Prend Doçi Abati i Mirditës. Qe një triumf i kapacitetit individual të oratorisë Fishtiane dhe të vërtetësisë shkencore të Alfabetit që fëmijët tanë mësojnë sot. Abati Prend Doçi i Gjergj Fishtës në bashkëpunim me korifenjtë e tjerë të racës përbëjnë Kostehrecionin e Harushës së Madhe në qiellin e Veriut Shqiptar. Por nuk duhet të harrojmë se në pesë dekadat e zymta të Utopisë Komuniste, mbi figurën e Viganit të letrave Shqipe është hedh shumë pluhur. Mospërfillja dhe harresa vazhdojnë edhe sot. Kultura e menisë orientale ka hedhur të keqen për të deformuar keqas shtatoren e tij madhështore. Edhe pse njerëzit e shquar të botës e kanë vendosur krah për krah me Homerin.
Dijetari i Austrisë së vjetër Maksimilan Lombertz e paraqet Fishtën si një “poet gjeni”.
Ky mendim është shpreh në raportin e botuar në Anzeiger, Organ i Akademisë Perandorake të Shkencave Vjeneze.
At’ Giuseppe Valentini një erudit e albanolog me formë botërore thotë: “Fishta ka cilësitë e Homerit dhe prirje mikelangjelike, ose ma përpiktas ai është në analogji propocionale me të. Dy vepra Iliada dhe Lahuta e Malësisë po të ishin dy piktura do ti vinin në të njëjtën dhomë galeria përballë njëra-tjetrës duke mohuar prerazi se njëra është kopje e tjetrit. Kjo analogji proporcionale nuk e vendos nxënësin në një shkallë ma të ulët se mjeshtrin, apo si një shtojcë, por baras me të. Janë shumë figura letrare të botës dhe shqiptare me mendimet e shprehura, se forca e mendjes së tij e ka vendos në volumin e një gjeniu si Homerin tek kryevepra e tij Iliada.
Ky është pra Fishta i madh. kur u nis për në Francë bashkë me Imzot Bumçin u ndaluan në Romë. Këtu u pritën nga Papa Benedikti i XV-të. Me këtë Papë Shqipëria ndjeu shpëtimin e Korçës dhe Gjirokastrës. Sipas akordit, Titon-Venizelos këto dy qytete do ti lëshoheshin Greqisë. Të parën ditë të Janarit të vitit 1920 Papa tha: “Kam me ba ç’ka të mundem për me e ndihmuar Shqipërinë”. Mbasi morëm bekimin e Papës Benedikti i XV-të u nisën për Paris në Konferencën e Paqes. Në këtë Konferencë u mbajt një fjalim madhështor i përgatitur nga At Gjergj Fishta dhe i ligjëruar nga Imzot Bumçi. Do të citoj vetëm hyrjen. “Prej brigjeve gjimuse t’Euksinit e me borë të amshume të Alpeve Julje, prej bigave bubulluse t’Akrokeraunve e Karmat të thepisurave të Karpateve, ende të rime me gjak njeriu, n’atë Kavaljetet e kalume, të vjetra, banonte ajo familje e madhe thrako-ilire me nam e në za në historinë e fiseve e të kombeve”.
Ky është edhe sot një shembull oratoria ciceroniane i veshur me kostumin Arbënor.
Një person me pseudonimin Ilirias parashtron idenë se katolikët nuk përkojnë me çështjet e ndryshme kombëtare. Kundër përgjigjia e Fishtës artikullusit të “Shpnesës” është një prej apologjive më të frymëzuara në botën e Kulturës Shqiptare.
Euridicioni argumentues i shkrimtarit i jep klerit katolik dhe çështjes Shqiptare vlera të pa krahasueshme me modelin e një retorike të lartë. Aktiviteti i tij politik e artistik është i përmasave të mëdha.
Anëtar i Bashkimit Ndërkombëtar të poetëve. Lahuta e Malësisë u vlerësua si degë e pavdekshme e blerimeve Olimpike
Ai u gëzua për pranimin e tij si anëtar i Bashkimit Ndërkombëtar të poetëve. Organizat kjo e themeluar në Nju Jork ku përfaqësoheshin nga 60 kombe të botës. Kryevepra e tij Lahutën e Malësisë e varshin në degë të pavdekshme të blerimeve Olimpike.
Ata që ndoshta se dinin se ku gjendej Shqipëria gjeografike tani e dinin se në këtë vend të panjohur ishte e ligjëronte me artin e hyjnive një poet, një shkrimtar, një Homer modern i cili këndon në gjuhën e përbashkët të zemrës e ndjenjave të njerëzimit.
Në vitin 1937 u bë publikimi definitiv i “Lahutës së malsisë”, kryevepra e letërsisë Kombëtare me përmasa botërore.
Lufta Ruso-Turke dhe Cari i Rusisë kundër Shqipërisë
Lufta Ruso-Turke e ligështoi portën e lartë. Popujt e ballkanit e kishin fituar pavarësinë. Shqiptarët e gjetën të vetmuar. Mendojnë edhe ata të fitojnë lirinë por u ndeshën me një armik të ri. Cari i Rusisë i shtyn sllavët e jugut për ta gërvisht Shqipninë.
