dgreca – Page 362 – Dielli

TË GJITHË ISHIM VIKTIMA TË REGJIMIT GJAKATAR

October 1, 2020 by dgreca

-Një bisedë me Bashkëvuajtësin Rajmond Sejko-

Nga Dine Dine-DIELLI-

Me djalin e Teme Sejkos më qëllonte të takohesha shpesh. Sa herë që e shihja, edhe nga larg më hidhte një lloj buzëqeshje të tillë që më dukej se e fshihte dhimbjen që ndjente brenda.

S’ishte e lehtë, që brenda një kohe tejet të shkurtë të humbisje babanë, nënën, vëllanë…

Sa herë qëlloja vetëm, e ftoja për kafe, mbasi ai ishte i vetmi ngushëllim brenda mureve të burgut. Kishte ndonjë që më bënte edhe vërejtje, pse shoqërohesha me një “revizionist” mbasi: “Ata na e prunë komunizmin… dhe tani po hanë kokat e njëri tjetrit. Mirë t’iu bëhet, s’më vjen aspak keq!”

Unë nuk pajtohesha me kësi opinionesh, mbasi s’mund ta fajësoja Mondin apo cilindo tjetër, pse baballarët e tyre, si shumë të tjerë, ishin përfshirë në lëvizjen komuniste qysh në moshë të njomë. Ashtu si edhe komunistët që erdhën në pushtet, s’duhet të na fajësonin e të na dënonin ne, pse baballarët tanë u përkisnin një ideali tjetër dhe jo atij komunist.

E thënë në përgjithësi; të gjithë ne pa përjashtim ishim viktima të atij regjimi gjakatar që provoi se për hir të pushtetit, nuk pati aspak mëshirë edhe për më besnikët e tij. Shumë prej tyre që i kisha njohur personalisht e të tjerë ishin djem të mirë e pa paragjykime.

Spartak Ngjela në gjyqin e dytë, kur e ridënuan, të gjithë thonin se kishte mbajtur qëndrim burrëror për t’u admiruar. Pra, ata s’ishin aspak fajtorë pse etërit e tyre përqafuan ideologjinë komuniste. Kjo ishte edhe arsyeja që njerëzit e ndershëm në burg edhe Mondin e konsideronin një shok të mirë, me të cilin mund të flisje pa pasur frikë se fjala mund të shkonte në vesh të komandës. Më kujtohet si tani ishte një ditë e ftohtë tetori, me diell. Po shëtisja në sheshin poshtë, i zhytur në mendimet e mia, mbasi ende s’më ishte shuar jehona e dhimbshme e ikjes së papritur të nënës sime nga kjo botë dhe mendimi se ç’bëhej me Adrianën e Ervisin e vogël, më rrinte mbi kokë si një shpatë, kur dikush nga mbas më fut krahun. Me veglat e kafesë në njerën dorë dhe me buzëqeshjen e tij karakteristike, në çast ma davariti mjegullën që vërtitej në kokën time, si një erë e fortë që i shtyn retë e zeza…

Për çudi, mbas shumë e shumë vitesh, në Amerikë, një ditë marr një telefonatë nga Mondi, ku më ftonte për një kafe. Kishin kaluar shumë kohë, dhe ia kisha harruar edhe zërin. U ulëm jashtë, në Time Square në Ave 4 m’u të 6-të e 47 rrugëve, në ca karrike që majori Bllumberg i kish përshtatur për turistët.

Mbasi u çmallëm një copë herë të mirë, siç thuhet ku dhëmb dhëmbi vete gjuha, filluam të qajmë hallet tona. Mondi e nisi i pari.

“Rrënjët e familjes i kemi nga Çamëria nga qyteti i Filatit. Kur u krijua Filati ishin 6 vëllezër që stabilizuan 6 lagje. Dy nga ato mbajnë emrat Sejko dhe Demi. Gjyshi im Mehmet Sejko lindi në Filat më 1879. Mbaroi gjimnazin Zosimea dhe jetoi në Filat. Mbas Kongresit të Manastirit kur u unifikuan shkronjat shqipe, krijoi klubin kulturor “Çamëria” dhe hapi shkollën e parë shqipe në shtëpinë e tij duke sakrifikuar shumë. Kur filloi lufta Ballkanike dhe Turqia ra, Greqia zaptoi tokat e jugut të Shqipërisë. Ata i konfiskuan një pjesë të madhe të tokave të gjyshit dhe ia bënë të pamundur jetën në Filat.

Më 1920, transferohet, pas shumë peripecish, në Konispol. Të vetmen pasuri që mori që andej ishin librat, dobësia e tij më e madhe.

Në vitin 1924, shkoi në Filat të merrte një sasi librash që i kishin mbetur atje. E arrestuan sapo arriti dhe e futën në bueg. Dikush vuri në dijeni Mit’hat Frashërin, atëherë ambasador në Greqi. Ai protestoi fuqimisht e pas tre ditësh e liruan me kusht që të mos kthehej më në Filat. Fëmijët i shkolloi të gjithë. Babai im, pasi, që kur ishte shumë i ri u lidh me lëvizjen komuniste e vazhdoi gjimnazin në qytete tjera si Gjirokastër, Shkodër, Korçë, Tiranë. Më 1941, babai në moshë të njomë ishte aktiv me lëvizjen guerrilase ilegale. Më 1942, u krijua çeta Çamëria me Rexho Plakun që atëhere ishte i pasur. Në fakt në krye i parë ishte Haki Rushiti, mbasi kish mbaruar Akademinë ushtarake dhe posedonte shumë toka në atë pjesë të Çamërisë që i kish mbetur Shqipërisë. Patën kundërshtime kur u vendos komisar Mustafa Matohiti. Tentuan disa herë ta vrasin dhe ai më 1944, u arratis në Greqi e më pas në Amerikë.

Pra, Rexho Plaku që inisiatori i krijimit të çetës “Çamëria” në 1942 dhe qe martuar me hallën time Merushen.

Që t’i biem shkurt, në 1946 e arrestojnë dhe e dënojnë me 10 vjet për agjitacion e propagandë. Pasi mbaroi dënimin në vitin 1959, tentoi të arratisej. E kapën dhe e dënuan 25 vjet. Sapo mbaroi dënimin jetoi 2-3 muaj e vdiq në spital, shkoi tek i biri.

Sa për babanë tim ai u inkuadrua në çetën Çamëria e më pas në brigadën e parë. Nga që ishte shumë aktiv, në moshën 22 vjeçare u gradua major. Më vonë dihet kundraadmiral. Kur e arrestuan e ngatërruan edhe me vëllezërit.

Duke lexuar për dëshmitarët, tek libri i Kastriot Dervishit, ti mbase i di mirë, edhe tani më rrënqethet mishi kur kujtoj torturat ndaj tij; se si, Nevzad Haznedari e Rexhep Kolli më duket pasi i kanë vënë një litar rreth qafës, njëri e tërhiqte më një anë tjetri në anën tjetër derisa dha shpirt. Nuk u mjaftuan me aq; thuhet se pasi e kanë rrasur në varr i kanë thyer edhe kafkën e kokës me një stap thane.

Sa për akuzat dihen “agjentë të të gjitha shteteve imperialiste revizioniste e sidomos të Rusëve, sepse shumica e tyre kish mbaruar atje”.

Sokolit vëllait tim, 2 vite më i ri se unë i gjetën edhe atij një shkak; “Tentoi të digjte Kombinatin e Tekstileve Stalin?!” Ç’të them hollësitë t’i kam treguar në Spaç. E dënuan me pushkatim! E përfytyron dot! Nëna ime u inkuadrua me lëvizjen komuniste që në moshën 14 vjeç. Janë të panumurta rastet që e kishin kapur duke shkruar trakte. Edhe fustanin, më tregonte gjyshja, e kishte tërë vrima plumbash. Ishte gati të jepte edhe shpirtin për ide(h)alet komuniste. Kjo ishte ironia e fatit; ironia e një fundi tragjik e një drame me të cilën duhej të ballafaqohej por që s’e përballoi dot. Kish filluar të shkruante trakte kundër komunizmit. Siç kam marrë vesh më vonë, kishte përshkruar me hollësi të gjitha akuzat e pabaza e fallco që iu bënë babait e vëllait. Unë s’dija asgjë për to, sepse nëna punonte në fshehtësi të plotë duke ndjerë rrezikun që më kanosej mua. Një ditë nëna shkoi në Fier dhe mua më porositi që nëse pyesin thuaj që ka shkuar në Tiranë të marrë ilaçet. Atë natë kur u err më thirrën në Degën e Punëve të Brendëshme sepse kërkonin mamanë. Më urdhëruan që të shkoj e ta marr që atë natë. Pa iu treguar atyre u nisa për në Fier tek e shoqja e Shaqir Demit. Aty mora vesh që mamaja shkonte vazhdimisht në bibliotekë. Duket kish gjetur ndonjë strehë të sigurt për të shkruar. Unë nuk e gjeta atje. Të nesërmen kur u nisa për në Berat rrugës mora vesh se nëna kish vrarë veten. Përsëri nuk e besoja. Kur kaloja nëpër ato rrugicat e ngushta mes pallateve pata një ndjenjë tmerri, mbasi më dukeshi të pafundme, si tunele të errëta. Kur po afrohesha pashë turma kuriozësh dhe policinë që bënte hetime. Nëna kishte veshur pantallonat e mia dhe ishte hedhur nga kati i katërt. Unë përfundova në Degë. Sapo arrita në 7.30 të mëngjesit më bënë një proces-verbal arrestimi. Ndër shumë gjëra të tjera më akuzonin se kisha shtyrë nënën time të vriste veten e kisha deklaruar se vëllanë e kishin dënuar pa bërë asnjë faj. Ndërkohë vinin korrierë me plot fletore ndër duar, njëri pas tjetrit që të më akuzonin se unë isha nxitësi kryesor i atyre shkrimeve. Në 4.30 të darkës pasi nuk pranova asgjë më liruan.

