Archives for November 2021

KAFE MES MIQSH ME PAMJEN E NJË “SOFRE POETIKE”

November 22, 2021 by s p

Nga Bashkim Saliasi/

Ditë e shtunë, 20 nëntor 2021. Dielli ngroh me rrezet e tij të arta parkun e gjelbër në qendër të kryeqytetit tonë të bukur, Tiranë. Edhe pse jemi në vjeshtën e tretë, kur gjethet e bimëve gjetherënëse akoma nuk e kanë larguar masën e gjelbërt të tyre, kolori i ngjyrave të gjetheve që ende nuk janë rrëzuar, të krijon një ndiesi qetësuese. Duke iu afruar mjediseve të parkut kryesor të Tiranës, ndiej freskinë e ajrit të pastër dhe më duket vetja se jam në ditët e para të pranverës. I afrohem lokal “Taivanit”, ku më presin miqtë e mi krijues: Viron Kona, Delo Isufi, Kadri Tarelli, Muhamet Cenko dhe kryemiku, që ka ardhur nga Suedia, poeti, përkthyesi dhe drejtuesi i Qendrës Kulturore Shqiptare në Borås të Suedisë, Sokol Demaku.

Takimi, sa miqësor, aq dhe vëllazëror, zgjati rreth dy orë e gjysëm dhe të gjithë neve nuk na u duk shumë i shkurtër, pasi bisedat rodhën bukur e natyrshëm, e ku në fillim zuri vend fjala e bukur shqipe. Secili prej nesh kishte shumë për të treguar. E nisëm me Kristoforidhin, që e pasuroi në mënyrë të veçantë dhe origjinale gjuhën shqipe edhe me fjalë të rralla, vijuam me kumbimin e bukur të krijimtarisë poetike të Naimit, Çajupit, Mjedës, Migjenit, Nolit, Poradecit, Fishtës, Kadaresë, Podrimes, Agollit..,(madje, poeti Delo Isufi edhe recitoi strofa të veçanta). Dukej sikur aty në mjediset e “Taivanit” po zhvillonim një “sofër poetike”, ashtu sikurse Sokol Demaku me bashkëkombës të tjerë zhvillon çdo vit Festivalin e Poezisë në qytetin Borås të Suedisë. Cilido që dëgjonte Sokolin, i cili shfaqej shumë aktivë në bisedë, do të ndjente në fjalët dhe bisedat e tij mallin e mërgimtarit, por edhe të veprimtarit të shquar kulturor.

Takim mes miqsh krijues,Tiranë më 20 nëntor 2021

Poeti Demaku foli edhe për veprimtarinë e Shoqatës Kulturore Shqiptare “Migjeni”, në Borås të Suedisë, si dhe për disa nga veprimtaritë e saj në Suedi, por edhe në Shqipëri, Kosovë, Maqedoninë e Veriut etje. Ai gjeti momentin dhe na dhuroi librin e tij të titulluar “Skënderaj i Skënderbeut” ( rrëfime, ese, skica), shtypur në shtypshkronjën “Lena Graphik”, Prishtinë, 2021, duke na premtuar se së shpejti do të kishim në duar prej tij një libër kushtuar Gjergj Kastriotit – Skënderbeut, që ai e kishte hasur në gjuhën suedeze dhe e kishte përkthyer në gjuhën shqipe..

E uruam Sokolin për përkthimet dhe botimin e librave me plot vlera për kombin shqiptar.

Poeti Delo Isufi recitoi bukur vargje nga Migjeni, shkrimtari Viron Kona tregoi disa episode nga kanë marrë fill disa nga tregimet e tij, shkrimtari dhe poeti durrsak Kadri Tarelli, midis të tjerash solli në kujtesën tonë ide dhe mesazhe tregimesh, ku, mes të tjerash, ndihej humori i thekur, unë (Bashkimi) solla në kujtesë “detyrën” që na ngarkonin ne mësuesve për të “vjelë” nga populli fjalë të rralla (në vitet ’80 deri nga vitet 1989), gjuhëtari Muhamet Cenko shpjegoi për shkrimin me gabime të disa fjalëve e shprehjeve shqipe, si dhe tregoi punën e kujdesshme që duhet bërë për hartimin e fjalorëve të gjuhës së bukur shqipe…Sokoli tregoi me humor për një mbledhësh fjalësh të rralla, i cili fuste “në sherr” bashkëshortët dhe, kur ata “nxeheshin” nxirrnin fjalë krejt të rralla e të padëgjuara, kështu ai pasuronte fjalorin…(episod ky që na kujtonte metodën që përdorte Kristoforidhi)

Në këtë tavolinë simpatike nuk munguan humori dhe anekdodat sipas krahinave të vendit tonë.

Fotografitë që u bënë fiksuan takimin tonë të bukur, që shumë sesa pirja e kafes mes miqsh, kishte dhe pamjen e një “sofre poetike”.