At Gjergj Fishta ky burrë i ditur i devotshëm për fe e atdhe e studion madhështinë e kombit të vet nëpërmjet historisë. Parabola njerëzore e këtij talenti me famë botërore shënoi faqen më të lartë të lavdisë tonë. Por tragjedia e Shekullit të kaluar ishte e dhunshme dhe i lodhi shqiptarët. Fuqitë e mëdha e detyrojnë Turqinë që të lëshojë trojet shqiptare sllavëve të jugut dhe Greqisë. Por poeti i madh një personalitet poliedrik e kishte kuptuar se heroizmi i shqiptarit është poezi dashurie. Filloi punën me Lahutën e Malsisë. Ai krijoi një vepër momentale. Në brendësinë e saj ka një humanizëm sublime dhe emocionet janë prekëse e rrënqethëse. Vepra ka një shtrirje të ngjarjeve e problemeve universal në kufirin e një vendi që po e zvogëlon çdo ditë. Kush e lexon dhe e studion veprën e tij, ajo të le shenjën e përjetësisë.
Poeti është i shqetësuar për fatet e kombit. E thërret zanën e malit dhe bisedon me të.
“Hej moj Zanë! Si të duket ty? A thue se unë do ta arrij me pa rreth flamurit Kuq e Zi e kanë me u ba bashkë Geg e Toskë me derdh gjakun për Shqipëni”.
Kultura e pushtuesit oriental penetroi në jetën tonë dhe la gjurmë dëshpërimi si personazhi i Faustit. U krijua një ankth malli i harruar. Aftësia patriotike e humbi origjinën dhe krijoi tension në mes dëshirës e mos dëshriës dhe shënoi debolesën mentale.
Shqipërinë e zuni nata. E nata ringjalli të gjitha principet kozmike. Fëmijët e saj janë qielli e toka, gjumi e vdekja. Pashë njat zot këtë copë tokë e këtë copë qiell pse doni me na e marr, e kujt doni me ja dhanë?
Të vdekurit që popullojnë mbretërinë e natës i dhanë shkas të lëvizë ritmin e gjakut Shqiptar dhe i drejtohet Europës!….
– uh! Europ kurva e motit
që i ra mohit besës së zotit
po, aky a sheji i qytetërimit
me da tokat e Shqipnisë
për me mbaj këlyshët rusis.
Frymëzimi hyjnor në ndërtimin e shtatores kombëtare, krjoi epopen e një populli të lodhur nga pushtimet e një pasnjishme. Misteri i personalitetit të tij është se ai këndoi shqip. Këngët e tija janë erë e tokës, janë ngjyra qiellore, janë gurgullima e lumenjve dhe fërshëllima e pyllit. Por pushtimet vazhdojnë!
7 prill i vitit 1939. Italia fashiste e pushtoj Shqipërinë.
Shpata e fashizmi kishte për anëtar Musolinin dhe Konti Çiano. Kërkonin italizmin e Shqiptarëve. Më 12 prill përfaqësuesit e 10 prefekturave të Shqipërisë u thirrën në Tiranë për të legalizuar etikën pushtuese dhe për ti venë vulën robërisë me lirinë. Në dhjetë prefekturat e Shqipërisë vetëm ajo e Shkodrës protestoi. Komisioni ishte i përbërë nga katolikët. Padre Anton Arapi një nga korifejt e racës e ngriti zërin kundra okupacionit fashist Italian, ashtu qartë dhe pa kompromis Ai u tha: “Ju s’keni vend këtu. Ne kërkojmë Indipendencë absolute të Shqipërisë me flamurin e vet të pa prekur. Administrata shtetërore e shkollat dhe gjuhën shqipe nuk pranon cënim. Ushtria e jonë dhe përfaqësues para shteteve të huaja, do të jetë si një komb Sovran dhe i pavarur”.
O Zot na thuaj çfarë duhet bërë më shumë për vendin tënd? Padre Anton Arapi me kryyelartësinë e racës e kundërshtoi drejt për së drejti okupacionin fashist. Kurse të heshturit u bënë heroj. Padre Anton Arapi në vitin 1946 komunistat e pushkatuan si tradhëtar. I pushkatuan dhe i burgosën të gjithë klerinë katolike.
Mizorinë komuniste nuk arriti me epa poeti ynë i madh por ai e kishte parashikuar duke e ngrit tonet e madhërishme heroike, në përfytyrimet e papërsëritshme të burimeve njerëzore. Ndërthyrjet e ndryshme të mitologjisë me realitetin pamsllav e ka theksuar tek lahuta Malsisë.
Homeri shqiptar i vrullshëm në ashpërsim e stilit, i fuqishëm në mendimin filozofik e dramatic e ka bërë që Fishta të krahasohet në këtë lëmë me Geten e Danten Aligerin.
Në mbarimin e vitit 1940 e ndjente vehten të lodhur. Due me shkue në Fishtë në vendlindjen time thotë Padre Gjeri. Më ka marr malli me pa varret e njerzve të mi. due të pushoj pak në atë vend vaji. Diçka parandiente. As me shkrue nuk mundet ma.
Këtu nana më ka përkundur në djepin e drujtë dhe më ushqej me gjinin e saj.