Kur më arrestuan më mbajtën një kohë të gjatë pa më pyetur.

Merreshin me përpunimin e dosjes sime. Siç ishte e zakonëshme në gjyqet e asaj kohe, edhe mua më bënë akuza nga më qesharaket dhe insistonin që t’i pranoja me kusht që mos të më vrisnin, por të më dënonin me 25 vite burg. Një dëshmitari i kisha thënë se si është e mundur që në Tokio në 1 sekondë kalojnë 20 trena, ndërsa ne kemi vetëm 1 tren.

Kisha edhe një akuzë nga Kiço Treska…

Këta dy dëshmitarë m’i prunë në ballafaqim. Dëshmitë e të tjerëve as që ia vlen të përmenden. Gjyqi m’u bë më 27 Maj në të njëjtën ditë që iu bë edhe babait. Pasi mohova gjithçka u dënova me tetë vite burg. Siç e di edhe ti, punova në minierën e tmerrshme të Spaçit deri më 19 Tetor 1982, ditën që u lirova.

Më kishte mbetur vetëm gjyshi dhe gjyshja, të vetmit njerëz, që, edhe pse të sëmurë e dukeshin si të palosur më dysh vinin të çmalleshin në Spaç. Një herë gjyshi theu gongallën sapo iu afruan burgut pasi shoferi frenoi papritmas. Ai nuk lëvizte dot, por atë ditë bëri të pamundurën erdhi më pa duke mos lënë përshtypjen se po vdiste nga dhimbjet. Unë e mora vesh vonë që gjyshja e kish çuar urgjent në spital gjysëm të mbaruar.

S’mund të lë pa përmendur edhe dy hetuesit e mi Bujar Himçi e Muhamet Ujka që më nxorrën ujët e zi për fletoret e nënës. Bujari pas hetuesisë sime u gradua menjëherë. Po kështu kishtë bërë edhe hetuesi i vëllait, Sokolit, Ali Xhunga.

O Zot i madh, një fytyrë e shëmtuar, i poshtër e kriminel i lindur! Dhe të mendosh se ishte edhe shkodran, për të cilët kam një vlerësim të veçantë.

Më në fund, erdhi edhe çasti i lirimit.

E veçanta e kësaj ditë ishte se për çudi pas shumë peripecishë në minierë kisha shpëtuar gjallë. Por kishte edhe një të veçantë tjetër. Sigurisht për keq. Duhej të më jepnin ca lekë që i kisha fituar me punë në minierë. Ishin aq pak sa s’më hynin në sy fare, por s’mund t’iu thosha. Arka e kampit kish mbetur bosh. Prisnin që paratë të vinin nga Repsi, kështu që duhej të prisja. Mendimi i parë që më vërshoi në tru ishte se do të më ridënonin. Përfytyroja gjyshin e gjyshen që mezi prisnin të më shihnin me sy. Megjithatë në çdo rast Zoti të jep kurajo. Bash kur e kisha mbledhur mëndjen se çka për t’u bërë do të bëhet, më thërrasin aty nga ora 12.00, më japin paratë e më nxjerrin jashtë.

S’më besohej! Për hir të së vërtetës,

duhet të them se ato çaste kisha harruar edhe babanë edhe nënën e vëllanë. Por hijet e sigurimit s’më ndaheshin. Më bëhej se më ndiqnin a do të më arrestonin përsëri. S’më besohej kur i hipa një makine të Spaçit, pasi shoferi kishte frikë të më merrte me rrobat e burgut e më sugjeroi ta prisja diku larg. Kur erdhi pas një ore zbriti nga makina e vështronte me një farë frike sa para, prapa, djathtas, majtas…

Ishin kohë të vështira o Dine! Hijet e sigurimit dukej sikur e ndiqnin edhe atë vetë. Më zbriti në Milot. Vrapova për tek treni, por kishte ikur.

Tek prisja për ndonjë makinë të rastit, duke parë kostumin e pisët bojëkafe të burgut të gjithë më pyesnin dhe unë u tregoja të vërtetën. Sapo erdhi një shofer shkodran më hypi në makinë pa më pyetur. E gjithë karroceria ish mbushur me pasagjerë shkodranë. Ata, si askush e njihnin mirë atë rrobë. Filluan të më pyesnin për të gjithë të burgosurit shkodranë të Spaçit me emra. Unë iu dhashë spjegime të hollësishme për secilin mbasi i njihnja mirë. Në një çast m’u duk sikur e gjithë Shkodra kishte përfunduar në burg. Ata u treguan aq dashamirës, sa për kohën që udhëtuam s’e ndjeva rrugën fare.

Shoferi na ndaloi tek Zogu i Zi. Jo vetëm nuk pranoi të më merrte para, por më ofroi një shuk me para e mi futi në xhep. Unë vrapova e ia hodha në kabinë. Të tjerët pa përjashtim bënë një rrëmujë të paparë. Secili, me forcë, përpiqej të ngecte diçka në xhepa. Bëra çmos dhe së fundi ia dola. Kalimtarët që ishin të shumtë e s’lëviznin, mbase kujtuan se kanë kapur ndonjë hajdut xhepash, sepse e atillë qe skena.

Duke parë atë kostum të pisët e të dalëbojë, që s’ishte i denjë as për një lypës, me të drejtë mendonin se duhej të kisha bërë ndonjë mbrapshti që më ishin turrur me aq agresivitet. Sidoqoftë atmosfera u kthjellua kur u largova si me ngut pasi nuk pranova asnjë qindarkë. Ika duke i falenderuar e përshëndetur me dorë derisa m’u zhdukën nga sytë. Edhe ata bënë të njëjtën gjë duke më uruar shëndet e mbarësi. Të them të drejtën, kur i humba nga sytë u përlota. I jam lutur Zotit gjithmonë që të më japë mundësi e t’i takoj ndonjëherë ata njerëz e t’ua shpreh mirënjohnjen time, për atë xhest aq prekës.

Kur u largova vura re se njëri prej tyre m’i kishte ngecur nja 150 lekë që s’i kisha vënë re fare.

Mbasi s’po më mbanin as këmbët. Kisha kohë pa ngrënë, ndaj u drejtova tek një kushërira ime, e bija e Rexho Plakut. Trokita disa herë, por s’ma hapën derën. Pa e zgjatur vendosa të shkoj te një kushërirë e mamasë, që edhe ajo e kishte djalin në Spaç. Qeshë me fat pasi e gjeta derën të hapur sepse nusja ish turni i dytë. Mund të habitesh… po të të them se ata aq shumë u tronditën nga prania ime sa s’patën guxim të më pyesnin për asgjë!!

Edhe unë mbeta i pagojë! S’dija ç’të bëja. Të ikja, po ku të veja në mes të natës?! Qeshë me fat pasi sapo erdhi nusja nga turni i dytë më pyeti për të shoqin që e kishte në Spaç e më vuri të fle me të birin. Për të ngrënë as që e zunë në gojë.

Të nesërmen pa u përshëndetur me njeri u ngrita herët sepse treni nisej në orën 6.00. Kisha mjaft uri, por s’e mbaja mendjen aty. Po të tregoj edhe një episod të vogël. Sapo zura vend në tren, përballë meje një djalë ezmer. Më pyeti nga vija e unë i tregova të drejtën. Atë çast, pa më thënë asgjë m’u lut t’ia ruaja çantën për një minut. Kur u kthye solli 3 byrekë për mua e 2 për vete. Bëra sikur e refuzova, por ai nguli këmbë. Po s’të pëlqyen – më tha – i hedhim. Unë i bleva për të dy. Në fakt, tek nuhasja aromën e byrekëve të nxehtë, qe një tundim i madh.

Kur ke uri, të shijon gjithçka. Atë ditë kam ngrënë më me oreks se kurrë ndonjëherë.

U furnizova për tërë ditën. Ajo që më bëri më shumë përshtypje qe se ay djalë s’më provokoi për asgjë. Kur u ndamë, pasi e falenderova pafundësisht, tek prisja në Lushnje ndonjë makinë për Berat, u bëra pishman që s’i mora ndonjë të dhënë që, po të më jepej rasti e ta takoja e t’i shprehja mirënjohjen time edhe një herë. Kur arrita, gjyshit dhe gjyshes nuk u besohej.

Jetonim brenda në kala, në një dhomë tre me dy, aty ku në vitet e para kur u “çliruam” jetuan një pjesë e madhe të internuarish nga veriu që më pas i degdisën në kampin çfarosës të Tepelenës, një prej të cilëve është edhe familja e juaj.

Pas disa muaj na transferuan poshtë kalasë në lagjen Mangalem në një dhomë pak më të madhe. Ç’të të them!! Më vonë na internuan në fshatin Kutallì. Pas tre-katër vjetësh më thërrasin në Degën e Brëndëshme e më kërcënojnë të rri urtë, sepse paskan të dhëna që nuk sillesha mirë!

