dgreca – Page 1446 – Dielli

Nga Ahmet Zogolli te “Zogu I” dhe “Skënderbeu III”

April 22, 2018 by dgreca

Nga Fotaq Andrea/Strasburg/Nuk kemi ndër mend të bëjmë historikun e formimit të Mbretërisë shqiptare, kur Ahmet Zogu, nga kryetar i Republikës shqiptare u shpall nga parlamenti me dy tituj njëherësh: “Zog I – mbret i shqiptarëve”, por edhe “Skënderbeu III”. Në është folur gjerë e gjatë për arsyen pse ai u shpall mbret i shqiptarëve dhe jo mbret i Shqipërisë, pak është folur për titullin e dytë të tij “Skënderbeu III”, titull nga i cili ai do hiqte shpejt dorë. E megjithatë, shtypi i huaj i kohës, si vëzhguesi i hollë i gjithë sa ndodhte në fronin dhe frontin shqiptar, nuk do e linte pa e komentuar edhe një ngjarje të tillë .

Ne Foto:Mbreti Zog I me perkrenaren e Skenderbeut/Sigurisht, të shpallurit “Mbret i shqiptarëve” më 1 shtator 1928, kërkonte edhe një ceremoni të veçantë kurorëzimi, kërkonte përgatitje paraprake për bujë e buhi. U parashikua fillimisht, sipas gazetës “Politika” të Beogradit e 15 tetorit, që kurorëzimi të bëhej më 28 nëntor 1928në Krujë, dita dhe vendi simbol i ngritjes së Flamurit të Skënderbeut, si dhe dita e shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë, festë kombëtare e dyfishtë. Por u shkua edhe më tej: u dërgua në Vjenë që në fillim të shtatorit 1928 (sipas gazetës austriake “Neues Wiener Tagblait”) një delegat shqiptar për t’iu lutur qeverisë austriake t’i huazonte përkrenaren dhe shpatën e Skanderbergut, që ruhen në muzeun e arteve historike, në koleksionin e mrekullueshëm të armaturave dhe armëve të lashta mbledhur nga Habsburgët. “Ahmet Zogu I, vijon gazeta, do të dëshironte të mbante përkrenaren dhe shpatën e heroit të madh kombëtar në ceremoninë e kurorëzimit të tij, që do të mbahet në Krujë, atdheu i Skanderbergut, në muajin prill të ardhshëm [nënvizimi ynë]. Është i gatshëm të japë një sasi shumë të madhe të hollash për të marrë në zotërim këto objekte të çmueshme”.

Sikurse vihet re nga sa citimi i mësipërm, duket qartë se Ahmet Zogu e ka “shtyrë” me katër muaj afatin e kurorëzimit të tij, duke sakrifikuar datën simbol të 28 nëntorit. Me siguri duhet ta ketë kuptuar se realizimi i kërkesës së tij për të huazuar armët e Skënderbeut kërkonte kohë dhe garanci më të mëdha se vetë shuma e parave që do viheshin në dispozicion, garanci ndoshta edhe të karakterit politik, kur afrimi që ai po bënte me Italinë nuk kish si të shihej me sy të mirë nga Vjena zyrtare. Megjithatë, ai këmbëngul në kërkesën e vet. “Domosdo, mbreti i parë i Shqipërisë, shkruan gazeta “Le Gaulois” e 5 shtatorit 1928, duke marrë emrin Scanderberg III, si pasues fiktiv i heroit të famshëm kombëtar shqiptar, mendon t’i shtojë kurorës së tij më shumë ndriçim, më shumë shkëlqim, të paktën për popullin shqiptar, sepse [titulli] Zogu I nuk shpreh asgjë, kurse [titulli] Scanderberg, kjo po, tingëllon fuqishëm, ndrit dhe të kujton bëma luftërash të shkëlqyera, heroizëm të paepur, patriotizëm të lartë…”. Mirëpo, e njëjta gazetë, në të njëjtin artikull me titull “Mbret i shqiptarëve apo mbret i Shqipërisë?”, shkruar nga Robert Chariot, nënvizon gjithashtu: “Pavarësisht se ç’thuhet tani, është pikërisht ky emër [titull] që Zogu donte të merrte apo që populli shqiptar donte t’i jepte mbretit të vet të parë. Më pas, nuk dihet përse, u ndërrua mendje, u tha se pasuesit e drejtpërdrejtë të Skanderbegut ekzistojnë akoma në Itali dhe se vetëm ata kanë të drejtë të mbajnë këtë emër. Dhe për javë të tëra, lajmërohej ngado se Zogu do të merrte emrin e heroit kombëtar shqiptar dhe tërë gazetat folën për këtë, madje botuan edhe episode të gjata mbi jetën e Skanderbegut. Por në fund, nuk njihen arsyet e këtij ndryshimi të menjëhershëm” dhe Zogu hoqi dorë nga titulli “Skënderbeu III”.

Nga sa më lart, del qartë se sapo Zogu u shpall “Skënderbeu III”, menjëherë erdhi edhe reagimi negativ nga dy familjet kastriotase të Napolit, nga vetë pasardhësit e familjes së Gjon Kastrioti Skënderbeu, konkretisht nga markezi i Auletës dhe nga pasardhësit e familjes së Filip Kastrioti Skënderbeut, baronit të Kasteluçios. Të dyja këto familje arbëreshe kastriotase ishin madje të gatshme ta kalonin çështjen në proces gjyqësor dhe të shkaktonin skandal publik. Ndoshta në këtë mes ka luajtur rol edhe Roma zyrtare për të shmangur reagimet e forta në plan ballkanik e europian dhe për të ruajtur njëfarësoj balancat politike, sidomos në drejtim të monarkive të vjetra. Edhe pse gjithçka u bë “në emër të popullit shqiptar”, se ishte dëshira e tij që sovrani të shpallej mbret i shqiptarëve, edhe pse kolonitë shqiptare të Sicilisë, Kalabrisë dhe Zarës e njohën Zogun si monark të shqiptarëve, përsëri titulli i dytë “Skënderbeu III” binte ndesh, mbi të gjitha, me origjinën myslimane të vetë sovranit, ndërkohë që Heroi Kombëtar i Shqipërisë ishte pagëzuar nga papati me titullin “Atlet i Krishtit”. Nga ana tjetër, më 1928, Princ Wied nuk i kishte reshtur përpjekjet dhe rivendikimet e veta për të ruajtur gjer në fund titullin “Mbret i Shqipërisë”, madje i kishte shtuar ato, ndërkohë që çdo ndryshim regjimi në vend kërkonte edhe respektimin e formave diplomatike ndërkombëtare, sidomos për vënie kurore mbi krye. Më tej akoma, Rexhep Shala, ish ministri i brendshëm i qeverisë noliste, që drejtonte në atë kohë partinë e tij republikane, i kishte drejtuar Shoqërisë së Kombeve një protestë të fortë, ku vinte në dukje se “ndryshimi i regjimit në Shqipëri ishte fyerje jo vetëm për popullin shqiptar, por edhe për gjithë popujt ballkanikë”.

