Nga Aurel Dasareti, USA/*
Ngjarjet dhe historia duhet të thuhen realisht që të mësojmë, e jo të rrejmë vetveten dhe sërish të pësojmë.
Apeloj te atdhetarët: Të mos keni aspak mirëkuptim dhe keqardhje për këta aventuristë të pandërgjegjshëm sepse ashtu nxisni dhe motivoni tjerët të ikin në askund. Gjendemi në rrezik vdekjeje të shpërbërjes së vetvetes. Do të luftojmë s`bashku që askush më të mos kërkojë fatin jashtë trojeve arbërore, përndryshe do të mbetemi edhe pa territor edhe pa popull.
***
Kalemxhinjve (që e gjejnë veten në përshkrim):
Urdhërimi i parë i komunikimit është: MOS Gënjej!
Kosovën e ka kapluar çrregullimi politik dhe konfuzioni. Nuk kemi kohë. Bëhu më i qartë që të mos keqkuptohesh. Nëse nuk ke aftësi për këtë, nuk ka asnjë logjikë të shkarravitësh kot. Pa hipokrizi, jo servil dhe puthador nëse duash të tregosh diçka, ose qërohu. Ti nuk mundesh të kontribuosh duke u frikuar se dikujt do t`ia prishësh qejfin dhe se pastaj pronari i portalit nuk do t`i boton plehrat.
***
“Emigrantëve” të përkohshëm:
Ju vuani nga një ndijim a përfytyrim i rremë që i shfaqet një njeriu kur është i sëmurë rëndë, kur është në kllapi, kur është tronditur shumë shpirtërisht etj. O“emigrant” taze, mos u bën një viktimë! Duhet vetëm për të gjetur një zgjidhje tjetër, më të mirën nga situata. Jepi fund ndjenjës së keqardhjes për veten tënde! Mos ik me bishtin nën vegë o “burrë i fortë, trim, i besës e fisnik”.
Është lehtë të fillosh një aventurë por vështirë ta mbarosh me sukses. Të gjithë do të dëboheni nga vendi “pritës”; nuk duan të ndajnë me ju hise nga kasa shtetërore e tyre. “Eksodi nga Kosova dhe abuzimi me të drejtën gjermane të azilit duhet të ndërpriten menjëherë dhe në mënyrë efektive“, – kanë thënë gjermanët. Dhe, grupin e parë me 30 pasagjerë kosovarë e dëbuan për në Prishtinë. Fukarenjtë e vërtetë nuk kanë shumë mijëra euro si ju që të “emigrojnë”. Fëmijët e juaj qajnë nga dhembja fizike/psikike dhe tmerri që ju ua keni sjellë në këtë dimër të ftohët nëpër baltat e Serbisë-Hungarisë. Prej ku i morët lekët të paguani kontrabandistët? Si u njoftuat me trafikantët? Si nuk u frikuat të kaloni nëpër Serbi?! Xhelatit që vetëm në gjenocidin e fundit masakroi 20.000 vëllezër dhe motra të juaja? Serbia i ka në listën e zezë të gjithë ata që luftuan kundër saj në vitet 1998-99, pse nuk u arrestoi juve? Juve bile u jep edhe pasaporta?! Përgjigja është e qartë. Ju vuani nga çrregullimi i personalitetit. Jeni tjetërsuar. Askush nuk e kupton misterin e pakuptimtë të ikjes në kope. Nuk kam më shumë keqardhje për ju se për të tjerët që janë më të varfër se ju por nuk e braktisin atdheun. Mbrojnë dinjitetin.
Ishte Amerika me presidentin Bill Clinton që çliroi Kosovën, të mos ia dorëzoni më kurrë Serbisë. Çka tani?
***
Sundimtarëve të Kosovës:
Jeni shkaktarët kryesor të tragjedisë kombëtare në at pjesë të trojeve shqiptare. E kuptoni vetëm forcën. Ju despotë të korruptuar të tipit arabik.
Krimi i organizuar është një term që përdoret në një aktivitet të themeluar kriminal që zgjat me kalimin e kohës – shpesh me role të qartësuara – dhe synon fitime ekonomike dhe / ose marrjes së pozicioneve të pushtetit në shoqëri.
Ju sundimtarë nuk i burgosni shoferët kontrabandist të autobusëve që ngarkohen me milet analfabet. Është e papranueshme që kriminelët të cilët paraqesin kërcënim fatal për Kosovën dhe interesat gjithë-shqiptare të jenë në gjendje të ecin lirisht rreth e përqark.
Dëshira njerëzore për liri është diçka zanafillore që e gjejmë që tek kafshët e fëmijët e vegjël. Në fushën politike, ndërkaq, liria kthehet në një çështje problematike, sepse, liria e pakufizuar e çdo individi, e bën të pamundur bashkë-jetesën njerëzore. Kur jam i lirë të bëj çka dua, atëherë jam i lirë t’u vjedh të tjerëve lirinë e tyre.
***
Pronarëve të pseudo-mediave – Buburrecave:
Kur psikologët e mirëfilltë marrin pjesë në debatin publik (si për shembull vogëlsia ime), është shpesh për të shpjeguar se pse është ashtu siç është, ose ishte ashtu siç ishte. Pa doreza, pa hipokrizi, me ndershmëri; një lopatë e quajnë për një lopatë. Njohuritë psikologjike aplikohen për të kuptuar ngjarjet: dhunën dhe konfliktin; dhe nga koha në kohë të ngjarjeve të lumtura. Duke shpjeguar ngjarjet sociale psikologët mund të krijojnë një pasqyrë më të plotë, të tregojnë lidhjet e mundshme dhe ndoshta i bëjnë ato më të kuptueshme…
Këto gjëra duheshe t`i dini edhe ju buburreca neo-komunistë të pseudo-mediave. Ju nuk respektoni aspak të Drejtën Ndërkombëtare për Shprehjen e Lirë. Nuk i botoni artikujt e mi sepse nuk u konvenon vetëdijesimi i Kombit tim. Konflikt interesi kjo. Nëse arsyetoheni se kinse letrat e mia nuk kanë kualitetin e duhur, atëherë dilni haptas me kundër-argumente bindëse, ju liliputë. Nëse arsyetoheni se nuk u kam dërguar fotografin time mos u mërzitni aspak, nuk jam aspak buburrec si ju (O i keq o i shtremt je ti). Kur është terr buburrecat lozin lirisht.
***
Nuk është e mjaftueshme vetëm të bëhet pyetja “Kush duhet të qeverisë a të drejtojë”, por pasi t`i shkarkojmë nga pushteti despotët dhe të zgjedhim më të mirët prej më të mirëve të gjejmë mënyrë “Si të kontrollohen ata që drejtojnë”, apo më saktë, “Si t`i organizojmë institucionet politike në mënyrë që t`i ndalojmë qeveritarët e këqij a të pazotë të na bëjnë shumë dëm”.
Problemi i parë i Shqipërisë Natyrale është demografia, rreziku i shuarjes (zhdukjes) së kombit.
Shqipërinë e shpëton vetëm vetëdijesimi kombëtar:
1. stimulimi i natalitetit
2. ndalja e emigrimit
3. kthimi, riatdhesimi i emigracionit
4. hapja e vendeve të punës
***
Çka ka për të ndodhur tani me “kosovarët”? Kjo është një pyetje që nuk mundem t`i përgjigjem, sepse çfarëdo që të them, ngjarjet do ta kalojnë.