Ndarja nga jeta
Ishte dimër, dhjetor. Më 10 të këtij muaji ai u sëmur. Gjithnjë e po keqësohet. E çuan në Shkodër. Binte borë, ftohtë. Murlani po i përzinte flokët e borës në drejtime të paditura. Sëmundja po i rëndohej. Shkodra me çati të zbardhura e rrugë të përbaltura mori lajmin e hidhur në orën 0.45 të datës 30 dhjetor të vitit 1940. Gjeniu i kombit u shua. Dielli në mëngjezin e kësaj dite nuk u pa. binte dhe binte borë. Shqipëria e përlotur mbeti jetime. Në Gjuhadolin e fretnve shkodranët e varrosën me dnerime të mëdha. Veprat e tij kanë pavdekësinë, çdo varg është një temë dhe çdo temë komenton heroikën dhe vitalitetin e racës për rigjenerim. Ai krijoi shqiptimin e ndërgjegjes kombëtare. Ky ishte biri i polemit shqiptar me një personalitet të shumaanshëm dhe i papërsëritshëm. Shpirti poliedrik i Fishtës zbuloi në botën e artit sekretin e fuqisë epike. Ky gjeni edhe me një plis dheu krijonte kombin. Ai ishte kryengritës, burrënor, i ushqyer si rrënjët e lisave nga toka nënë. Në fushën e satirës vraponte me Molierin. Bota At Gjergj Fishtën e kanë quajtur Homeri i ri. Nuk duhet të jetë krahasuar në letërsinë europiane ndonjë shkrimtar apo poet me Homerin. Fishta po. Për respektin e Lahutës së Malsisë që krahasohet me Iliadën e Homerit. Fishta quhej edhe TIRTEU i SHQIPNISË. Në veprën e tij ritmi i gjakut të shqiptarëve pasqyrohet fytyra e kreshnikëve. Ky i takon pavdekësisë si një vigan i racës që lëshoi kushtrimin për mbrojtjen e tokës arbënore. Në luftë për drejtësi njerëzore u ba Orfeu i Shqipërisë. Me mprehtësinë Horaciane ai ishte një zë vuajtjesh e fatkeqësish dhe u bë Apostull i Lirisë. Gjergj Fishta ka zenë vend përkrah Gjergj Kastriotit. Dy emra të njëjtë në një flamur të vetëm.
Trupi i tij u kthye në dhe Shqipërie.
MËRGIMTARËT NË GREQI PËRBALLË “SKILËS DHE KARIBDËS”
Vëzhgim nga Abdurrahim Ashiku/ Athine/
Të kalosh kufirin midis Shqipërisë dhe Greqisë, veçanërisht në pikun e lëvizjeve, pushimeve verore apo festave të fundvitit, është si të kalosh midis legjendës së “Skilës dhe Karibdës”, midis shkëmbinjve detarë që lëvizin në sigurinë se ato do të tëkapin në një përplasje të dhimbshme.
Në ditën e fundit të gushtit udhëtova me familje nga Tirana në drejtim të Athinës. Autobusi i firmës Top Lines, ishte komod, me hapësirën e nevojshme për të lëvizur lirisht në ndenjëse, me shërbimin e kulturuar të shoferëve, madje edhe me qerasje modeste. Shërbimi ndërqytetës me Greqinë, në sajë të kulturës së re që është krijuar, kërkesave ligjore dhe edhe në saj të konkurrencës së një numri të madh agjencisë në udhëtim, është në rritje.
Në rritje duhet të ishte edhe shërbimi policor dhe doganor në pikat e kalimit kufitar.
Shpesh ankohemi për vonesa në pikat e kalimit kufitar grek ku “prishja e kompjuterëve” është lakimi i të gjitha rasteve. Nuk do të ndalem tek “ata”, por tek “ne”. A është shërbimi policor dhe doganor në pikëkalimet kufitare shqiptare në lartësinë e kohës?
…Më 31 gusht, në orën 22.00, pas pesë orësh udhëtim nga Tirana, autobusi ynë u vu në radhë në sheshin e gjerë të Kakavisë. Përpara nesh ishin gjashtëmbëdhjetë autobusë mbushur plot me pasagjerë, diku me rreth tetëqind pasagjerë: burra, gra, fëmijë, pleq, të sëmurë, invalidë…
Pyes një punonjëse të policisë se me sa sportele punohet. Më thotë me TRE sportele në dalje dhe me DY në hyrje.
Pyes një punonjës të doganës se me sa grupe shërbehet në kontrollin doganorë të bagazheve të pasagjerëve. Më thotë me NJË.
Është bërë mirë që kontrolli dhe vulosja e pasaportave bëhet duke i mbledhur dhe shpërndarë ato në autobus çka bën që të shkurtohet koha e këtij shërbimi, por kjo në rastin tonë “u harrua” çka bëri një vonesë mbi vonesat.
E ndërsa shërbimi policor ecën më shpejt, shërbimi doganor, vetëm me një grup kontrolli, zgjat shumë.
Tri orë qëndrim në pritje të kalimit kufitar nga ana jonë. Më pak se një orë në pritje të kontrollit policor dhe doganor në anën tjetër të kufirit…
Të shtatëqind kilometrat që e ndajnë Tiranën nga Athina i përshkuam për 17 orë !!!
Udhëtimet drejt Shqipërisë dhe kthimi drejt Greqisë është bërë një makth i vërtetë, makth që duke qenë se nuk e përjetojnë pushtetarët tanë, as vihet në kandarit e zbutjes dhe zgjidhjes.
Punonjësja e policisë në Kakavijë më tha se furja e autobusëve, radha e gjatë, nis nga ora tetë e mbrëmjes.
Pse pikërisht në këtë orë? E natyrshme kur oraret e nisjes të të gjitha agjencive në Tiranë dhe në rrethe bëhet në të njëjtën orë, pa një grafik lëvizjeje, pa orare të diferencuara që shmangin radhët e gjata. Nuk e di në se Ministria e Transportit, enti që jep lejet e udhëtimeve e ka në vlerë të vet harmonizimin e orareve të nisjes së autobusëve. Një harmonizim i nisjeve në orare të studiuara do ta zbuste radhën dhe kohë pritjen e kalimit kufitar.