Pra, në rrethanat politike të krijuara, duheshin ulur tensionet, duhej hequr dorë të paktën nga titulli “Skënderbeu III”. Për më tepër që kronisti dhe analisti i njohur ndërkombëtar René Pinon, me artikujt e tij “bombë”, shpallte hapur se “… Ahmed Zogu ishte prej vitesh një diktator, pak a shumë i plotfuqishëm, dhe se Zogu I nuk kishte as më shumë e as më pak pushtete… Por, theksonte ai, ç’ka Europa i kërkon mbretit të ri është pikërisht të organizojë vendin e tij dhe të mbetet paqësor”.

Më 8 shtator 1928, në artikullin e botuar në organin republikan “L’Ouest-Eclair”, Pinon e bënte të qartë për opinionin francez dhe ndërkombëtar “karakterin e vartësisë ku ndodhej Zogu I në drejtim të Italisë fashiste”: Ai nuk është veçse një “sovran i marrë nën mbrojtje” dhe që “vetëm falë kësaj mbrojtjeje, ai është sovran. U bë i tillë – vijon Pinon -, thjesht me mbështetjen dhe paranë e italianëve… u vu pra në shërbim të Italisë. Le t’i quajmë gjërat me emrin e tyre : ai u shit tek qeveria e Romës dhe e mbështeti pasurinë personale në marrëveshjen me Italinë…! ” (sic!)

Dhjetë vjet më vonë, pushtimi tragjik i Shqipërisë nga Italia fashiste dhe vetë fati i Zogu I do të vërtetonin fjalët e historianit frëng Pinon.

Një tjetër analist francez, Louis de Saint Victor de Saint Blancard, i njohur me pseudonimin Saint-Brice, vinte në atë kohë në dukje në revistën politike e letrare “Correspondance d’Orient” të shtatorit 1928, përgatitjet e mëdha që ishin bërë në Shqipëri për shpalljen e Zogut I, mbret i shqiptarëve. “Pa dyshim, theksonte ky gazetar, duke u shpallur mbret, Ahmet Zogu ndjek sidomos impulsin e ambicies së vet personale. Salla e fronit është gati që prej një viti. Një punë propagandistike është bërë pranë fiseve shqiptare… Italianët, sigurisht, i linin gjërat të rridhnin vetë. U lidhën me Ahmet Zogun dhe një nga klauzolat e paktit të Tiranës parashikon pikërisht ruajtjen e pushtetit të tij… Italianët nuk mund të dëshironin më tepër se një diktator të devotshëm për ta, të ndërgjegjshëm për domosdoshmërinë e ndihmave të tyre”. Sepse “Në fund të fundit, një diktator duhej të kënaqej me para, armë, mbështetje ekonomike dhe ushtarake”.

Po ky autor, në artikullin “Fillimet e mbretërimit të Zogut I”, në të njëjtën revistë “Correspondance d’Orient” të tetorit 1928, citonte një deklaratë të Zogut në “Daily Express” lidhur me mënyrën se si ky e konceptonte regjimin e ri: “Rezultati i parë i vendosjes së monarkisë do të jetë të çlirohet vendi im nga luftërat partiake… Mbreti do të jetë mbi partitë. Do t’i shërbejë vetëm kombit. Ministritë, ushtria dhe xhandarmëria do të jenë në kontakt të drejtpërdrejtë me monarkun, pa kaluar në ndërmjetës”.

Sigurisht, marrja e tërë pushteteve në një dorë do të haste në kundërshtimin e forcave politike shqiptare të majta, dhe shumë shpejt Fan Noli do të organizonte opozitën për të protestuar me forcë, duke krijuar madje edhe një komitet të emancipimit kombëtar që do t’i drejtonte Gjenevës një manifest “të fuqishëm”, por që do binte në vesh të shurdhët, kur njëra pas tjetrës Fuqitë perëndimore (të parat Shtetet e Bashkuara të Amerikës) do të njihnin monarkinë e re shqiptare. Në Europë e në botë, në mbarim të viteve 20 dëshirohej e kërkohej njëfarë statu quo-je dhe qetësie e përkohshme, si koha e bukur para furtunës së Luftës së dytë botërore. Ishin vitet 20-30 të depresionit të madh, të cilësuara “Années folles” (vitet e marrëzishme) kur harrohej frika dhe tallandia mes valseve të Shtrausit.

Më në fund, në po atë periudhë, shtator 1928, një tjetër autor, këtë radhë vetë drejtori i revistës “La Revue Diplomatique”, Jules Meulemans, duke paraqitur një jetëshkrim të shpejtë të “Madhërisë së Tij Zogu I-rë – mbret i shqiptarëve”, nuk mungon të bëjë lavde e të nxjerrë në pah mbi të gjitha cilësitë e veçanta të mbretit të ri, “i pajisur, si thotë ai, me zgjuarsi të fuqishme, mendje kureshtare, kulturë të gjerë, i prirë drejt ideve të reja dhe qytetërimit perëndimor”, kur që herët, luftërat ballkanike kishin ndezur tek ai “dëshirën e zjarrtë për t’iu përkushtuar kauzës së shenjtë të pavarësisë së atdheut”. Po ashtu, vijon gazetari frëng, “karakteri i tij energjik dhe njohja e thellë e psikologjisë së bashkëqytetarëve të vet, aftësitë e shquara si administrator e reformator do t’i mundësonin [mbretit Zog] të luante që herët një rol të dorës së parë në situatat e vështira që po kalonte atdheu i tij”. Dhe, si shembull në këtë drejtim, kronisti francez i njeh Zogut rol parësor në Kongresin e Lushnjës, kur “nga mendimet dhe diskutimet e tij do të dilte, thotë ai, statuti që, duke i siguruar Shqipërisë një qeveri të rregullt, do bënte të mundur që ajo të çlirohej nga pushtimi i huaj.”

I entuziazmuar pas figurës së Mbretit Zog, Meulemans rendit kështu arritjet e Shqipërisë në hapat e saj të para të forcimit shtetëror, kur “energjia e tij [e Zogut] bën mrekulli dhe [kur] brenda dy vjetëve ai vendos rendin në atdheun e vet… krijon rrugë, ushtri dhe marinë, administratë, shkolla dhe bankën kombëtare”. Autori citon Zogun, në besimin dhe këmbënguljen e tij se “vendi shumë shpejt do njohë begati…, se Shqipëria është vërtet shtet i ri, por komb shumë i lashtë… dhe se “vendit i nevojitet një kulturë moderne, me rini të kulturuar e të guximshme, me klasë udhëheqëse që t’i sigurojë kombit fate të shkëlqyera” (nënvizimi ynë).

