Archives for November 2014

(Ndodhi pas çlirimit nga okupatorët….)/
Nga Agim Xh. Dëshnica/
Vjeshtë e tretë hidhte në ajër e rrëzonte përtokë gjethet e verdha. Gryka e Tujanit ngarkuar me re, nxinte e ndrinte e gjëmonte. Shiu dhe era shfrynin mbi pullaze e drurë, rrugëve,trotuareve e mureve me figurën e një ushtari të sertë, me një sy e një vesh, me pushkën, bajonetën e parrullën: „Vigjilencë!“
Lartafolësit si gryka ullukësh gri,mbërthyer në shtylla e nën strehët e ndërtesave zyrtare, kullonin ujë çurk e dridheshin si ndër ethe nga zërat e recituesve të poemave, që shqyenin maskën e revizionizmit modern,ndërsa borgjezisë i bërtisnin sus!
Zërat jehonin në sheshe e në bulevard.Në disa zona,nga përplasja e tyre nuk merrej vesh seç thuhej.Në kafe, nën strehë,në ecje e sipër e në shtëpi,dëgjonin të habitur, se duhej të punonin me nerva të tendosur! Nerva? Punë me nerva? Të punonin si të xhindosur? Të qetë ndiheshin vetëm pensionistët, shurdhët dhe ata,që nuk lexonin dot, apo s’kishin radio në shtëpi.Ndërkaq në sheshin Skënderbej, nga kapela, supet e krahët e shtatores së Stalinit, binin rrëke ujrash të ndotur gri…
Në një prej atyre ditëve me erë e shi, Agroni afër dritares pyeste veten, se a mund të shkohej në atë kiamet për të blerë një palë këpucë të reja? Këpucët që mbante në këmbë,pa u vjetëruar mirë fusnin ujë sa,kur binte shi pandehte se ecte zbathur, pa le në pellgjet gracka! As ngjitjet, as qepjet, as gozhdët, nuk bënë derman.Ndaj, kur rrebeshi reshti paksa,u nis për te dyqani më i madh i kryeqytetit, me emrin Magazina Popullore, shkurt MAPO,në rrugën e Dibrës, ku shiteshin këpucë të markës “NISH-Këpuca”.
MAPO, për nga madhësia,ia kalonte dyqanit tjetër shtetëror që sipas forcës së zakonit, veçanërisht gratë, vijonin ta quanin“Xingoni”,si në vitet, kur pronarët italianë botonin në gazeta e revista reklamën: “Zzingone veste tutta la Roma!”. Nëse,dikush atje blinte kostum e pallto e një palë këpucë,i dhuronin një kravatë, një çadër apo bastun.Pastaj me pakon e lidhur me fjongo e përcillnin gjer në prag të portës me fjalët, “tante grazie e arivederla!”
Në MAPO pamja qe ndryshe. Në disa ditë të javës dyqani i madh mbetej me kopsa e kordele, beze e basme me lule që shiteshin më të rrallë,e kështu ndërmjet shitseve kriste muhabeti për punët e shtëpisë. Pa asnjë reklamë papritur dilnin mallra importi. Lajmi merrte dhenë.Aty për aty MAPO mbushej përplotë me burra e gra.E ç’të shihje pastaj? Ca majtas e ca djathtas suleshin drejt banakëve, duke u shtyrë me duar, bryle e supe.Një ditë për pardesy,që ua kishin ngjitur emrin “fësh-fëshe”, të holla sa, kur frynte veriu ua hiqte nga supet; një ditë tjetër për këpucë çeke grash,ose për radio Hungareze “Orion”,që kapnin vetëm Tiranën, për habi dhe…Budapestin! Gojët e liga pëshpërisnin, se ua kishin rregulluar frekuencat vetëm për këto dy radio-stacione. Por,disa radioteknikë kundrejt një pagese,thuajse falas,shtonin fshehtas llampen F-2. E kështu në radion e vogël në trajtë kubi,dëgjoheshin disa gjuhë, si:“Burasi Ankara!”-“Edho Londinon!”- “Vi parla Roma!”-“Ju flet Zëri i Amerikës!”-“Bum, bum! Ju flet Londra!…”
MAPO qe një vend i këndshëm, sidomos për takime e biseda më këmbë si te Qafa e Pazarit në Gjirokastër. Shërbente për bukuri, edhe si strehë për t’u mbrojtur nga të papriturate motit, me shi, vetëtima,breshër e thëllim.Nëpër sallën e ngrohtë endeshin,edhe kureshtarë, pa një dysh në xhep.Të githa këto u hapnin punë punonjësve të dyqanit të madh pasi mbyllnin portat për pastrimin e sallës nga letrat, paketat e bishtat e cigareve,llumi i baltës e për largimin e ujrave.
Agroni hyri e shkoi në banakun e këpucëve. Teksa pyeste shitësen për numrat, mbante në duar pas shpine, një gazetë, për ambalazh, sepse këpucët shiteshin pa të. Ndjeu se dikush e preku lehtë në sup. U kthye prapa. U befasua,kur pa për përballë vetullziun e trotuarve të rrugës së Durrësit e Dibrës.
Pa e përshëndetur ai e pyeti:
-Nga e ke gjetur këtë gazetë?
Djaloshi i hodhi një sy gazetës. U trondit e u habit, kur lexoi titullin, “L‘Unita- La Gazzeta di Partito Komunista Italiano”. Ç’t’i thosh i zënë ngushtë, kur i ra ndër mend se ishim prishur keqas me partitë komuniste të drejtuara nga Hrushovi apo Moska. Mblodhi buzët e ngriti supet.