Tiranë, më 20.11.2021

PARAKALIM DINJITOZ I SHQIPTARËVE NË PARADËN E DITËS SË FALENDERIMEVE NË PHILADELPHIA

November 22, 2021 by s p

Dr. Sadik Elshani/

Të shumta janë veprimtaritë që organizon shoqata “Bijtë e shqipes” për nder të 28 Nëntorit, Ditës së Pavarësisë së Shqipërisë. Për shoqatën tonë nëntori gjithmonë është në marshim. Ka pesë vite që shoqatës sonë i është shtuar edhe një një veprimtari e rëndësishme që zhvillohet në Philadelphia dhe përkon bukur me festimet tona të festës sonë kombëtare: Është pjesëmarrja jonë në paradën “Holmsburg Mayfair Thanksgiving Parade”. Kjo paradë që nga viti 1976, viti i saj i themelimit, organizohet në Northeast Philadelphia (Filadelfia Verilindore) përghjatë Frankford Avenue. Në këtë paradë parakalojnë grupe të ndryshme: politikanë vendorë e në nivel të qytetit e shtetit, organizata, shoqata, biznese vendore, grupe artistike, banda muzikore shkollore, etj. Këtë vit parada u zhvillua ditën e diel, më 21 nentor, një ditë me qiell të vrënjtur, por me kohë të butë – e përshtatshmë për të marshuar. Vitin e kaluar, për shkak të pandemise, kjo Paradë nuk u organizua, prandaj këtë vit të gjithë e kanë mirëpritur me shumë entuziazëm. Të dyja anët e rrugës nëpër të cilën zhvillohej Parada ishin mbushur me plot qytetarë të hareshëm, të cilët me fytyra të qeshura i përshëndesnin të gjithë pjesëmarrësit, vallëzonin nën ritmin e këngëve dhe valleve të grupeve, bandave muzikore pjesëmarrëse.
Koj paradë për ne është një rast i mirë për t’u paraqitur para qytetarëve të Philadelphias, veshjet (kostumet) tona kombëtare nga krahina të ndryshme të Shqipërisë, muzikën dhe vlerat tona kombëtare, për ta bërë të njohur shoqatën dhe bashkësinë (komunitetin) tonë që tani është bërë një pjesë e organizuar e jetës së qytetit të Philadelphias. Nxënësit e shkollës shqipe “Gjuha Jonë”, që drejtohet nga shoqata “Bijtë e Shqipes”, ishin veshur me veshjet e bukura kombëtare dhe së bashku me prindërit e bashkëkombasit e shumtë marshonin të shoqëruar nga këngët e vallet shqiptare, ku mbizotëronin ato me motive atdhetare, duke filluar nga Himni ynë Kombëtar që gjithmonë i prinë marshimit të grupit tonë. Gati të gjithë pjesëtarët e grupit tonë mbanin në duar dhe valvisnin flamujt Kuq e Zi dhe ata amerikanë. Kënga dhe vallja shqiptare jehonte në të katër anët e kësaj pjese të qytetit, përcjellësit e shumtë të kësaj parade i pëlqenin shumë kostumet tona me ngjyra vezëlluese e të stolisura e të dizejnuara me plot shije. Ndërsa shumë prej tyre me gjeste me duar e me trup u bashkoheshin ritmeve plot dinamizëm të muzikës sonë. Në pikën e fundit ku mbaronte parada të gjitha grupet shfaqnin një program treminutësh, ndërsa grupi yne vallëzonte nën ritmin e këngës “Xhamadani vija – vija”. Konferencierët (paraqitësit) bën edhe një paraqitje të shkurtër për shoqatën tonë, me këtë rast ata theksuan edhe blerjen e godinës sonë të re që ka vlera historike për qytetin e Philadelphias dhe shtetin e Pennsylvanias, si godina më e vjetër shkollore në tëtë shtetin që ende qëndron në këmbë.
Paraqitja jonë edhe këtë vit ishte mjaft dinjitoze dhe e organizuar mirë dhe të gjithe mezi që po presim për paradën e ardhshme, sidomos fëmijët, për të cilët kjo duhet të jetë një përvojë e mirë jetësore dhe atdhedashuri, krenarie kombëtare. Ditën e diel ne i zhvillojmë mësimet në shkollën tonë shqipe, por pjesëmarrja e nxënësve në këtë paradë ishte një mësim i mirë, atdhedashurie, historie, krenarie kombëtare.

Philadelphia, më 21 nëntor, 2021

Dr. Sadik Elshani është anëtar i Këshillit Drejtues dhe ish kryetar i shoqatës “Bijtë e shqipes”.

KONGRESI I MANASTIRIT DHE KONGRESET TJERË GJATË SHEKULLIT TË XX -TË

November 22, 2021 by s p

Dr. Bexhet Asani

Njëqind e njëmbëdhjetë vjet më parë përfundoi punimet Kongresi Historik i Manastirit. Ky vit, pra viti 2019, është viti jubilar i njëqind e dhjetë vjetorit të botimit të abetares së parë të Parashqevi Qiriazit më 1909, disa muaj pas përfundimit me sukses të punimeve të Kongresit të Manastirit. Sipas patriotit të shquar Gjergj Qiriazit Kongresi filloi punimet më 14 nëntor dhe i përfundoi më 22 nëntor të vitit 1908. Në Kongres morën pjesë 32 delegatë nga 26 qytete dhe të shoqërive, të cilët kanë pasur 52 vota, dikush mund të mendoj se nuk e kemi bërë llogarinë mirë, por, disa delegatë kanë pasur nga dy vota, ndërsa 18 delegatë ishin pa të drejtë vote. Pjesëmarrëse në Kongres ishte edhe mësuesja e popullit Sevasti Qiriazi, por pa të drejtë vote. Në Kongres kanë marrë pjesë 50 delegatë. Sot në këtë ditë të shënuar, dita më e arritur e popullit shqiptar në Maqedoni, këto 24 vitet e fundit, kemi nderin të përmendim e mrat e ndritur, të pjesëmarrësve të Kongresit të Manastirit: Kryetar nderi u zgjodh qeveritari Hivzi Pasha. Anëtarë u zgjodhën: Ellahudin Bej dhe Gjergj Qiriazi nga Manastiri, Shefqet Frashëri dhe Thoma Avrami nga Korça, Grigor Cilka dhe Sami Pojani vinin nga shkollat e amerikane, Mihal Grameno poashtu nga Korça, Rauf Gjirokastra dhe Bajo Topulli nga Gjirokastra, Dhimitër Buda dhe Simon Shuteriqi nga Elbasani, Shahin Kolonja nga Kolonja, Luigj Gurakuqi, Mati Logoreci dhe Gjergj Fishta nga shoqëria “Bashkimi” e Shkodrës, Ndre Mjeda nga shoqëria “Agimi” e Shkodrës, Ahile Eftimiu nga Konstanca e Rumanisë, Sotir Peci përfaqësonte shoqëritë shqiptare të Bukureshtit dhe të Amerikës, Zejnel Leskoviqi nga Leskoviku, Mitat Frashëri përfaqësonte Janinën dhe Selanikun, Leonidh Naçi Vlorën, Rafëz Ibrahimi dhe Emin Bej përfaqësonin Shkupin, Refik Toptani Tiranën, Adhem Shkaba koloninë e Sofjes, Dhimitër Male përfaqësonte Filipopullin, Fehim Bej Zavalani përfaqësonte koloninë e Misirit, Luigj Gurakuqi përfaqësonte shqiptarët (arbëreshët) e Italisë, ndërsa Nexhat Vrioni përfaqësonte qytetin e Beratit.