Dhe ja ku pas gati një shekulli të shkuar, qëkurse Zogu parashtronte këtë platformë politike me rastin e shpalljes së tij “Mbret i shqiptarëve”, Shqipëria vazhdon sot e kësaj dite të përballet me sfidën e saj të gjatë për më shumë kulturë e emancipim shoqëror të nivelit europian, e sidomos për një klasë politike drejtuese të ndërgjegjshme për misionin e saj në ndërtimin e shtetit ligjor dhe shtetit të së drejtës në Shqipëri.Që Zogu u shpall nga parlamenti “Mbret i shqiptarëve”, domethënë i krejt kombit shqiptar në kufijtë etnikë, kjo nuk përbën risi, në një kohë kur ushqehej ethshëm ideja e nacionalizmave dhe kur shqiptarëve u ishin bërë padrejtësi të mëdha historike me Kongresin e Berlinit dhe Konferencën e Ambasadorëve. Që më 1863, princi i ri danez Georges, që u zgjodh mbret i Greqisë në vend të mbretit Othon të rënë nga froni, e shpalli veten “Mbret i Helenëve”, që nënkuptonte edhe vetë përfshirjen e Kostandinopojës “nën suazën e tij” me mbi një milion grekë që jetonin në vetë Stambollin e sulltanit, i cili u detyrua në atë kohë të protestonte ashpër në kancelaritë europiane.

Më në fund, çka i bënte interesant titujt “Zogu I-rë mbret i shqiptarëve” dhe “Skënderbeu III” ishte shpallja njëkohësisht e nënës së tij Sadije Toptanit “Nëna Mbretëreshë”. Lartohej kështu familja fisnike shqiptare “Toptani”, për të cilën konsulli i Francës në Shkodër Jules Alexandre Emile Degrand thotë në librin e tij “Kujtime nga Shqipëria e Epërme” (1902) se pinjollët e kësaj familjeje shprehen që janë pasardhës nga familjes e lashtë Topia dhe tregon me këtë rast edhe rrëfenjën e bukur të Ali Topiaj-Toptanit për themelimin e Tiranës.Para disa kohësh na ka rënë në dorë një fotografi e Sadije Toptanit e vitit 1896. Me bukuri të veçantë shfaqet sa grua e re fisnike, aq edhe nënë e re, kur dihet viti i lindjes së Zogut 1895. Fotografia është bërë me sa duket në Itali dhe bien në sy po ato flokë plot hijeshi gjithë onde që karakterizonin edhe princeshat shqiptare, motra të Zogut. Po e botojmë për herë të parë në shtypin shqiptar këtë foto të panjohur.Ilustrimet e tjera janë nxjerrë nga Album-Antologjia enciklopedike “F. Andrea, Skënderbeu – Heroi Kombëtar shqiptar” (Zenit, 2017), ku Zogu vërehet në krahun e majtë të Heroit kombëtar, ose pasandaj duke mbajtur mbi krye përkrenaren e Skënderbeut, e cila do të zbukuronte edhe stemën e Mbretërisë shqiptare.

Post Scriptum

Nuk e kemi zënë në gojë qëllimisht Skënderbeun II, sepse nuk përbën objektin e studimit tonë. Skënderbeu II apo Skënderbeu i Ri, apo edhe Gjergj Gjon Scannalibech ekziston mirë e bukur historikisht, është një figurë mjaft interesante dhe enigmatike, konkretisht është nipi i vetë Skënderbeut apo djali i madh i Gjonit. Studiuesi pasionant Ylli Polovina dhe autori i këtyre radhëve disa herë e kanë trajtuar figurën e tij historike.

SHTEGTIM I PAHARRUAR I SHQIPTARO-AMERIKANËVE NË TOKËN E SHEJTË

April 22, 2018 by dgreca

Pas kthimit të grupit Shqiptaro- Amerikan të Nju Jork-ut, të cilët vizituan Tokën Shejtë të udhëhequr nga Dom Pjetër Popaj./

Nga Marjan CUBI- Drejtor i Qendrës Nënë Tereza, Anëtar i Kryesise së Vatrës/

Foto: Mark SHKRELI-K/Redaktor I revistes”Jeta Katolike”/

Është shumë e vështirë që në pak radhë të zbrazësh shpirtin nga mbresat dhe emocionet që përjetuam nga vizita në Tokën e Shejtë. U kthyem nga Toka e Shejtë : më të pasur në Shpirt , në Histori , në kulturë dhe me një njohje më të madhe të trashëgimisë Botërore .
Vizituam vendet Biblike, Vendet më të rëndësishme, që nga lindja e Jezusit, u prekëm në shpirt nga mrekullite e tij, nga mundimet , Vdekja ne Kryq dhe Rinegjallja e tij.
Vizituam dhe prekem me doren tone vendet e Shejta-cfarë mrekullie…Ishte madheshtore per ne Shqiptaret qe kemi dhene njerëz të mëdhenj në trashëgiminë e përbotshme që nga Shen Jeremini , Shen Helena , Konstatinin i madh, Gjerg Kastrioti- Skenderbeu , Papa Klementin i 11 dhe deri te Shen Nena Tereza. Në memorien e historisë kombëtare qëndrojnë edhe 38 martiret e kohes tone.
Ishte nje perjetim i paimagjinushem qe grupi ynë, me 106 Shqiptaro – Amerikanë, te udhehequr nga famullitari ynë Dom Pjeter Popaj, per 9 dite kemi kaluar nje shtegtim te Shkelqyar . Kemi fjetur tri nete ne Nazareth ( Izrael ) dhe 5 nete ne Bethlehem ( Palestine ) dhe me shoqeruesin Palestnezo – Kristian per 9 dite gjate udhetimeve me autobusë dhe gjate vizitave te mrekullueshme na sqaruan ne detaje te gjitha koherat dhe ndryshimet që kanë ndodhë ne Izrael , qe nga lindja dhe der ne ditet e soteshme qe kanë shkuar më shumë se 2 mije vjet.
Ne Shqiptaro -Amerikanet e patem fatin edhe te vizitojme por edhe te celebrojme meshet ne gjuhen Shqipe per 8 dite me radhe ne vende te ndryshme dhe diten e fundit edhe ne Baziliken e ndertuar mbi Varrin e Krishtit dhe vendin kur ai u ngjall dhe u ngrit. Kjo ishte pika kulmore e shtegtimit tonë, ishte pikë kulminante per te gjithe ne por edhe per Dom Pjetrin, qe ne gjuhen e ëmbël Shqipe e celebroji kete meshe per here te pare ne Histori . Nuk e kane këtë fat për ta përjetuar atë që p[ërjetuam ne, jo te gjithe vizitore dhe grupet qe vijene nga e gjithe Bota dhe per 365 ditet e vitit vizitojne Token Shejte dhe qe eshte Epiqendra e Kristianizmit Boteror, u jepet kjo mundësi. Eshte interesante qe të gjitha keto vizita i bejne njerëzit në nje vend qe banohet nga 6 miljone Izraelite dhe afersishte 3 miljone Palestineze te besimit Islam dhe 2 perqind Palestinezo – kristian .
Ky shtet Biblik dhe i bukur me vende pjellore , kodra , Bjeshka , Dete , me shumë ullinj, Palma dhe shume bukuri natyrore e trashëgimi historike, ofron bujarisht mikpritje, por fatkeqsisht vendi kurrë nuke gjeti paqen.
Ketu nje here para Krishtit paska arritur edhe Leka i Madh pastaj ,Rromaket, Bizantinet , Kryqezatat , perandorija Osmane dhe keshtu me radhe…
Sa here u ndertuan dhe shkaterruan keto qytete dhe kultura. Edhe ne Shqipetaret perjetuam kesi lloji ndryshimi gjate mijëraa vjeteve .
Zoti na ndihmofte qe te gjejme Paqen ne kete Bote të trazuar prej konfliketeve!(Për më shumë do të lexoni në Diellin në print)

MARJANA BULKU: GJUHA DHE VLERAT,NA BASHKOJNE PER JETE

April 21, 2018 by dgreca

-Nëse do t’i ktheheshit retrospektivës së viteve të fëmijërisë suaj, si do i kujtonit ato?