-As vetë s’e di! E kam marrë për të mbështjellë ndonjë send….Do ta ketë gjetur nëna, ndoshta në ndonjë autobus.-U shqetësua dhe më, kur përmendi nënën, që punonte në PTT.
Vetullziu për një imtë e pa në sy e tha:
-Kot pyeta- dhe u largua.
Por,Agroni e vuri re tek u mbështet te një banak, me njerin sy drejt tij. Si mumdtë zhdukej pra, nga ai vëzhgim dinak? E kapi për dreq, edhe një si e qeshur e hidhur, kur mendoi se po i kanosej një rrezik i çuditshëm, me që ata lart na qenkeshin grindur me partitë dikur motra. Po ai ç’hynte në këtë mes? Kush kishte faj? Nga blerës,tani ai ndihej si i arratisur, që kërkon shtegun,jo për t’u hedhur tej kufirit, por për të dalë jashtë… mureve të dyqanit shtetëror.Oh! Sa zili u kishte atyre që hynin e dilnin nga u vinte më për mbarë. Këpucët i harroi. Gazetën e flamosur e bëri shuk dhe e rrasi në xhep. Ecte e ndalonte para banakëve e pyeste kot më kot shitëset, për fustanet,bezet, basmet, kopsat e kordelet.Shihte vitrinat e pasqyrat e MAPO-s me dy porta, ku për një pardesy apo këpucë çeke, nga burrat e gratë thyeshin xhama e pasqyra. Veçse ato pasqyra të bekuara tani po e ndihmonin të pikaste ndjekësin që s‘i ndahej. Tek sillej i shqetësuar veshi i kapi edhe një këngë dashurie burrash e kënduar nga një artiste: “Te desha, të desha, si i marrë…“ Në pasqyra herë këtu, herë atje, vinte re,se vetullziui ishte qepuar e s’i ndahej,si zagar i heshtur. Por, atij i bëhej se ai lehte egër: “të kapa, të kapa agjent i poshtër, s’ke nga ia mban!“ Pra, ai po përpiqej të zbulonte folezën e tij! Ç’drejtim do të merrte „agjenti?“ Ndërkohë djaloshi e hetonte ndjeksin nga ç’krah lëvizte përmes blerësve. Për një hop u shtir sikur po shkonte drejt portës së majtë. Pa se„vetullziu“ mori djathtas,mesa kuptohej,për ta pritur jashtë e të shihte se nga do t’ia mbante, tatëpjetë rrugës së Dibrës për në Bulevard, a përpjetë për nga Spitali? Agroni u kthye djathtas dhe e ndoqi zagarin gjer afër portës. Atje ndaloi e pa me kujdes. Kaleci kishte ndaluar në mëdyshje në trotuar. Me që s‘po e shihte ndërmjet njerëzve, që hynin e dilnin mendoi,se „agjenti“i shpëtoi nga duart, ndaj nxitoi për nga Bulevardi. Agroni lëvizi ngadalë,doli jashtë e pa;vetullziu kishte humbur tatëpjetë në turmën mizë lisi që endej poshtë lartë si grigja në livadh. Gjithsesi po e brente dyshimi nga çdo e papritur. U hodh me ndrojtje në trotuarin tjetër përballë MAPO-s, kaloi para dyqanit Flora e u fut tutje labirintit me dyqane të zdrukthëtarëve, kovaçëve e saldatorëve. U soll rrotull kolonave të kinemasë, dikur”Rex”, më pas “Nacional”, së fundi “17 Nëntori”. Në sportelin e biletave ndaloi. Diku për bela, një zë i njohur i thirri në emër.Bëri sikur nuk dëgjoi gjë. Shpejtoi hapat e doli te Fusha e Druve prapa Maternitetit. Pasi mori nga e majta, preu Bulevardin e hyri në rrugën Fortuzi me vila doktorësh e profesorësh e me pemë në dy krahët.Atje eci më qetë përbri tyre dhe ndaloi te çezma e hekurt, ku në të djathtë zgjatet rruga e Burgut të Vjetër.Matanë rrugës së Durrësit dukej në muzg Ambasada Sovjetike që përgjohej ditë e natë nga civilët e shërbimit sekret. U ul të pinte ujë. Ndëkohë hodhi sytë drejt rrugës, që la pas.Ishte e shkretë…
Në shtëpi përballë çezmës e buzë rrugës së Burgut të Vjetër, i fshehur prapa perdeve pa më kot. Qeshi me vetullziun e zemëruar diku në bulevard. Por nga fqinji burg pak më tej, dëgjohej befas britma e rreptë e rojës:„Ndal!“Në anën tjetër të shtëpisë mbështetur në mur, civilët e sigurimit në hije vëzhgonin ambasadën.Iu kujtuan filmat me spiunazh, ndjekës, të ndjekur, pranga, hetues, tortura, pushkatime e burg.Pra, i kishte të gjithë aty tok. Veçse tani për disa muaj, duhej të bënte kujdes: të nisej e të kthej nga puna e miqtë e vet, vetëm në muzg, apo në mot me erë e shi, kur lartafolësit njoftonin me zhurmë e bujë,se ishim çliruar nga sundimi i pushtuesve të huaj.Megjithatë shfreu i lehtësuar, por edhe me një farë dridhme, se për pak do të binte në duart e sigurimit komunist për shkak të një gazete komuniste. . .