Pas ca kohësh, nja dy tre ditë pasi u vra Çaushesku më thërrasin prapë e më thonë se; “Partia ka vendosur të të lirojë nga internimi sepse ka të dhëna se je sjellur mirë”. Nga vrasja e diktatorit rumun, duket se iu kish hyrë frika në palcë. Harrova të të them se para kësaj ngjarje këshilli i bashkuar më “ftoi” në një mbledhje. Unë nuk shkova, por ata erdhën e më morën në shtëpi. Ishte kohë demaskimesh. Unë sigurisht, i “plotësoja të gjitha kushtet”. Më kishin rezervuar një vend në rresht të parë. Sapo u ula përmendën emrin tim. Kur u çova filluan të më akuzojnë për gjëra qesharake. Materiale të denja për një estradë. As që e vlen t’i kujtosh, gjëra banale, humbje kohe. Ca prej atyre që më akuzonin as i njifja fare. Nuk pranova asgjë nga ato që thanë. Pritej të më dënonin. Njëri thoshte t’i marrim televizorin, një tjetër ta nxjerrim nga shtëpia. Nga fundi dikush tha t’ia heqim kokën. Kthej kokën prapa, por ai ishte ulur dhe nuk e pashë. Thanë e ç’nuk thanë. Njërin desha ta godas me karrike se nuk po duroja më por ai e vuri re sepse e la frazën për gjysëm dhe mbledhjen për atë ditë e quajtën të mbyllur duke më paralajmëruar se për shkeljen më të vogël do merrja dënimin e merituar. Të gjithë e vunë re që u irritova duke dëgjuar ato budallallëqe.

Ç’të bësh o Dine! Turmat kudo janë njësoj. Njëri nga turma bërtet: “Rroftë Mbreti” të gjithë brohorasin, tjetri rropat këmbët, “Poshtë Mbreti” të gjithë e ndjekin pas. Kështu ka qënë e kështu do të jetë sa të jetë bota përse të zgjatemi. Përpiqem boll të harroj por është e vështirë.

U bën vite që jetoj këtu në Amerikë!

Zoti më shpërbleu me dy vajza dhe një djalë. Ndjehem i lumtur, sepse e ringjalla gjyshen, nënën dhe babanë…

Pak fjalë për Prof.Dr.Lazër Radin

October 1, 2020 by dgreca

Nga Bajame Hoxha – Çeliku–

Vërtet, ai kurrë nuk mori atë çka meritoi, por asnjëherë nuk u trishtua për atë që nuk ndodhte… Lazër Radi, njeriu enciklopedist, për të gjithë ne të internuarit e kampit të Savrës, ku unë kam jetuar për më shumë se 30 vite së bashku me të, mund të them pa droje, se na dha shumë nga vetja dhe pa kursim. Ai ushtroi profesionin e edukatorit si profesor ilegal, për dekada të tëra, me shumë dashuri e përkushtim, dhe pse frika ishte e madhe, askush prej ne nxënëseve të tij kurrë nuk e tradhtoi mësuesin, dhe ai pa as më të voglin shpërblim, na dhuroi atë çka ia njihte më mirë vetes: Kulturën. Nuk besoj të ketë mbetur njeri në kamp, që s’i kërkoi një mendim e s’u konsultua me atë njeri të ditur, të dashur, të papërtuar, qoftë për ndonjë problem a hall familjar, qoftë për ndonjë çështje shtetërore. Unë, për vete i ndjehem tejet në borxh, por edhe mirënjohëse ndaj tij, sepse njëkohësisht falë atij profesori të pa zhurmshëm, po të madhërishëm, këmbëngulës po edhe babaxhan, i kujdesshëm por i paepur e që brenda shpirtit të tij jetonte një mendim ndryshe! Dhe ishte përplot me dritë e dashuri për njeriun për vlerat e çdonjërit prej nesh… Ishte ai që më mësoi italishten mua dhe shumë të tjerëve… sigurisht me njëmijë sakrifica dhe nën përgjim të vazhdueshëm. Duke qenë se ka kapërcyer 20 vjetorin e ndarjes nga jeta, dhe shkuarjes në përjetësi, nga thellësia e zemrës i nis një bekim: Qoftë i buzëqeshur në parajsë! Dr. Lazër Radin s’duhet ta braktisim, e ta lënë mbas krahëve, pikërisht tani që ka shkuar në amshim. Ne, nxënësit e tij, të paktën s’duhet ta harrojmë kurrën e kurrës atë portretin e tij që lëkundej lehtas dhe atë buzagazin e tij të sinqertë, atë njohësin e shumë gjuhëve, dhe vlerësuesin e traditave shqiptare. Atdhetarin e shkallës së lartë, që mbasi mbaroi studimet e larta për drejtësi, letërsi në Itali, dhe me aq përkushtim punoi në gazetari…. djaloshi që kthehet i vetëdijshëm, dhe i përgatitur si mjaft prej atyre që e deshën vendin e tyre dhe erdhën me dije e kulturë të gjerë ti shërbenin atij… Entuziast nga natyra, për të qenë i vlefshëm e për t’i shërbyer drejtësisë në Atdhe ai shpejt do të bëhej viktimë e padrejtësisë. Rrota e historisë, në Shqipërinë komuniste në vend të ecte përpara, ajo mori udhën mbrapsht dhe një pjesë të madhe të intelektualëve shqiptarë i hodhi pa i kursyer në greminë apo u caktoi nga një vend në ferr!! Kështu e pësoi edhe Profesori ynë, njerëzori i paepur, i dënuar fillimisht me 30 vjet burg, e që pësoi një kalvar 47vjeçar. Të mos të harrojmë, se brenda atij burgu të egër, mendjen e tij të ndritur e shfrytëzuan të pagdhendurit dhe autorësinë e përkthimeve, ia përvetësuan e ia ngjishnin kushedi kujt partiaku, që dinte të punonte në favor të diktaturës, duke mikluar atë!! Pjesën tjetër të jetës, e ngrysi nëpër kampet çnjerëzore të diktaturës, në punë krahu të detyruar, e pikërisht në moshën e tretë, kur i kishte kapërcyer të 60-at! Arsyeja: s’i kishte plotësuar vitet e punës për pension, sepse vitet e burgut nuk ia konsideronin. Sot, mund të duket si asgjë, por kampet punës së detyruar, kanë qenë tmerri, një ferr kaluar penës së Dantes. Kur mendon se sa vjet e kohë duhet që njeriu të përgatitet aq sa Dr. Profesori Lazër Radi, e të përfitojë dije sa ai, të vjen të mbytesh në një pikë uji, kur rrugët ishin të mbyllura nga censura. Kam menduar gjithnjë, edhe kur isha fare e re: një mendje aq të ndritur si mund ta izoloje, si mund ta dënoje, si mund ta robëroje, si mund ta ndrydhje për mos të shpërndarë shkëndija drite dhe kulture, kur kishte për të nxjerrë plot të tjerë si vetja e tij, talente të përkushtuar dhe jeta do evoluonte përmes diturisë dhe paqes. Por ja, lindja e largët ruse na ofroi një kohë mynxyre, ku nuk nevojitej mençuria, po veç të hapej e të mbushej me viktima të përndritura gulagu shqiptar. Shumica e popullsisë duhej të mbetej anadollake dhe e çorientuar: të mësonte vetëm vijën e partisë e ta donte atë mbi atdheun dhe mbi familjen. Për iluministin tonë, e quaj tonin, se vërtet mbeti vetëm i yni, pasi historia hipokrite e Enver Hoxhës kërkon ta varrosë me heshtje heroin tonë, që qëndron ballëlartë midis heronjve iluministë të shekullit XX, e që unë besoj se çdo njeri i ndershëm do ta kujtojë me respekt dhe nderim. Dhe unë di ta kujtoj profesorin ilegal edhe pas largimit të tij në amshim. Ai ndihmoi edhe jashtë punës së rëndë, të gjithë ata që dëshironin të mësonin e të studionin në fusha të ndryshme, dhe ai si mjeshtër i vërtetë e i pa lodhur, s’u kursye asnjëherë, edhe pse në ato kohëra dija jashtë propagandës së partisë kishte kosto të lartë… Profesorit bujar, s’i mungoi asnjëherë guximi që Savra e internimeve mos të ndrydhte rininë, prandaj jepte shumë më të mirën nga vetja. I shpërndante dijet pa rezerva, na i jepte ne “të pa ngopurve” për dije e kulturë. Natyrisht, që në ato kohëra e kemi vlerësuar dhe admiruar të gjithë, pse ishte përhapës i diturisë, i kulturës dhe arsimit, ishte njeriu që punonte e luftonte pa u lodhur për përparimin dhe zhvillimin e një shoqërie të izoluar, në betejë kundër errësirës dhe prapambetjes brenda telave të izolimit. Prandaj e them me kurajë që gazetari, mendimtari, shkrimtari dhe poeti, Lazër Radi, s’duhet të harrohet, s’mund të harrohet. I vonuar shumë është për t’u dëgjuar që emri i tij, kontributi i tij të jetë i derdhur në bronz. Ishte ai që punoi në ilegalitet të plotë për një zhvillim shoqëror ndryshe, edhe pse tërë jetën e internuar me këmbëngulje e zell të palëkundur. Edhe në moshë të shtyrë ai buzagazi i tij na vinte si një agim pranveror, ndaj e ndjeja se do të mbetej legjendë e pathyeshme ndër shekuj. Zhytem ndër ato vite dhe më duket se ende kemi nevojë për praninë e fjalën e profesorit, për kulturën dhe qetësinë e tij. Për të gjitha ato dekada që vendit tonë i mungonin gjithnjë e më shumë personalitete të këtij niveli. Por, fisnikëria mbeti fisnikëri në shpirtin e tij, aq sa s’e mposhtën dot as ortekët e luftës së klasave, nëpër vitet e atij persekutimi barbar 47 vjeçar, kur atë e gjeje kudo mes nesh, dhe ashtu mbeti përgjithmonë: udhërrëfyesi ynë nëpër terrin e diktaturës.