*Ekspert i shkencave ushtarake-psikologjike (dasaretiaurel@yahoo.com.au)
Baza Ushtarake e Kepit të Palit, gatishmëri dhe operacionalitet në Adriatik
Nga Shefqet Kërcelli/
Baza Ushtarake e Durrësit i ka fillesat e saj që në krijimin e Flotës Shqiptare më 25 dhjetor 1925, pasi dy anijet e para që u blenë në Itali u bregëzuan në portin e Durrësit, nga ku nën drejtimin e Kapidan Ahmet Kapidanit filluan ruajtjen e kufirit detar shqiptar. Mbas clirimit u krijua një Komandë e vogël marine me komandant fillimisht zoti Celo Arëza dhe pastaj Kapiten Stavri Cika. Baza Ushtarako Detare Durrës{BUD}, u krijua mbi Bazën e Flotiljes së 66-të Luftarako-Detare si rezultat i riorganizimit të FLD, në tetor 1964. Në ditët e para të v.1965, mbrëmjen e 4 janarit, anijet dolën nga baza e Sazanit në një mot të trazuar dhe në agimin e datës 5 janar 1965 u bregëzuan në molin lindor të portit të Durrësit. Komandant i kësaj Flotilje u caktua Dashamir Ohri. Në maj të v.1971, mbas kryerjes së punimeve disa vjecare në Kepin e Palit, filloi zhvendosja e anijeve nga moli lindor i Portit në këtë bazë. Nga ky vit baza mori formë të plotë me infrastrukturë dhe anije, duke qenë një nga bazat më të rëndësishme të FLD. Në vite në këtë bazë kanë punuar, stërvitur e jetuar me qindra kuadro, detarë e specialist, të cilët e kanë mbajtur lart emrin e marinarit. Kuadro dhe mjete detare të asaj kohe kanë marë pjesë në stërvitjet më të rëndësishme të zhvilluara në rang Flote Luftarake, ndërsa marinarë të shërbimit të detyrueshëm mbas lirimit kanë plotësuar ekuipazhet e anijeve të Transportit Detar. Mbas viteve ’90 baza u bë protogoniste e aktiviteteve të para bashkëpunuese me Flotat Partnere të NATO-s, që nga zbatimi i embargos ndaj ishJugosllavisë deri tek stërvitjet e para paqeruajtëse, ku detarët tanë u vlerësuan për profesionalizmin dhe përkushtimin e treguar. Ngjarje me rëndësi për efektivin e Bazës ishte Vizita e ishSekretarit të Përgjithshëm të NATO-s, të ndjerit Manfred Vërner, në mars 1993. Kjo ngjarje shtoi kurajon dhe vendosmërinë e detarëve për të arritur treguesit e standartet e Flotave Aleate. Në riorganizimin e këtij viti{1993} ishBUD-i u emërtua Distrikti i I-rë Detar i Forcës Detare, strukturë e cila u angazhua gjerësisht në zhvillimin e stërvitjeve të përbashkëta me strukturat e tjera të Forcave tona të Armatosura dhe me anije të vendeve anëtare të NATO-s për mbi dy dekada. Vitin e kaluar në këtë bazë u zhvillua finalja e stërvitjes “Albanian-Lion-2014”, me pjesmarrjen e trupave Shqiptare, Britanike dhe të FSK. Ndërkohë, në zbatim të misionit të tyre, efektivat e Distriktit Detar Durrës kanë zhvilluar dhjetra operacione kërkim-shpëtimi dhe të zbatimit të ligjshmërisë detare, kryesisht në zonën e tyre të përgjegjsisë, nga derdhja e Semanit deri në atë të lumit Buna. Zhvillimi, transformimi dhe modernizimi i Bazës ka ecur paralel me zhvillimin e Forcës sonë Detare. Gjatë këtyre viteve struktura e bazës ka ndryshuar dhe i është përshtatur koncepteve të reja për zhvillimin e Forcës Detare në projekte afatshkurtëra, afatmesme dhe afatgjata. Aktualisht ajo funksionon si bazë detare, ku një personel kuadro dhe detarë profesionistë, bashkë me mjete detare të nevojshme kryejnë detyrat e caktuara dhe janë të gatshëm për cdo emergjencë ose fatkeqësi detare në rajonin e caktuar detar.
Punë, përkushtim e fillim të mbarë për zbatimin e detyrave të vitit 2015
Në një ditë të zakonëshme, baza zgjohet nga përhumbja e natës. Kuadrot dhe detarët i drejtohen anijeve të tyre për të provuar gatishmërinë ose për ti bërë shërbimet e radhës. Dikush sapo është kthyer nga lundrimi i radhës dhe con në vend pajisjet dhe mekanizmat para se të largohet, të tjerë kryejnë punime e riparime të ndryshme në godinat apo infrastrukturën e shtrirë të kësaj baze. Komandant i ri i Bazës, Kapiten i Rangut të III-të Besnik Cami, është caktuar në këtë detyrë fundvitin e kaluar. Ai vjen në këtë punë mbas një eksperience disa vjecare në det e kualifikimi të admirueshëm si kuadër. Kam shërbyer dhe më parë në këtë bazë, thotë komandant Besniku, ndaj tani përgjegjsia ime është e dyfishtë, duhet të përmirësoj shumë gjëra në këtë bazë, që më duken sikur janë lënë në harresë. Si Komandant i Grupit të II-të të Anijeve, bashkë më kolegët e mi së pari, tregojmë kujdes për gatishmërinë dhe mirmbajtjen e anijeve, thotë kapiteni. Kjo për faktin se nga dhjetori i vitit të kaluar dhe këto dy muaj të vitit 2015, anijet tona kanë patrulluar thuajse cdo ditë nga Semani deri në derdhje të lumit Buna. Jo thjesht prej grafikëve patrullues, por dhe për shkak të fatkeqësive detare, Anija “Iliria”, P-131, “Lissus”, P-133, P-04, P-01,{Archangel}, Motovedeta 118, 110, kanë patrulluar rregullisht për zbatimin e ligjshmërisë detare, verifikim, ndalim e gjobitje të peshkimit të paligjshëm, monitorim të trafikut detar, kontrolli i hyrje daljeve të anijeve të ndryshme, por dhe operacionet e kërkim-shpëtimit në fatkeqësitë detare të fundit. Kështu vetëm në muajin dhjetor të v.2014, nga anijet e kësaj baze u përshkuan rreth 1244 milje lundrime. Pamvarësisht vështirësive, janë shtuar përpjekjet për eleminimin e difekteve të ndryshme në anije, për ti pasur ato të gatshmë për lundrim. Masat janë shtuar dhe për sigurinë e bazës dhe objekteve, krahas të tjerave, teknikët Lek Ndoi, Iljaz Kotobelli, etj, kanë siguruar ndricimin 100% të objekteve. Për realizimin e detyrave të shumta të këtij viti, ku përfshihen dhe disa stërvitje me partnerët e huaj janë përfshirë të gjithë kuadrot dhe detarët e bazës, por do vecoja kuadrot Edison Hoxha, Silvan Boni, Haki Stafa, Fredi Mara, Sabri Idrizi, etj. Gjithashtu pjesë e punës në bazë është përgatitja dhe kualifikimi i kuadrove dhe personelit, marrja e të drejtës lundrimore nga oficerët e rinj, psh. N/lejtnant Alban Ademaj dhe Jetnor Balla, por dhe shkëmbimi i përvojës së fituar nga kuadrot që kanë studjuar në akademitë e NATO-s, kryesisht në SHBA. Është fakt që me riorganizimin e ri, jeta në bazën e Kepit të Palit është gjallëruar. Për këtë ka ndikuar ndjeshëm Vendimi i marë nga Ministri i Mbrojtjes, Qeveria dhe Parlamenti shqiptar për thellimin e kanalit hyrës në basenin e bazës, i cili nuk është thelluar ka disa vite, duke vështirësuar hyrje–daljet e anijeve në Bazë. Vendimi i Qeverisë dhe caktimi i fondit për këtë projekt të vecantë ja ka shtuar besimin dhe përkushtimin në punë efektivit të bazës. Ata po punojnë intensivisht që baza në vitin 2015, të risë ndjeshëm kapacitetet operacionalë e prezencën e saj për cdo emergjencë detare.
SHAHIN KOLONJA,EMËR I NDERUAR NË LËVIZJEN KOMBËTARE SHQIPTARE
Shkruan:Eugen SHEHU/
Malet dhe gerxhet e Kolonjës,kanë pritur në supet e tyre dhjetra e qindra stuhi e rrebeshe. Por ata kanë qendruar e qendrojnë ende sot të paepura,pse rënjët i kanë në gjakun e bijve të tyre. Plejada e ndritur e burrave që luftuan deri në fund për lëvizjen kombëtare shqiptare,natyrisht do të ishte jo e plotë,pa emrin e Shahin Kolonjës,këtij burri mendimtar i cili edhe në çastet më të rënda të jetës,u përpoq veç për atdhenë e vet të robëruar.
Shahin Teki Ypi,lindi në fshatin e madh e të bukur Starje të Kolonjës në vitin 1865.I biri i beut të madh Kahreman Ypi,do të edukohej qysh në vitet e fëmijërisë,me këngët trimërore e legjendat e komiteteve kolonjare të cilat askurrë nuk kanë rreshtur së ngrituri krye për Liri.Shkollën fillore,Shahini e mbaroi në fshatin e lindjes,ndërsa më pas shkon në qytetin e Korçës,ku ndjek mësimet në shkollën Ruzhdije.Natyrisht,koha le gjurmët e veta në njerëzit dhe ngjarjet që ajo përcjell.Rinia e Shahin Ypit,do të kalonte mes ngjarjeve kulmore të Lidhjes Shqiptare të Prizërenit ku i jati i tij,do të renditej me trimat e tjerë të Gjirokastrës,Frashërit dhe Janinës në vazhdën e udhës së çelur nga Abdyl Frashëri.Këto ngjarje do të ndikonin së tepërmi në formimin e vetëdijes nacionale të birit të Kolonjës.Pas mbarimit të shkollës Ruzhdije në qytetin e Korçës,ashtu si plot shqiptarë të tjerë,Shahini merr udhët e Stambollit.Falë personalitetit të Kahreman Beut,si atdhetar i shquar,i biri do të njihet personalisht me vëllezërit Frashëri,me Ibrahim Temon,Said Najdenin,Hamdi Ohrin dhe plot shqiptarë të tjerë që patën bërë emër në perandorinë e madhe të gjysëmhënës.Për më tej i ndihmuar nga Naim Frashëri,ai do të vazhdonte studimet e mesme si dhe ato në fakultetin e Dretësisë,në Universitetin e Stambollit.