Punimet e Kongresit i hapi Fehmi Zavalani kryetari i Këshillit të Klubit “ Bashkimi” të Manastirit. Kryetar i delegatëve u zgjodh Mitat Frashëri, ndërsa, nënkryetarë u zgjodhën: Gjergj Qiriazi dhe Luigj Gurakuqi, sekretarë të Kongresit u zgjodhën: Thoma Avrami, Nyzhet Vrioni dhe Hilë Mosi.Vendimet madhore për kohën, pas shumë peripecish, u morën në mbledhjen e tetë. Aty u bë një kompromis që alfabeti i Stambollit të mbetej në fuqi edhe për një kohë e të përdorej paralelisht me alfabetin e ri, ky me atë të “Bashkimit” me disa ndërrime dhe plotësime nga ai i Stambollit e i Shoqërisë “Agimi” të Shkodrës.

Le të përmendim tani emrat e Komisionit të cilët kryen këtë punë kaq të madhe historike: Kryetar Gjergj Fishta, nënkryetar Luigj Gurakuqi, anëtarë: Gjergj Qiriazi, Bajo Topulli, Shahin Kolonja, Sotir Peci, Grigor Cilka, Nyzhet Vrioni, Ndre Mjeda, Taqi Buda, dhe Mitat Frashëri. Pas shumë diskutimesh jo aq të lehta u vendos alfabeti që përdorim sot e kësaj dite. Por ky alfabet u luftua ashpër prej disa hoxhallarëve dhe disa feudalë anadollakë të nxitur nga qeveria e Perandorisë Osmane, me theks të veçantë të xhonturqve ( turqve të rinj ). Këto komisione kishin për detyrë jo vetëm që të pengojnë punimet, por, edhe të ndalojnë me çdo kusht të ndalonin botimin e librave me alfabetin e sotëm latin. Librat sipas tyre duhej të botoheshin me alfabetin arabo-turk me qëllim që të pengonin dhe të dëmtonin sa më shumë të ishte e mundur zhvillimin e kulturës shqiptare pa fijen e turpit.

Kongresi i Manastirit i zhvilloi punimet në dy ndërtesa: te hoteli i atdhetarit të shquar Themistokli Gërmenjit, te hoteli mbaheshin mbledhjet plenare, dhe te shtëpia e Gjergj Qiriazit, ku mbaheshin mbledhjet e ngushta. Këto vendime që merreshin te shtëpia e Gjergj Qiriazit nuk komunikoheshin në mbledhjet plenare, sepse ata merrnin vendime shumë të rëndësishme për zhvillimet politike, ekonomike e kulturore. Rreziku ishte i madh prandaj Komisioni i ngushtë u betuan që të mos flitej asgjë jashtë rreth vendimeve që kishin marrë. Por, për shqiptarët dhe intelektualët e atëhershëm rreziqet nuk kishin të ndalur, le t’ i marrim me radhë: më 23 korrik 1909, xhonturqit në bashkëpunim me disa turkoshakë shqiptarë thirrën Kongresin famëkeq të Dibrës, ende pa u mbushur viti, i mbajtjes së Kongresit të Manastirit. Në Kongresin e Dibrës fjalën kryesore e kishin disa hoxhallarë, mbase me në krye Rexhep Vokën e Shipkovicës së Tetovës.

Në Kongresin e Dibrës edhe pse shumica e delegatëve ishin shqiptarë myslimanë shumë shpejtë e kuptuan se aty po flitej kundër interesave të popullit shqiptar dhe kulturës shqiptare. Ky kurth dhe ky plan djallëzor u zbulua falë atdhetarëve tanë të zjarrtë edhe kësaj radhe iu dështoi xhonturqve, u thyen keq moralisht. Le të shohim për një çast se çfarë u vendos në Kongresin e Dibrës: të mos imponohet alfabeti arabo-turk, por t’ i lihet liri çdonjërit të përdorë atë alfabet që dëshiron qoftë atë arabo-turk apo atë latin. Kongresin e Dibrës e organizoi “Komiteti Kushtetucional Osmanlli- Shqiptar”. U dëmtua pak imazhi por, as në këtë Kongres nuk u luhatën themelet e Kongresit Historik të Manastirit.

Klubi qendror i Manastirit, si përfaqësues i të gjitha klubeve shqiptare, për t’ i hedhur poshtë vendimet e Kongresit të Dibrës, pa nguruar organizoi një Kongres tjetër, Kongresin e tretë në qytetin e Elbasanit prej 2 gjer më 8 nëntor të vitit 1909. Në Kongresin e Elbasanit morën pjesë 35 delegatë edhe në këtë Kongres dolën në sipërfaqe antivlerat e popullit shqiptar të cilët kishin tendenca që të ulnin famën e Klubit dhe Kongresit të Manastirit, përkrahësit dhe sahanlëpirësit e pushtetit, të cilët haptas kundërshtuan alfabetin latin. Pa marrë parasysh vështirësitë, pengesat dhe kundërshtimet që dolën në Kongresin e Elbasanit, megjithatë ai tubim aty-këtu mund të llogaritet i suksesshëm për këto arsye: ngadhnjyen delegatët që përkrahnin alfabetin latin dhe dy, të 35 delegatët pjesëmarrës të këtij Kongresi arritën që të hapin shkollën e parë të mesme në gjuhën shqipe e cila është e njohur me emrin Normalja e Elbasanit.Qeveria e perandorisë osmane edhe më tuje e pengonte alfabetin latin dhe e detyronte popullin shqiptar që të përdorë alfabetin arabo-turk. Ky qe shkaku që në qytetin e Korçës të mbahet një mbledhje në shkurt të vitit 1910, pas mbledhje u tubuan me mijëra korçarë për të kundërshtuar alfabetin arabo-turk. Mbledhjen e dhe tubimin e Korçës e përkrahu haptas Klubi i shqiptarëve të Filatit të cilët punonin e vepronin në kryeqytetin e Perandorisë osmane në Stamboll. Midis tjerash në telegram ata shkruanin: “ Ne do të derdhim edhe pikën e fundit të gjakut për alfabetin latin”.