Flitet gjithnjë për shërbim me “tre apo pesë” sportele por nuk flitet në asnjë rast për shërbim doganor me “tre apo pesë grupe”.
Nuk jemi për eliminimin e kontrollit policor dhe as për atë doganor. Këta do të zbuten deri në “lëvizje pa ndalesë” kur Shqipëria do të bëhet pjesë e Bashkimit Evropian, por rregulli dhe disiplina në pikëkalimet kufitare duhen vendosur me studim, me moton sa më pak qëndrim e pritje të pasagjerëve, me një shërbim qytetar evropian.
Nga sa përjetojmë në udhëtimet e mallit drejt atdheut, mall që nuk do të shuhet kurrë, ndjesia e legjendës së “Skilës dhe Karibdës”, do të jetë në trupin jetësor të mërgimtarit.
Shpresojmë që dikush nga qeveritarët do të ketë sy për të lexuar dhe veshë për të dëgjuar legjendën e ditës të “Skilës e Karibdës” moderne.
Athinë, shtator 2014
NJË COPËZ JETE
Tregim nga Vjollca Tiku Pasku/
Rrezet e kuqe të diellit binin shtruar në asfaltin e rrugës duke e nxehur tej masës. Nga temperaturat e larta, asfalti ishte bërë i butë dhe në cepat e pashkelura formonte flluska. Gjatë drekës ato fryheshin dhe më pas plasnin duke çliruar atë afsh të nxehtë me erën karakteristike që është mbytëse për frymëmarrjen…Në mesditë, kjo vapë bëhej e padurueshme, sepse të gjitha poret e trupit përthithnin të nxehtin dhe ajri i tharë pa lagështi vështirësonte frymëmarrjen. Vendosëm me bashkëshortin që këto ditë të nxehta t’i kalonim në qytetin tim bregdetar të lindjes. Sapo arritëm aty, unë si përherë shkova për të psonisur tek magazina e madhe e shoqes time të fëmijërisë. U përqafuam me mall, pasi kishim kohë pa u parë. Fytyra e saj ovale e bardhë me flokët e zezë krijonin atë kontrast që quhet bukuri. Sytë që dikur ishin te vëmendshëm edhe në lëvizjen më të lehtë, tani ishin bërë disi të hutuar. Përshëndeta bashkëshortin e saj, një njeri trupgjatë me flokë të dendur gështenjë. Në tëmthat kishte fije te bardha thinje, sikur koha i kujtonte që vitet e tij po kalonin. Gjithmonë zotëronte një energji të paparë dhe përherë krijonte një situatë gazmore. Evelina kishte përqendruar shikimin në një pikë, njësoj si të shikonte një shishe ne det, nga ato që ruanin një mesazh të mbyllur dhe valët e merrnin duke e shtyrë gjithnjë e më larg. ”Ç’mendonte vallë..” Papritur u zgjua nga përgjumja dhe u bashkua me batutat e tij, më pas i tha diçka të shoqit, më kapi prej krahu dhe më tha:
-Hajde të pimë një kafe së bashku. Pranova me kënaqësi. U ulëm në lokalin më të afërt, dhe unë ia nisa:
-Lina të kujtohet kur ishim të vogla, sa herë kishe diçka që të mundonte, ti vrapoje tek unë dhe të dyja e diskutonim së bashku. Tani të shoh të menduar, ti sikur ke një hall. Më duket sikur më ke thirrur me botën e shpirtit për të më thëne diçka… Lina e befasuar, shkundi gjithë turbullimin e grumbulluar me një psherëtimë të zgjatur dhe tha:
-Eshtë e vërtete ne kemi qenë si motra, por edhe tani megjithëse nuk jemi parë shpesh, unë të konsideroj si të tille…
-Njësoj të çmoj edhe unë , për më tepër që më bën pjesë në botën tënde,- i thashë unë duke pritur të vazhdonte shpjegimin e pyetjes sime.