Në vitin 1894,kur ishte ende 19 vjeçar,plot ëndrra dhe ambicije profesionale, e emërojnë drejtor gjimnazi në qytetin e Edrenes.Por detyrës dhe ofiqit të drejtorit diçka i mungon.Ai e ndjen së mbrendshmi se nuk është i prirur të japë leksione,apo të jetë autoritar në mabrëvajtjen e gjimnazistëve.Diçka tjetër e shtyn të paguaj lekë nga rroga e tij,të blerë libra dhe abetare shqip nga Rumania e për t’ua shpërndarë shqiptarëve e miqve të tyre në Stamboll.Në pranverë të vitit 1886,Shahin Kolonjën e shohim në shoqërinë e Said Najdenit (Hoxhë Voka) si edhe të Ibrahim Mitrovicës.Por ndërsa Saidi burgoset,Shahini nuk trembet aspak,përkundrazi duke shfrytëzuar detyrën e tij zyrtare si drejtor gjimnazi,kërkon leje dhe takohet disa herë me Said Najdenin.Kështu,në qershorin e këtij viti,me urdhër të Stambollit,birin e Kolonjës e dërgojnë në vendin e quajtur Gjymulxhine.Por këtu,veprimtaria e tij atdhetare nuk do të gjente prehje.Mban korespondencë të vazhdueshme me Ibrahim Temon,i cili nga rreziku është larguar në Bukuresht,me Said Najdenin dhe Mid’hat Frashërin.Do të dije për gjithshka ngjet në Shqipëri e sidomos në Kolonjën e tij të dashur.Pas luftës greko-turke të vitit 1897,u duk se Porta e Lartë do të favorizonte disa të drejta të shqiptarëve,qoftë edhe për koniukturat politike në Ballkan.Është kjo arsyeja që Shahin Kolonja i kërkon zyrtarisht Portës,që ta lejojë të çele një gazetë në gjuhën shqipe,për të cilën ishte aq shumë e dëshiruar.Përgjigjja i vjen negative dhe për mos ta bërë kundërshtar këtë shqiptar të zgjuar,Stambolli e emëron ate në detyrën e kajmekamit të Kozhanit në sanxhakun e Selfixhies. Shahini e pranon detyrën e re me entuziazëm,ngase do të ishte tanimë shumë afër Kolonjës e sidomos pranë Manastirit ku Hamdi Ohri,Dervish Hima dhe miq të shumtë të tjerë po punonin për të ndezur shqiptarizmën.Ai që në ditët e para të detyrës,do të shfaqte hapur simpatinë për shqiptarët,ç’ka do të bënte që valiu i Manastirit,Abdyl Qerim Pasha t’i shkruante Portës së Lartë pos të tjerave : „Të mos i besoni shumë këtij Shahin Teki Ypit ngase një pis arnaut që nuk shfaq mendime të mira për mbretërinë dhe kur rrëmbehet del jashtë“.(Gazeta „Drita“ 19 nëndor 1904).
Në ato katër vite që Shahin Kolonja shërbeu në Kozan,pa me sytë e tij,korruptimin në masë të nënpunësve osman,padrejtësitë e gjykatave ndaj fshatarëve të varfër,si edhe kundërshtimin e shqiptarëve ndaj taksave të larta të Stambollit.Në emër gjoja të detyrave shtetërore,Shahini shkonte shpesh në Manastir dhe takohej me patriotët e kësaj treve.Por kjo histori nuk zgjati shumë,spiunët e Portës së Lartë bënin punën e tyre dhe në fillim të vitit 1900 ai u detyrua të shkonte në Ministrinë e Punëve të Brendshme në Stamboll për të dhënë spjegime rreth atyre lidhjeve.Falë oratorisë dhe vendosmërisë së tij,biri i Kolonjës do të spjegohet fortë qetë në ato zyra duke iu shpëtuar mrekullisht kurtheve.Në mungesë të provave konkrete,dërgohet sërish në Kozan me porosinë të shohë vetëm detyrën dhe sgjë tjetër.Por Shahini me të shkuar aty,nuk vonon të duket në Manastir duke marrë takime sërish me atdhetarët shqiptarë aty.Kësaj kohe konsulli i Austro-Hungarisë,Kral,takohet në mënyrë të fshehtë me Shahinin dhe pas bisedës,i shkruan Vjenës se padyshim që nismat e komiteteve të fshehta i kanë rrënjët në këto biseda. Sidoqoftë kjo nuk do të zgjasë shum.Në verën e vitit 1900 Shahin Kolonjën e çojnë në Malin e Shenjtë,sërish në detyrën e Kajmekamit.Manovra të tilla,Porta e Lartë bënte rëndom,duke ndjerë rreziqe që mund t’u vinin prej lidhjeve të fshehta të shqiptarëve.Edhe këtu,biri i Kolonjës,do të rrëfnete se ishte shqiptar i madh. Ngase në malin e Shenjtë kishte me qindra shqiptarë,ai i mblidhte ato fshehurazi në shtëpinë e tij dhe u lexonte librin e shenjtë të Sami Frashërit „Shqipëria çka qenë,çështë e çdo të bëhet“. Por si kajmekam ai luftoi vendosmërisht edhe ndaj mijëra murgjeve ruse të cilët nën petkun fetar kërkonin të zaptonin me ardhje të tjera,Malin e Shenjtë.Ai u bë pengesë e pakapërcyeshme për ardhjen e tyre,me ç’rast detyroi qeverinë e Carit të ndërhynte tek Sulltani që të largohej prej andej arnauti Shahin.Sulltani u përkul përpara Carit rus,por gjithsesi figura e Shahin Kolonjës tashmë sa vinte e lartësohej në administratën osmane.Për këtë,biri i Kolonjës amërohet në detyrën e kajmekamit në qytetin e Vlorës,gjë të cilën e pritën me emocione mjaft burra të mençur në Shqipërinë e asaj kohe.Por Shahini nuk udhëtoi dot,drejt Vlorës.Tashmë i bindur se jeta e tij duhej vënë plotësisht në shërbim të çështjes kombëtare,ai i përgjigjet ftesës për bashkëpunim që prej kohësh ja pat bërë Ismail Qemali.Për më tej,nisur edhe nga të ardhurat e mira ekonomike në Kolonjë,Shahini donte ti kushtohej plotësisht,ëndrrës për të çelur një gazetë në gjuhën shqipe.Kështu stacioni i parë i qëndrimit të tij pas arratisjes nga Turqia ishte Brukseli.Kështu ai takohet me Ismail Qemalin dhe Faik Konicën,bisedon me ta për çështjet në Ballakn dhe herë-herë ka mendime të kundërta,sidomos me rolin e qëndrimin e turqve të rinj,në çështjen kombëtare shqiptare.Në fillim të marsit 1901 „Albania“ e Faik Konicës do të shkruante për te ; „Shahin Bej Starja,kajmekam i Kozanit,i Malit të Shenjtë e më në fund i Vlorës, e la shkollën e tij për të qenë i lirië t’i vihet i tërë propagandës kombëtare“. Në vjeshtën e po atij viti (1901) biri i Kolonjës udhëton për në sofje.Aty e pret me mirësinë e vet të njohur,një tjetër atdhetar i shquar Kristo Luarasi,i cili i lëshon edhe një dhomë nga shtëpia e vogël e tij.Ndonëse në kushte të vështira ekonomike,Kristo Luarasi i jep fjalën Shahinit se do ta ndihmojë në nismën e tij për çeljen e një gazete në gjuhën shqipe.Dy muaj më pas në 14 nëndorin e vitit 1901,në Sofje del numri i parë i gazetës „Drita“ në krye të së cilës,në faqen e parë shkruhej me germa të mëdha ; „Punoni për vehten tuaj ! Mos për botë e për të huaj „. Që në numrin e parë të saj „Drita“ e Shahin Kolonjës,shpalli idetë e propagandës për lëvizjen tonë kombëtare,duke u mbështetur në veprën madhore të Frashërllinjëve.Nëse që nga numri i parë e deri tek i mbrami burri i Kolonjës e vuri theksin tek bashkimi i shqiptarëve,këtë e bëri ngase në fillim të shekullit të kaluar,në të vërtetë shqiptarët ndodheshin të përçarë në die e në fe.Nëpër faqet e kësaj gazete,numër pas numri,nëpërmjet stilit origjinal gazetaresk,Shahin Kolonja nisi të flase për vuajtjet fizike dhe morale të shqiptarëve,për dasitë fetare,për sundimin osman,për rreziqet që mund t’i vinin Shqipërisë prej fqinjëve të saj ballkanike.Kur Dervish Hima pa në faqet e „Dritës“ se si goditej aty ideja e bashkëpunimit me turqit e rinj,në fillim nuk u besohej syve ngase asaj kohe plot atdhetarë shqiptarë shpresonin shumë tek reformat e propozuara prej tyre.Për më tej,në një letër miqësore ai e kritikonte Shahinin se nuk duhej të flitej me ate gjuhë.Ndërsa po miqësisht,Shahin Kolonja i përgjigjej : „I nderuari doktor !… duhet ta dish se jam ai,që do ta derdhi gjakun i pari, kur shqiptarët kann me pasur nevojë me luftuar kunder turkut“.(A.Q.i Sh.Tiranë fondi 19,dos32/2)
Ajo çka vlen të kujtohet,është sidomos shqetsimi i madh që „Drita“ ngjalli në rrethet shovene bullgaro-maqedonase.Ngase në mjaft shkrime të saj,hidheshin die të qarta për tërësinë toksore të trojeve shqiptare.Pikërisht autoktonia me fakte e këtyre trojeve i nxiste shovenët bullgaro-maqedonas t’i kundërviheshin hapur Shahin Kolonjës.Jo rrallë zyra ku ai punonte ish kontrolluar prej policisë ndërsa në një rast u kërcënua nga disa bullgarë se po të vazhdonte kështu,do të zhdukej fizikisht.Por mjeranët bullgarë ndofta nuk dinin nga ç’far familjeje vinte botuesi i „Dritës“.Ata kurrsesi nuk mund të dinin as për Kolonjën dhe as për komitetet e saj që të merrnin gjak në vetull kur ishte fjala për të drejtat shqiptare.Kanë qenë pikërisht disa djem të Kolonjës të cilët punonin e jetonin në Bullgari të cilët iu bënë një mbështetje e fuqishme bashkatdhetarit të tyre,me ç’rast ai vijoi luftën propagandistike lidhur me çështjen gjoja Maqedonase.Pikërisht në një prej numrave të gazetës së tij,Shahin Kolonja nxirrte në shesh lakuriq,tezat „shkencore“ të Bullgarit Vasil Kençov i cili paska shkruar diku se kufijtë e Maqedonisë janë ; „Që nga derdhja e lumit Masta afër Thasos e me anën e detit vete gjer tek lumi Aliakom,Inxhekara.Se endejmi le detin dhe shkon ne mes te Karaferjes e të Katerines,afër Selfixhijes e Dishkatës evete në malet e Pindit e afër Meçovës.Edhe së andejmi,në Samarinë e nga Gramozi vete në Zvezde,afër Korçës.Edhe së andejmi,duke marrë mbrenda .Starovën,Ohrin,Dibrën,Gostivarin,Tetovën,Shkupin,vete në Kaçanik,merr mbrenda Kumanovën,Preshevën e afër Vranjës bashkohet në kufinë e Serbisë.Bullgarët këtë vend e quajnë Maqedoni… dhe duan të thonë se tre katërt e banorëve janë bullgarë“.(Gazeta „Drita“ 8 shtator 1903).Pas këtij pohimi absurd,është pena e mprehtë e Shahin Kolonjës e cila i bën me dije lexuesit e shumtë shqiptar jo vetëm për bashkësinë e trojeve shqiptare,por edhe se ku e kanë qëllimin bullgaromëdhenjtë e tipit Kençov.Ai spjegon situatën e pështjelluar të Stambollit,si edhe politikat serbe,maqedonase,austro-hungareze e italiane,në ballkanin e trazuar.Ai i fton shqiptarët të mblidhen rreth ideve kombëtare se vetëm kështu do t’i bëjnë ballë rrezikut të madh të coptimit të trojeve të tyre.Tek e mbramja,pasi shkroi një varg artikujsh për Mqedoninë,Shahin Kolonja dhe mesazhin e madh para Evropës se nuk egziston vetëm çështja maqedonase por edhe çështja shqiptare.Nëse këto dy çështje nuk do të shiheshin të pandara nga njëra – tjetra,atëherë midis këtyre dy popujve do gjenerohej kurdohere konflikte dhe luftë.Se sa largpamës ka qenë kjo die e Shahin Kolonjës e shpallur botërisht më 1903,flet vetë e sotmja.