NGA DIKTATURA NË DEMOKRATURË(4)

October 1, 2020 by dgreca

-(Tridhjetë vite historie shqiptare)–

“Demokraci do të thotë shumë më tepër se sa qeveri popullore e zotërim i shumicës”–J. F. KENNEDY–

Një tipar i theksuar i demokraturave në përgjithësi është këmbëngulja për të qëndruar sa më gjatë në pushtet e në politikë, mundësisht deri sa të ndërrojnë jetë. Në këtë drejtim edhe shtetarët tanë nuk janë shumë të prirur të mos e respektojnë këtë rregull të pashkruar, por që është kthyer në një “ungjill” apo “kuran” të politikës. Po të hedhim vështrimin në politikën botërore, do të vërejmë se Vëndet që nuk kanë një demokraci të hershme e të traditës, kanë një klasë politike të ngulur në kolltuqet e pushtetit prej dhjetëvjeçarësh, pavarësisht sistemit që praktikojnë.

Ata mund të jenë mbretëri, si shumë Vënde të botës arabe (Jordania, Maroku, Arabia Saudite, Vendet e Gjirit persik), Nepali e ndonjë tjetër e për ta është i ligjshëm pushteti i trashëguar, por mund të jenë edhe republika të mbretërizuara, në të cilat pushteti është i përjetshëm në duart e atij që qeveris. Në këtë kategori hyjnë Vendet ish komuniste apo të tilla si Rusia, Kina, Koreja e Veriut, Venezuela, Nikaragua, Bjellorusia, ish republikat sovjetike të Azisë qëndrore, Zimbabve, Siria etj. Kësaj liste të paplotësuar i duhet shtuar edhe Turqia e Erdoganit apo Irani i ajatollaheve që vijnë nga histori të ndryshme por kanë edhe ngjajshmëri në disa drejtime.

Në shumicën dërmuese të këtyre Vendeve, që përfaqësojnë rreth 40 % të popullsisë së globit, parimet bazë të demokracisë perëndimore janë shkelur e zëvendësuar nga urdhëra e urdhëresa të qeverive që zhvillojnë edhe zgjedhje “të lira”, të cilat i fitojnë gjithmonë ata me shumica “bullgare”, duke ruajtur për dhjetëvjeçarë me rradhë strukturat e tyre shtetërore të drejtuar nga të njëjtit njerëz. Lëvizjet demokratike n’ata shtete, herë herë organizohen dhe e ngrenë zërin e tyre, por ai bie në vesh të shurdhër, sepse demokratura njeh vetëm gjuhën e forcës dhe Lukashenko, Maduro, Asadi, Putin, Xi Jinpin e të ngjajshmit e tyre nuk ngurojnë t’a përdorin atë kundrejt bashkështetasve të tyre.

Teoria e “eksportimit të demokracisë”, e vënë në provë nga Shtetet e Bashkuara nën presidentin Bush në Irak, nuk gjeti përkrahje të gjërë tek të gjitha demokracitë evropiane e sprova e Irakut u quajt e gabuar, edhe se koalicioni ndërhyrës hoqi nga pushteti e nga jeta një satrap të patentuar si Sadam Hysejni e i dha mundësi popullit dhe klasës politike irakene të ndërtonin shtetin e tyre demokratik. Madje dhe ndërhyrja anglo – franceze në Libi në mbrojtje të kryengritësve kundër Gadafit, që shmangu një det gjaku të cilin po e përgatiste diktatori libian t’a kryente në Mizurata, vlerësohet si një gabim i madh nga vetë demokracitë, sepse solli “destabilizimin” e Vendit mbas vdekjes së tij. Një ndërhyrje e tillë kishte qënë ajo e NATO-s në Kosovë e në Sërbi në verën e vitit 1999 në mbrojtje të popullit të Kosovës, që kërcënohej me zhdukje fizike, si pasojë e genocidit serb, por që u dënua nga Rusia, Kina apo ndonjë Vend tjetër si Greqia e të tjera që ende nuk e njohin shtetin e Kosovës. Ndërkaq më vonë Rusia ndërhyri ushtarakisht në Krime, në Gjeorgji, në Ukrainë, në Siri e Turqia në Siri e së fundi në Libi, por opinioni publik nuk u shqetësua shumë, nuk pati asnjë protestë para selive përfaqësuese të këtyre Vendeve. Kjo mënyrë të ndërpretuari të ngjarjeve që dënon ndërhyrjen e demokracive në ndonjë zonë të botës në mbrojtje të popujve të rrezikuar, por quan vendosje rendi e rregulli ndërhyrjen e demokraturave në të tjera, është një nga treguesit më të çiltër të çoroditjes mediatike e politike në kohën tonë.

Mund të jetë e drejtë të vendosen marrëdhënie bashkëpunimi ekonomik e tregtar me diktaturat e majta kudo në botë, me Kinën kryesisht, por nuk duhet të gjejë vënd në mendësinë demokratike mospërfillja kundrejt shfaqjeve të dhunës së qeverisë kineze mbi ujgurët, mbi Hong Kongun, apo të dallimeve mbi pakicat katolike. Ajo të çon në një parodi të parimeve e të demokracisë, që i nënështrohen lehtësisht interesave ekonomike apo hamëndjeve si të tilla. Ndërgjegja demokratike, në kuptimin e mirëfilltë të fjalës në botën e soçme është në krizë njimendësie, e detyruar të pajtohet në heshtje me shumë dukuri që bien ndesh me të, e pafuqishme të veprojë, veçse nëpërmjet fjalës së lirë ku është e mundur, në mbrojtje t’atyre parimeve, të cilëve i beson, por që i sheh të nëpërkëmbura në shumë anë të botës. Protestat e bjellorusëve, apo të venezuelanëve më parë, të ukrainasve apo të banorëve të Hong Kongut, trajtimi çnjerëzor që i bëhet myslimanëve në Birmani, meritojnë të gjithë mirëkuptimin e solidaritetin tonë, ashtu si edhe të gjithë ata intelektualë turq, viktima të shtypjes policore të regjimit mbas t’ashtuquajturit “grusht shteti” në Turqi. Si qytetarë të botës ndihemi në vështirësi me pafuqinë tonë…..

Tek neve prirja për të kaluar gjithë jetën në politikë e ka kaluar edhe atë të regjimit komunist, ku politika ishte në plan të parë. Kjo edhe për arsyen e thjeshtë se në diktaturë kishte një mekanizëm rregullator me qëndër në trurin e Enver Hoxhës, që kujdesej për të vendosur kohë të përcaktuara për secilin politikan, madje edhe për secilin qytetar. Ajo ishte një kohë e çuditëshme e mbushur me ushtri hafijesh që, si marimangat endnin për çdo qytetar, “mik” apo “armik”, rrjetat e tyre të padive që dikush tjetër lart, shumë lart, vendoste kur t’i shkrepte mëndja e hazdisur, t’i vinte në zbatim, duke porositur arrestimin dhe dënimin e njerëzve. Çuditërisht për njerëzit më t’afërt, shokët e luftës të cilën “kryeheroi” e kishte parë vetëm me dylbi, të bashkëqeverisjes kriminale dhjetravjeçare, pasues të zellshëm, të cilët përgjëroheshin për të e për të cilët ai ishte kthyer në një Perëndi mbi tokë, dënimet ishin më të ashpra, shkonin deri në vdekje, me zbatime në vënde të panjohura, në orët e thella të netëve pa hënë….

Të gjitha këto vërtetonin “drejtësinë” e udhëheqësit, që mendonte vetëm për popullin e drobitur nga skamja, por të cilit i kishte krijuar një parajsë, atë socialiste. Për ata që e “tradhëtonin” atë popull, qoftë edhe vetëm në haluçinacionet e tij, ai nuk kishte aspak mëshirë, u merrte më parë dinjitetin nëpërmjet “autokritikave” para partisë, e pastaj jetën, në varrezën e përbashkët të truallit shqiptar, me të njëjtën mungesë mëshire që kishte shfaqur për të tjerë “tradhëtarë”, duke filluar nga kunati i tij që ishte një nga shqiptarët më të mirë të kohës së tij. Dhe rapsodi popullor i këndonte:

“Enver Hoxha e mprehu shpatën

Dhe njëherë o për situatën.

Kjo asht shpata qi i rrin te koka

Gjithë anmiqvet o që ka bota.”

Sa më shumë vriste Enveri me urdhërat e tij, aq më shumë rapsodi brohoriste e çirrej:

“Enver Hoxha o tungjatë jeta

Sa kto male o sa kto shkrepa.

Emnin shqipes o lart i a ngrite

Gjithë këtë popull në dritë e qite.”

Mbas vrasjeve duheshin zëvendësuar postet e tyre me njerëz të besimit: atëherë mblidheshin ata apo ato ku ishin e ku s’ishin, shoferë, kooperativistë, karrocierë, elektriçistë etj., e zinin vëndet e tyre në byronë politike e në qeveri, duke kënduar “Enver Hoxha or tungjatë jeta…..”