-Ti me kuptove menjëherë,- tha ajo- që diçka nuk shkon. Atëherë po të hap ty zemrën, nuk i kam thënë askujt… Në magazinë rrimë po thuaj nga mëngjesi në darkë. Unë shkëputem me intervale për punët e shtëpisë. Për të lehtësuar punën përdorim kompjuterin. Ti e di që kam mbaruar ekonomikun dhe gjithë hyrjet-daljet e mallit i bëjmë me të. Një ditë hapa faqe në fb dhe në kohën e lirë flisja me shoqet. Një shoqe me prezantoi një kushëririn e saj në fb. E pranova pa dëshirë. Me shumë mirësjellje më tha ”se kishte një biznes të vogël dhe nëse mund të merrte mallra nga magazine jonë”.“ Natyrisht “ iu përgjigja. Kur erdhi më vështronte ngultas , vjedhurazi nga burri im, njësoj sikur të hidhte një rrjete të padukshme për të më zënë rob. Kohë pas kohe u mësova ta marr atë shikim, si një shigjetë të ëmbël që më trazonte diçka brenda meje. Më dukej vetja si preja e një magjistari ndjenjash. Zemra më godiste me forcë, njësoj sikur do më kërcente nga kraharori,dhe mjaftonte ta tërhiqte pakëz, unë do të pranoja çdo vuajtje, apo torturë, mjafton të isha bashkë me të . Që nga ai çast fishekzjarrët shpërthenin në qiell, ndërsa ndjenjat shpërthenin brenda meje dhe purpurima e kuqe më degëzohej faqeve, se ndjeja të më digjnin. Buzët e tij mishtore më ngjallnin dëshirë dhe zëri i tij ishte si një instrument që luante vetëm për mua. Në fillim më dukej një njeri i zakonshëm, pastaj portreti i tij m’u ngrit në qiell. Një ditë burri im kishte vajtur të paguante disa fatura. Këtij i ndritën sytë tek më pa vetëm. Doja të fshihja atë ndjenjë të ëmbël që më provonte ai, por orvatja ime ishte e kotë. I thashë punëtorit tim të ngarkonte artikujt që bleu ai në makinën e tij dhe u tërhoqa për të bërë llogarinë. Ai më erdhi pas në zyrë dhe më tha “Edhe sikur t”i bija kryq e tërthor botës , nuk do gjeja lule më të bukur nga ty për ta kundruar. Je si lulja në mes të shkëmbit të greminës. Kam frikë se kurrë nuk do mund të të arrij”. ”Nuk ke frikë se mos bie në humnerën e thellë “ i thashë unë. “Jo, më frikë kam të vështroj e të ndiej kundërmimin tënd “ më tha . Ai hodhi një hap përpara, si për të bërë kapërcimin mbi shkëmb. Instinkti i vetëmbrojtjes më thoshte ”s’prapsu e marrë, ç’po bën”. Por zemra më fliste: “vetëm një puthje e para dhe e fundit”. Lufta logjik –zemër ndesheshin si dy qenie për jetë a vdekje. Ai e pa ngurrimin tim, më vështroi me sy, sikur do të më përpinte, ndërsa unë doja të humbisja në horizontin enigmatik të tij. Ai më puthi me një puthje të gjate dhe mua m’u duk sikur shpërtheu portën e turpit e të ndrojtjes dhe u hap bota e përjetimit të kënaqësinë. Ndjeja gjakun të më vërshonte në vena i nxehtë, dhe mushkëritë e mia që po thithnin ajrin e tij. Po te mos ishin hapat e punëtorit tim, nuk e di ku do kishim arritur. U tërhoqa menjëherë dhe bëra sikur po vazhdoja llogarinë, duke qenë se po mbytesha në një baticë ndjenjash. Në njërën anë ndihesha e lumtur dhe shikoja ëndrra me sy hapur, sikur isha me të, dhe nga ana tjetër me vriste ndërgjegjja. Njëzetekatër vjet martese po i hidhja poshtë. Dy fëmijët e mi djali njëzetedy vjeç dhe vajza njëzetëvjeçe ç’farë do mendonin për mua. Po bashkëshorti im që më kish mbajtur në pëllëmbë të dorës , zonjë mbi zonja, s’i mund t’i vija shkelmin, kur më tepër nuk dija çfarë mendje kishte ky. “Te lutem Lina, mos më bëj moral, mjaft lufte zhvillohet në shpirtin tim. Do të thosha se lufta me armë nuk është asgjë para luftës së shpirtit…. – më tha ai pas rezistencës sime… Sot është hera e parë që ai me la takim në një motel, në orën gjashtë… Nuk po u besoja veshëve te mi, as syve. Ajo ishte vërtetë Evelina, shoqja ime e fëmijërisë ?… Ajo kishte qenë nga shoqet më e arsyeshmja, më e logjikshmja, njeriu më shpirt mirë dhe më drejte që kisha njohur. Tani vinte një çast ku brenda hutimit të saj fshihte gjithë zjarrin e madh që i ishte ndezur papritur. Një shpirt ku kishte lulëzuar si në një tokë të thatë, për kaq vjet, dhe mjaftoi një shkreptimë e gënjeshtërt për t’i zgjuar dëshirën të provonte stuhinë që i përkiste një territori të huaj. Vitet e kaluara për të po zbeheshin si gjethet e vjeshtës, duke harruar se edhe ajo po shkelte në të njëjtën stinë. Tani ishte ndërmjet qiellit dhe tokës duke harruar se qielli është për zogjtë me krahë dhe toka për njerëzit që mbështeten fort në të.
-Ç’farë pret shko, Lina!– i thashë me një ton provokues.
-Kaq thjeshtë, Lola? -tha ajo me një vështrim dyshues…
-Të gjitha tradhtitë , thjesht ndodhin , -i thashë unë qetësisht.
-Nuk po me ndalon?…
-E përse të ndaloj, nëse ti merr përsipër pasojat dhe të vë kandarin t’i peshosh, ku është vuajtja dhe dhimbja më e madhe. Në njërën anë të kandarit vendos së pari fëmijët, bashkëshortin, gjithë punën, ekonominë tënde, në fund opinionin e botës, lakimin e emrit tënd në çdo rasë, dhe në anën tjetër vendos vetëm ndjenjën tënde, të cilën do ta quaj pasion kalimtar, ku do anojë kandari?…. Por edhe të luash fshehurazi, as mos e mendo, sepse njëherë do kapesh. Ti tani je bërë dhe si e hutuar, rri gjithë kohën në botën tënde. Mos kujto se nuk ke rënë në sy. Jam e bindur se burri yt të ka pyetur shumë herë dhe diç bluan për ty. Nëse njëzetekatër vjet i shumëzon me zero atëherë shko… Në fb shumë njohje virtuale janë kthyer në njohje reale kanë ndarë shume familje… Pa prit, kur erdha u ndesha më një person pak të shkurtër, ai është?