Odisejada e alfabetit të shqipes vazhdon. Kishte edhe deputetë shqiptarë në Kuvendin e Perandorisë të cilët e kundërshtonin alfabetin latin, ata deputetë e detyruan atdhetarin Hasan Prishtina të polemizojë me ta, kështu, ai u detyrua t’ u mohojë kombësinë shqiptare të gjithë atyre që rrinin në rrugën e kundërt të përdorimit lirisht të alfabetit latin.Shoqëria “Bashkimi” e cila vepronte në Manastir, thirri Kongresin e dytë me qëllim që t’u bëjë të qartë të gjithve vendimet e Kongresit të parë të Manastirit, sidomos atyre të cilët ishin të luhatshëm dhe kundër alfabetit latin. Kongresi i dytë i Manastirit në qoftë se mund ta quajmë kështu filloi punimet më 1 prill dhe i përfundoi më 3 prill të vitit 1910. Në këtë Kongres morën pjesë po thuaj të gjitha Klubet shqiptare gjithsej 31. Morën pjesë 20 delegatë si dhe një përfaqësues i pushtetit të atëhershëm. Këtu vendimet ishin të paluhatshme, kërkohej me ngulm që alfabeti latin të mos pengohej nëpër shkollat shqipe. Në këtë Kongres mori pjesë edhe Dervish Hima i cili kritikoi ashpër qeverinë, e cila pengonte botimin e librave shqip me alfabetin latin dhe shkollat të cilat praktikonin alfabetin e ri latin.

Pushteti anadollak edhe pse po jepte shpirt, nuk ndenji kurrë indiferent, ai bënte prsion të paparë te popullate myslimane shqiptare që të mos e përdornin në shkrimet e tyre alfabetin latin por atë arabo-turk, nuk i mjaftoi as kjo, qeveria thirri një kuvend tjetër, por tani në kryeqytetin e Ali Pashë Tepelenës në Janinë. Në Kongresin e Janinës, morën pjesë delegatë pothuaj nga të gjitha trevat shqiptare. Le të shohim tani se cilët ishin delegatët e Kongresit të Janinës: nga qyteti i Korçës ishte Petro Luarasi, nga Pogradeci dhe Starova Shefik Efendia, një anëtar dërgoi Folorina e Papa Kristo Negovanit, një anëtar Elbasani, një anëtar nga Struga dhe dy anëtarë nga Ohri, ndërsa Manastiri dërgoi pesë delegatë ( emrat e të cilëve nuk arrita që t’ i gjej), po aq delegatë dërgoi edhe Kosova, delegatë dërguan edhe: Preveza, Vlora Lerini, Bihishta, Durrësi, Shkodra, Tirana, Berati, Tepelena, dhe Leskoviku. Në Kongresin e Janinës kryetar zgjidhet Bedri beu nga Peja, ish profesor i Gjuhës shqipe në gjimnazin turk “ Idadija” të Shkupit. U zgjodhën edhe dy sekretarë: një avokat nga qyteti i Manastirit me emrin Ferid beu, dhe Petro Luarasi i madh. Të gjitha mbledhjet e Kongresit u mbajtën me dyer të mbyllura për shkaqe sigurie. Peripecitë e alfabetit tonë të shenjtë i ka vënë re edhe Konsulli Luba Mihajloviqi i cili midis tjerash shkruan: “…rruga e alfabetit kombëtar dhe përpjekjet e bëra, ka qenë me plotë peripeci, por, dashamirët e kulturës e të gjuhës shqipe ngadhnjyen të mbajnë alfabetin e sotëm si shenjë të parë të kombit”.

Në shekullin e njëzetë që lam pas, mund të shënohen vetëm dy ngjarje të mëdha historike: Kongresi i Manastirit dhe Kongresi i drejtshkrimit. Intelektualët e mëdhenj të Kongresit të Manastirit përveç halleve të mëdha që kishin me unifikimin e alfabetit ata ishin tepër largpamës që atëherë hodhën idenë për unifikimin e gjuhës shqipe. Për unifikimin e Gjuhës letrare shqipe kanë merita edhe shqiptarët e Maqedonisë (që llogaritet se mund të jenë tani afër njëmilionë). Ishte gazeta “ Flaka e vëllazërimit” e para që vuri në praktikë Gjuhën letrare shqipe, shumë vjet më parë se të mbahej Kongresi i drejtshkrimit në Tiranë më 1972.

Për nder të gjashtëdhjetë vjetorit të Kongresit të Manastirit më 1968 u ngrit pllaka përkujtimore te restoranti i Themistokli Gërmenjit, aty ku u mbajtën mbledhjet plenare të Kongresit me këtë rast shkrimtari i njohur maqedonas Vlado Maleski, njëherit dhe njohës i mirë i çështjes shqiptare tha:

“….Jetojmë afër njëri tjetrit. Jetojmë rrëzë malit e buzë detit. Jetojmë me vizionin për një të ardhme më të bukur, me kujtime të bukura për të kaluarën. Një kujtim i tillë është edhe kjo pllakë e mermerit, të cilën po e inaugurojmë në emër të Këshillit republikan për kremtimin e këtij jubileu. E mermeri nuk thyhet lehtë “.