Ah fëmijëria, ajo është “mbretëria jonë e humbur” (kështu e konsideroj unë atë) edhe pse ne jemi një brez i rritur në errësirë kishte më shumë lumturi brenda saj, ndoshta për shkak të naivitetit të kohës, të izolimit, pa lirisë, mungesave të disa kushteve minimale që kur ua tregoj fëmijëve sot u duken të pa konceptueshme. E,megjithatë dy gjëra të mrekullueshme që e kanë mbështjellë fëmijërinë tonë unë dua ti kujtoj gjithmonë. Ato janë:1.Përkujdesja e jashtëzakonshme prindërore dhe 2. Miqësia e mirë. Gjithësesi është mirë që në çdo etapë të jetës, njeriu duhet të gjejë të mirën, ta ruajë atë në shpirt e pse jo edhe tia përcjellë brezave.

-Keni përfunduar studimet e larta në universitetin Histori-Filologji të Tiranës,dega Gjuhë Letërsi dhe më vonë studimet pas universitare, institutin e Studimeve Europiane, Master për Politika dhe Institucionet në Bashkimin Europian. A e kishit menduar se po bënit zgjidhjen e duhur për të ardhmen tuaj?

-Kur përmenda mangësitë e rritjes pak më sipër, kisha parasysh edhe mungesën e lirisë për të zgjedhur profesionin e së ardhmes bazuar në merita dhe preferenca, për këtë as flitej e mendohej para viteve 90-të. Janë mijëra të rinj që u mohohej e drejta e studimit për shkaqe politike dhe qindra të tjerë që nuk e kishin të drejtën e zgjedhjes të degës për të cilën donin të studionin. Duket qesharake sot kur kujtojmë se partia shtet vendoste për ne. Shkollimi i lartë i limituar dhe sistemi i politizuar deri në robëri e kushtëzonte lirinë tonë madje mundej që edhe të na e privonte atë.Brezat e rritur në izolim nuk mundën ta liberalizonin shkollën e lartë edhe pse për hir të së vërtetës ajo konsiderohej “paja” për ne gjeneratat e para 90- tës.Por unë e kam dashur letërsinë edhe pse ëndërra ime ishte mjekësia. E në mangësi të saj fjalën e kam përdorur si “mjet shërimi” pasi vërtet besoj se komunikimi i butë, zbut dhe shëron. Letërsia u bë pasioni dhe profesioni im.

-Ndonëse po i kushtonit kohë dhe vëmëndje letërsisë, mësimdhënies, çuditëtisht një ditë në jetën tuaj zë vend dhe politika. Si ndodhi?

-Politika kjo gjë e ndaluar për qytetarët shqiptarë, ka qenë diku në familjen time, e nëndheshme, e padukshme. Gjyshja e mamës time , një grua stoike siç e përshkruajnë bashkohësit ishte delegate e Dibrës në kongresin e parë të gruas antifashiste në Berat në vitin 1943, madje edhe kishte mbajtur një fjalim atje. Për familjen e saj Kadiu , një derë ku predikohej fe dhe moral kjo nuk ishte ndonjë gjë e jashtëzakonshme, ndërsa për Dibrën e izoluar të asaj kohe, madje edhe të kësaj kohe ky fakt duhej të ishte historik, por historitë tona janë prej lapsi dhe gome …Tek unë u gdhend ajo grua e cila mbajti në shpirt dashurinë për fenë dhe jo për partinë nga e cila familja e saj do të kishte goditje të njëpasnjëshme.Mamaja ime ka qenë kryetarja e parë e Lidhjes Demokratike të gruas në Dibër, lidhje të cilën më pas do ta drejtoja unë. Krijimi i Partisë Demokratike në Shqipëri,pavarësisht turbulencave, kishte mision përmbushjen e të drejtave të mungura, dhe i parë nga ky kontekst ishte domosdoshmëri e vonuar që për shkak të izolimit të gjatë dhe pamësimit me lirinë, derivoi në një lloj pluralizmi kaotik. Unë i përkas asaj shkolle politike mbase pak klasike por që beson se politika është arti i zgjidhjes kur aplikohet nga njerëzit e duhur. Sot tabloja politike është e mjerë por kjo nuk mendoj se duhet ti stepë intelektualët dhe patriotët , përndryshe vendi do ti nënshtrohet një lloj diktature edhe më brutale e më të padrejtë se ajo që na izoloi nga bota e zhvilluar për më shumë se pesëdhjetë vjet.

-Vjen një ditë,largimi nga të afërmit, miqtë, shoqet, vendlindja… Shqipëria, duke shtegëtuar në Amerikë. E prisnit këtë shkëputje?

-Ka qenë korriku i vitit 2011, dita kur u larguam nga Shqipëria, jo me një vendim definitiv, por që më vuri përpara një vendimi shumë të vështirë kur im bir fitoi një edicion arkitekture dhe iu rezervua një vend studimi nëe Art and design hight school Manhattan. Aty unë ndalova, mora njëdrejtim krejt tjetër, ishin ëndrrat e tij që udhëhiqnin hapat e mija jo të lehta në Amerikën që nuk ka qenë kurrë destinacioni im për të ndërtuar jetën.

-Sa i vështirë ishte për ju integrimi në Amerikë,veçanërisht në jetën gjigande Nju Jorkeze ?

-Për mua ka qenë e vështirë shkëputja nga Shqipëria, ishte një ikje e pa vullnetshme, e diktuar nga rrethanat dy -tri vitet e para pothuajse vetëm fizikisht ndjehesha këtu sepse shpirtërisht dhe mendërisht ndjehesha në Shqipëri, atje ku edhe sot ndjej se jeton pjesa më vitale e jetës time. Njeriu është i detyruar të përshtatet e për më tepër në Nju Jork,në këtë vend ku popullsia pothuajse shumicë emigrantësh, ndjehet ngrohtë në një shtet gjigand si ky ku të gjithë jemi të huaj por askush nuk ndjehet i tillë. Këtë lloj sistemi, adaptimi që vetëm Amerika e ka, fillova ta pranoj , kuptoj dhe sot realisht e vlerësoj shumë si një model kulturor që diversitetin etnik e konsideron vlerë dhe pasuri. Integrimi është një proçes që nis me përshtatjen ndaj një ritmi tjetër pune e përditëshmërie që unë e konsideroj si përvojë. Ka pothuaj tri vjet që unë punoj në shërbimin shëndetsor ambulator brenda një korpusi spitalor nga ku ke aq shumë për të mësuar që nga cilësia e kujdesit për pacientin që këtu konsiderohen si klientë e deri tek teknologjia e avancuar e të dhënave për pacientin, të drejtat e tij dhe rëndësinë e jetëve njerëzore në realitetin amerikan sidomos krahasuar me vendet nga ne vijmë.