Sa anakronike tingëllonin këto vargje kur shqiptarët u liruan nga zinxhirët e provuan të gjenin fatin në botën e madhe, larg e afër, e panë me sytë e tyre errësirën në të cilën kishin qënë të zhytur deri atëherë. Kjo ishte historia nga dolën drejtuesit e demokraturës që në dhjetorin 1990, një vit mbasi rumunët kishin dërguar në botën tjetër çiftin mizor të shtetit të tyre, u betuan e u stërbetuan se do të ndërtonin demokracinë perëndimore në Shqipëri. Një vit më parë prijësi i tyre u kishte dhënë të gjithë udhëzimet se si do të ujdisej Shqipëria “demokratike”. Ata do t’a ruanin si gjënë më të çmuar “ungjillin” e pas komunizmit, madje do të shkonin të këshilloheshin me autorin e tij sa herë që hasnin në vështirësi ose sa herë donin t’a falënderonin për misionin e tij “historik”. Ishte një mision që kish nisur herët duke miratuar vrasjet e mijëra bashkatdhetarëve djem të Kosovës martire e kishte përfunduar me vrasje djemsh shqiptarë në kufi, që donin të largoheshin nga ferri shqiptar, gjithmonë i gatshëm të jepte recetat e ecurisë së Shqipërisë mbas komuniste.

Rruga e gjatë tridhjetëvjeçare në të cilën ata e drejtuan e solli Shqipërinë në ditët e sotme. Në dukje qe një rrugë e vështirë, me kundërshti të mëdha, me luftë për pushtet, me padi nga më të ndryshmet për njëri tjetrin nga klanet politikë, por në thelb ishte një ecje krah për krah, gjithënjë në mbrojtje të interesave të kastave, të pasurimit të tyre, të projektit të përbashkët të plakjes në pushtet, qoftë edhe duke ndërruar postet, për të ruajtur formën “demokratike” e për t’u hedhur hi syve “armiqve të revolucionit” e miqve të rinj evropianë e amerikanë. I sendërtuan plotësisht detyrat e shtëpisë: kastat u pasuruan, madje përtej çdo parashikimi, armiqtë u degdisën jashtë shtetit sepse nuk i duheshin më Shqipërisë, mbasi ajo nuk mund të përsëriste përvojën e kampeve të punës së detyruar për t’i shfrytëzuar si skllevër. Në pushtet nuk qëndruan më rangallat e vjetra të komunizmit, por u ngjitën bijtë e tyre, të shkolluar e me veshje perëndimore. Shumica e tyre vinin nga familjet e aradhës së Sigurimit të shtetit që, në heshtje e pa rënë në sy lëviznin fijet e administratave demokratike duke shfrytëzuar famëkeqet dosje të tyre.

Në një evidencë në botuar në gazetën “Dielli”, organ i shoqatës “Vatra” në New York, gazetari Ilirian Blloshmi rendit 35 emra të nomenklaturës së lartë të administratës shqiptare aktuale, duke shënuar përbri origjinën e tyre familiare. Na del një kuadër i tillë i kthyer në përqindje:

Familjarë të ish udhëheqësve komunistë 5,6 %
Ish funksionarë të komunizmit 5,6 %
Pasardhës të ish punonjësve të Sigurimit 40 %
Pasardhës të ish funksionarëve të komunizmit 34 %
Ish oficerë Sigurimi 15 %

Nëse këto përqindje, të nxjerra nga një mostër e vogël në numur por e bollshme në ofiqe e pozita shtetërore, do të shtriheshin në të gjithë spektrin politik, karakteri klasor i administratës së demokraturës nuk do të linte asnjë farë dyshimi mbi vazhdimësinë ramiziane që karakterizon gjithë kalesën e në veçanti vitet e fundit të cilët merr në shqyrtim hulumtimi. Fakti që pjesa dërmuese e kuadrove të larta të Vendit të vijnë nga rrjedha e pjesës më besnike e më mizore të diktaturës, nga organet e ish Sigurimit të shtetit është një tregues tepër shqetësues për të sotmen por edhe për t’ardhmen e Shqipërisë. Kjo dukuri dëshmon se tjetërsimi i sistemit, pavarësisht nga ngjyrat e propagandës apo nga pohimet e drejtuesve të ndryshëm, përgjegjës në funksionet më të larta të shtetit që, çuditërisht janë gjithmonë të njëjtat fytyra, ka qënë tërësisht një operacion fasade, një dramë e fëlliqur e luajtur mbi idealet e dhjetorit 1990 e mbi shpresat e një populli që i kishte paguar një tribut shumë të rëndë epokës para-ardhëse. Në vënd që të jepnin llogari para drejtësisë së demokracisë për të gjitha prapësitë e krimet e kryera në pothuaj gjysmë shekulli tiranie, ish Sigurimi i shtetit arriti të plotësojë nomenklaturat e shtetit shqiptar me bijtë e bijat e tij. Kjo fitore dyfishe e së shkuarës mbi t’ardhmen, e servirur me emrin e bujshëm të Rilindjes, i kalon edhe metodat e Enver Hoxhës përsa i përket përzgjedhjes së klasës drejtuese, të cilën ai e bazonte, së paku kështu thonte, më shumë në kuadrot e partisë që duhej të kontrollonin ata të Sigurimit.

Shtator 2020 VIJON

Një Rrëfim i fuqishëm kundër regjimit komunist

October 1, 2020 by dgreca

Rreth librit “Si mbijetova në ferrin komunist” të Saimir Reshit Malokut–Tiranë 2020-Shkruan Bardhyl SELIMI*-

Bardhyl Selimi(majtas) dhe Saimir Maloku-

Pas vitit 1990, kur u bë e mundur Fjala e Lirë edhe në Shqipëri, u shkruajt pa drojë për të kaluarën komuniste të vendit, që zgjati gati 47 vjet. Sidomos me interes ishin kujtimet e atyre që e vuajtën në kurrizin e vet tmerrin e dhunës së shtetit totalitar enverist. Shumë prej tyre, për fat, ishin me kulturë dhe me mendje të kthjellët, kështu që rrëfimet e tyre ndikonin më fuqishëm në njohjen e të vërtetës së hidhur të së kaluarës komuniste.

Më kanë bërë përshtypje të thellë librat e zotërinjve Zhiti, Tase, Ҫela, Lubonja, Ngjela, Pllumi, etj. Shumë dëshmi të gjalla janë pasqyruar edhe në botimet e Institutit për Studimin e Krimeve të Komunizmit në Shqipëri.

Në këtë varg veprash të tilla vjen edhe libri vëllimor i zotit Saimir Maloku, të cilin, për fat, e kam njohur nga afër, pasi është edhe djalë i hallës sonë, Fatime Maloku (Mezini).

Saimiri është vetëm një vit më i ri se unë. Në shtëpinë e tij shkoja shpesh, pasi ajo ndodhej pranë qendrës së Tiranës, në një rrugicë të zonës, që thirret prej vitesh si “Tregu i Ҫamëve”, Ajo është një shtëpi e vjetër tiranase përdhese, me oborr të vogël, por që dallonte nga pastërtia dhe lulet e shumënumurta brenda saj. Babai i Saimirit, Reshit Maloku, ka qenë shok klase i dajës tonë, Mustafa Halil Gjeraku, te Shkolla Teknike Amerikane në kohën e Mbretërisë Shqiptare, e cila shkollë futi në arsimin shqiptar prakticitetin dhe dobishmërinë dhe e ngriti nivelin shkencor të tij. Mjerisht, shumë nga ata që e kryen atë shkollë të madhe u përndoqën mizorisht nga regjimi komunist.

Saimiri mësoi shumë nga i ati, nga kultura e tij, ndonëse vijoi shkollat ushtarake bashkë të vëllanë më të madh, Agimin dhe u bë oficer radiondërlidhjeje. Por ai studioi me zell dhe u shqua në të gjitha ciklet e edukimit, sidomos në studimet universitare në Fakultetin e Inxhinierisë Elektronike. Aty ai u diplomua si inxhinier elektronik me rezultatet më të larta në mësime në atë kohë. Njohuritë e tij Saimiri, menjëherë, i vinte në jetë, në repartin ushtarak ku shërbente, por edhe në shtëpi. Mbi të gjitha, Saimiri i shpëtoi “indoktrinimit” me ideologjinë komuniste, sepse, falë rrëfimeve të babait për botën dhe atyre që dëgjonte në stacionet radiofonike dhe televizive të huaja perëndimore, u njoh me të vërtetën e madhe e të thjeshtë, sipas të cilës, bota ishte shumë më e madhe, më e larmishme, më interesante se ajo ku i kishte mbyllur shqiptarët regjimi enverist. Ky ishte një guxim i jashtëzakonshëm që i karakterizonte njerëz të tillë me shpirt të lirë si Saimiri!