Katër vjet më vonë , pikërisht në nëtor të vitit 1972 në Tiranë u mbajt Kongresi i drejtshkrimit, i cili nuk ishte asgjë tjetër përveçse vazhdimësi e Kongresit të Manastirit. Në qoftë se mund t’i referohem thënies së bukur të shkrimtarit Vlado Maleskit: “e mermeri nuk thyhet lehtë”, atëherë Kongresit të drejtshkrimit i është vënë pllaka e granitit e cila nuk mund të thyhet lehtë. Kongresi i Manastirit si dhe Kongresi i Tiranës janë Kongrese gjithëkombëtare. Që të dy Kongreset janë mbajtur në muajin nëntor, në muajin e festave, kështu që të dy Kongreset e kanë kryer me sukses misionin e madh historik e kombëtar. Intelektualët e mëdhenj të Kongresit të Manastirit përveç halleve të mëdha që kishin me unifikimin e alfabetit ata ishin tepër largpamës që atëherë hodhën idenë për unifikimin e gjuhës shqipe. Për unifikimin e Gjuhës letrare shqipe kanë merita edhe shqiptarët e Maqedonisë (që llogaritet se mund të jenë tani afër njëmilionë). Ishte gazeta “ Flaka e vëllazërimit” e para që vuri në praktikë Gjuhën letrare shqipe, shumë vjet më parë se të mbahej Kongresi i drejtshkrimit në Tiranë më 1972.

Profesor Zeqirja Neziri nga Shkupi deklaron: “- Kur panë autoritetet e Beogradit seriozitetin e shqiptarëve për unifikimin e gjuhës shqipe, atëherë reaguan nëpërmjet Komitetit Qendror të Maqedonisë e pastaj Lidhja Socialiste e Popullit Punonjës të Maqedonisë kërkoi një raport në lidhje me gjuhën letrare shqipe nga prof. Petro Janura, për të themeluar një gjuhë letrare për shqiptarët e ish Jugosllavisë. Profesor Petro Janura kur pa qëllimet djallëzore të Beogradit, nuk pranoi në asnjë mënyrë. Ai përgatiti një raport prej pesëdhetë faqesh, në të cilin raport me argumente shkencore e arsyetonte pse shqiptarët duhet të kenë një Gjuhë letrare”. Nismës së Flakës së vëllazërimit për unifikimin e Gjuhës shqipe i parapriu Konsulta e Prishtinës në vitin 1968.

Me Konsultën e Prishtinës, tanimë ishte trasuar rruga për mbajtjen e një Kongresi ku vetëm se do të bëhej AMINI dhe kjo ndodhi në nëntor të vitit 1972 në Tiranë. E themi me bindje të plotë se çdo Kongres tjetër për Drejtshkrimin e Gjuhës shqipe do të dështojë më keq se Kongresi i Dibrës, Kongresi i Elbasanit dhe Kongresi i Janinës.Themelet e Gjuhës së sotme letrare u vunë në zemër të gegërishtes nga studiues e gjuhëtarë të mirëfilltë të gjuhës shqipe. Themelet e gjuhës së sotme shqipe u vunë në qytetin e Shkupit dhe të Prishtinës e jo në Tiranë si mundohen disa ta paraqesin si “gjuha e Enverit”, këtë mund ta bëjnë vetëm pseudoshkencëtarët, atë që s’ mundi ta bënte politika e Beogradit ja po e bëjnë sot argatët e saj, xhonturqit shqiptarë pa marrë parasysh myslimanë apo të krishterë qofshin ata. Sot mund të deklarojmë dhe mund të krenohemi se u bë realitet ëndrra e delegatëve të Manastirit për Unifikimin e Gjuhës shqipe. Pra, siç e shikoni peripecitë po e ndjekin shqipen tonë hyjnore hap pas hapi. Asnjë pseudoshkencëtar nuk do të mund t’ia dalë dot të përçajë më popullin shqiptar dhe gjuhën e tij hyjnore.

Muaji nëntor është muaji i dy Kongreseve, që të dy Kongreset kanë hyrë në historinë e gjuhës shqipe si ngjarjet më të mëdha të shekullit të njëzetë, të cilët janë mbështetur thellë në tabanin kombëtar.

Tuneli i Llogorasë dhe llogaria e Llogorasë

November 22, 2021 by s p

Gezim Zilja/

Gara për tunelin e Llogarasë është nisur më 20 qershor 2020 dhe është anulluar tri herë. Sipas ish-kryetarit të KLSH, deputetit Bujar Leskaj :” .. Qeveria në mënyrë të pashpjegueshme, zgjodhi ofertën me vlerë 140 milionë euro, kur në mars të vitit 2021, për këtë prokurim, refuzoi një ofertë me vlerë 110 milionë euro të një konsorciumi të përbërë nga një kompani turke dhe një shqiptare!?Dëmi ekonomik dhe abuzimi në këtë vepër është jo pak, por 30 milionë euro!( Shih: Gazeta panorama 15.11.2021). Gjatësia e Tunelit të Llogorasë do të jetë 5.9 km dhe do të bëjë kalimin nga Dukati në Palasë për 10 minuta. Nga porta hyrëse e tunelit, duke ndjekur rrugën e ekzistuese duhen 30 minuta deri në Palasë. A ia vlejnë miliardat e planifikuara, kur fitohen vetëm 20 minuta kohë dhe turistët vështirë të braktisin Qafën dhe bukuritë mahnitëse të Llogarait për të fituar 20 minuta? A është Vlora gati ende për tunele, porte e aeroporte luksi?