-Në shumë shtete këtu në Amerikë,funksionojnë jo pak televizione shqiptare. Përse zgjodhët për të punuar në televizionin“Albanian Culturë” dhe jo në një televizion tjetër?

-Kontaktet e mia me televizionin Albanian Culture kanë qenë rastësore, rastësi e bukur do ta quaja në dy evente prezantime librash ku njërin e moderoja unë dhe tek tjetri thjesht u intervistova nga drejtuesi i këtij televizioni zoti Adem Belliu. Që nga ajo kohë ne kemi një bashkëpunimshumë të frytshëm me televizionin Kultura Shqiptare, i cili tashmë ka një histori më se 20-vjeçare në komunitetin shqiptaro-amerikan këtu. Unë jam part time aty për shkak se puna ime e përditëshme i përket një fushe tjetër por që në fakt shpesh herë bëhet burim frymëzimi për mjaftë emisione, mendime dhe vlerësime për jetën që janë bazë e emisionit tim “Një jetë…disa histori”.

-Prej katër vitesh drejtoni emisionin”Një jetë…disa histori”, ideuar dhe realizuar nga ju.Si lindi ky produksion?

-Kur u ula për herë të parë në atë studio modeste televizive gjëja e parë që ndesh aty është arkivi i pasur Aty pata rast që vetëm në pak ditë të”njoh” shumë çka nga shqiptaro amerikanët, veprimtari, intervista, kronika, madje pata nxitjen e bashkëthemelueses së këtij televizioni, zonjës Mimoza Belliu për të vazhduar një cikël të hershëm “Bota e gruas” por jo, tashmë në mendjen time ishte kristalizuar “Një jetë…disa histori “, e cila tashmë është një historizës katër vjeçare.

-Si ndiheni përballë ekranit, i cili padyshim ju merr jo pak kohë që nga projekti, takimin me personazhin, deri tek realizimi i emisionit?

-Ekrani është përgjegjësi ,është komunikim, është qasje me kohën edhe kur koha , dita apo çasti jot ka preokupime të tjera e megjithatë ajo çka është gjithmonë me mua, gjithmonë një është serioziteti në veshje, sjellje,komunikim.Për mua ajo studio është një marrdhënie shumëplanëshe me problematikën,të ftuarit dhe ata që e ndjekin komunikimin. Miqtë e televizionit Albanian Culture, janë shikues konservatorë që vlerat e familjes, traditës , historisë i kanë të shenjta , edhe unë po ashtu , jo vetëm për të qenë sinkron me ta, por sepse ato janë në tërësinë e qenies time.Të ftuarit e mi janë individë të fushave të ndryshme, që të gjithë kanë vëmendjen time maksimale sepse të kuptohemi në shumicën e rasteve ato biseda janë spontane,të natyrshme, pa asnjë truk apo parapregatitje ,por shumë prej të ftuarve janë inspirim për mjaftënga shkrimet e mia për arsye të multi problematikës që derivon nga ai bashkëbisedim historish personale e kolektive.

-Keni mundur të intervistoni personalitete nga fusha të ndryshme të jetës,jo vetëm këtu në SH.B.A.por madje nga Kanadaja dhe Shqipëria. Cilin prej tyre mund të përmendësh si më mbresëlënës?

-Janë vërtet me dhjetra e dhjetra personalitete, njerëz të zakonshëm, artistë edhe pse i kam të gjithë në kujtesë nuk do bëj specifikime , janë miq të albanian culture tv, janë në fondin e arkivit dhe kam bindjen që në të ardhmen do jenë në nje botim po me këte titull.

-Cili mbetet çelësi i suksesit në punën tuaj,që pas çdo emisioni, edhe pse e lodhur,sërish ndjeheni e kënaqur?

-Është kënaqësi kur sheh se ekranit i rritet shikueshmëria ,është edhe përgjegjësi dhe detyrim për të rritur cilësinë, për të sjellë histori por edhe vlera në studio që natyrisht mbart edhe vështirësi objektive brenda.Televizionet shqiptare këtu nuk janë aq të fuqishme në teknologji dhe mjedisin fizik,e megjithatë ato mbeten kampione të mbajtjes gjallë të kujtesës, promovimit dhe ruajtjes së kulturës shqiptare, gjuhës dhe historisë tonë si dhe promovimit të vlerave të fushave të ndryshme, e kjo është jo vetëm kënaqësi por edhe mision që natyrisht mbart shumë aktorë brenda. Pra nëse ka sukses në komunitet ky sukses do të pasqyrohet edhe në ekran,ne jemi një korelacion veprimesh që ekziston dyanshmërisht.

-Çfarë do të thoshit për bashkëpunimin, konkurencën që ekziston midis jush dhe kolegëve të televizioneve të tjera?

-Unë nuk e konsideroj si konkurencë ekzistencën e disa mediave , është një marrdhënie paralele, ne kemi shumë gjëra të përbashkëta, por në një fushë të lirë veprimi çka nënkupton se ka kaq shumë hapësira në Amerikën e madhe, ku kreativiteti nuk duhet të na bëjë konkurues ndaj njëri- tjetrit por të ndryshëm, të larmishëm dhe partnerë në çështje të përbashkëta.Sa për ta ilustruar:kur në studio kam dibran unë detyrimisht dua të kem në krah Beqir Sinën, dibranin që nuk u ngop kurrë me Dibrën.

-A pretendoni se veten tuaj e shprehni më mirë,kur shkruani artikuj e poezi,apo gjatë punës suaj në televizion?

Unë nuk besoj në përsosmëri edhe pse kam idhuj të cilët i konsideroj të përsosur, por kur dëgjoj veten jam kritike ndaj saj. Mendoj se shkrimi është një mënyrë më e maturuar e prezantimit të mendimit, madje proza ime edhe pse pak botuar, është më e bukur. Më pëlqen stili telegrafik ku teksti dhe konteksti i shkojnë lexuesit në mënyrë të shpejtē, të ngjeshur, konçize. Kam dashur gjithmonë që çdo akt leximi të nxisë reflektime e kritika dhe të mos jetë vetëm vargëzim shkronjash. Mesazhi e bën veprën jetë gjatë.

-Mendoni se tematika që shtrohet në shkrime apo komunikimet tuaja i jep vlerë atyre?

-Natyrshëm që tematika, të qenit sinkron me realitetin natyrisht edhe fleksibël, sepse ne jetojmë në SHBA dhe sensi i realizmit këtu apo atje kanë masën e vet çka e bën edhe më të vështirë rolin dhe vërtetësinë e shënimeve, por ky pozicion këtu dhe atje ka edhe bonuset e veta që të vejnë në pozita solide kur lexon objektivisht dhe i nënshtrohesh logjikës të së vërtetave.Është me shumë rëndësi sensibiliteti dhe reflektimi, tipare këto që të mbajnë gjithmonë në kontakt me temat e kohës.