Ndonëse „Drita“ e Shahin Kolonjës botohej në 1000 kopje prej saj shiteshin shumë pak,sepse shumica u falej shqiptarëve në të katër vilajetet.Kjo e vuri në krizë ekonomike si Shahinin edhe Kristo Luarasin.Për më tej në vitet 1904-1906,shpesh gazeta nuk doli për shkak të largimit të Shahinit nga Sofja.E vërteta është se gjatë këtyre dy viteve,në bashkëpunim me Gjergj Qiriazin,Hamdi Ohrin,Bajo e Çerçiz Topullin,si edhe Idriz Gjakovën,burri i Kolonjës pati marëdhënie të fshehta por tepër të ngushta çka lidhet me krijimin e çetave të luftëtarëve të lirisë si edhe komiteteve të fshehta me qendër në Manastir.Një tjetër ngjarje e dhimbshme do të ndodhte në Kolonjën e dashur të Shahinit.Kisha greke, e tërbuar prej mësuesit të shqipes Papa Kristos nga fshati Negovan,paguan njerëz që e vrasin këtë pioner të palodhur të arësimit shqip dhe të çështjes kombëtare në përgjithsi.Ka qenë Gjergj Qiriazi i cili e ka njoftuar Shahinin në Sofje lidhur me këtë vrasje të ndyrë.E vërteta është se „Drita“ gjatë vitit 1905 disa herë kishte replikuar me disa gazeta greke lidhur me problemet e kishës e më gjërë.Mandej në të gjitha rastet,toni i Shahin Kolonjës pat qenë tepër i ashpër dhe forca argumentuese tejet e thellë.Por në këtë rast,ai do t’i shkruante mikut të ngushtë të tij,Asdrenit ; „Meqë zotëria juaj, enjihni fort mirë,stilin e gazetave greke,na dërgoni ju lutem ndonji artikull të shkruar greqisht.Gazeta „To Kratos“ është drejtëpërdrejt kundra kombit tonë“.( Arkivi Qendror i shtetit,Fondi 2 , dosja 74/1, fleta 436). Më pas kanë qenë Asdreni dhe Noli që u janë përgjigjur në gjuhë të pasur publicistike dhe politike,idhtarëve të kishës greke dhe atyre që donin të hapej lufta midis shqiptarëve dhe grekërve në Jug.
Në fund të vitit 1906,në Sofje shkojnë Bajo e Çerçiz Topulli.Të tre këta,në cilësinë e udhëheqësve të Komitetit të Manastirit,zhvilluan bisedime me ministrin e mbrendshëm Bullgar Genadiev rreth ndihmave që mund të merrnin sidomos në armatime,për çetat e luftëtarëve shqiptarë.Për hirë të së vërtetës,duhet thënë se Genadiev u premtoi luftëtarëve pushkë dhe pare por me kushtin që të njiheshin prej tyre pretendimet bulgare ndaj Maqedonisë.Në këtë rast,edhe Shahini por edhe Bajo e Çerçizi nuk vonuan t’ia bëjnë të qartë pozicionin e tyre,ministrit bullgar duke i deklaruar se ç’janë troje shqiptare do të mbrohen në mos me pushkë,me sopata dhe hanxhare.Këto qëndrime burrërore gjetën pasqyrim edhe në gazetën “Drita”.Në vitet 1907-1908,në bashkëpunim me Bajo Topullin, Çerçiz Topullin,Luigj Gurakuqin,Mihal Gramenon dhe të tjerë atdhetarë shqiptarë,Shahin Kolonja,bënë përpjekje të ngrenë Komitetin “ Për Liri a për Vdekje të shqiptarëve e Shqipërisë “ i cili do të mund të përgjigjej për fatet e popullit në të katër vilajetet shqiptare.Jo vetëm nëpërmjet faqeve të “Dritës” por edhe në biseda e takime në Sofje,Bukuresht apo Vjenë,Shahin Kolonja pat çuar tej,idenë e këtij Komiteti i cili parashihte në thelb,bashkimin e krejt çetave shqiptare nën një komandë unike,duke i dhënë kështu,një lloj sigurie lëvizjes kombëtare që po rritej përmes rreziqeve të mëdha.Në të njejtën kohë,ai ndiqte me vëmendje veprimet trimërore të çetës së Çerçiz Topullit duke e përkrahur sidomos ate në rrafshin propagandistik.Kështu ndërsa Porta e Lartë,donte të shuante lëvizjen e komiteteve shqiptare,në krejt vilajetet,Shahin Kolonja me penën e vet të matur do të kumtonte qëllimet e vërteta të kësaj shtypjeje të egër.Për të krijuar idenë e rreme se shqiptarët e duan sulltanin dhe duan të jetojnë kurdoherë nën hijen e tij.Komandat ushtarake të garnizoneve osmane në trevat shqiptare,bënin çmos të shuanin me zjarr e dinakëri,çdo lëvizje liridashëse.Për më tej,Shahin Kolonja nuk mungoi të demaskonte edhe ata shqiptarë,të cilët për të siguruar përfitime nga Porta e Lartë,arrinin të ngrinin pushkën kundër vëllezërve të tyre komitë.Tepër ironikë,në publiçistikën e tij,Shahin Kolonja,bën me dije lexuesin e “Dritës” dhe krejt opinjonin shqiptar,për fytyrën kriminale të Hilmi Pashës i cili kish vënë një qese me flori për ate që do t’i çonte kokën e Çerçiz Topullit.”Pasi kreu disa reforma shumë” të bukura në Jemen”,tani ai ka shkuar në Rumeli për të vazhduar “historitë” e tij”.Gazeta “Drita” më 15 janar 1908,Sofje).Ndërsa në muajin mars 1908,atëhrë kur trimat e Çerçiz Topullit hynë në Gjirokastër dhe vrasin bimbashin osman i cili pat bërë njëmijë e një krime,Shahini do të ishte ndër të parët që do të përshëndeste këtë akt.Përndryshe nga fjalët që përhapnin turqit se vrasja ishte e disa hajdutëve shqiptarë,Shahin Kolonja do të shkruante : “Ashkollsun u qoftë ! Bravo njëmijë herë të vërtetë.Kështu duhet të bëjnë komitët shqiptarë,fort bukur kanë punuar gjer tashti.S’kemi as me të paktin dyshim që edhe pasketej, keshtu kan per të punuar.Dhe ne u vrafshim,ata mbeten perjetë dëshmorë të Kombit”. ( Gazeta “ Drita “ më 15 maj 1908 , Sofje ).