Që në fëmijëri, Saimiri mblidhte dhe shkëmbente pulla postare. Këto pulla ishin një dritare për të parë botën e jashtëme. Nisi korrespondencën me filatelistë të huaj. Kjo korrespondence, deri në fillim të viteve 60, ishte mjaft e përhapur te të rinjtë. Edhe unë veproja kështu. Madje atëhere, kur Shqipëria ishte ende pjesë e Bllokut Socialist, korrespondenca me bashkëmoshatarët nga ky Bllok Socialist sugjerohej nga vetë zyrat e Komiteteve të Rinisë nëpër qytete. Sigurisht, gjuha që përdorej ishte rusishtja e mësuar në shkollat e Shqipërisë që nga mosha 11 vjeç. Pranë shtëpisë së Saimirit ishte një godinë e madhe katërkatëshe ku më vonë aty u bë selia e Ambasadës së Turqisë. Gjatë viteve 1950-1960 aty banonin shumë familje të këshilltarëve ushtarakë sovjetikë. Kjo gjë e ndihmoi Saimirin ta mësonte shpejt gjuhën ruse nga fëmijtë e vegjël të këtyre familjeve të mësipërme.

Por Saimiri kish mësuar nga i ati edhe anglishten. Kështu që, krejt natyrshëm, ai mund të fliste edhe me anglishtfolës. Në vitet e rinisë së tij, këta të fundit mund të ishin vetëm miq të Partisë dhe shtetit tonë komunist. Me këta Saimiri nisi të flasë dhe të korrespondojë pa i shkuar mendja kurrë të bëhej vegël e ndonjë shërbimi të fshehtë armiqësor. Këta miq të huaj apo turista kryesisht britanikë, e ndihmuan atë për të siguruar ilaçet që mungonin për mjekimin e të atit të paralizuar, në vitin 1968.

Ai nuk e mori vesh, që në fillim, se kishte ngjallur dyshime në punonjësit e Sigurimit të Shtetit, të cilët madje kishin hapur një dosje hetimore me përpunim aktiv 2A si agjenta të mundëshëm të Zbulimit Britanik, për të dhe të atin, sikurse kishin bërë me qindra mijë qytetarë të tjerë. Kjo dosje ishte më e rëndësishme për Sigurimin e Shtetit se bëhej fjalë për një oficer radiondërlidhjeje!

Edukata familiare e Saimirit ishte e shëndoshë, atdhetare, por jo dogmatike. Në shtëpinë e tij dëgjohej vazhdimisht muzikë, popullore dhe e huaj. Kjo për arsye se në vitin 1968 babait të Saimirit iu mundësua që të kish një aparat televizori për ndihmesën e tij të madhe në rindërtimin e Shqipërisë dhe në Sportin e Qitjes. Në atë kohë, shtëpia e Saimir Malokut u bë një qendër e fshehtë e kulturës perëndimore. Sepse aty, pothuaj çdo natë, vinin me dhjetëra qytetarë për të parë emisione italiane dhe jugosllave, si Festivalin Italian të San Remos, ndeshje ndërkombëtare sportive, etj. Në korrik të vitit 1970 Saimiri shpiku një pajisje të vogël elektronike televizive që më vonë u quajt “kanoçe”. Kjo pajisje mundësonte që të shiheshin lirshëm kanalet televizive të huaja. Edhe unë kam dëgjuar atëhere muzikë atje dhe kam parë filma të huaj të bukur që nuk shfaqeshin në ekranet e kinemave dhe televizionit shqiptar. Sepse Saimiri duarartë kishte ndërtuar antena dhe kishte shtuar pajisje të përshtatshme për të marrë dhe përforcuar sinjalet televizive dhe radiofonike. Thjesht për kulturë më të plotë qytetare dhe rinore.

Por si mund të lejonte regjimi i atëhershëm një “herezi” të tillë?! Fakte për veprimtari armiqësore ndaj shtetit dhe Partisë nuk kishin, atëhere o burra t’i sajojmë atij, nëpërmjet kallëzimeve të rreme të informatorëve të fshehtë që hynin e dilnin si “miq” familiarë në shtëpinë e Saimirit. Këtu nisi drama e madhe personale dhe familiare e Saimirit.

Sidoqoftë, Saimiri vijoi të shërbejë aty ku e caktuan, me zell dhe ndershmëri, gjithnjë duke besuar se është i pafajshëm. Por qëlloi edhe një kohë e vështirë, kohë e fushatave spastruese, që përsëriteshin periodikisht, si dikur në ish Bashkimin Sovjetik dhe në Kinë, ashtu edhe në këtë Shqipërinë tonë të vogël por të mbërthyer nga një diktaturë e egër. Qëlloi mesi i vitit 1976! Ishin arrestuar, dënuar, pushkatuar osë burgosur me qindra ushtarakë të lartë dhe të ulët, po ashtu nëpunës të lartë civilë, familjet e të cilëve i internuan në fshatrat më të largëta të vendit tonë. Kishe frikë të shkoje edhe në mbledhjet e përgjithshme të kolektivave, sepse papritur mund të bëheshe viktima e radhës.

Me 3 maj të vitit 1976, Kryeministri kriminel i Shqipërisë, Mehmet Shehu, dha urdhër për arrestimin e Saimir Malokut duke vënë me dorën e tij shënimin: “Të arrestohet! Është armik i poshtër!”

Me 13 maj të po atij viti, para qindra ushtarakëve dhe të tjerëve militantë ekstremistë komunistë, në një sallë shumë të madhe kinemaje dhe mbledhjesh të reapartit ushtarak në Burrel, e arrestuan Saimirin dhe e futën menjëherë në një qeli paraburgimi të nëndheshme të godinës se Policisë. Më mirë të thuash e futën në kështjellën e Ifnit të Marsejës ku mbyllën me pabesi Edmond Dantesin, heroin e njohur nga romani “Konti i Montekristos” i Dumas. Pa dritë, pa ajrim, në lagështi, veshur lehtë, Saimiri përjetoi një tmerr të vërtetë. Shtoi këtu hetuesinë e zgjatur, gjyqin farsë, ku turmat me tru të shpëlarë nga ideologjia sunduese e tregonin me gisht atë si “armik i poshtër, si kriminel i rrezikshëm”, kërkonin varjen apo pushkatimin. Skena të tilla kanë qenë të zakonshme në gjyqet politike që nga 1945 në Shqipërinë komuniste.

Nuk mjaftoi dënimi shumëvjeçar, por me urdhër nga lart, Saimirin nuk e dërguan në burgjet politike sikurse ishte rregulli, por e mbajtën ende edhe për rreth shtatë muaj në atë qeli skëterrë. E trajtuan si një kafshë të egër, në të cilën njeriu u shndërrua nga kushtet e skajshme të vështira (uri, pisllëk, ngricë, veçim i plotë, pa asnjë lidhje me familjen, pa të drejtë ankimi në organet e drejtësisë).

Policia, si ndëshkim, kishte ndaluar ndihmat ushqimore dhe teshat nga familja. Seancat e shumta të hetuesisë fillonin në mes të natës dhe vazhdonin afër gjashtë orë. Ato shoqëroheshin me tortura fizike dhe psikologjike plot fyerje dhe kërcënime.

Një mrekulli ishte që Saimiri nuk vdiq, pasi humbi gjysmën e peshës trupore, shtatë dhembë, shikimin normal, ndjesitë dhe pjesërisht aftësitë mendore.

Kjo bëhej pasi qëllimi kriminal i Sigurimit ishte që Saimirin së bashku me të atin e paralizuar, pasi ta arrestonte këtë të fundit, ta dënonte me vdekje si “agjentë të mundëshëm të Shërbimeve Sekrete Britanike”.

Plani tjetër i fshehtë i Policisë ishte që Saimiri të vdiste në qelinë e nëndheshme për shkak të kushteve çnjerëzore të jetesës. Por Saimiri, falë sinjalizimit të fshehtë nga një punonjës dashamirës i Policisë, e alarmoi tërë personelin aty. Atëhere kur Saimiri ishte në prag të vdekjes mizore, ia lejuan takimin me familjen

Edhe mjekët me qytetari nuk lejuan që Reshiti, që ecte me karrocë invalidi, të arrestohej.

Por, o Zot, e ëma. Fatimja dhe xhaxhai, Shaban Maloku, që e shoqëronte atë, nuk e njohën fare Saimirin. Ai u dukej si njeri i shpellave, por jo i fuqishëm si këta të fundit, përkundrazi i skeletosur, i mbuluar me lesh në fytyrë e krye, pa dhëmbë, mezi qendronte në këmbë, me erë që kundërmonte nga papastërtia. Kjo vërteton më së miri planin famëkeq të Sigurimit të Shtetit, sepse një hetues në dhomën e hetimit i tha Saimirit, pasi u arrestua: “Na trego, o armik i poshtër veprimtarinë tënde agjenturore si spiun i Perëndimit. Ne, fytyrën tënde prej ëngjëlli do ta shndërrojmë në fytyrën e Djallit, që as familja jotr të mos të njohë!”

Me shumë vështirësi u muar vesh e vërteta. Familja kërkoi që i biri të shkonte në burg për të vijuar dënimin atje. O Zot, burgu dukej shumë herë më i mirë se ajo qeli danteske!

Në Burgun e famshëm të Burrelit Saimiri gjeti profesorë, priftërinj, njerëz me kulture, që kishin mbijetuar edhe ata. Mësoi shumë prej tyre. Edhe në Burgun e Ballshit pak më vonë, ndenji disa muaj. Kurse në Burgun- kamp të Spaçit, që është cilësuar si nga më të tmerrshmit në Europë, Saimiri punoi në minierë por edhe ndihmoi me profesionin e vet që jeta e të burgosurve të shijonte pakëz ëmbëlsi, duke dëgjuar këngë që lëshonin altoparlantët e ndrequr nga Saimiri ose filma nga televizorët që mirëmbante inxhinieri ynë.