-Ku e shikoni Ju tashmëMarjanën,si nënëe dy fëmijëve, bashkëshorte, njëkohësisht poete dhe gazetare?

-Kur shikoj vitet qërendin,mosha,djemtëqërriten e shkollohen, natyrshëm aty ështëMarjana dhe Iliri,bashkëshorti im, roli ynëi padiskutueshëm nëkonsolidimin e edukimin e dy djemve. Padyshim e përditëshmja, e ardhmja brënda meje ështëpoezi,prozë, letërsi.

-Sa kanë ndikur tek ju përfundimi i studimeve Europiane, krijimtaria juaj si poete, në gazetari , moderim?

-Shkollimi dhe përvoja janë dy anë paralele që nxisin dhe rrisin njëra tjetrën, ndaj dhe pas çdo cikli studimi kam pyetur veten se si do ti ruaj çka mësova edhe nëse ato nuk do më duhen. Dhe e vërteta është se më janë dashur gjithmonë. Dijet nuk të tradhëtojnë kurrë. Në punën e përditëshme mësuesia më vjen në ndihmë kur më duhet ti kujtoj diabetikut dietën, të moshuarit ilaçet, depresivit dashurinë për jetën dhe njeriut në përgjithësi se shëndeti i mirē është kapital.E natyrisht që dijet e studimeve master politikash evropiane janë një bagazh që merr dhe i jep formë çdo komunikimi.Jeta është më e thjesht dhe e bukur kur din, padija të burgos , të bën të pa lirë dhe këtë ne e kuptojmë kur largohemi nga Shqipëria.Megjithatë unë e konsideroj edukimin si një bonus individual që gjithë se cili e ve në përdorim mbi bazën e kapaciteteve personale intelektuale.

Kohët e fundit, jeni zgjedhur në Kryesinë e Vatrës. Çfarë do të thotë të jesh në Vatër e për më tepër në forumet drejtuese të saj

-Federata Panshqiptare “VATRA” ,është faqja më e bukur e historisë së Shqipërisë, që i dha emër dhe jetë Shqipërisë edhe përpara shtet formimit, është vendi ku të gjithë shqiptarët pavarësisht mureve gjeografikë,apo politikëndarës ndjehen bashkë.E konsideroj përgjegjësi angazhimin tim apo të çdokujt tjetër aty. Është ai lloj vendi ku ligjëroi Konica e Noli e ku çdo fjalë e mendim duhet të ketë peshë e maturi. Për shqiptarët e vjetër këtu Vatra është lidhja me atdheun ndërsa për ne rishtarët është mohimi i padrejtë i lirisë, prandaj ne kemi të nevojshme ti takojmë këto dy kohë që mbartin shumë histori të pashkruara ende.Le ta quajmë një muze shqiptarie që nëse do ndrijë do na nderojë, e nëse do e denigrojmë do jetë përgjegjësi dhe faj historik. Unë besoj që po jetojmë atë lloj moment historik ku çdo lloj përgjegjësie apo angazhimi shoqëror i duhet dhe i vlen Kombit sot më shumë se kurrë.

-Çfarë mendoni për rolin dhe cilësinë e shkollave shqipe në diasporë.

-Pa dashur të paragjykoj ato dua të nxis dhe përkrah çdo lloj vullneti për të mbajtur gjallē gjuhën shqipe. Dhe ky vullnet mundet të vijë nga familja,intelektualët, televizionet, organizatat, individët, nuk ka rëndësi se si vjen por është shumë e rëndësishme që të institucionalizohet dhe shkolla është vendi i duhur.Nuk ka investim më patriotik sesa ai gjuhësor, ndër të gjitha të shumtat që na ndajnë, gjuha është vlera që na bashkon sot e përjetë.

– Cila ështënjëditëe zakonshme për Ju?

-Gjëja e parë, me të cilën nis dita ime, është kafja,letra dhe lapsi.Tre botimet e librave të mi me poezi“Zemër e Thinjur”, “Lutja e Vetmisë” dhe “Muzg egzistence” që tashmë i përkasin një epoke tjetër (Qesh ciltërsisht)së shpejti do të shoqërohen nga “lindja “ e një libri të ri,Duke mos harruar kurrësesi prozën,ku po përpiqem të gjej kohën dhe momentin e duhur,të mbledh krijimet e kohëve të fundit,në rrugëtimin e librt të dytë në prozë. Ndonëse këto “hoje mjalti”, i përkasn retrospektivës së disa viteve të mëparshme të Marjanës,e cila fizikisht jeton në Amerikë, por shpirtërisht jetoj në Shqipëri

INTERVISTOI :FADIL SHEHU

Nju Jork ,Prill 2018

Në ditën e 100 vjetorit të Ibrahim Kodrës. 22 prill 1918-2018

April 21, 2018 by dgreca

Përgatitur nga Xhevair Lleshi, në vargun e veprimtarive për Maestro Kodrën nga Instituti i Edukimit, Trashëgimisë dhe Turizmit, Tiranë…

KONTAKTI ME KADARENË ËSHTË MAGJEPSËS/

Abdulla Tafa– Nga traditat në bashkëkohësi, ç’përfaqëson për ju Ismail Kadareja, figura numër një e letërsisë së sotme shqiptare.

Maestro Kodra– Kontakti me Kadarenë është magjepsës. Mbi të gjitha ai është kombi, populli. Për mua Kadareja është projektor i fuqishëm i drejtuar në thellësitë e mëdha të shpirtit të popullit, kombit, atje ku fillon, formëzohet, rrit përmasat magma vullkanike e këtij shpirti. Elementët që e përbëjnë këtë magmë janë të shumta: mite, rituale, kultura shekullore e të jetuarit, filozofia e saj, mendësia e raporteve ndërfamiljare, mendësia e juridiksionit të mahnitshëm popullor; i mahnitshëm edhe si pasuri juridike edhe si mekanizëm real, që jep përgjigje për gjithçka; historia e mirëfilltë e ndriçuar në zonat e saj më pulsative si segmenti pas pavarësisë, periudha tërmetore e pashallëqeve të mëdha, kulmi skënderbejan i shek. XV, shekujt sërish me shenjë të formimit dhe të konsolidimit të principatave të para shqiptare etj… Mbi njëmijë vjet të shikuara artistikisht me prirjen për t’u shtyrë akoma përtej në rrjedhat historike. Kadareja e fut këtë magmë në laboratorin e tij, i shton asaj kronikën e ditës, herë tipike, herë-herë ordinere, herë tragjike, herë groteske dhe nxjerr prej andej jo elementin magjik të alkimistëve të moçëm, por formulën sekrete të jetesës dhe të mbijetesës shqiptare. Alambikët cilësisht të rafinuar të artit të Kadaresë edhe pse shpesh punojnë me lëndë të kufizuar në caqe hapësinore i japin asaj rrezatim universal.

Kadareja është traditë dhe novitet. Në të gjendet në formë të kristalizuar arti i popullit, arti i përzgjedhur i traditës sonë të kultivuar. Gjithashtu në të bashkohen mrekullisht Homeri me Eskilin. Dantja me Shekspirin. Xhojsi me Kamynë, Kafka me Sartrin e Elyari me poetët e tjerë të mëdhenj të këtij shekulli, për t’u tjetërsuar në markën e veçantë tepër të njohur në prozën bashkëkohore, në markën Kadare. Kadareja është shpallje botërisht e mundësive të magjisë sonë artistike. Pohim i ri i gjenisë së vjetër shqiptare.