Fitorja e turqve të rinj,në verën e vitit 1908 e ndryshoi të paktën qëndrimin zyrtar turk,ndaj atdhetarëve të njohur shqiptar.Pas tërë atyre viteve të një sakrifice të madhe,Shahin Kolonja ndërmerr një udhëtim për në Stamboll.Ai qëndron disa ditë në shtëpinë e vëllait të vet ku rrethohet nga një dashuri e ngrohtë familjare.Më tej do të ishte vizita në shtëpinë e Frashërllinjëve ku do të njihej edhe me shoqen e vet të jetës,Nevrezin,të bijën e Naim Frashërit.Mosha që po shkonte,vitet e tëra të lodhshme,sakrificat dukej se kërkonin një çmim që mund të ishte jeta e ngrohtë familjare. Pati edhe miq, që duke njohur aftësitë intelektuale të Shahin Kolonjës e këshilluan ate,që të niste punë në administratën turke,në Stamboll,ku nuk do t’i mungonte karriera.Por edhe nga Stambolli, Shahin Kolonja nuk i ndërrpret asnjëherë lidhjet me kapedanët shqiptarë.I lajmëruar prej Çerçiz Topullit,ai niset në gushtin e vitit 1908 në Selanik ku takohet me Çerçizin,Bajon,Mihal Gramenon dhe Mid’hat Frashërin.Ndonëse pati asaj kohe shqiptarë që besuan në “Mrekullitë” e turqve të rinj,këta atdhetarë u ndalën më së shumti në rrugët që duhej të ndiqte lëvizja kombëtare shqiptare. Çerçizi ka folur aty mbi lidhjet e fshehta të çetës së tij pos të tjerave më së miri me çetën e Nijazi Resnjës e cila vepronte në Manastir.U përcaktuan qartë në Selanik edhe lidhja me atdhetarët të tjerë që vepronin në Çamëri,Shqipëri e Epërme dhe në Kosovë.Menjëherë pas kësaj Shahin Kolonja merr rrugën për në Shkup dhe i ndihmuar prej Çerçiz Topullit,fillon të punojë për krijimin e klubit të qytetit.Aty është takuar edhe më pas me Bajram Currin ku burrat kanë bërë planet e ardhme të kryengritjes shqiptare.Nisur nga kjo,ngase kjo kryengritje kërkonte patjetër një organizim ushtarak “Shahin Kolonja gjatë ditëve të qëndrimit të tij në Shkup,Tetovë,Gostivar,u përpoq të fuste në radhët e Komiteteve të këtyre trevave,sa më shumë oficerë me origjinë shqiptare”.( “Alfabeti i Gjuhës shqipe”, dokumenti 32 Shkup. Më 1 nëndor 1908, faqe 314 ).
Të ndodhur përpara organizimeve të reja të administratës,turqit e rinj,organizuan në vjeshtën e vitit 1908 zgjedhjet e reja të Parlamentit.Kanë qenë sigurisht Çerçiz e Bajo Topulli,të cilët kanë ndikuar tek Shahin Kolonja,që ky të vendoste kandidaturën e tij në Kolonjë në vendlindjen e tij.Kjo kandidaturë do të përballej sidomos me një tjetër të vendosur e ndihmuar prej grekofilëve të Korçës dhe Kolonjës.E vërteta është se ndonëse emri i Shahinit përmendej me respekt në krejt Kolonjën,ai nuk ka mundur të shkonte atje ngase ish zgjedhur si përfaqsues i asaj krahine,në Kongresin e Manastirit.Dihet tanimë se çfar aritit ky kongres madhorë i shqiptarëve. Pa folur për to,pa dashur të lënë nën hije çështjen e përdorimit të alfabeteve,unë dua vetëm të kujtojmë se Kongresi i Manastirit,në mënyrë të fshehtë shpalli edhe një program kombëtar,përndryshe mund të merret si manifest i kërkesave shqiptare për çështjen kombëtare.Burime të historiografisë së huaj dhe asaj shqiptare,prej kohe kanë pohuar se anëtari i vërtetë i përpilimit të këtij programi,ka qenë Shahin Kolonja i cili, ndonëse pjesmarrës i drejtëpërdrejtë në problemin e alfabetit shqiptar,nuk mungoi të shfaqte në ate program,guximin intelektual.Është kjo njëra nga arsyet që në ditët e zhvillimit të Kongresit të Manastirit,nga atdhetarët shqiptarë u organizua një konferencë e veçantë mbi rolin e gazetës “Drita” në formimin e ndjenjës kombëtare.Ndërkaq,në ditët e fundme të kuvendit të Manastirit jeta dhe vepra e madhe e Shahin Kolonjës,u shpërblye me një tjetër gëzim.Pas numërimit të votave në Kolonjë,ai u shpall deputet me ç’rast shtëpia ku rrinte biri i Kolonjës, e ktheu gëzimin në një dasmë të vërtetë.Pa humbur kohë,Shahin Kolonja bisedon me miqtë e tij se si do të mund të vinin në jetë të gjitha idetë e programit kombëtar duke ndërthurur idetë politike me ato diplomatike e propagandistike.Qëndrimi i Shahin Kolonjës në parlamentin turk,si deputet i popullit të Kolonjës,do të mbetet pa dyshim një tjetër faqe e ndritur e biografisë së këtij atdhetari.Së bashku me Ismail Qemalin,Nexhip Dragën,Hasan Prishtinën etj,Shahin Kolonja do të formonte Krahun Kombëtar,i cili do të godiste në Parlament,të gjitha orvatjet e turve të rinj,për absolutizëm si edhe shuarje të lëvizjes kombëtare shqiptare.Kompaktësia e deputetëve shqiptar,u pa veçmas në rastin kur parlamenti turk kërkoi të nxirrte në gjyq Ismail Qemalin për gjoja nxitjen e tij për ngjarjen e 13 prillit 1909.Këtu u dëgjua edhe një herë,zëri i prerë i Shahin Kolonjës,i cili pasi mbrojti me zjarr bashkëatdhetarin e vet,nuk nguroi të nxjerrë në shesh pazaret që Porta e Lartë bënte në Fuqitë e Mëdha,për fatet e ardhshme të Shqipërisë.Fjala e Shahin Kolonjës,gjëmoi fort edhe në rastin e diskutimit të ligjit për kishat në Rumeli.Në fjalën e vet,duke vënë në dukje tendencat e theksuara antishqiptare të kishës greke, e cila pat arritur deri në therrjen e patriotëve shqiptarë,deputeti i Kolonjës u shpreh ; “për njohjen e karakterit dhe Veçorive kombëtare të kishave shqiptare si edhe mos varjen e tyre prej fanarit”.(Arkivi i Institutit të historisë – Tiranë.Fletorja zyrtare e Parlamentit otoman,nr.282, dt. 13 korrik 1909 ).
Anipse Shahini gjatë kohës së tij si deputet,u tregua mjaft i ashpër ndaj turqve të rinj,ai gjithsesi së bashku me Nexhip Dragën do të ruanin një lloj statuskuoje me politikan turq të ndryshëm,ngase parashihnin ngjalljen e mërive të mëdha ballkanike.Për Shahinin si edhe për dhjetra patriotë të tjerë shqiptarë,është e qartë se në këto vorbulla të rrezikshme të ngjarjeve në Ballkan,Shqipëria duhej të kishte së paku një përkrahje sado të vogël,për mos tu gjendur e vetme në mes të ujqve.Ndaj edhe ai nuk u përfshi tërësisht në ngjarjet për ngritjen e Flamurit në Vlorë.Ndonëse pat zhvilluar edhe disa biseda me Luigj Gurakuqin,Shahini mendonte se shpallja e pavarsisë mund të kryhej,atëherë kur së paku të ishin të siguruara gjysma e territoreve shqiptare pasi ky fakt do të vinte në pozitë edhe Fuqitë e Mëdha kur vendosnin.Mendoj se kjo ka qenë arsyeja që lidhur me shpalljen e pavarsisë,shtypi shqiptar të shkruante : “Po të kishin dëgjuar shqiptarët,fjalët e urta të Shahin Kolonjës,këshillat e tij për bashkimin e tërë kombit si një shpirt i vetëm,ndoshta Shqipëria do të kishte pasur një fat tjetër”. ( Gazeta “ Liri e Shqipërisë ” më 11 prill 1913 ).
Ditët që pasuan pas 28 nëndorit 1912,do të ishin të trishtueshme për Shahinin,si për krejt shqiptarët.Qëndrimi i tij në Stamboll ishte gati i padurueshëm ngase turqit i kishin ende të freskëta fjalët e mençura të tij në parlamentin osman.E vetmja rreze drite që hyri në jetën e këtij luftëtari të pendës,ishte lindja e një vajze nga martesa e tij me Nevrezin,të bijën e Naim Frashërit.Për kujtim të poetit të madh shqiptar,Shahini e thërret vajzën e vet me emrin Naime.
Ka qenë sigurisht në shoqërinë e atdhetarëve të tjerë në Stamboll,atëhrë kur mori vesh çka po përgaditej në Londër,në kurriz të Shqipërisë midis dhjetra telegrameve që iu dërguan kësaj konference,ishte edhe ai i Shahin Kolonjës i cili pos të tjerave kumtonte : “Kemi mësuar se ushtritë greke e serbe,po detyrojnë me thikën në grykë vëllezërit tanë të Korçës,Dibrës dhe Ohrit,që të nënshkruajnë një kërkesë drejtuar Fuqive të Mëdha,me çrast territoret shqiptare të lihen nën sundimin grek e serb.Korça,Dibra,Ohri nuk kanë qenë askurrë as greke as serbe,ata kanë qenë gjithmonë shqiptare dhe kanë luftuar gjithnjë për të gëzuar një jetë politike të tyren.Kemi nderin të besojmë që Fuqitë e Mëdha,të mos u zënë kurrë besë përpjekjeve armiqësore lidhur me Shqipërinë, e cila qysh nga fillimi i luftimeve,është shndrruar në shehsh të egërsirave të padëgjuara.Shahin Kolonja ish deputet i Korçës”.( Gazeta “Atdheu” Konstance,Rumani,8 shkurt 1913 ).