Qyteti vuan sidomos në verë mungesën e ujit. Janë mijëra vlonjatë që kthehen në verë për pushime në shtëpitë e tyre sidomos nga Italia e Greqia. Në gjendjen skandaloze të mungesës së ujit dhe rrugëve lidhëse brenda lagjeve ata marrin shtëpi me qira në zonat me ujë ose mallkojnë veten dhe ia mbathin andej nga kanë ardhur. Zona turistike si Radhima, Orikumi, Dukati e Llogorai kanë ndëprerje të vazhdueshme të energjisë elektrike. Lagjet informale pas fushës së aviacionit e deri në pyllin e sodës, jetojnë pa asnjë shërbim social. Mijëra njerëzve aty u mungojnë rrugët, ndriçimi, ujët e pijshëm, kanalizimet, kazanët e plehrave e shërbime të tjera bazike.

Vlora ka rreth 130.000 banorë. Në standardet e sotme duhet që për çdo banor të ketë të paktën 7m2 deri në 8m2 sipërfaqe të gjelbëruar. Në vitin 2010 kjo shifër ishte 5m2/gjelbërim/banor. Sot të dhënat janë 1,7 m2/gjelbërim/banor me tendencë uljeje të mëtejshme. Kjo “përkthehet” që Vlora nga një qytet ku aroma e jodit dhe portokallit ndihej deri në Sheshin e Flamurit, sot ka ajër të ndotur dhe prania e dioksidit të karbonit (CO2) është tetëfishuar karahasuar me dhjetë vjet më parë.

Zhdukja e gjelbërimit dhe betonimi i Vlorës, duke e katandisur në 1.7 m2/ gjelbërim për banor është krim mjedisor nga qeveria, dhe bëhhet thjesht për të vjedhur. Pak gjelbërim, shumë sëmundje kanceroze, të mushkrive, zemrës, etj.

Gjatë ndërtimit të Shëtitores sipas ambientalistëve lokalë, veç zhdukjes së gjëlbërimit tradicional, është llogaritur që rilindja për çdo palmë qerose apo rrap (jo palma, bimësi e pemë tradicionale) të mbjellë, ka derdhur mbi 7 (shtatë) m3 beton. Lind nevoja urgjente e rivlerësimit të Kurorës së Gjelbër, që rrethonte qytetin, rehabilitimit të pyjeve të Sodës e të Zvërnecit dhe krijimi i parqeve të reja.

Shëtitorja nga Skela deri të tuneli ndotet nga ujrat e zeza (tetë kanale) që derdhen lirisht në det, prandaj Vlora nuk ka për të pasur kurrë jo turistë elitarë, por as nga ata që psonisin në marketet rrotull lagjeve. Shëtitorja nuk ka park çlodhës, teatër, kinema, librari, bibliotekë. galeri artesh, muze, podiume të thjeshta, ku mund të këndohet e kërcehet, vepra arti të traditës apo historisë. Madje nuk ka as as tualete apo një çezmë, ku të freskohesh ditëve të nxehta. Në krah të Kripores janë me dhjetëra hektarë tokë e pashfrytëzur, si toka të kripura. Aty mund të ndërtohet një qytezë sportive, ku të zhvillohen aktivitete sportive për të gjitha moshat. Nuk ka pse masakrohet pylli i Sodës, duke ngritur fusha sportive në mes të tij. Papunësia kap shifra alarmante. Qyteti ka pasur një kombinat ku konservoheshin nga frutat e perimet e krahinës deri mishi e sardelet. Aty punonin qindra gra e burra e prodhimi cilësor eksportohej në Europë. Kjo traditë është shkatërruar plotësisht. Flota e peshkimit një nga krenaritë e qytetit është degdisur në Zvërnec në kushte primitive. Asaj duhet t’i kthehet krenaria e dikurshme, duke e sjellë sërish në Skelë dhe aty pranë të ndërtohet një merkato peshku moderne. Duhet të zhvillohet e ringrihen institutet e ullirit, pemëtarisë e vreshtarisë. ku punonin shkencëtarë të vërtetë për shtimin e përmirësimin e kultivarëve të ullirit, pemëve frutore e vreshtarisë të përshtatura për klimën vendase, të një cilësie shumë më të lartë nga këto që importohen..Vlora antike me muret e saj vazhdon të varroset në beton, dhe qytete antike si Amantia, Ploça e Oriku apo Kalaja e Kaninës janë në mëshirën e Zotit. Nga Vlora deri te Tuneli rreth 6km nuk ka asnjë vepër artistike, shtatore, monument, që të përjetësojë ngjarjet e figurat historike. Ç’lidhje ka Muzeu i Pavarësisë me piramidat buzë ujit, rrathët e betonit herë si kuleçë e herë si petulla me një pishë të tharë në mes dhe ai koçeku betonit që zgjatet pa kuptim?

P.S. Paratë e hedhura për Rrugën Panoramike, ndërtuar mbi kodrinat e Vlorës, që u inaugurua këtë behar me tamtame e tralala nga kryministri dhe ministrja Balluku, shkuan për për dhjam qeni. Numri i makinave në 24 orë nuk e kaloi kurrë atë të kokrrave të tespiheve të një turku mysliman.Tani në dimër nuk ka fare trafik dhe rruga shfrytëzohet nga çobanëria për të çuar e marrë nga kullotat delet, dhëntë, dhitë, cjepët e lopët. Kjo duket qartë nga kakërdhitë e bajgat me të cilat mbushet rruga panoramike çdo mëngjes e mbrëmje. Investimet miliardëshe që janë hedhur këto nëntë vjet në Vlorë kanë pasur ndikim të pa përfillshëm në përmirësimin e mirëqënies së banorëve dhe shtimin e vendeve të punës. Nëntë muaj vlonjatët pinë kafe, hanë trahana e presin beharin, të fillojnë të bubrrojnë. Tuneli, aeroporti dhe porti janë dhurata, që kryeministri i bën vetes, qeveritarëve, miqve oligarkë dhe mafies ndërkombëtare, që kanë pushtuar bregdetin. Asgjë nuk e lidh kryeministrin me këtë qytet të bekuar veç grabitjes, kapriçios dhe delirit të madhështisë.