[ Marrë nga libri Abdulla Tafa, «Kodra një univers»,f. 37, Botim i Entit ART, Tiranë 1992 ]

Brukseli nuk ka vend për Pëllumb Xhufat…

April 21, 2018 by dgreca

Nga Sulejman GJANA/Para disa ditësh, Komuna e Skarbekut në Bruksel lajmëroi mbajtjen më 23 prill (të hënën), të një konference kushtuar Skënderbeut, me rastin e 550-vjetorit të vdekjes së Heroit tonë kombëtar.

Në lajmërimin dhe ftesat e shpërndara bëhej me dije se ky aktivitet organizohej me mbështetjen e Ambasadës së Shqipërisë në Belgjikë dhe se konferencierët-panelistë të përzgjedhur nga ambasada do të ishin zotërinjtë Pëllumb Xhufi, Lek Pervizi e Safet Kryemadhi.

I kam lexuar me endje e i kam vlerësuar veprat dhe studimet e prof. Pëllumb Xhufit për historinë e vendit tonë në Mesjetë. Në mënyrë të veçantë kam vlerësuar qëndrimet dhe mbrojtjen që ai i bën si rrallëkush në Shqipëri çështjes Çame dhe interesit kombëtar në raport me fqinjët tanë jugorë. Ndaj jam trishtuar shpesh kur ai prej 2 dekadash është pozicionuar hapur si mbrojtës fanatik i historiografisë komuniste lidhur me LDB dhe po aq shpesh edhe si relativizues, justifikues e deri si mohues kokëfortë i krimeve të komunizimit që datojnë qysh nga themelimi i PKSH e deri në ditën e mbrame të diktaturës.

Veçanërisht debati që ai ka nisur, nxitur dhe vazhduar lidhur me kampin famëkeq të Tepelenës dhe krimet e konsumuara aty nga xhelatët komunistë, e ka pozicionuar Xhufin si apologjet të krimeve monstruoze dhe i gjakatarëve në fjalë, duke kompromentuar rëndë figurën e tij morale si historian dhe intelektual me profil të lartë, që guxon të injorojë, të shtrembërojë e të flakë deri edhe parimet e të vërtetat faktologjike.

Pikërisht në këtë kontekst dhe në kulmin e emocioneve që kanë shkaktuar qëndrimet dhe deklaratat e tij, ishte tejet sfiduese dhe arrogante përzgjedhja nga Tirana zyrtare e Xhufit si panelisti kryesor i konferencës së lartpërmendur, ku ky apologjet profesionist dhe pasionant do të referonte bash para ish viktimave të mbijetuar të krimeve e torturave të diktaturës dhe bijve të mërgatës antikomuniste të Brukselit.

Bijtë e kësaj mërgate, lindur dhe rritur në demokraci, madje në mes të kryeqytetit zyrtar të Europës ku duam ta integrojmë Shqipërinë, janë edukuar që të bashkëjetojnë me të ndryshmin dhe kundërshtarin e ideve. Ndaj ata që përkundën e përkundin djepat e bijve të tyre duke mëkuar e derdhur atdhedashuri por edhe urrejtje për sllavokomunizmin, në kushte normale do ta pranonin si panelist Xhufin edhepse ky, në shtëpinë e tij, prej dekadash përkundi dhe ende përkund djepat e stërnipave të Enver Hoxhës. Do të pranonin të bashkëbisedonin me medievalistin e shquar Xhufi për: çështjen tonë kombëtare të pazgjidhur; për autoktoninë antiko-mesjetare në trojet tona etnike; për të drejtat kombëtare e pronësore të mohuara në Greqi; për marrëveshjen e detit; për Zajednicën; për të drejtat kombëtare, njerëzore e pronësore të mohuara e të cunguara në pjesën veriore të Mitrovicës, në Maqedoni, Malin e Zi, Metohi, Sanxhak, në Luginë e në mbarë Serbinë.

Sikur “këpucari” të qëndronte tek “këpuca”, sikurse këshilloi Napoleoni, do të pranonim të bashkëbisedonim me të për Skënderbe-Heroin e përbashkët, të cilit me fondet e grumbulluara anembanë botës nga emigracioni i vjetër antikomunist dhe peshën politike të merituar ia ngritëm përmendoren në mes të Brukselit 50 vjet më parë, bash në komunën e Skarbekut, në jubileun e 500-vjetorit të vdekjes.

Sikur të mos na lëndonte aq shumë, do të pranonim ta dëgjonim e të mos ia përmendnim akademikut Xhufi synimin e heshtur të Enverit për të na zhbërë nga shqiptarësia nëpërmjet shkombëtarizimit gradual me ndihmën e kohës, harresës së programuar e asaj biologjike, multikulturalizmit mbytës metropolitan dhe globalizmit asgjësues të identiteteve kombëtare.

Natyrisht që apologjetit akademik, prej finikërie e jo prej tute, nuk do t’ia ndërmendnim faktin se nga pasuritë e konfiskuara në atdhe pas LDB nga lufta e klasave dhe nga fitimet kolosale prej punës së papaguar në kampe e burgje, deri në “kursimet” shtazarake të ushqimit dhe kushteve të “jetesës”, Enveri dhe regjimi i tij nuk kursyen asnjë shpenzim për asgjësimin sitematik të nacionalistëve antikomunistë që përbënin dhe përbejnë shtresën e shëndoshtë të ish-të përndjekurve dhe burgosurve politikë; shtresë në të cilën emigracioni i vjetër politik e ka identifikuar dhe e identifikon vetvetën si pjesë e pandarë e saj.

Çuditërisht dhe me shkujdesje të habitshme, me aktivitetin e programuar Tirana zyrtare sërish e sfidoi dhe e ofendoi mërgatën antikomuniste që jeton prej dekadash në Bruksel teksa bash pa u shuar debati ngjethës, i vendosi Pëllumb Xhufit në krah një ish-të përndjekur si Lek Pervizi (?). Dhe për këtë u sajua kjo tribunë në Bruksel, prej ku akademikut do t’i jepej mundësia për t’u kumtuar të gjithë kundërshtarëve të vet në Shqipëri se “mua më njeh Brukseli dhe nuk pyes për ju”, se “ju jeni fanatikë të pandreqshëm”, se “në krah më rri nëpër konferenca një ish-i internuar i kampit të Tepelenës dhe ai nuk ka asnjë problem me mua, pasi e di që nuk gënjej”, etj., etj..

Mirëpo, me sa duket, qeveria shqiptare (që ende i përdor ambasadat për llogari politike) i kishte bërë hesapet pa hanxhinë, teksa harroi se Europa demokratike është ndërtuar edhe mbi bazën e vlerave e parimeve më të larta morale e njerëzore. Dhe si një prej parimeve të tilla të shenjta spikat injorimi i negacionistëve të vuajtjeve të komuniteteve, racave e popullsive të pafajshme, krahas injorimit të të pa-penduarve, apologjetëve të diktaturave dhe glorifikuesve të krimeve e kriminelëve.