Burime të historiografisë sonë,na bëjnë me dije se në prillin e vitit 1913,Shahin Kolonja shkon në Vlorë.Aty takohet me miqtë e ngushtë të tij,Mid’hat Frashërin,Mihal Gramenon,Sali Gjukën duke iu gëzuar sadopak punëve të vështira që pat nisur qeveria e përkohshme shqiptare.Ai nuk pret as të takohet me Ismail Qemalin i cili në krye të delegacionit shqiptar ishte në Evropë,por niset sërish për në Turqi.Në Stamboll merr vesh prej miqve dhe shokëve të vet,për konferencën e Londrës e cila pat vendosur coptimin e trojeve shqiptare.Biri i Kolonjës do të ligështohej shumë duke sjellë ndërmend sakrificat dhe gjakun e derdhur të shqiptarëve,pikërisht për të ruajtur ato troje.Nërmerr një udhëtim për në Sofje ku takohet me mikun e vjetër të tij Skender Luarasin,kërkon të hapë sërish një gazetë,ku mund t’i flase Evropës por si gjithmonë ndodhet i ngushtë nga ana ekonomike. Pas Sofjes ai do të shkonte në Bukuresht,ku edhe këtu,shqiptarët do ti hapnin dyert e shtëpive për birin e dashur të kolonjës.Sidoqoftë edhe këtu,Shahini e ndjente se nuk kish kush të mbështeste financiarisht.Për më tej,këtu trupi i tij i drobitur bie në shtrat dhe janë disa atdhetarë që mundën ta dërgojnë deri në Stamboll. Midis vetmisë,sëmundjes dhe antishqiptarizmit qeveritar turk,Shahin Kolonja kaloi vitet e fundit të jetës së tij.Kur mbyllte sytë,pranë vajzës,Naimes,do të sillte ndër mend vetëm Kolonjën e vet të dashur.Ishte tetori i vitit 1919 dhe qindra patriotë shqiptarë e qanë me lot të nxehta burrin e palodhur për çështjen kombëtare.Ndërsa gazeta “Koha” e tetorit 1919,nën titullin e madh “Shahin Kolonja vdiq !” pos të tjerave do të shkruante ;”Le të derdhim lotë të nxehtë,le të vajtojmë dhe të bashkohemi të gjithë,në zinë e madhe që pushtoi mëmën Shqipëri,me humbjen e njërit nga bijt e saj më të shquar dhe më të dashur që kishte,Shahin Kolonjën ! “.Penda të tilla si ajo e Shahinit e Mit’hat e patriotëve dhe atdhetarërve të vërtetë do të jenë gjithmonë shtylla e fortë ku me besnikëri do të mbështetet ardhmëria dhe fatlumësia e kombit shqiptar.
Bern – Zvicër
Masakra e Biohorit në Natën e Bozhiqëve të 43-tës (pjesa e III-të)
“Në Rozhajë, pas veprimeve gjakatare mbas veprës gjakësore e çnjerëzore në zonë neutrale, janë grumbullue afro 5.000 frymë refugjatësh janë shtrëngue të ikin nga tokat e tyne dhe të shpëtojnë shpirtin lakuriq nëpër akull, borë dhe furtunë tue ikë nëpër bjeshkë, për shkak të cilës gjë burra gra e sidomos fëmijë janë fare lakuriq ose veshun me rroba rrecka rrecka. Ndër ta ka shumë të plagosun. Deri tash s’janë hetue sëmundje infektive, por të sëmurit e ngrirë nëpër artikulacione me zgjebe, me bronhit dhe me të tjera sëmundje lëkure ka shumë. Të gjithë refugjatët janë me morra dhe qëndron rreziku i ç’faqjes së tifos axantematicus, dhe shtoj se në disa prej katundarëve të djegum sështë çfaqë tifoja në fjalë. Mbas kësaj Zone rreziku i kërcënohet popullatës Shqiptare Petnicë, Peshter, Senicë, Suidoll e Delimegjë, në qoftë se Qeverija Shqiptare nuk do u vijë në ndihmë, sigurisht edhe këta kanë me pësue atë që pësuan vllaznit e Bihorit dhe nuk asht çudi që këtë më vonë të pësojë dhe Kosova”, janë vetëm disa detale nga raportet e komisionit të cilat i kanë arritur në janar të viti 1943, Drejtorisë së përgjithshme të Kryqit të Kuq dhe Shkëlqesisë Ekrem bej Libohova, Kryetar i Këshillit të Ministrave në Tiranë./
Shkruan: Ismet Azizi/
Në vazhdim po ofrojmë vazdhimin nga pika e 9-të e dokumentit të dytë të gjetura në Arkivin Qendror të Shtetit në Tiranë, në fondin arkivor të viti 1943 (janar – korrik), gjendet dosja nr. 5, me 57 fletë. Ekzistojnë disa dokumente origjinale, dërguar kryeministrit të atëhershëm të Shqipërisë Ekrem Bej Libohovës, nga Komisioni i zgjedhur enkas për konstatimin e gjendjes faktike, të cilat në mënyrë të pakontestueshme dëshmojnë krimin dhe gjenocidin serbo-malazias ndaj banorëve shqiptarë të zonës së Bihorit. Dokumentet në fjalë po vazhdojmë t‘i paraqesim në formë origjinale.
( Në vazhdim po japim nga pika 9 e dokumentit të Dytë në formë origjinale. I . A)
9.- Duhet theksuar se zgjidhja e plotë e çashtjes qëndron vetëm në rivendosjen e banorëve nëpër shtëpijat e vet. Por këto u dogjën e u shkatruan, sikundër edhe e gjithë pasunija e tyne e lujtëshme .Prandaj duhet mendua dhe vendosun mënyrat se qysh këta njerëz mundin të rivendosen nëpër plangjet e veta e t’a rifillojnë jetën e parë. Duhet theksue gjithashtu se n’atë vend nuk ka aspak siguri. Me kot thënkan autoritetet e Cetinës se mbretnon qetësija. Mbasi ikën çetnikët, si me thanë “zyrtarë”, u sulen (vërsulën –I . A)për grabitje banorë e bashibozuk të tjerë nëpër të gjitha katundet e prishuna. Këta janë t’armatosun thuhet se kanë edhe mitraloza. Asht fakt se banorët shqiptarë qi kanë dashun të kthehen në shtëpi të vet, si dhe ata qi kanë shkue për t’i varrue të vramit e të therunit, janë pritë me pushka dhe disa prej tyne kanë mbetë të vramë.
10.- Tue marrë parasysh se çka ndodhi në Bihor, si duket, vetëm fillimi i një prodroni kundër popullsis shqiptare, dhe ma për së shpejti ka me u ardhur siraja (radha – I.A.) krahinave të tjera, asht e domosdoshme dhe e ngutshme të mendohet dhe të zbatohen qysh tash masa të dobishme e të forta për t’a sigurue e për t’a shpëtue popullsin shqiptare të zonës neutrale. Shumë masa të përshtatshme mund të gjenden, por kryepari vijnë në mendje këto: a) Armatimi i popullsis shqiptare; b) Garantimi i kufinit të zonës neutrale me Malinezi nga ana e ushtris italiane të Malitzi; c) Organizimi i përshtatshëm i vullnetarëve shqiptarë të vendit; d) Vendosja në zonë ose aty pranë i autoriteteve eprore të Zonës. Këto masa mund të zbatohen sikundër tregohet ma poshtë:
11. Për t’a zbatue rifillimin e armatimit, duhet marrun ngutshëm masat që vijojnë:
a) Në popullin e Sienicës i aftë për të mbajtun armë, duhen dërguar së paku 6.000 pushka me municione të mjaftueshme dhe 3.000 pushka të tjara për Tutin e Rozhajë. Në këtë hesap nuk përfshihen nevoja për Plavë e Gusinë dhe që kapin 2.000 pushkë të tjera;
b) Do t’ishte gja e domosdoshme që, përveç pushkëve, të vihen në dispozitë të popullit shqiptar të Zonës neutrale një sasi mitralozash, të mëdha e të vogla. Për përdorimin e tyne ka mjaft njerëz të stërvitun.
c) Nënkuptohet se këto armë nuk do të ndahen të gjitha në popull, por vetëm një pjesë e vogël, ndër ata burra të njoftun e të besueshëm, që do të përbajnë si me thanë “Rojen Civile të Vendit”. Parija e çdo vendi mund të bahet dorëzanëse për njerëzit që do të marrin armët në dorëzim;
d) Sa për pjesën e madhe e këtyre armëve, dhe sidomos të municioneve, ato kanë me u vendue ndër depo të posaçme, të zgjedhuna simbas situatës së vendit dhe me të gjitha sigurimet që kërkon mirmbajtja dhe ruajtja e këtyne depove;
e) Shpërndarja e armëve nga depot e paramendume, do të bahet vetëm në rast reziku, domethënë kur të vërtetohen sheja të dukshme nga ana e çetnikëve për të mësye katundet e zonave në fjalë.
12. Që shpërndarja e armëve, në raste të tilla, të bahet e rregulltë dhe me të gjitha garancinat e duhuna, nevojitet nji organizim paraprak ndër çeta vullnetarësh, të mëdhaja e të vogla, simbas nevojave të vendeve të ndryshme. Këto çeta do të kenë në krye të tyne njerëz të njoftun që do të mundin me garantue për vullnetarët qi ata kanë me pasë nën urdhën të vet. Ky organizim mund të kryhet mirëfilli tue shënue, së pakut, tre oficera të stërvitun e t’aftë, si organizues të vullnetarëve ndër zonat e përmenduna, dome thanë nji në Senicë, nji në Rozhaj e nji në Plavë e Gusinë.
13. Duhet pohue për, se sa vullnetarët, sa armët që do të kenë ata, nuk do të mjaftojnë për mbrojtjen e vendit, kur ky të mësyhet nga çeta të mëdhaja, me armatim e organizim të përsosun, si ata të Pavle Gjurishiqit që kanë ba kërdin në Bihor dhe që përbahen nga mija shpirta. Prandaj zonave neutrale të përmenduna, u duhet me doemos një vërejtje e posaçme nga ana e fuqive t’armatosuna italiane të Malitzi. Ato duhet t’organizojnë një rjetë postësh për t’a vërejtun lëvizjen e çetave të mëdhaja e, në rast nevoje, për me ndalue të msymit e tyne, ose për ta ndihmue përpjekjet e vullnetarëve shqiptarë.
14. Për të pasun populli shqiptar nji provë të dukëshme interesimi t’autoriteteve eprore italiane e shqiptare, do t’ishte mirë që Komisari i Naltë, Shkëlqesa Umilta, sidhe një nëpunës shqiptar me autoritet, t’a vendosin qendrën e veprimtaris së tyne në Senicë, ose aty pranë.
15. Populli shqiptar i zonës neutrale e kupton me zor situatën e sotme, që sy duhet të vazhdojë me ndejtun i ndamë prej Shtetit shqiptar. Dëshira e tij ma e flaktë dhe shpëtimi i tij i sigurtë do t’ishte aneksimi i menjëhershëm. Ay e din boll mirë dhe nuk dyshon se ky përfundim dëshirohet prej Qeverisë shqiptare dhe gjen përkrahje pranë Qeverisë italiane, si edhe se ky bashkim do të kryhet në çastin e volitshëm. Por, për t’i dhënë atij fuçinë shpirtërore dhe durimin me prit, duhet qi, interesimi i Qeveris dhe përkrahja e Qeveris italiane të marrin një formë të gjallë, për t’a rivendosun atë popull të mjeruam ndjenjën e sigurisë dhe për t’a forcuen shpresën e tij. Masat q’u përmenden ma nalt, dhe të tjerat që Qeverija Mbretnore nund t’i gjejë vetë, duhen zbatue ngutësisht e në mënyrë sa ma të dukëshme, që populli t’a rifitojë besimin në mbrojtjen e saktë të Qeverisë shqiptare dhe që, n’anën tjetër, të mund të mënjanohen ato të këqija për ahmarrje e të tjera që mund të lindin nga dishprimi i popullit.
16. Autoritetet shqiptare të njanës anë dhe ato italiane n’anën tjetër duhet të kenë besim te mendarija (te të mençurit –I. A.) e popullsis shqiptare. Ajo e kupton vleftën e urtësis dhe të durimit në këto çaste. Pra, jo vetëm se nuk kërkon të nxjerë ngatrime, por do të mundohet të gjith krenat e saj të ndalohen e të prevenojnë çdo akt e vendim të papëlqyeshëm.
I bashkohen këtij relacioni nji sasi dokumenta – radhoj e qartësisë fiktive të cilat epen hollësinat dhe provohen çka u tha ma nalt mbi mizerinat e kryme prej Malazezve ndër katundet e Bihorit. Tiranë, me 30 Kallnuer 1943-XXI.
Dokumenti i III -të
Drejtoris së përgjithshme të Kryqit të Kuq
Me anë të ngarkuesit t’onë zotni Emrush Myftarit po ju dërgojmë nji kuti me raportin mjekues ku gjinden të mbylluna nji pjesë të masakrimevet që kanë bërë çetnikët Malazez kundra popullatës Shqiptare të Bihorit që gjinden gjatë bregut të lumit, në anë të këtyne dokumenteve mundë të marrë vesh gjithë bota mbarë se këto janë veprimet e shekullit 20 që kanë adaptue çetnikët Malazez kundra nji zone thjesht Shqiptare dhe që në dejt e banorve të tyne vlon gjaku Shqiptar. Këta vllazën masakrue nga anmiku pse pakë në numër në proporcion me ata të anmikut që i ka sulmuar dhe pa mjete luftarake. Këta vllazën me gjith se janë Shqiptarë fatkeqësisht kanë ngelë provizorisht jashtë vijës së demarkasjonit si zonë neutrale dhe me gjith kërkesat e tyne qi t’i lidhen nënës Shqipni, fatkeqësisht dëshira e tyne nuk mbriti të realizohesh deri sa anmiku i zhduki nji herë e përgjithmonë. Mbas kësaj Zone rreziku i kërcënohet popullatës Shqiptare Petnicë, Peshter, Senicë, Suidoll e Delimegjë, në qoftë se Qeverija Shqiptare nuk do u vijë në ndihmë, sigurisht edhe këta kanë me pësue atë që pësuan vllaznit e Bihorit dhe nuk asht çudi që këtë më vonë të pësojë dhe Kosova. Rrozhajë, me 23-I-1943
Dokumenti i IV-të
1.- Kokë djali rreth 13- 15 vjeç e preme me anë të nji arme të bardhë (shpatë- thikë)dhe këtë me nji të sjellme nga e cila shihet se anët e plagës janë krejtësisht të rrafshëta, kështu qi skajet e ashtit të nofullës të poshtme janë krejt të rrafshëta.
2.- Kokë gruje rreth 22-26 vjetshe e preme me anë të nji arme të bardhë e cila shihet në skajet e plagës janë krejt të rrafshëta. Flokët e kokës djegun dhe lëkura karbonizua, nga e cila shihet se koka i është premun grues së gjallë dhe masandej hjedhun në zjarë.
3.- Shuplakë djaloçi rreth 10 vjetësh e preme me nji të sjellme me nji armë të bardhë nga e cila shihet se skajet e plagës në asht (koc) e mish janë të rrafshëta.
4.- Këmba e burrit të pjekun, e preme me armë prefëse me nji të sjellme si kur duket nga skajet e rrafshëta të plagës në asht e mish.
5.- Dora e djathtë e preme në bërryl dhe karbonizua, nga e cila shihet se dora e fatkeqit ka qenë premun për së gjalli dhe masandej hjedhun në zjarr. Dora ësht e nji djali.
6.- Dora e djathtë e preme në bërryl dhe karbonizua, nga e cila shihet se asht premun për së gjalli të viktimës dhe masandej hjedhun në zjarë. Dora i ka përkitun nji persone të rritun.
7.- Dora e majtë e preme pak nën bërryl dhe karbonizua, nga e cila shihet se ka qenë e preme për së gjalli të viktimës dhe masandej hjedhun në zjarë. Dora ka qenë e nji persone të rritun.
8.- Veshi i djathtë dhe i majtë të njeriut pjekun. Tu dy veshtë kanë qenë të premë në nji të sjellme e me anë të nji arme prefse, nga duken skajet e së premes plotësisht të rrafshëta. Të dy veshët janë të preme më parë.
9.- Veshi i djathtë i premë në bazë të nji të sjellme e me anë të nji arme të preftë, nga duken skajet e së premes plotësisht të rafshëta.
10.- Hundë me buzën e sipërme me gjithë mustakët të preme mbi kocin e hundës. Skajet e plagës janë të rrafshëta.
11.- Syni i djathtë dhe i majtë, të nxjerrun me kapak nga gropa e syvet. (Rozhajë, 23 I 1943)
Dokumenti i V-të
Kryesis Komitetit të Kryqit të Kuq Shqiptar
Në Rozhajë mbas veprës gjakësore e çnjerëzore në zonë neutrale, janë grumbullue afro 5.000 frymë refugjatësh janë shtrëngue të ikin nga tokat e tyne dhe të shpëtojnë shpirtin lakuriq nëpër akull, borë dhe furtunë tue ikë nëpër bjeshkë, për shkak të cilës gjë burra gra e sidomos fëmijë janë fare lakuriq ose veshun me rroba rrecka rrecka. Ndër ta ka shumë të plagosun. Deri tash s’janë hetue sëmundje efektive, por të sëmurit e ngrirë nëpër artikulacione me zgjebe, me bronshit dhe me të tjera sëmundje lëkure ka shumë. Të gjithë refugjatët janë me morra dhe qëndron rreziku i ç’faqjes së tifos axantematicus, dhe shtoj se në disa prej katundarëve të djegum sështë çfaqë tifoja në fjalë.
Nëpër disa gra e djelm asht dukun në disa raste avitaminoza dhe këtë “D” “B” C”. Ka fillue organizimi i banjës primitive dhe spitalit prej 15-20 shtretë. Prandaj i lutemi Kryesis Kryqit të Kuq Shqiptar, t’udhëzon dërgimin sa më të shpejtë të ndihmës në roba djemsh, grash dhe burrash, dhe po qe e e mundun dhe me rrobat për fëmijët në moshë të ndryshme, e për foshnjët e vogla në gji, pelena (shperra) gjithashtu të keni mirësinë me dërgue ndihmë të shpejtë në medikamente për të cilat ndihet nji mungesë e madhe sidomos në materialin mbështjellës dhe në specialitetet e vitaminave (C, A, B dhe D) me të cilat aspak s’disponohet në këto vise.