NË VATRËN ARBËRESHE TË AT ANTONIO BELUSHIT

November 22, 2021 by s p

Hazir MEHMETI, Kalabri

Nata e mundur nga drita e diellit që lindte majë bjeshkës ndriçoi dhomën ku pushuam pas një rruge të gjatë deri në Kalabri. Fshati i njohur arbëresh Frascineto (Frashëri) me të mirënjohurin e tij At Antonio Belushi, të sillte në kujtesë Frashërin e Abdylit, Naimit e Samiut. Rruga shekullore e shtruar me rrasa guri, muret e gurta të shtëpive përplot tarraca të nxjerra sipër kalldrëmeve, zbërthenin rrezet e agimit në një kolorit bashkëngjitur me flamujt e ngritur nga At Antonio për të pritur mysafirët e tij.

Ishte kjo dita e parë e rrugëtimit tonë në tokën kalabreze e njohur për arbëreshët e saj nëpër shekuj. Në pragun e portës së gurtë, i cili më kujtonte kullën e vjetër ku linda, u duk me buzëqeshjen e tij At Antonio. Një tufë pëllumbash fluturuan rreth ballkonit, sikur lajmëronin me krahët e tyre ardhjen e vëllezërve të një gjaku nga Atdheu përtej detit.

At Antonio hapi krahët duke na marrë ngrykë me ngrohtësinë vëllazërore të gjithëve me radhë:

-Mirë se vini! Më bëhet zemra mal që ju takoi! Jeni vëllezërit e mi, urdhëroni brenda!

Pas disa fotografive para ballkonit me flamuj, hymë brenda. Shtëpia e tij ishte më shumë se një shtëpi, ishte muze etnografik, ishte arkiv, dhe mbi të gjitha ishte bibliotekë e pasur me libra e gazeta të ruajtura prej shumë viteve. Aty ishin të arkivuara shumë nga gazetat ditore të botuara në diasporë dhe atdhe viteve të shkuara. Muret me shumë fotografi flisnin mbi jetën arbëreshe, mbi historinë e tyre të pasur, mbi krenarinë kombëtare, por edhe të jetës së tij prej një veprimtari të madh në dobi të çështjes kombëtare.

Aty dëgjuam këngë të vjetra arbëreshe të trashëguara shekujve bashkë me mallin e Mëmëdheut përtej detit. At Belushi dhe motra e tij, Rina, ngritjen e dollisë së mirëseardhjes me kafen e mëngjesit filluan këngët arbëreshe, me ta edhe ne me plot zemër. Zëri i tyre melodik ishte i freskët, përkundër moshës mbi tetëdhjetë vjeçare.

Motra e tij Rina, e fillonte këngën me mallin e shpirtit arbëresh dhe së bashku e mbaronim me refrenin kuptimplotë e porositës, “Kur ne jemi të bashkuar, Skënderbeu vjen nga qielli”, një simbolikë në partiturën e trashëguar moteve arbëreshe, ku figura e Gjergj Kastriotit kalonte vargjeve në sfera mitike. Askund nuk është ruajtur dhe përkujdesur figura e Heroit Kombëtar si tek arbëreshët. Kjo shihet në çdo hap: në sheshet qendrore të fshatrave arbëreshe me emrin Gjregj Kastrioti Skënderbeu shoqëruar me bustin e tij, në rrugë, shkolla, biblioteka, muze, shtëpi dhe kudo.

Veglat e shumta të punës, muzikore dhe traditës vendore mbushnin shtëpinë e At Antonios, pa lënë asnjë zbrazëti, duke të dhënë përshtypjen se çdo gjë ishte vendosur aty për të ruajtur kujtesën e një kulture dhe gjuhe, e cila po tretet çdo ditë e më shumë. “Ishin mbi 200 fshatra arbëreshe para gjysmë shekulli e tutje, ndërsa tani kanë ngelur edhe 50 prej tyre ku ruhen akoma traditat dhe deri diku edhe gjuha arbëreshe”.

Biblioteka e pasur e At Antonio Belushit të kujtonte më shumë arkivat e njohura, se sa thjeshtë një bibliotekë. U mahnitëm me arkivimin e shtypit shqiptar gjithandej globit me aq saktësi e respekt. Aty takuam gazeta të vjetra, të cilat të rikujtonin rolin e tyre me rëndësi të historisë sonë në ndërgjegjësimin shqiptar mbi gjendjen e kombit, në veçanti pjesës në viset e pushtuara të Atdheut.

Drejtuesi i grupit tonë, gazetari Rexhep Rifati, bisedoi shtruar me At Belushin, me të cilin njihej që moti. Rexhepi sjell kudo energji pozitive me dashurinë dhe respektin e tij ndaj njeriut. Edhe këtu në bibliotekën e Frascinetit arbëresh, i shtohet asaj libri i tij i radhës, me qindra foto që flasin sa mijëra faqe libri. Një dhuratë e me vlerë e cila u mirëprit nga nikoqiri.

–Jeni vërtet Apostull i Arbëreshëve,- tha At Antonio, derisa shpaloste librin e tij me gjithë shkrimet në katër gjuhë paralelisht.

Porosia duhet mbajtur, e kishim detyrim nga miku ynë në Kosovë Bedri Tahiri, në përshëndetje të vëllezërve arbëresh si dhuratë nga botimin e tij i dyzetë e shtatë. Aty pranë u regjistruan edhe dy librat e mi të fundit nga hulumtimet e bibliotekave dhe arkivave. U ndjeva sikur dërgoja fëmijët e mi në ditën e parë të shkollës, me një “udhë të mbarë” të shumëpritur.

At Antonio Belushi falënderohej në çdo hap dhe dukej se nuk i mjaftonte koha që të çmallej. Ai dukej shumë i etur për bisedë dhe, po të rrinim disa ditë, nuk do ngopeshim me njëri-tjetrin. Shihej në sytë e tij, në fjalët e tij malli i takimit me Atdheun.