Punoi Saimiri vite të tëra deri sa, pas më shumë se tetë vitesh, një amnisti e vitit 1985 e përfshiu edhe atë. U kthye në shtëpi, u çmall me të atin i cili kish pritur me kaq shumë shpresë, i plotësoi atij dëshirën për t’u martuar. Pak pas martesës, i ati ndërroi jetë më 6 tetor të vitit 1986. Saimiri punoi në ndërmarrjen e riparim-shërbimeve elektroteknike me kategorinë e parë, dmth me pagën minimale, (atëhere 420 lekë) duke pritur të ndodhte shndërrimi politik edhe në Shqipëri.

Ditën e 20 shkurtit të vitit 1991 atë e gjejmë në Sheshin Skënderbej, në krye të protestuesve që kërkonin rrëzimin e monumentit të diktatorit Hoxha. Në janar të vitit 1991 Saimiri krijoi Shoqatën e parë të të përndjekurve politikë të Rrugës së Kavajës dhe të shumë rrugëve bashkuese me të dhe vijoi të shërbejë në profesionin e vet, pavarësisht se i ofruan poste në aparatin shtetëror.

Përcolli me interesim zhvillimet politike të vendit, ku mjerisht ish përndjekësit, ish komunistët ekstremistë, si dhe pinjollët e tyre vijonin të shijonin një jetë pa u trazuar, pa ndjerë përgjegjësi morale dhe juridike për krimet e kryera nga ata. Zhgënjimi popullor bëri që mbi 1.2 milionë shqiptarë, ndër ta shumica demokratë, ta braktisnin Shqipërinë për një jetë më të mirë jashtë saj. Qeveritë pluraliste nuk arritën ta bëjnë dekomunistizmin e vendit, përkundrazi ato, me aparatin shtetëror dhe median vetëm përhapnin në forma të rafinuara idenë se socializmi ka qenë një rend më i mirë shoqëror, duke ndikuar fuqishëm në rininë, që nuk e ka përjetuar atë regjim fizikisht.

Për të penguar sado pak këtë revansh të ish komunistëve të veshur me tesha të reja socialiste Saimiri mendoi të shkruante këtë liber, ku janë jo vetëm kujtimet e tij personale por edhe ato të bashkëvuajtësve të tij. Duke pasur parasysh personalitetin e Saimirit, si intelektual dhe profesionist me dije të shumta dhe i lirë nga paragjykimet, dogmat, partishmëritë, sigurisht që do prisnim që libri të pasqyronte shumë fakte të jetës në Shqipëri në të kaluarën komuniste, të përcillte shumë kumte (mesaxhe) të rëndësishme për të sotmen dhe të ardhmen.

Në librin e tij Saimiri tregon si arriti të mbijejojë në ferrin komunist për afër 200 ditë në qelinë e nëndheshme të paraburgimit. Ai mbajti lart moralin e tij duke iu lutur Zotit ditë e natë para një kryqi të madh që ai bëri duke gërvishtur murin e qelisë me anën e shtatë dhëmbëve që i ranë nga sëmundja e rëndë e Skorbutit. Gjithashtu ai këndonte apo kërcente muzikën e Legjendave të Rrok end Rollit të viteve 1960-1970.

Më poshtë kam shkëputur disa fragmente nga ky libër.

f.133

Historia gjithmonë do ta kujtojë këtë periudhe dhimbjeje të tmerrshme dhe alarmante që mbolli komunizmi në Shqipëri. Ҫfarë kohe e pabesueshme, tepër tronditëse dhe vëllavrasëse! Kohë kur burri ndahej nga familja dhe pushkatohej edhe pa gjyq….Vëllai spiunonte vëllain, gruaja mohonte burrin dhe komshinjtë denonconin dhe survejonin njëri tjetrin; miku kthehej në armik dhe në informator të Sigurimit të Shtetit. Gjithçka mund të prisje nga kushdo, kudo që të shkoje, në punë, në zyrë, në shkollë, në ushtri etj. Pabesia kishte errësuar sytë dhe mendjet e njerëzve. Të gjithë spiunonin për të mbijetuar.

f. 145

Të shumtë ishin ata qytetarë të cilëve u mohoheshin të drejtat më elementare si e drejta e fjalës, e jetës, e mendimit, e votës, e besimit, e pasurisë, e lëvizjes së lirë dhe e ndërgjegjes etj.

Në mëhallën ku banoja, shkalla e persekutimit komunist ishte mjaft e lartë. Në afro 50 shtëpi pranë shtëpisë sime, kishte 23 të burgosur apo të pushkatuar të tjerë për motive politike si:

Seit Shabani, Profi Ҫoka, Eqerem Mëniku, Muharrem Ferhati, Xhafer Vila, Abdul;a Mëniku, Theodhor Ҫoka, Bujar Bakalli, Kol Sheshi, Ali Bakiu, Qazim Turtulli, Ilia Naçi, Tefik Dashi, Pashko Brahimaj, Muhamet Dashi, Bujar Kokoli, Masar Mëniku, Zyber Naçi, Piro Agohiti, Petro Marqidhi, Adrian Kokoli, Abdyl Selenica e të tjerë.

f. 154

Kushtet e jetesës sime në qelinë e nëndheshme ishin të tmerrshme dhe çnjerëzore, Unë nuk kisha as dyshek, as jorgan, as jastëk, as çarçafë, as peshqir, as rroba, as tesha të tjera për t’u ndërruar, as sapun, as furçe dhëmbësh dhe as shapka këmbësh, as çorape, Brenda qelisë sime unë kisha një gjysmë batanije leshi tepër të vjetër, të hollë e të pistë si dhe një pagur plastik për të pirë ujë apo për të urinuar në të ditën ose natën, sepse derën e qelisë gardianët e policisë nuk e hapnin në të tilla raste të nevojave personale.

f. 157

Një të burgosuri politik hetuesi i tij i kishte thënë: Saimiri, po të mos e pranojë akuzën si agjent i Perëndimit, përveç elektroshokut do t’i fusim korrent në prapanicë dhe do ta çojmë atë në Tiranë në dhomat speciale të torturave me ftohje dhe ngrohje të menjëhershme, duke e zhveshur lakuriq për një kohë të gjatë si dhe pasojat shëndetsore do jenë shkatërruese.

f. 183

Mehmet Shehu ishte kryeministri më ekstremist dhe më i rrezikshëm komunist. Ai gjatë Luftës së Dytë Botërore, si komandant i Brigadës së Parë Partizane urdhëroi pushkatimin e afro 140 robërve italianë, të cilët ishin dorëzuar vetë në njisitet partizane pas kapitullimit të Italisë Fashiste. Këtë urdhër ky njeri i poshtër dhe gjakatar e dha sepse donte që t’u merrte robërve italianë rrobat e tyre të trasha dimërore dhe këpucët. Kjo ka ndodhur, sikurse më kanë treguar disa fshatarë të vjetër të zonës së Martaneshit, pranë vendit të quajtur Guri i Muzhaqit, kur unë punoja në atë zonë gjatë viteve 1967-1969.

Krimineli Shehu urdhëroi që trupat e robërve italianë të vendoseshin në një gropë të madhe dhe të mbuloheshin me gurë dhe me drutë e mbeturinat e gjetheve. Me këtë veprim kriminal, Mehmet Shehu shkeli në mënyrë flagrante Konventën Ndërkombëtare të Robërve të Luftës.

Gjithashtu ai vrau me dorën e tij 70 civilë të pafajshëm të Lushnjës në të njëjtën kohë, duke i akuzuar si bashkëpunëtorë të gjermanëve. Në kujtimet e shumë partizanëve tregohet se Mehmet Shehu ka vrarë dhe ka therrur me dhjetëra robër të tjerë italianë në vende të ndryshme të Shqipërisë gjatë Luftës së Dytë Botërore.

f. 215

Sipas mendimit tim, diktatura komuniste dhe naziste ishin si vëlla e motër me njëri tjetrin për sa u përket krimeve më mizore ndaj njerëzimit.

f. 216

Gjykata ishte një institucion formal që zbatonte vendimet e Partisë Komuniste dhe të diktatorit Hoxha.

f. 221

Hitleri edukoi rininë gjermane me ideologjinë naziste dhe me ndjenjën dhe imazhin e luftës. Po ashtu, dhe diktatori Hoxha bëri të njëjtën gjë duke edukuar popullin dhe rininë shqiptare me ideologjinë komuniste dhe me imazhin e luftës.

f.229

Deri më sot, asnjë persekutor apo oficer i Sigurimit të Shtetit nuk është dënuar në Shqipëri për krime çnjerëzore të kësaj natyre.

f.237

Për mua dhe popullin tone, komunizmi shqiptar ishte një sistem shoqëror tepër i mallkuar dhe i kamufluar i shekullit të kaluar në historinë njerëzore.

f. 239

Nuk e imagjinoja dot në jetë që të lindja i lirë, ndërsa pjesën më kryesore të jetës sime dhe pasuniversitare ta kaloja i lidhur me pranga metalike si i burgosur politik. Kalova çaste tepër të tmerrshme dhe vuajtje të jashtëzakonshme për gati 200 ditë në qelinë time të nëndheshme, sa vdekja për mua do të ishte një çlirim shpirtëror. Isha në kufijtë e fundit të jetës dhe të shëndetit fizik dhe mendor, ashtu si një njeri mjaft i sëmurë në agoninë e vdekjes. Më qante shpirti im i sfilitur dhe mjaft i dërrmuar nga këto vuajtje të panumurta, duke derdhur lotë të shumtë nga sytë e mij të zgurdulluar. Me mjaft vështirësi dhe duke u dridhur, arrija të thosha fjalën e artë dhe tepër hyjnore: Të lutem, o Zot, shpëtomë se po vdes!:

f. 255

Përderisa ish oficerë të Sigurimit të Shtetit kanë kryer krime penale ndaj popullit, ata duhej të ndëshkoheshin penalisht në kohën e demokracisë për krime të pandëshkuara. Ndërsa gratë e këtyre ish oficerëve të mësipërm privatizuan dyqanet shtetërore më të mira të kryeqytetit dhe sot marrin qira dhe fitime të majme.