-Po po ai….
-O Zot, një xhuxh një metrosh, të paska katandisur në këtë gjendje?!…. Po a krahasohet burri yt si azgan me një gjysmë hije si ai…Ti ke pasur momente bosh, të plogështa, dhe ato ngacmimet e vështrimet e vogla të janë kthyer në emoni. Sa gra kanë rënë në këtë grackë ndjenjash….i konsumojnë….dhe më pas jetojnë ne depresion, sepse i dashuri kërkon të zbrazet përherë dhe kur do ai , pa pyetur për familje, burrë, apo fëmijë. Ai pasi të të shtijë në dorë me fjalë të mësuara sa andej këtej, sepse këta gjuetare dine mire se çfarë i pëlqen shpirtit të ndjeshëm të një gruaje naive, do vijë të marri shumë artikuj për dyqanin e tij dhe ti do t’ia japësh me çmimin që i ke marrë vet, ose kur gjen rastin pa para. Ky është përfitimi. Një të dashur për pak qejfe të vjedhura dhe para për aq sa mund të shfrytëzojë… Ai familjen e tij nuk e prish kurrë, të njëjtën gjë do të thotë edhe ty. Besoj i ka bërë shumë mire llogaritë… Mos më thuaj se nuk kishe menduar asgjë nga këto që të thashë, dhe hallakatesh vetëm ne lumin e ndjenjave. Hap sytë Lina!… Evelina më vështronte e tmerruar dhe më foli me shpërthim gjoksi:
-Jo , jo, Lola ime, kur njeriu verbohet nuk mendon logjikisht, por rend drejt ëndrrave pa frymë. Duhej patjetër një zë, që të më zgjonte!…
–Atëherë jepi frymëmarrjen logjike ëndrrave të tua, Lina!… Lotët e saj filluan të rridhnin çurk. Ndoshta tani e zgjonin tërësisht nga amullia e mendimeve. U ndamë duke marre dy rrugë te ndryshme, unë për në shtëpi dhe ajo për në punë.
PJETER JAKU NE SOFREN POETIKE TE DIELLIT
Pjeter Jaku/
Te pakten pak…/
(cikel poetik)/
Emigrantët/
Në çantën e shpines i moren udhët/
Malet, mungesat dhe andrrat/
Në sy i moren kullat dhe pemët./
Shtigjet dhe krojet ua lane nënave/
Grave u lanë foton e martesës/
Në dhomën e gjumit,/
Pa gjumë t’i linin./
Motrave ua moren lotin./
Kudo që shkuan,/
S’e humben kthimin!/
Drita dhe Dita dhe Dielli…
Dita nxori diellin nga gjoksi
Shenjtorin e parë, që thonë
U lind nga brinjët tona
Për t’u rritur në sy
Drita dhe Dita dhe Dielli
U bënë Dashuri!
Kronikë ardhjesh
Se si vjen ti nganjëherë
Si një stinë në sytë e mi
Herë më sjellë dimër në verë
Herë më sjellë një vjeshtë me shi
Hera – herës bubullimen
E takoj n’ veshtrimin tënd
Sa t’ia kthej mengjesit shpinën
Vjen mesdita të më dhemb
Luleve që nuk kanë lindur
U kujton një stinë t’acartë
Kur vjen ti më ngrohin syrin,
Sa të shoh më digjen fjaltë!
Fjala
Ra fjala n’fjalë e s’u mbyt
N’vesh ra fjala
E desh u bë plumb
N’mendje ra fjala,
Ajo e përcolli te shpirti.
At’herë shpëtoi
Sizifi!
Thirrja e Mares
Përtej muzikes dhe haresë
Që shtypte naten lajkatare
Papritmas udhëtoi një ftesë
Që e denonte fjalen ndarje.
Atje kish natë e kish vall’zim,
Por Mara hiç nuk ndjehej mirë
Tërbohej mbrëmja në tërbim
Kur kish menduar të më thirr!
E gati-gati në të qarë
Ma shprehu Mara një merak:
“Sa mirë do ishte t’kishe ardhë
Me ne të ishe këtë natë!”
Ndodhej Mara në Atdhe
Për herë të parë me njërin prind
Aspak e lehtë s’ishte për të
Për një të lindur në Amerikë!
Ngjitje
Varem mjegulles që puth Munellen
I dehur si dita në mëngjes
Sikur të kisha fjetur me hënën
Nga froni ëndrëën mos ta zbres!
T’u ngjitem pishave gjer në majë
Mbi degë të bredhave të fle
Mbi supe natën do ta mbajë
Të mos pendohem për këtë.
Një ditë vere do trokas
Në gjoksin tim, ndoshta që nesër
Gjinkalla kokën do ta plasë
Në gjoksin zjarr të Munellës!
Të dehur ketrat nga bim’sia
Kur gurët nata s’i përgjumë
Do ndalen krojeve të jeshilta
Duke kërcyer udhë pa udhë!
Do t’i kreh pishat frymë e lehtë,
Kur merr Munellën për t’u ngjit
Nuseve në mëndje se ç’u shkrep
Ta shpallin shtratin Republikë!
Ngashmëri
Vargjeve po u bjenë flokët
Si dhëmbët e kohës së ligë
Vit për vit e filluam vitin
Me një ditë,
Vit për vit me një datë
Shekujve u dhamë frymën tonë
Futyrën tone kohës ia dhamë
E bëm kalendarë!
Lëngata e krymbave
(Sipas Azem Shkrelit)
Sapo fillojnë me çue kryet
zhvendosin koken në bisht
Ecja së prapthi
Është e vetmja mundësi të leviz!
Në sojin dhe fenë e tyre
Duan të ndjehen mbretër,
Edhe në i ndafsh në mes
Secila gjysëm ecen….
Vijnë përherë nga ligësia
Tkurren e mblidhen si gisht
E desin tuj hangër veten
Nga lëngata e të cofunit
Krymbërisht!
Të paktën pak…
Të paktën më dërgo pak qetësi
Këtë natë bubullimash pa shkak
Një tufë më fjalë të ëmbla m’i dërgo,
Të paktën pak!
M’i nis dy tri vetëtima si të tuat
I meritoj dy tri puthje, i kam hak
Dy tri shpresa i pres sonte,
Të paktën pak!
M’a nis një lajm të mirë nga Shqipëria
Jo veç fyrje, vrasje dhe gjak
Çdokush si unë pret më tepër
Por, të paktën pak!
Gusht, 2014
Nuk e di
Nuk e di s e ku është mendja jote tani
Në kërkim të Odiseut apo të heroit,
Pal Ndue Shkembi:
Në pritje për t’i hequr qyshkurjen e dhimbjes,
Në pritje për t’i larë këmbët
Si dikur Kanuni e thonte!
Nuk e di a të sillet në rretheçarkjen e mendjes
Edhe kur trurin e ka pushtuar gjumi
Mbledhur këmbët si për t’u mbrojtur nga
Toreaodrët…
Pash Zotin më thuaj se nuk e di:
Pali me Nduen
Dhe me Shkëmbin
Kur do të mbrri?!
Ç’është Atdheu?
Teritor gjeografik në trupin e çdo njeriu
Me lumenj që vrapojnë nga lindja në vdekje
Në damarët tonë nga veriu në jug
Iniciale në shkallen më të lartë të zvogëlimit
Identitet rilevues i një statusi të posaçëm
Që ka vetëm një emër!
Pllajë livadhore si një fletë e bardhë,
Ku secili shkruan vetëm në gjoksin e tij
Një hartë precize me detaje historike
Ditëlindjen e çdo levizjeje!
Shkëmb qendrese në kufirin e secilit pol
Mbartur në ëndrrën e secilit lis
Si guri i shpresës duke kërkuar shpëtim
Përherë drejt vendit tënd u rrokullis!
Në dasmën e Ditës
Mbytet dita në gërnetë
Krejt për qef n’ qefin e vet
Pelcet nata copa-copa
Rr’zohet kanga, ngrihet hopa
Bie daullja në t’aguar
Ngrihet vallja fluturuar
S’dihet në është ditë a natë
Në do vij mëngjesi prapë
Pambarim po vallëzon nata
Zot na i ruj vdekjet nga kanga!
Porosi
Sinqeriteti i hijes,
Rrëzimi i maleve,
Kohë e gjunjëzuar,
Letër Mark Munellës,
Plasja e vetëtimes,
Bujaria e lisit dhe
Rezoluten e revoltave
Do t’ua lë porosi
Lisave të mi.
Mund të jenë
Palna gjethemëdha
Ku në secilien
Mund të shkruash
Një histori,
Pisha dhe ahe
Të gjatë
Si pena që shkruajn
Në qiell,
Nuk i dua dëllinja
Qerdhe lepujsh
Frikacakë.
Pishtari
Një shkëmb i ndezur udhëtonte
Shtigjeve të Munellës.
Si një kaproll i vetmuar
I printe ngjitjes.
Majë më majë
Një pishë e ndezur
Në kërkim të drites!
Brënda brinjëve
Të shkëmbit
Përflakët flaka.
Asnjëherë në Munellë
Nuk mbrrin nata!
Vitet
Sot era m’i solli gjethet brenda
Si vitet e ngrëna
Nga hëna dhe mbrëmja
Disa të grisura të gjitha të rëna
Nga s’di se ku, nga s’di se ç’pemë
Edhe pse ballkonin e pastrova mbrëmë,
Ato u mplaken dhe nuk e dine,
Që paskan rënë!
Frika e dehjes
Dionisi vdiste kur shtypej rrushi
Vetëm nga frika e dehjes
Atë e vriste më shumë se nata
Arratia e mendjes!
Kur të plakem
Kur të plakem, thëm, u plaksha porsi gjethja përmbi degë
Marrsha ngjyrat që natyra i falë vjeshtës shegë më shegë
Bardhë u befshin floktë e bardha, ku s’ka mbetë një fije e zezë
Si një pishë që ruan malet, si një yll që qiellin ndez!…
Pse si unë ka çelur dardha, e veshtroj e rri e pres…
Që dhe vitet t’i mumëroj e më pas të mund t’i zbres
S’e mbaj mend se si u ngjita, gjer ketu si paskam ardhur?…
Te pasqyra u habita, që kaq befas qenkam zbardhur..
Me të vetmen gjë që di, qenkam bërë më i pashem.
Rrotull meje, gjithsesi, flasin qeshin, plot të ngjashëm…
Më i pari, Xhip Ejupi, nuk po di se nga t’ia mbajë,
A ta marrë,ta çojë te klubi, sa mëngjesi se ka parë.
Kur shoh shokët thëm më vete, sa të plakur qënkan bërë
Thua dhe ata për mua t’njëjtën gjë ta kenë thënë!