Ngritja e dollisë së parë me rakinë e njohur kalabreze ishte për mirëseardhje, për Mëmëdheun, për Gjergj Kastriotin dhe shëndetin për të gjithë shqiptarët kudo në botë.

Shpejt erdhi dollia e fundit prekëse, e përmallshme që na dha energji edhe për të nesërmen drejt rrugëtimit tonë më tutje. Përtej parmakëve të dritareve era luhaste degët përplot ullinj, duke na kujtuar vajin e ullirit kalabrez i shpallur më i miri në të gjithë globin.

At Antonio Belushi i entuziazmuar me vizitën tonë na përcolli me respekt deri larg shtëpisë së tij, përtej kopshtit, i cili përfundonte me portën, ku shqiponja e flamurit e gdhendur me mjeshtri reflektonte atdhedashuri!

Nga Frascinato udhëtuam në fshatin Çifti (Civito), pak kilometra larg nga Frashëri. Aty u mahnitëm me pamjen madhështore të fshatit, me Sheshin Gjergj Kastrioti-Skënderbeu. Një simbolikë monumentale, e cila tregonte fuqinë e mallit arbëresh për atdheun e robëruar, ku përtej detit ishte Kalaja e Krujës përballë grykës shkëmb thepisur. Kjo të sillte para syve bjeshkët shqiptare me Sofrën e Skënderbeut. Mes dy thepisjeve shkëmbore rridhte lumi i rreptë mbi të cilin qëndronte Ura e Djallit, një mrekulli arti në mes të natyrës. Udhëtimin tonë e shoqëroi udhërrëfyesi arbëresh Mikele Greco, i cili njihte çdo pëllëmbë të Kalabrisë.

Në mbrëmjen e tetëmbëdhjetë shtatorit, sikur me porosi, u gjendem bashkë me Televizionin Çek nga Praga i cili incizonte emision enkas për kulturën, traditën e gjuhën arbëreshe.

Njëri nga shoqëruesit tanë në qytezën e Ungrës e njohura Brunida L e tha: “Atë që bëjnë të tjerët, nuk e bëjmë ne”, dhe kishte të drejtë.

Restoranti Kamastra shkëlqente nga të gjitha anët, veçanërisht nga ngjyrat e bukura të kostumeve arbëreshe. Kameramanët me ekipin xhirues kërkonin qetësinë me hapin e dritave. Kitara nxirrte tingujt e ëmbël nga loja e gishtave që lëviznin mbi shkëlqimin e telave. Kamastra është e njohur me gatimet e shijshme tradicionale të zonës dhe muzikën arbëreshe e cila adhurohet nga turistët e huaj. Çiftelia varur tregonte për kohën e re të bashkimit kulturor ndër shqiptarë viteve të fundit. Ishte ky një përjetim i bukur e shoqëror për ne, një krenari dhe habi, diçka që nuk e kishim ëndërruar.

Pas xhirimit, darka e shijshme me gatime specialitete vendore në Çift na çlodhi shoqëruar me bisedat dhe mësimet që morëm nga vëllezërit arbëresh nën përkujdesjen e Mikele Greco, një veprimtar i dalluar me aktivitet e tij, gjithandej hapësirave shqiptare. Çifti apo i njohur si Civita, është fshati i peizazheve të pa harruara dhe festivaleve të organizuara nga banorët e tij, mes tyre më i njohuri festivali “Vallja” në pranverë gjatë ditëve të festës së Pashkëve. Ky festival i njohur tërheqë vizitor nga e gjithë Italia, kohëve të fundit nga diaspora shqiptare dhe Mëmëdheu.

Në çdo cep takoje arbëreshë, krenarë për origjinën e tyre edhe pse shumë nga ata dinin fare pak fjalë arbëreshe, por flisnin në gjuhën e vendit. Në rrugë e sipër përjetuam pamje mahnitëse të tokës kalabreze, të mbjella me ullinj dhe fruta të tjera mesdhetare si dhe kullota të pasura rrëze bjeshkëve. Sapo kaluam fshatin, tufa e deleve e shoqëruar me zërin idilik të kambanave e kufizoi shpejtësinë e veturës që e drejtonte me shkathtësi Agroni. U ndalëm për ta përjetuar më afër kënaqësinë që sjell tufa e deleve me qentë kujdestarë dhe Bariun e veshur në xhubletën e tij, për të cilën shkruan shumë poetë, e mbi të gjitha Naimi ynë i madh. Për çudinë tonë, bariu iu fliste deleve arbërisht, të cilat pas pak hapën rrugën duke u shpërndarë fushës në shpatin e gjerë.

– Jam arbëresh, -t ha bariu me krenari.

-Ne jemi nga Kosova, – iu përgjigjëm.

Ai nga kënaqësia e tij që u takua me ne, foli me dashuri për veten dhe punën e tij, për arbëreshët dhe gjuhën që ai e ruante me aq xhelozi. Ishte një takim i papritur dhe i paharruar shoqëruar me fotografi të cilat do përbëjnë albumin e ri nga toka arbëreshe.

Ta ruash kulturën, gjuhën dhe traditën kombëtare pas gjashtë shekujve është shembulli më i veçuar në historinë e popujve. Këta janë arbëreshët gjakshprishur, me shpirt e zemër të mbushur atdheun e të parëve, me gjak arbëror në rrjedhën e shekujve, me gjithë porosinë e Gjergj Kastriotit-Skënderbeut.
Rrugët lakadredhëse deri lart bjeshkëve, të shpalosnin pamje madhështore me fshatrat arbëreshë përmbi kodra, me shtëpitë e tyre të gurta dhe me shumë ballkone sipër shesheve e rrugëve.

Gjithkund fliste guri në vend të njeriut.

E, ne flisnim me heshtjen tonë të dhimbshme.