Fatkeqësisht, në Shqipëri këto kategori individësh vazhdojnë të vlerësohen. Dhe kjo ndodh jo vetëm sepse trashëgimia komuniste është akoma e fortë (dikush mund të thotë se gjithçka ka qenë e planifikuar me “Katovicën” për të mbërritur në këtë ditë), por sepse morali dhe etika janë nocione të pakuptimta për shumëkënd…, por edhe ngaqë vlerat dhe parimet europiane konsiderohen ende si të huaja nga politikanët dhe aparaçikët tanë të djeshëm e të sotëm.

Mbi të gjitha ky zvetënim i frikshëm moral ndodh sepse pas ’90-ës sistemi i ndërtuar mbi “rrënojat” e komunizimit ka prodhuar një politikë monstruoze me dy fytyra, që ka jetësuar realitetin absurd ku viktimat dëmshpërblehen dhe xhelatët jetojnë të lirë, mbajnë titujt, dekoratat dhe madje edhe hierarkohen në administratë, krahas lejimit të glorifikimit të veprës së tyre gjakatare dhe mohimit të krimeve nën diktaturë. Sintetizuar të gjitha këto në sloganin “bashkëvuajtës-bashkëfajtor”.

Mirëpo për fat të mirë, gjërat funksionojnë ndryshe jashtë “bahçes me lule”.

Në vendet e qytetëruara, parimet janë parime, krimet janë krime dhe mohuesit e krimeve e glorifikuesit e xhelatëve nuk kanë vend.

Në Europë, për shembull, edhe pse shkrimtari francez Seline (Louis-Ferdinand Céline) është pa dyshim një prej autorëve më novatorë të letërsisë franceze të shek. XX, ai nuk studiohet nëpër gjimnaze sepse, ndonëse ishte antikomunist i thekur, ishte edhe antisemit dhe apologjet i holokaustit ndaj jahudive.

E njëjta gjë vlen në SHBA për kineastin 85-vjeçar Roman Polanski, që u arratis në vitin 1977 prej vendit vet, ku nuk mund të shkelë më pa u dënuar për krimet prej pedofili, pavarësisht se është një prej kineastëve bashkëkohorë më të vlerësuar.

“Bashkëvuajtës dhe bashkëfajtorë!”? Kurrën e kurrës…

“Kur të gjithë janë fajtorë, askush nuk është më i tillë”, – thotë Hana Arendt. Sipas saj, “nuk ka fajësi kolektive apo pafajësi kolektive. Fajësia dhe pafajësia kanë kuptim vetëm nëqoftëse u personalizohen dhe u mveshen individëve…”.

“Pranimi spontan i përgjegjësisë kolektive – shkruan Arendt – dëshmon një konfuzion moral mjaft të rrezikshëm, që fatkeqësisht vërehet në shoqëritë post-totalitare”.

E si mund të ketë përgjegjësi kolektive nëse pranojmë a priori mekanizmin tmerrues të krimit gjenocidal që Arendt na zbulon, teksa thekson: “Nyja morale e krimeve monstruoze konsistonte në urdhëresën: Ti do të vrasësh jo armikun tënd, por njerëz të pafajshëm, që as potencialisht nuk ishin të rrezikshëm, dhe do t’i vrasësh jo nga domosdoshmëria…”.

Diktaturat kudo ku u jetësuan, përfshirë edhe Shqipërinë, duhet të konsiderohen si më i madhi rrezik, që kërcënon me rrënim total jo vetëm entitetin tonë politik, por edhe mbijetesën shpirtërore dhe substancën tonë morale. Këto sisteme çnjerëzore bazohen mbi shkërmoqjen e hallkave jetike që e lidhin njeriun me disa pika reference morale.

Hajdegeri na mëson se “Diktaturat kanë vetëm një armik: vetë Lirinë…, domethënë të Vërtetën, akademizmin, universitetet, vendet e kërkimit të lirë, artet dhe letërsinë, pasi ato na bëjnë të depërtojmë në trojet e panjohura të shpirtit, ku gjithçka që është eksperiencë, gjithçka që piqet përmes përsosjes intelektuale, tek çdo qenie njerëzore na udhëheq kah ndërgjegjia për të qenë vetvetja”.

Ndaj jo më kot Hitleri deklaronte se do t’i largonte njerëzit nga ajo humnerë që quhet ndërgjegje.

Hegeli kishte të drejtë kur shkruante se “një komunitet politik nuk mund të ndërtohet pa krijuar më parë një komunitet moral”.

Monteskjë kërkonte krijimin doemos të qytetarit në gjirin e njerëzve dhe kishte të drejtë kur shkruante se “Njeriu mund të vdesë një ditë, por qytetari duhet të mbetet dhe doemos do të mbetet”.

Tashmë, në pasdiktaturë, ne shqiptarët duhet të krijojmë institucionin e Drejtësisë bazuar mbi “Të Drejtën” dhe “Lirinë”, sepse drejtësia është e lidhur pazgjidhshmërisht me lirinë.

“Një popull që nuk arrin të bashkojë Lirinë me Drejtësinë është i humbur në gjithçka”, – shkruante Kamy.

Niçja na mëson se: “Njeriu ka nevojë ta shikojë historinë në mënyrën kritike, dhe ta vendosë atë (pra historinë) nën drejtësinë”.

Nëse pranojmë se historia është historia e njerëzimit dhe se nuk është tjetër veçse turravrapi i tij drejt lirisë (Hegeli)… nëse pranojmë edhe se veprimet e sjelljet janë forma e jashtme e moralit, – natyrshëm arrijmë në përfundimin se edhe demokracia ka nevojë dhe nuk mund të kuptohet pa moralin dhe moralizimin.

Kishin të drejtë filozofët grekë kur nënvizonin se Demokracia është ballafaqim të kundërtash dhe debat i përditshëm, teksa krahas Qytetit-(polis) ekziston edhe Konflikti-(Polemos), çka gjithashtu i jep të drejtë Kroçes kur shkruan se: Moraliteti nuk është tjetër veçse lufta kundër të Keqes…

Prandaj, për t’i qëndruar besnik vlerave dhe parimeve tona të larta morale e qytetare, ne djemtë e mërgatës antikomuniste të Belgjikës bëmë të mundur që Komuna e Skarbekut në Bruksel të anullojë konferencën e planifikuar me datë 23 prill, ku Pëllumb Xhufi nuk është i pranueshëm as prej nesh as prej zyrtarëve vendas që mishërojnë pikërisht vlera dhe parime, pavarësisht se unë personalisht vazhdoj ta vlerësoj atë për kontributet prej historiani mesjetar dhe si një mbrojtës i mirë i çështjes Çame.

Sepse në fundore kujtojmë se edhe shejtani ishte i zgjuar, i ditur dhe adhurues i madh por Zoti e mallkoi dhe e bëri lahnet për shkak të mohimit që ai i bëri të vërtetës si dhe për shkak të mendjemadhësisë dhe arrogancës vet.