Dhe pastaj mendojmë të shkojmë dhe atje ku s’kemi qënë
Ditë për ditë e gjithë javën. nga e hëna në të hënë.
Do mundohem sa të mundem, t’mos rrëzohem asnjëherë
Se kur isha krejt i ri gjunjët kurrë s’më janë prerë
Do të bëhëm Odise, po jo kurrë Homer i verbër
Si shkrimtari Mark Twen s’do të shkoj në botën tjetër.
Të mendoj si Baca Keqë pleqëria vjen si gjumë
Do t’i bindesha Bibles, edhe për një jetë më shumë
Me poet Mensurin shpesh bisedojmë gjërë e gjatë
Se si mund të vij pleqëria, pa u ndjerë e pa u plak.
Se do jemi kur s’do t’ jemi, se s’do thahemi si lumë
Kur vjen vapa përcëlluese e tenton të ulë në gjunjë
Prapë se prapë e përsëri them më vete ndonjëherë
E dua plakjen si rininë, n’moshën time le të bjerë.
Me pak dhimbje të durueshme, jo më vuajtje të pacak
Sepse dhimbja edhe vuajta janë dy përrenj që i lag
Që i lag edhe i mbush me dekada mosha jonë
Me qendresën për të mbetë me të gjallët përgjithëmonë.
Por e por e por të lodhur, do të plakemi e do shkojmë
N’kemi bërë gjë të mirë, disa vjet do na kujtojnë!
Kur të plakemi…Kur të shkojmë!
Thyerja e gotes
Nuk u thye se une desha
Copë me copë u bë se qesha
Dy tri herë mes miqsh e ndesha
Me dy fjalë të mira e vesha
Ish dhjetori i acartë…
Gota thyhet bash si gratë!
Rikthim
Në parcelën 21 të fermës në Rrilë
Në verën e nxehtë të një viti pa emër
Kisha harruar emocionet e një ditë të gjatë
Përherë e më shumë mendoja se kisha harruar krahtë!
Atje harrova ditën e paharruar tek kthehesha me Floren
Atje lashë dhe mendjen, atje harrova dhe doren
Tek shtërngoja gishtat e saj me një vibrim të ndjeshëm
Të një dashurie që vetëm ashtu ditem e u deshëm!
Ishte viti iks në një muaj vere, në një ditë të gjatë
Po mbytej në ikjen e shpejtë, në perëndimin e zjarrtë
Pa thënë asnjë fjalë, pa e puthur as ajrin, as buztë
Kur mosha na rrinte si një bluz e ngushtë!
Bash për këtë u riktheva njëherë në po atë vend
Më shumë se dyzet vjet më vonë, një ditë të lodhur
Në një verë të shurdhët që rëndonte si shkëmb
Në një perëndim naiv, sikur asgjë s’kish ndodhur…
Floren s’e pashë, nuk e gjeta ku e kisha lënë atëherë
Bari ishte , thujase i njëjte, me të njëjtën ngjyrë
Ndoshta dhe toka mbante nxehtësinë e së njëjtës vlerë
Të përjetimit tonë të rrallë që patëm atë ditë.
Mbuluar sytë nga turpi , për çka kurrë nuk bëmë
Floren e kishte shtrirë vdekja me fytyrë nga dielli
Si një lule e mbjellur së prapthi, krejt si një pemë
Më veshtronte nga lart e sikur zbriste nga qielli…
“Patriotizem” i vonuar
Sa e lënë Atdheun,
U kujtohet Flamuri.
Me një mundim shekullor,
Duke kapur lirinë,
Flamurin torturojnë!
E vënë në gjoks e në shpinë
Të gjorin e gjorë!
Shkruajn për veten
Dhe askush për ta,
Se si ua “thyen” dhëmbët,
Kokat dhe brinjtë!
Vishen e zhvishen me flamur,
Pa e pasë një dhëmb të thyer
Pa u lënduar kurrë!
Ngarkuar me ëndrra çalamane
Zbresin historisë së tyre
Si heronj të harruar!
Me foto demostratash
Nëpër duar!
Teprica patriotike e tyre
Shihet veç larg atdheut.
Në xhaketat extra large
E me kollaret burgosur
Fle frymëmarrje tërbuese
Qe shfryn histori banale,
Të cilat s’mund të jenë
As subjkete t’një andrre!
Marrin frymë me dhimbje deklaratash
Duke udhëtuar monopatesh me tërbim
U duket se fluturojnë majave
Të denuar me vet’harrim!
Qeshin ditët dhe datat, dhe udhët
Duke kërkuar të vetmen plagë nën brinjë
Që kur të vdesin deshmitë dhe ditët
Në fronin patriotik të vijnë…
Mos o Zot,
Amin!
“Fabulisti”
Një qose i lëmuar,
Me flokë të galtë,
Të shkruaj ka filluar
E t’i tredhë fjaltë.
Në një moshë të vonë
E një mendje të zezë
Mendonte me lapsin
Te vrasë e të presë.
Kurrë s’u bë shqiponjë
Shpend i mirë kurrë
Ma sa një bullar
Nuk u bë as burrë!
E pra hiqej tepër,
Si një gurë i rëndë
S’kishte lind ende
Të na shiste mend!
Alkimi e tij
Turli farë përzjerjesh
S’i dha kurrë mundësi
T’u printe të tjerësh!
Krejt si korb i lodhur
Zi edhe më zi
Fliste veç me veten
Për “vepren” e tij!
- « Previous Page
- 1
- …
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- …
- 57
- Next Page »