Lusim ma tepër t’urdhënoni dërgimin e nji mjekut, e në qoftë se Kryqi i Kuq Shqiptar nuk disponon nji mjek, të përpiqeni pranë Ministrisë përkatëse se të dërgojnë me urgjencë së paku nji mjek, dhe së fundit drejtohuni patriotizmës së mjekëve të Tiranës që të vijnë në ndihmë ndonji prej tyne si vullnetarë në këtë anë të masakrueme. Rozhajë, më 23-I-1943 Kandidat Medicine – Hasan Llukaqi.(vijon)
LUIGJ GURAKUQI-90 VJET PA TY !
LUIGJ GURAKUQI (19 Shkurt 1879 – 2 Mars 1925) Foto Marubbi Shkoder/
Bazate bashkpunimit ndërmjet Shqiptarëve Muhamedanë e të Krishtenë./
Nga Fritz RADOVANI/
Arësyet ma të para e ma të forta që armiqtë e një Shqipnie të lirë e më vete kanë përdorë ma shpesh për me kundërshtue që nga fillimi Lëvizjen tonë Kombëtare, kanë kenë këto: “Shqiptarët nuk mund të lirohën, Shqiptarët nuk mund të ndërtojnë një Shtet që të kenë jetë të gjatë, që të organizohët e të përparojë, mbasi nuk kanë ndjesi kombëtare, tue kenë se janë të ndamë në tre besime të ndryshme.”
Këto fjalë përsëriteshin, kjo propagandë ngatrrestare lejohej si mbrenda, si jashtë Shqipnisë. Por, Prisat tonë, – ata që, nga ma të parët, rrokën Flamurin Kombëtar në dorë dhe nisën luftat për liri, – nuk u dobësuan as nuk u trembën fare prej kësaj profetije ogurzezë, tue kenë se njihnin thellë shpirtin e butë të vëllazënve të vet, e dinin mirë sësa janë të lidhun për gjuhën e, sësa kryenaltë janë Shqiptarët për vend e kombësi të vet. E, nuk u gënjyen; provat i kemi në shesh.
Idea e gjuhës dhe e kombësisë triumfoi mbi të gjitha pengesat.
E, me të vërtetë, lidhja e besimit me Shtetin që na sundonte, nuk i rudhi aspak Muhamedanët Atdhetarë me kërkue ndarjën e Shqipnisë nga Turqia. Edhe të Krishtenët, ndonse e dinin mirë se Shqipnia Etnografike, që ata andërronin të lirë do të kishte një shumicë tepër të madhe Muhamedane, nuk e morën fare parasyshë këte punë e, as nuk i dhanë rendësi konseguencave të saja.
Vazhduen, pra, së bashku, si vëllazën që ishin, e me zellë ditë përditë ma të ngrohtë e me guxim herëpërherë ma të madh, vëprimin dhe luftën për gjuhë, për kombësi, për liri; e disa prej tyne patën edhe fatin e bardhë me e pa të realizuem idealin e vet e me gëzue edhe frutët e teorive të veta.
Në kohët e para të Pavarësisë sonë ndodhën me të vërtetë disa ngjarje të këqija, të cilat u dukën përnjëherë se po u epëshin të drejtë profetëve ogurzezë. Kundërshtarët e Shqipnisë së lirë, të mbrendshëm e të jashtëm, u tërbuen prej gëzimit e besuen për një minut, në fitorën e mendimëve e qellimëve të veta; por veteranët tonë me gjithë mjerimin qe ju ndjeu zemra, nuk e humbën besimin as shpresën në fatin e Atdheut. E patën të drejtë. Mù në mes të trazimëve shpirti i butë i Popullit Shqiptar u shque ma shumë se kurrë; e, lidhjet e gjuhës, të gjakut dhe të kombësisë nuk vonuen me dalë ngallnjyese mbi lëvizjet e ngatërresat jetëshkurta.
Po të marrim parasyshë konditat e vështira e rrëthanat anormale ndërmjet të cilave lindi Shqipnia, nuk duhët të çuditemi aspak për këto ngatërresa e trazime, as t’ ia ngarkojmë të gjitha influencës së besimëve.
Kur ta mëndojmë Shqipninë, të cungueme nga pjesët e saja ma të mira, me kufinjë të përcaktuem e të çthurun, me tokët e pushtueme nga ushtritë e huaja e me një Komision kontrolli Ndërkombëtar mbi kokë, duhët të mbrekullohemi sësi Populli i sajë, ka mundë ta mblidhte vetën e, sësi nuk ka vdekë përpara se të fillonte me rrojtë!
Përsa i përket, tashti, çeshtjës fetare e kundërshtimëve që mund të ngjajnë ndërmjet besimëve të ndryshme, mund ta thomi me krye nalt se edhe në këte pikë nuk kemi arësye të kjajmë, pikërisht, ma shumë të gëzohemi e të shpresojmë në të mirën. Që mos të duket se kënaqem vetëm me shpresa e se, në mungesë argumentësh ma të sigurt jam tue u mundue me rreshtue vetëm fjalë të bukra për ti ba qejfin njenit apo tjetrit, kësaj herë do të sjelli një shembull tue e marrë prej Irlandës.
Po të krahasojmë gjendjën shoqnore t’Irlandës me ate të Shqipnisë, e po të masim shkallën kulturore të Popullit të sajë me ate të Popullit tonë; e po të kujtojmë mandej, se banorët e Ulster-it nuk duen të ndahën nga Ingilterra e të lidhën me shumicën e vëllazënve të vet Katolikë, për me kërkue sëbashku lirinë e plotë t’Atdheut, vetëm nga shkaku se janë Protestant, duhët të përfundojmë tue pohue pa frikë kundërshtimi, se ndryshimi i besimit sjellë pengesa shumë ma të mëdha në Irlandën e qytetnueme e të përparueme, sësa në vëndin tonë të mjerë.
Në këte pikëpamje, Kombi Shqiptar ep me të vërtetë një shëmbull të shkëlqyeshëm vëllaznimi e butësije shpirti, sa që rallë se gjindët tjetërkund!
Përpara se të përfundojmë, po ju, pyes: Si do të sillën, si do të rregullohën Shqiptarët që të mundën me bashpunue lirisht për të mirën e Atdheut, që të largojnë çdo shkak konflikti e të mos ndeshën në asnjë pengesë sado të vogël që mund të rrjedhë nga ndryshimi i besimëve?
Unë s’jam aspak me ata që mendojnë se në një mënyrë a në një tjetër, me të butë a me të fortë, duhet të shuhën besimet për me largue konfliktët që mund të shkaktojnë. Përveç, çeshtjes që feja i përket ndërgjegjës së njeriut, feja asht një gja e mirë se asht një ndihmë e madhe për jetën e kësaj bote.
Parimet e fesë të ndjekuna mirë i bajnë njerëzit qytetarë të ndershëm, i mësojnë që ti shërbejnë Atdheut, që t’ju shtrohën ligjëve të Shtetit. Unë besoj, se qellimi i dëshruem, domethanë, nëse në mes besimëve largojmë konfliktët, mund të arrihët lehtë e vetëm e vetëm, tue sigurue me ligjë të drejta e të barabarta lirinë e nderimin e besimëve, e tue ndalue që Shteti të përzihët në punët e tyne.
Ndëhymja e Shtetit në çeshtjet fetare jo vetëm që asht e padrejtë por, sidomos, në Shqipni, mund të dalë edhe fort e rrezikëshme. Po të fillojë e të përzihet Shteti në punët e njenit apo të tjetrit besim, për të mirë a për të keq, sidoqë të jetë, do të prishet menjëherë ekujlibri ndërmjet tyne, do të shkaktohën hidhërime e pakënaqësi, do të sjellin si rrjedhim vështirësi e ngatërresa. Tue kenë kështu punët, arrijmë vetvetiu në këte përfundim, që bazat e bashpunimit ndërmjet Shqiptarëve Muhamedan e të Krishtenë duhët të mbetën gjithënjë ato të parat e, duhët të jenë këto: Njësia e Atdheut, bashkimi i kombësisë, lidhja e gjakut dhe e gjuhës; ide këto, që janë përshkue nëpër provën e zjarrit dhe kanë dhanë frute të mira. Përsa i përket mandej, çeshtjes Fetare, parimet që do të ndiqën janë këto: Besime të lira në Shtet të lirë, mosndërhymje e Shtetit në çeshtjet e besimëve, nderim i njenitjetrit për besimin e shoqi-shoqit.
Tue ushqye këto ide, tue ndjekë këto parime, tue vëprue mbi këto baza, mund të jemi të sigurtë se Shqipnia do të rrojë, se Shteti do të forcohët, se Populli i ynë do të vrapojë me hapa të shpejtë drejtë udhës së qytetnimit dhe të përparimit.
1923. Luigj Gurakuqi.
Dikur… ishte edhe Shtëpia e Luigj Gurakuqit..! Tashti a e kuptoni pse as kjo shtëpi nuk asht ma!
Melbourne, 18 Shkurt 2015.
* Ne vijim te rubrikes:Në 70 vjetorin e përmbytjes së Shqipnisë…