Për të mbuluar krimet e tyre, persekutorët tanë me anë të pinjollëve dhe nostalgjikëve të komunizmit po shfaqin dhe transmetojnë nëpër shumë stacione televizive me dhjetëra dokumentarë të komunizmit dhe, me leje nga Qeveria Socialiste, këto gjashtë vitet e fundit, në mënyrë të plotë dhe pa i demaskuar apo censuruar ato, ku lavdërohet diktatori dhe regjimi komunist, ku fyhen rëndë SHBA dhe Britania e Madhe, tregohet si kapeshin agjentët anglo-amerikanë dhe si denoheshin ata dhe klerikët e nderuar, si u hoq feja, shfaqet kulti i individit i diktatorit Stalin dhe miqësia sovjeto-shqiptare, vizita e kryeministrit Ҫu En Lai në Shqipëri dhe miqësia e madhe shqiptaro-kineze, kongreset e Partisë Komuniste, si shembeshin kisha e xhamia, sesi populli brohoriste dhe përshëndeste diktatorin Hoxha në manifestimet e 1 Majit apo nëpër stadiume, miqësia shqiptaro-jugosllave dhe takimet e Enver Hoxhës me Titon, edukimi i rinisë në aksione dhe në zbore ushtarake, duke qëlluar nëpër tabela qitjeje ku ishin vendosur portretet e presidentëve të SHBA, BS, etj

f. 257

Vendet perëndimore nuk duhet të heshtin, sepse po dëmtohet rëndë imazhi i demokracisë dhe brezi i ri po infektohet me idetë komuniste. Këto dokumentarë televizivë kanë irrituar dhe zemëruar shumë shtresën e të persekutuarve politikë. Kjo i ka nxitur enveristët e komunizmit të dalin e të thërrasin në rrugë për ish udhëheqësin e tyre Enver Hoxha, duke mbajtur në duar me dhjetëra portrete të tij.

f. 276

Në burgun e Spaçit të burgosurit politikë ishin “skllevër të shtetit komunist”, të cilët detyroheshin të punonin me pagesë tepër të ulët, sa një e dhjeta e punëtorëve të lirë dhe me tre turne. … Burgu – kamp i Spaçit të kujtonte gulagët rusë ose kampet e punës së detyruar në Siberi, gjatë kohës së diktatorit komunist Stalin.

f. 278

Në burgun e Spaçit punonte edhe Sami Dangëllia. Ai kish lindur në vitin 1926, u fut në burg nga Partia Komuniste sapo u çlirua vendi dhe vuajti dënimin deri më 23 prill 1987, pra 43 vjet! Ky është një rast i paprecedent në vendet ish komuniste të Europës Lindorë dhe të Ballkanit.

f. 289

Diktatori Hoxha dhe Partia Komuniste si themel të shtetit të tyre kriminal kishin vënë kufomat dhe eshtrat e mijëra vetëve të pafajshëm, duke e spërkatur me gjakun e tyre. Gjithashtu ata u shkatërruan lumturinë dhe burgosën me mijëra veta, internuan 50 mijë familje në fshatrat më të këqia dhe moçalore. Të gjithë këta u 12

trajtuan sikur të ishin skllevër apo kafshë me pretekstin se do edukoheshin nëpërmjet punës.

f.297

Ishte mjaft e habitshme se në të gjitha qytetet e Shqipërisë qytetarët blinin dhe hanin bukë gruri. Ndërsa familjet e fshatarëve ishin të detyruara të hanin vetëm bukë misri.

Gjatë librit zoti Saimir Maloku shpreh zhgënjimin e vet përse ende nuk është ngritur Memoriali në kujtim të viktimave të komunizmit në Shqipëri dhe përse 20 Shkurti, dita e rrëzimit të monumentit të diktatorit Hoxha, nuk është shpalluar nga asnjë qeveri pluraliste si ditë kombëtare, simbol i rënies së komunizmit.

Ky libër ka vlera të mëdha historike dhe edukative për Njerëzimin dhe kryesisht për brezat e rinj dhe të ardhmen në botë, në mënyrë që fara e Komunizmit të mos rikthehet sërish. Prandaj ky libër duhet të përkthehet në gjuhë të huaja, si diçka e çmuar për Njerëzimin. Ai është mirëpritur nga populli shqiptar dhe Trupi Diplomatik Perëndimor në Tiranë.

Konspektoi Bardhyl Adem Selimi, 29 shtator 2020

VATRA NDEROI ME “MIRËNJOHJEN E ARTË” HEROIN KOMBËTAR ADEM JASHARI DHE FAMILJEN HARADINAJ

September 30, 2020 by dgreca

Gjatë vizitës së tij në Kosovë, me 30 Shtator 2020, Kryetari i VATRËS z. Elmi Berisha ka nderuar me Mirënjohjen e Artë Heroin Kombëtar, Legjendën e Kosovës, Adem Jashari.

Mirënjohja iu dorëzuar prej kryetarit Berisha, zotit Bekim Hamëz Jashari, Kryetar i Skenderajt. Në tekstin e Mirënjohjes shkruhej: Federata Panshqiptare e Amerikës ”VATRA” nderon me Mirënjohjen e Artë Komandantin Legjendar të luftës për çlirimin e Kosovës, Heroin e Kombit, Adem Jashari (pas vdekjes).

Vatra vlerëson figurën legjendare të Adem Jasharit si arkitekt dhe komandant i Lëvizjes popullore për çlirimin e Kosovës, i cili me vizionin dhe heroizmin e tij, me qëndresën dhe sakrificat sublime të familjes, frymëzoi popullin e Kosovës në betejën finale për Liri!

Adem Jashari me heroizmin dhe sakrificat sublime të tij dhe të familjarëve, mbetet simbol i qendresës në mbrojtjen e trojeve të Arbërit ndaj spastrimit etnik të pushtuesit serb; mbetet simbol i lirisë dhe Paqes!

Duke nderuar figurën legjendare të Adem Jasharit Vatra nderon Familjen JASHARI dhe të gjithë luftëtarët e Lirisë.

Në statusin e tij në facebook kryetari i Skenderajt, nipi i heroit, Bekim Hamëz Jashari shkroi: Në një takim miqësor prita Kryetarin e Federatës Panshqiptare- Vatra, Elmi Berisha, së bashku me bashkëpunëtorë, me të cilët biseduam rreth bashkëpunimit në realizimin e projekteve të përbashkëta. Pata nderin që në emër të familjes sime të pranoj një mirënjoje nga “Vatra” për kontributin e Komandantit Legjendar Adem Jashari dhe familjes Jashari në çlirimin e vendit.

E falënderova Kryetarin Berisha për angazhimin e tij dhe lobit shqiptar në SHBA në përkrahje të shtetit tonë.Ishte konkluzion i përbashkët që shteti ynë nuk ka krijuar kushte të favorshme për investime nderkombëtare dhe për më tepër pengesat burokratike po pengojnë zhvillimin ekonomik të shtetit tonë.

Kryetari i Vatrës shoqërohej nga Vatranët Gjok Deçkaj dhe Naim Dedushaj.

MIRËNJOHJE E ARTË EDHE PËR FAMILJEN HARADINAJ

Po me 30 Shtator 2020 Kryetari i Vatrës nderoi me “Mirënjohjen e Artë” familjen Haradinaj, duke vlerësuar kontributin e kësaj familje që i dha luftës së Kosovës komandant dhe dëshmorë.

Mirënjohja iu dorëzuar z. Ramush Haradinaj i cili falenderoi Vatrën edhe përmes një statusi në facebook.Në tekstin e Mirënjohjes shkruhej: Federata Panshqiptare e Amerikës “VATRA” nderon me Mirënjohjen e Artë familjen Haradinaj për sakrificat dhe kontributin e dhënë në luftën për çlirimin dhe pavarësinë e Kosovës.

Vatra vlerëson heroizmin dhe sakrificat e familjes Haradinaj, e cila nuk kurseu as jetët e bijëve të saj për Lirinë dhe Pavarësinë e Kosovës. Ajo i dha Kosovës dëshmorë e heronj.

E gjithë familja Haradinaj ishte pjesë dhe kontribuse e luftës për liri dhe frymëzuese në betejën kundër pushtuesit serb.

Vatra nderon birin e familjes, z. Ramush Haradinaj,i cili tregoi akte heroizmi në krye të UÇK-së për zonën e Dukagjinit.

Edhe pas lufte familja Haradinaj ishte kontributore për ndërtimin e shtetit dhe demokracisë në Kosovë. Ramush Haradinaj me trimëri e zgjuarsi përballoi akuzat për krime lufte të ngritura nga Tibunali i Hagës, duke mbrojtur jo vetëm veten dhe familjen, por edhe Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës.