Sotir Peci, kontributi i patriotit, gazetarit dhe politikanit

February 3, 2014 by dgreca

Ne Foto:Sotir Peci ne krah te djathte te Nolit ne Boston/

Kush është Sotir Peci

Sotir Peci (1873-1932) lindi në Dardhë të Korçës, në një fshat që e meriton të jetë një kapitull më vete, për hir të zhvillimit të tij social, arsimor e kulturor jashtëzakonisht të rrallë në Shqipërinë e shekujve 19-20. Ishte i biri i Jovan Pecit, një tregtar i pasur druri që si edhe dardharë të tjerë bënte prerjen e tregtinë e lëndës së drurit nga Greqia e Veriut deri në Anadoll. (Prej këtij profesioni ka mbetur edhe shprehja: “Ta pret me sopatën e dardharit”) Nga nëna, rridhte prej familjes së famshme të Themelinjve. Dy vëllezërit Themeliu, Jovani e Athanasi, gjatë një lëvizjeje greke për të shkëputur troje të tjera nga perandoria otomane rreth viteve 1850, që njihet si lëvizja e Limbozit, kishin armatosur 400 burra që i mbanin me pagë. Lëvizja dështoi dhe ata u gjendën të rrënuar. Për kompensim, mbreti Othon iu fali një çiflig në Gavrolimbi, të cilin Sotir Peci, si trashëgimtar i vetëm nuk e mori kurrë. Pas studimeve të larta në Athinë, më 1905 Pecin e gjejmë në SHBA. Ishte nga të rrallët, në mos i vetmi mërgimtar me Universitet, i bashkohej turmës së hallexhinjve, prandaj u prit krahëhapur prej atdhetarëve.

Shkruar nga Teodor Laço/

Disa njerëz, hyjnë në kujtesën e historisë si për inerci të një posti të lartë që kanë pasur dikur dhe pastaj, si pa kuptuar fillojnë të dalin prej saj, të shtyrë nga brrylat e padukshëm të figurave të tjera, lavdiveshura me hak apo të vëna më kot, mbi piedestale prej rëre. I tillë është edhe rasti i Sotir Pecit. Emrin e tij e mban ndonjë rrugë, nga ndonjë stendë muzeu të ndjek prapa syzeve optike shikimi i tij i qetë, paksa ironik, por veprimtaria e tij është thuajse e pazbuluar. Në 70-vjetorin e vdekjes së tij, më vuri në ngasje për të zgjedhur si kryetitull të këtij shkrimi, vlerësimi i Mitrush Kutelit të ri, njërit prej emrave më të mëdhenj të letrave shqipe, bërë në gazetën “Shqipëria e Re” të Konstancës. Kuteli e përcjell vdekjen e Pecit me këto fjalë: “Tani trupi i tij i rraskapitur prej dyzet vjet veteranërie, shlodhet në tokën e zhuritur të Atdheut, të cilin e pat dashuruar aq bujarisht… se virtytet e tij patën qenë regëtimat e mëse kthjelltës shqiptarizme. Ky apostull i shndërritshëm që shqipëzoi shqipen dhe kombësoj kombin, kalon që nga jeta në jetë…”

Nga “Kombi” tek alfabeti i Manastirit

Më 1906 Peci boton gazetën “Kombi”. Kjo nuk ishte gazeta e parë e mërgatës shqiptare. Para saj dy nga gazetat më të njohura ishin “Albania” e Faik Konicës dhe “Drita” e Shahin Kolonjës, por pa dyshim “Kombi” ka qenë gazeta me më shumë lexues, pikërisht sepse delte në Boston, ku po dyndej një turmë e madhe mërgimtarësh. Ishte meritë e veçantë e Pecit tërheqja në gazetë dhe përfshirja në lëvizjen kombëtare e Fan Nolit dhe pavarësisht marrëdhënieve të tyre të mëtejshme që shumicën e kohës mbeten të acaruara për shkak të pikëpamjeve të ndryshme (thelbi i tyre mund të përmblidhet ndoshta në fjalët evolucion apo revolucion) dyshja Peci-Noli, “Kombi” dhe shoqatat e shumta të shqiptarëve të Amerikës, patën një rol të dorës së parë në përgatitjen e ditës së Pavarësisë. Nga gazetaria e Pecit, zgjodha një fragment nga artikulli “Vetëm bashkimi mund të na shpëtojë” (“Kombi” Nr.5, 15/7/1906).

“Nuk është nevoja, sic thonë ca, për një njeri me rëndësi, i cili të na bashkojë se ky bashkim nuk është bashkim me rrënjë, duhet të na bashkojë dashuria e Atdheut, duhet të na bashkojë gardhi i interesave të kombit, duhet të na lidhin qëllimet dhe dëshirat për lirinë dhe qytetërimin e Shqipërisë, vetëm kjo lidhje është e shëndoshë, vetëm këtë nuk mund ta këputin armiqtë tanë”. Le të vihet re se edhe para një shekulli, Peci është kundër kultit të individit, të liderit të vetëm e të pakundërshtueshëm, psikozë nga e cila shqiptarët vazhdojnë të vuajnë edhe sot e kësaj dite, duke dëshmuar prapambetjen e tyre në mendësitë demokratike.

Në Kongresin e Manastirit që njihet si Kongresi i Shkronjave, Peci ishte delegat i shqiptarëve të Amerikës dhe i kolonisë së Bukureshtit. Duke u nisur drejt Manastirit, as vetë nuk e priste që kjo të qe ndarja e fundit me Amerikën. Rrjedhat e patriotizmit do ta rrëmbenin për ta lënë përfundimisht brenda mëmëdheut.

Debati për shkronjat latine të shoqërisë “Bashkimi” të Shkodrës apo alfabetit të Stambollit, ishte ndezur tek “Kombi” dy vjet para Kongresit. Që në numrin e parë, “Kombi” kishte dalë me shkronja latine duke marrë mbi vete akuzat si “përçarës” nga shumica e mërgimtarëve jugorë, të cilët ishin mësuar me alfabetin e Stambollit. Peci mundohej qetësisht t’i bindte se formimi i një alfabeti është problem i vështirë dhe punë shkencëtarësh. Noli u binte druve më shkurt. Ai thoshte se në SHBA nuk gjendeshin gërmat e alfabetit të Stambollit, midis të cilave kishte cirilike e greke. Në Manastir, Fishta, Gurakuqi, Peci, etj., ia dolën të vendoset për alfabetin që kemi edhe sot, duke dëshmuar një prirje të dukshme pro perëndimore.

Nëpër shkolla, tekste, fjalorë

Veprimtaria pedagogjike e Pecit zë fill në shtator 1909 në trupën mësimore të shkollës së parë Normale në Elbasan, ku jepte lëndët e Shkencave të Natyrës dhe mbaron me detyrën e Ministrit të Arsimit, në qeverinë e dalë nga Kongresi i Lushnjes. Normalja e parë, vazhdoi aq sa një flakë që shkrepet e fiket, me shpresë për t’u rindezur, por pas mbylljes së saj të parë, skeptik siç qe për shumë gjëra, Peci nuk iu rikthye më aty dhe drejtoi për një vit “Mësonjëtoren e Parë” në Korçë. Përvoja e parë si pedagog si dhe kultura e gjerë, i ngjallën zellin për të hartuar tekste mësimore. Bënte projekte për 24 tekste të fushës së shkencave, por… si çdo ëndërrim i pambështetur prej forcës së parasë, projektet u rudhën vetëm tek një “Viti premtar i gramatikës” për klasat 3-4. Ndërkohë, për 20 vjet, me atë durimin e thneglës që rrokullis barrë të rënda, ai skedoi një leksikon apo fjalor të gjuhës shqipe me rreth 25.000 fjalë e me trajta krahasuese në 4 gjuhë të huaja që ai i njihte mirë. Fjalor që ndodhet në Arkivin e Shtetit, duke pritur ndonjë studim serioz. Siç do të duket edhe në dokumenta të mëvonshme kur ishte ministër, ky jugor i thekur parapëlqen shumë trajta eleksikografi të veriut, duke dëshmuar një vizion krejt modern për mënyrat e formësimit të një gjuhe të përbashkët shkollore. Ai nuk ngutet në parapëlqimet vetjake dhe ngulmon që gjuha letrare të mos formësohet me urdhëra administrativë, por të lihet një kohë e mjaftueshme konkurimi midis dy dialekteve.

Peci në fushën e politikës

Mbi të gjitha, Peci shkëlqen në fushën e politikës. Qëkurse themeloi “Kombin” dhe derisa mbylli sytë, kudo ku ngjyen penda e gazetarit dhe pasioni i mësuesit, kudo ku ndërhyn humanizmi dhe filantropia e tij, intelekti dhe guximi qytetar, ai shfaqet jo thjesht si një pasues i Rilindasve, por më gjerë, më lart, si një vizionar i drejtimit perëndimor e demokratik të vendit. Në ditët e luftës ballkanike, i ndodhur në Korçën e pushtuar nga grekët, që në rrethana të tilla (kujtojmë edhe vitin 1941) nuk mënonin të rishpallnin “Koricën” helene, Peci gjendet nën një trysni të fortë. Guvernatori ushtarak Kondulis, me gjak fshatari nga arvanitasit që asokohe thirreshin edhe “barbaçe”, u mundua ta joshte me premtime për pronat e Gavrolimnit dhe me para, por kjo “shpirtmadhësi” nuk pinte ujë tek Peci. Nën kërcënime të përditshme, i maskuar si fshatar i rëndomtë mysliman, Peci ikën drejt Vlorës ku magneti i lirisë po thithte cdo ditë grupe patriotësh. Vëzhgues kritik siç qe “i hidhur” e quan Noli, ai dhe të tjerët vënë re se në qeverinë e Ismail Qemalit, shumë gjëra nuk vinin siç duhej. Nëpër zyrat e administratës, flitej e shkruhej ende turqisht, kishte poste parazitare të paguara me rroga të majme… Por ajo që nuk ia falnin plakut të Vlorës, ishte projekti i tij për ndarjen e Shqipërisë në tre kantone, sepse edhe duke qenë e bashkuar ajo rrezikonte copëtimin e jo më e ndarë në kantone. U mendua formimi i një partie opozitare që duhej t’i jepte shtytje qeverisë për reforma të guximshme. Nëpër kujtimet e bashkëkohësve, kjo parti herë quhet Kombëtare e herë Nacional-Liberale. Por projekti mbeti vetëm një ide propagandistike edhe partia nuk u formua. Qeveria e Ismail Qemalit u ndodh nën kërcënimin e një kryengritjeje xhonturke dhe pastaj të Esat Toptanit. Inisiatorët e një opozite politike, midis të cilëve edhe Peci, nuk mund të viheshin në një front me antikombëtarët. Të njëjtin qëndrim mbajti ky grup (Hil Mosi, Dervish Hima, S. Peci, Sabri Qyteza etj) edhe ndaj qeverisë së Princ Vidit, kur ky u kërcënua nga Esat Pasha. Në vitet ’14-’18, me refugjatë të tjerë të mbledhur pas ikjes së Vidit si I.Buletini, S.Nivica, Ç.Topulli, B.Curri, I.Kosturi etj., Peci strehohet në Shkodër, ku bashkë me patriotë vendas të prirë nga Nikollë Ivanaj, krijojnë organizatën “Krahu Kombëtar” që në ato vite, pati një rol tepër të madh. Veprimi politik më i spikatur i Pecit në atë kohë, mbetet të nënvizohet reagimi i tij ndaj konsullit italian De Faccenti, i cili u mundua ta bindte se ishte në dobi të interesit kombëtar shqiptar, që Italia të pushtonte Vlorën e Sazanin, çka duhej përkrahur nga patriotët e “Krahut Kombëtar”. Ai premtoi një ndihmë prej 2000 lirash për “Refugjatët” që vuanin për bukën e gojës. Peci i refuzoi të dyja.

Në shkurt 1919, qeveria e Durrësit e emëroi Pecin drejtor të arsimit për Tiranën. Po atë muaj, një dërgatë amerikane e kryesuar nga konsulli Jozef Haven, kërkon takime me patriotë shqiptarë për të krijuar një ide sa më të saktë për të ardhmen e Shqipërisë. Një nga figurat kryesore që takoi ishte Sotir Peci. Ky ngulmoi fort që Haveni ta kuptonte se qeveria e Durrësit dhe delegacioni i saj në Paris ishin lart aspiratave të vërteta të popullit shqiptar. Dokumenti më domethënës për këtë është përgjigja me shkrim që Peci i jep zv/ministrit P.Poga, i cili e pat urdhëruar që, si nënpunës i qeverisë, të mos merrej me veprimtari politike. Ja ç’shkruan Peci, ndër të tjera: Qeveria e dalë nga Kongresi historik i Lushnjes, duke njohur vlerat e Pecit, e futi në kabinetin qeveritar si Ministër të Arsimit. Ishte 47 vjeç dhe mbarte mbi supe jo vetëm përvojë, por mbi të gjitha një figurë të pastër morale. Sipas “Gazeta e Korçës” 12.4.1932, Peci ishte në Lushnje një nga hartuesit kryesorë të Statusit të parë themeltar të shtetit shqiptar. Shumë nene, sidomos ato që flasin për të drejtat e njeriut, u hartuan e u vunë me propozimin e tij. Në vitet që pasuan, Pecin e gjejmë deputet, ministër dhe njërin nga 4 anëtarët e Këshillit të Lartë, apo regjentë siç quheshin.

Viti 1924, qëndresa dhe arratija

Në historinë e Shqipërisë, viti 1924 është nga më të turbulltit e më vendimtarët. Në qershor, erdhi në pushtet qeveria e Fan Nolit. Ndërkohë, Peci mbeti i vetmi nga katër regjentët që nuk u largua. Noli iu bëri kërkesë gjithë vendeve të mëdha ta njihnin qeverinë e tij, mirëpo qeveritë perëndimore, besnike të parimit të tyre për ardhjen në pushtet vetëm me rrugë legale, pra me zgjedhje të lira, nuk mund të pranonin një qeveri të dalë nga një lëvizje e armatosur, aq më shumë kur këtu mpleksej edhe ngutja e qeverisë ruse për ta njohur. Tipik është deklarimi anglez. Meqenëse qeveria e tanishme shqiptare kishte ardhur me forcë, Forign Office nuk ka ndërmend të largohet nga qëndrimi tradicional në raste të këtij lloji. “Në këto rrethana, Peci, që në fillim ishte një nga përkrahësit e lëvizjes, pati një rol kyç si asnjëherë në jetën e vet. Më 1 korrik sipas statutit të Këshillit të Lartë, ia ngarkon Nolit formimin e qeverisë dhe vetë largohet “për arsye shëndetësore”. Vetëm më 3 tetor, pasi pa rrjedhat që po merrte qeverisja, rikthehet nga Dardha në Tiranë. Përderisa qeveria nuk po njihej, me largpamësi Peci ia njeh vetes të drejtën për t’u paraqitur si i vetmi përfaqësues i shtetit legal. Mosmarrëveshjet e Pecit me Nolin, të vjetra dhe pa këtë situatë, kthehen në konflikte të përditshme. Kontradikta kryesore lidhej me legalizimin e qeverisë. Peci mendonte se përderisa njohja e saj po mohohej nga Fuqitë e Mëdha, përderisa Lidhja e Kombeve ia mohoi Shqipërisë një hua të kërkuar prej saj, përderisa vendimi i 28 qershorit për të hyrë në marrëdhënie diplomatike me qeverinë bolshevike shkaktoi një reaksion zinxhir kundërshtimesh në botën tjetër dhe në opinionin publik europian, qeveria u cilësua si “komuniste”, mbetej vetëm një rrugë: legalizimi i qeverisë nëpërmjet zgjedhjeve parlamentare. Peci e paralajmëroi Nolin se nuk do t’i nënshkruante asnjë dekret, përveç atij për zgjedhjet parlamentare. Sipas Nolit, ky ishte një qëndrim i hapur pengues që i bëhej revolucionit, i cili gjithë sipas Nolit, dhunës feudale duhej t’i përgjigjej me dhunën e masave kryengritëse. Peci, si liberaldemokrat, ishte kundër çdo dhune. Ai mendonte se si regjent, duhej të qëndronte përmbi klasat e luftrat klasore, me “pa anësinë e lypun” siç shprehej dhe të ruante në çdo rrethanë funksionin e ligjit. Në akuzat e tij, Noli arrin ta quajë Pecin si mik të klasit të bejlerëve dhe të Zogut, por ky është një vlerësim emocional dhe i pabazuar. Me të vërtetë, gjatë Kongresit të Lushnjes, Peci dhe mjaft politikanë të vjetër, e përkrahën Zogun duke parë tek ai një djalosh me të ardhme, por fill pasi ky hyri në Shqipëri me trupat e tij dhe të huaja për ta përmbysur qeverinë e Qershorit me po ato metoda që kishte përdorur edhe ajo, Peci, si besnik i parimit të tij të shenjtë të ligjshmërisë, u largua nga vendi dhe nuk u pajtua deri në fund të jetës me këtë akt të Zogut.

Në vitet 25-32, i dënuar fillimisht si edhe të tjerë me vdekje në mungesë dhe i falur më pas, Peci mbeti një emigrant politik, fillimisht në Itali dhe më pas në Greqi! Megjithëse iu bënë oferta për ofiqe e shpërblime, ai mbeti kokëfortë siç qe në bindjet e veta. I sëmurë e pa mjete financiare për t’u kuruar, i varfër, pa mbushur të 60-të vitet, mbylli sytë në Follorinë më 10 prill 1932. U varros në Korçë, me nderime të mëdha zyrtare, mbi shtratin e një topi. Nuk mund të mohohet, Zogu dinte si të sillej edhe me kundërshtarët e tij…(Dielli Vol. 93,N 2)

Milan Shuflai, kroati që vdiq për Shqipërinë

February 3, 2014 by dgreca

***

Shuflai mbajti një fjalim para parlamentarëve shqiptare. Aty përmendi biologjinë e fisit shqiptar si pjesë e një projekti për historinë tërësore të Shqipërisë. Në parlament ai foli shqip dhe për këtë u duartrokit dyfish. Një javë pasi u largua nga Shqipëria për në Zagreb i erdhi kërcënimi i parë. Një pusullë prej letre, k i kërkohet të hiqte dorë nga studimet dhe shkrimet e mëtejshme. Në fund shënimi: “Organizata Nacionale për Mbretin dhe Atdheun.”

***

Milan Shuflai lindi në Lepogllav te Kroacisë më 9 nëntor 1879. Pasi mbaroi shkëlqyeshëm gjimnazin vazhdoi studimet për shkencat historike në Universitetin e Zagrebit. Qysh në universitet lexonte në origjinal veprat historike të shkruara në greqishten e vjetër, në latinisht, italisht, spanjisht, gjermanisht, anglisht, frëngjisht apo hungarisht. Ai njihte në themel të gjitha gjuhët sllave, e më vonë mësoi ebraisht, shqip e sankrisht. 24 vjeç afirmohet si studiues i përmasave evropiane. Pas studimeve universitare bashkëpunon me Shmiciklasin për hartimin e korpusit “Codex diplomaticus”.

Gjatë vitit 1902-1903 punon pranë Institutit të Studimeve Historike në Vjenë, ku boton “Dokumente private të Dalmacisë”. Nga viti 1904-1908 punon në muzeun popullor të Budapestit. Vepra monumentale e Milan Shuflait mbetet “Acta et diplomata res Albaniae mediae aetatis illustrantia” që do të thotë dëshmi dhe dokumenta që ilustrojnë ngjarjet e Shqipërisë në kohën mesjetare. Shkurt kjo vepër me dy vëllime për historinë e Shqipërisë njihet me emrin “Acta Albaniae”. Volumi i parë u botua në Vjenë më 1913, kurse volumi i dytë më 1918 po në Vjenë. Ato flasin për Shqipërinë e viteve 334-1406 dhe janë shkruar në bashkëpunim me studiuesit K.Jirecek e L.Talocin.

Në vitin 1916 e më pas boton: “Gjëndja kishtare në Shqipëri”, “Kufijtë e Shqipërisë në mesjetë”, “Shqipëria mesjetare”, “Lidhja hungaro-shqiptare në mesjetë”, “Fatet politike të temës së Durrësit”, “Biologjia e fiseve të popullit shqiptar”, etj. Pas Luftës së Dytë Botërore me krijimin e shtetit sllav, ku veç Serbisë përfshihet edhe Sllovenia e Kroacia, për historianin Milan Shuflai fillojnë ndjekjet dhe persekutimet. Arrestohet, burgoset dhe dënohet më 3 vjet e gjysmë burg si anëtar i komitetit kroat të formuar në Grac të Austrisë. Serbët nuk mund të harronin aq kollaj argumentet dhe analizat që kish bërë ai për lashtësinë e shqiptarëve. Pasi del nga burgu i Mitrovices boton “Mjergullat kombëtare”, “Kadastrat e Shkodrës”, “Ciklonet etnike në Ballkan”, “Berthamat shtetëroreAugust 12, 2002_ August 12, 2002_iperia në lashtësi”, “Kështjellat dhe qytetet mesjetare të Shqipërisë”, “Serbët dhe shqiptarët”, “Mozaiku nacional në Maqedoni”, “Qytetet dhe fshatrat në mesjetë” etj. etj. gati 3 mijë tituj librash e artikujsh studimore mbi Shqipërinë, Serbinë, Kroacinë, Bullgarinë, Rumaninë, Hungarinë, Malin e Zi, Italinë, Slloveninë, Austrinë. Milan Shuflai ka botuar edhe me pseudonimin Alba Limi. Me këtë emër ai ka botuar romanin historik “Konstandin Balshaj”. Siç shihet dhe nga kjo bibliografi e shkurtër, Shuflai është një nga personalitetet më të mëdhenj të shkencës dhe albanologjisë. Ai është përfaqësuesi me dinjitoz. Nuk ka albanolog tjetër që mund të konkurojë Shuflain për periudhën e mesjetës. Me dokumente dhe fakte ai argumenton fillimet e para të jetës qytetarë të Shqipërisë, shumë kohë para se sa të vinin sllavët. Ai argumentoi prejardhjen tonë. Davariti mjergullat e kohës e saktësoi kohën ilire, helene, romake e bizantine të Shqipërisë. Ai dhe vetëm ai prezantoi themelet e ndërlikuara, mbi të cilat është ndërtuar jeta jonë kombëtare e shtetërore. Për të kryer studime të tilla nuk është e lehtë. Burimet e informacionit janë shumë të largëta, gati të paarritshme. Por edhe kur i gjen, është e pamundur t’i dëshifrosh se njerëzit në atë botë nuk flisnin e nuk shkruanin siç flasim e shkruajmë ne sot. Mendoni, ç’dituri e madhe, ç’punë kolosale, ç’kohë e gjatë e sa mund i është dashur Shuflait për të rindërtuar pa asnjë të metë mozaikun e shqiptarëve të sotëm që më parë quheshin arber e akoma më herët, ilire. Nëse historiografisë sonë i heqim Shuflain, atëherë ç’mbetet? Prejardhja jonë do të ishte e dyshimtë, e mangët, e cunguar. Të dhëna për këtë periudhë kanë paraqitur dhe studiues të tjerë, si; Farlati, Valentini, Dyselje etj., por roli dhe saktësia e Shuflait nuk mund të krahasohet me asnjë. Ai është i padiskutueshëm. Të gjithë ata që duan të flasin për historinë e Shqipërisë patjetër duhet të kalojnë nga burimi i Shuflait. Vritet pabesisht në Zagreb, me 18 shkurt 1931, një muaj pasi kishte vizituar Shqipërinë.

Si u vra Milan Shuflai !?

Jo vetëm jeta, por edhe vdekja e Shuflait ka lidhje të drejtpërdrejtë me Shqipërinë. Ai që ia kish kushtuar gjithë jetën historisë së Shqipërisë s’kish se si të ndahej nga kjo botë veçse për shkak të saj. Në dhjetor të vitit 1930 mbreti Zog e fton Milan Shuflain të vizitojë Shqipërinë. Mbreti e njihte mirë kontributin e Shuflait në hartimin e historisë së Ballkanit, prandaj ai donte që Shuflai të shkruante edhe historinë e Shqipërisë. Dhe Shuflai që e admironte kaq shumë këtë popull të vogël me histori të lashtë, erdhi në Tiranë. Bujti në hotel “Kontinental” dhe qëndroi 8 ditë. Në një nga këto ditë, ai mbajti një fjalim para parlamentarëve shqiptare. Aty përmendi biologjinë e fisit shqiptar si pjesë e një projekti për historinë tërësore të Shqipërisë. Në parlament ai foli shqip dhe për këtë u duartrokit dyfish. Një javë pasi u largua nga Shqipëria për në Zagreb i erdhi kërcënimi i parë. Një pusullë prej letre, k i kërkohet të hiqte dorë nga studimet dhe shkrimet e mëtejshme. Në fund shënimi: “Organizata Nacionale për Mbretin dhe Atdheun.” Natyrisht, tani ai kish më shumë punë se asnjëherë tjetër. Sapo që kthyer nga Shqipëria ku kish marrë obligim për të përfunduar vëllimin e tretë të “Acta Albaniae”. Katedra e historisë për Evropën Juglindore në Universitetin e Budapestit i kish afruar një vend pune. Mirëpo mbreti Aleksandër nuk e la të dilte jashtë kufijve të Serbisë. Ndërkohë dhe Akademia e Shkencave të Vjenës i kish propozuar të mbaronte punën për vëllimet e lëna përgjysmë. 52-vjeçari Milan Shuflai nuk mund të trembej nga një kërcënim prej letre. Të tërhiqej? As që bëhej fjalë! Kështu deri në mbrëmjen e 18 shkurtit. Ndërsa po kthehej në shtepi, hyri në një rrugicë dhe… (sipas pohimeve të mëvonshme) tre vetë e ndalojnë në errësirë, e qëllojnë me levë në kokë dhe largohen me shpejtësi. Rrëzohet pa ndjenja në tokë dhe ashtu të mbytur në gjak e gjejnë kalimtarët e rastit, të cilët e çojnë menjëherë në spital. Mirëpo është vonë. Vdes po atë natë, pa thënë asnjë fjalë e pa lënë asnjë amanet. Autoritetet ndaluan botimin e çfarëdo lajmi që kish lidhje me vdekjen e tij. Mirëpo Shuflai nuk ishte individi i zakonshëm. Ai ishte kthyer tashmë në institucion. Gazetarët e huaj dhanë menjëherë lajmin e bujshëm: “Milan Shuflai, ndërsa po kalonte rrugës për të shkuar në shtëpi, u godit në errësirë nga persona të panjohur e më pas vdiq në spital”. Ata e quajtën “krim të madh” pa nguruar të thonë “i organizuar nga policia serbe, e cila rrëmbeu nga shtëpia të gjitha dokumentet e dorëshkrimet e tij”. Pas këtij njoftimi intelektualët evropiane, midis të cilëve edhe Ajnshtajni e Hajnrih, e dënuan vrasjen makabre. Akademia e Shkencave të Kroacisë lëshoi një komunikatë ku dënonte vrasjen dhe shtronte pyetjet: Si u vra dijetari, studiuesi dhe profesori ynë? A ishte ky një sulm për ta grabitur, apo një vrasje politike e paramenduar? A u godit Shuflai thjesht për ta trembur e vetëm kaq apo duhej asgjësuar përfundimisht? Nëse po, atëherë pse duhej likuiduar fizikisht një burrë 52-vjeçar siç ishte Milan Shuflai? Ç’ekuilibër prishi ai? Po! Milan Shuflai kishte gabuar rëndë. Ai ishte larguar nga shkolla sllave. Rilindja serbe e quante popullin serb popull misionar, një popull i cili qëndron mbi të tjerët. Sllavët e jugut kishin ardhur në këtë rajon të Evropës për të emancipuar barinjtë e egër të Ballkanit. Kjo filozofi që ekziston dhe sot e kësaj dite binte ndesh me frymën evropiane të Shuflait. Ja pse vdekja e Shuflait në atë natë të ftohtë dimri mbeti misterioze deri në dimrin e vitit 1940! Ajo u ndricua vetëm pas këtij viti kur para Gjykatës së Zagrebit u nxorrën si të pandehur Branko Zverker, Lubomir Bellosheviç dhe Stevo Vecernica. Ata deklaruan se vendimi për likuidimin e Milan Shuflait u mor pasi ai u kthye nga Shqipëria. Pas kërcënimeve për të hequr dorë nga studimet e tij më 15 shkurt, në zyrën e shefit të Policisë së Zagrebit u vendos likuidimi i tij”. Kështu shkruan Josip Horvart (f.228) në veprën e tij kushtuar Milan Shuflait.

Si u gjet lënda e vëllimit të tretë të “Acta Albaniae”

Për lexuesin e gjërë duhet theksuar së qysh pas vdekjes së Milan Shuflait ka ekzistuar një debat i gjatë nëse e kish shkruar apo jo Shuflai vëllimin e tretë të “Acta et Diplomat es Albaniae mediae aetatis illustrantia”. Kur Jireçek e Taloçi qenë gjallë, të tre autorët kishin deklaruar se do të botonin të paktën 4 vëllime. Mirëpo ata kishin vdekur. Vetë Shuflai kish deklaruar se do të këtë një vëllim të tretë që do të fillojë nga viti 1406 e do të mbarojë në vitin 1536. Po t’i referohemi letërkëmbimit që ka pasur Mit’hat Frashëri me Milan Shuflain në gjuhën frëngë, në një nga letrat e tij Mit’hat Frashëri e pyet: A po vazhdon të punosh me korpusin “Acta Albaniae”? Shuflai përgjigjet: “Po i dashur mik, jam duke përgatitur vëllimin e tretë”. Gjithsesi, ky pohim është një e dhënë e tërthortë që tregon se Shuflai kish ndërmend të botonte edhe vëllimin e tretë. Mirëpo nuk është vetë vepra. Një studiues mund të nisë një punë, apo të pohojë për një vepër e më pas ta lërë përgjysmë ose të mos e shkruaje kurrë.

Debati nëse ka apo jo një vëllim të tretë u aktivizua në vitet e Luftës së Dytë Botërore, kur studiuesi serb Radonic botoi një vepër me titull: “Acta Skanderbega” dhe me linje të ngjashme me atë të “Acta Diplomata”. Shumë studiues mendonin së lënda i përkiste Shuflait, por jo fryma. Ato nuk ishin marrë nga dy vëllimet e para, por nga një vëllim tjetër që nënkuptonte vazhdimin e dy të parave. Radonic, ose linte mënjanë frymën evropiane të Shuflait, ose e cungonge atë. Ka shumë mundësi që një botim i tillë të jetë bërë pikërisht për të ndrequr “gabimet e Shuflait” ose, më e pakta, për të riparuar diçka nga tërmeti që shkaktoi Shuflai në lidhje më lashtësinë dhe historinë e shqiptarëve. Radonic nuk e bëri këtë për të vjedhur punën e tjetrit, por më të njëjtën lëndë të krijojë një imazh tjetër të kundërt me atë që kish dhënë Milan Shuflai. Sa më shumë ka kaluar koha, aq më shumë është forcuar bindja se vëllimi i tretë i “Acta Albaniae” është shkruar dhe diku ekziston. Para tre muajve, gjatë një kërkimi të zakonshëm në fondin e Ministrisë së Arsimit që ruhet në Arkivin Qëndror të Shtetit në Tiranë u gjet një dosje e veçantë me nr.295, viti 1931 i quajtur fondi 85. Kjo dosje s’kishte të bënte fare me Ministrinë e Arsimit. Ajo ishte një dosje e çuditshme me 50 faqe dhe me një pasqyrë lëndë me tituj për Historinë e Shqipërisë nga viti 1400-1536. Ministria e Arsimit ka në fondin e vet dokumente administrative që lidhen me arsimin e jo dokumente historike.

Atëherë ç’ishte kjo dosje?

Hapi i parë që u bë nga AQSH ishte të verifikonte lëndën e ta krahasonte atë me një tjetër të ngjashme. Pas verifikimit u pa se e ngjashme me të ishte vetëm “Acta et diplomata res Albaniae mediae aetatis ilustratia”. U vu re homogjeniteti i lëndës, vazhdimësia e saj, burimet e njëjta. Pikërisht atje ku mbyllej volumi i dytë i “Acta et diplomata” fillonte dosja 295 e vitit 1931. Megjithatë ishte vështirë të thuhej nëse dosja 295 ishte vërtetë dorëshkrimi i Milan Shuflait apo jo?

“E fotokopjuam këtë dorëshkrim,- thotë Shaban Sinani, drejtori i Përgjithshëm i Arkivave të Shqipërisë,- dhe gjatë vizitës sime në Arkivin Qendror në Zagreb e mora me vete. Në takim me një grup specialistësh të Arkivave të Kroacisë u shtrova këto pyetje: A mund të verifikohet nëse gërmat e këtij dorëshkrimi i përkasin makinës me të cilën ka punuar Shuflai? A mund të verifikohet gjithashtu nëse shkrimi i bërë me dorë në faqen 19 është shkrimi origjinal i Milan Shuflait? A gjendet kjo lëndë në Arkivin e Kroacisë? Dhe, më në fund, a është kjo ende një vazhdim logjik i vëllimit të dytë të “Acta Albaniae”? Drejtori i Arkivave të Kroacisë z. Josip Kalanovic mblodhi një grup ekspertësh, të cilët pasi u morën me verifikimet e dorëshkrimit dhanë këto përgjigje: Po, gërmat e përdorura në këtë fletë i përkasin makinës së shkrimit të përdorur nga Milan Shuflai. Gjithashtu, shkrimi i bërë me dorë në faqen 19 i përket Shuflait. Për pyetjen e tretë, nëse kjo lënde ndodhej dhe në arkivat e Kroacisë, ata u përgjigjen: Jo! Kurse për pyetjen e katërt, arkivistët kroate u përgjigjen se e gjithë lënda që përfshinte periudhën 1400-1536 ishte vazhdim logjik i “Acta et diplomata”. Nga të dyja palet u konfirmua përfundimisht se Shuflai e kish pasur të gatshëm për botim gjithë lëndën e vëllimit të tretë. E kur pasqyra është 50 faqe, mendoni se sa do të ishte vëllimi i tretë? Të paktën 700 faqe.”

Për fatin tonë të mirë një pjesë e kësaj lëndë ndodhet në arkivin tonë, një pjesë në arkivin kroat, kurse pjesa tjetër në Venedik, Vatikan, Napoli, Raguzë, Vjenë etj. Pas këtij konfirmimi të gjitha hamendjet nëse ka patur apo jo një vëllim të tretë bien poshtë. Çudia, si çdo çudi shqiptare qëndron tek fakti që askush për 70 vjet në Shqipëri nuk ka bërë fjalë për të. Si shpjegohet që ndërsa vazhdonin diskutimet për vite e vite me rradhë, në shqiptarët të heshtnim kur lëndën e kësaj vepre e kishim në sirtar?! Tani mjaft njerëz pyesin. Si u ndodh në Ministrinë e Arsimit? Pse aty e pse këtu? Në vitet 30 Shqipëria nuk kishte as Akademi, as Institut Historie e as universitet. I vetmi vend ku mund të arkivohej një vepër e tillë ishte Ministria e Arsimit. Milan Shuflai mund t’ia këtë dhuruar këtë kopje bie fjala Mit’hat Frashërit, Lef Nosit apo ndonjë të njohuri tjetër, ose e ka lënë për siguri pas kërcënimeve të bëra nga serbët. Ndofta kjo ka qenë një masë paraprake për të patur dy kopje, që lënda e vëllimit të tretë të ndodhej krahas Zagrebit edhe në Tiranë. Tani problemi shtrohet: Si mund të disiplinohet kjo lëndë? Si mund të rikompozohet volumi i tretë i “Acta Diplomata” sa me afër përfytyrimit dhe stilit të Shuflait? Natyrisht vëllimi i tretë nuk mund të bëhet menjëherë. Ndoshta një redaksi e përbashkët me historianë, arkeologe, arkivistë e studiues nga Shqipëria e Kroacia mund t’ia dalin mbane si shenjë admirimi për Milan Shuflain që punoi dhe vdiq për Shqipërinë.

New York Times: Kthesa e gabuar e Turqisë

February 3, 2014 by dgreca

Kryeministri i Turqisë, Recep Tayyip Erdogan, ishte javën e kaluar në Bruksel, duke synuar ripërtëritjen e marrëdhënieve me Evropën, por në radhë të parë, për gjetjen e zgjidhjes, ai duhet ta kërkoj atë brenda vetvetes, shkruan në fillim të editorialit të vet, e përditshmja New York Times.

Ajo konstaton se, dikur Erdogan, i lavdëruar si lider i modelit të demokracisë myslimane, e ka krijuar një katastrofë politike në shtëpi, duke e transformuar Turqinë në një shtet autoritar, që paraqet rrezik jo vetëm për vetveten, por edhe për aleatët e saj në NATO, përfshirë Shtetet e Bashkuara.
Trazira e fundit i ka rrënjët në luftën politike ndërmjet Partisë së Drejtësisë dhe Zhvillimit të zotit Erdogan, dhe ish-aleatëve të tij të afërt, të cilët janë mbështetës të intelektualit të moderuar islamik, Fethullah Gulen, i cili jeton në Pensilavni, të Shteteve të Bashkuara.
Tensionet kanë shpërthyer në konflikt të hapur, muajin e kaluar, me hetimet për korrupsion, që çuan në dorëheqjen e katër ministrave të qeverisë dhe kërcënuan që ta fusin në grackë familjen e zotit Erdogan, shkruan New York Times.
Këtë hetim, kryeministri e ka quajtur “përpjekje për grushtshtet” dhe e ka fajësuar një “organizatë sekrete” brenda sistemit të drejtësisë dhe policisë, të udhëhequr nga lëvizja Gulen dhe duke u shërbyer “fuqive të jashtme”, siç janë Shtetet e Bashkuara dhe Izraeli.
Prej atëherë, qeveria i ka spastruar qindra zyrtarë të policisë dhe prokurorë dhe ka synuar të krijoj kontroll ndaj sistemit të drejtësisë.
Po ashtu, e ka propozuar legjislacion për zgjerimin e autoritetit të qeverisë, për t’i nominuar gjyqtarët dhe prokurorët, duke e cenuar më tutje pavarësinë e sistemit të drejtësisë, dhe i ka parandaluar gazetarët që të raportojnë lirisht.
Hetimi dhe reagimi i zotit Erdoganmund të jetë i motivuar politikisht, shkruan New York Times, duke i përmendur zgjedhjet e rëndësishme lokale në muajin mars.
Por, zoti Erdogan do të duhej të insistonte që hetimi të jetë korrekt dhe transparent, e jo të përpiqej ta pengonte.
Mënyrat e tij të pamëshirshme dhe përpjekja e tij për t’i goditur ata që mendojnë ndryshe, nuk janë gjëra të reja, siç ka treguar edhe goditja kundër demonstruesve gjatë protestave të qershorit të kaluar.
Aksionet e tilla i shkelin reformat demokratike, që kërkohen nga Bashkimi Evropian, në kuadër të synimit të Turqisë për anëtarësim, që mund të jetë në rrezik më tepër se kurrë më parë, dhe veprimet e tij janë gjithnjë e më tepër në kundërshtim me parimet themelore të anëtarëve të NATO-s, shkruan New York Times.
Ministri i jashtëm gjerman, Frank-Walter Steinmeier, kishte të drejtë kur tha në Bruksel se evropianët duhet të kërkojnë që Turqia t’i kthehet sundimit të ligjit.
Administrata e presidentit Obama, po ashtu, duhet të dërgoj mesazh të fuqishëm për kursin dëmtues të cilin po e mbanë zoti Erdogan.
Nëse Turqia kujdeset për demokracinë e fituar me vështirësi, që ka kontribuar në rritjen impresive ekonomike, ose do të kthehet në regjim autoritar, është po aq kritike për stabilitetin rajonal dhe për aleatët e NATO-s, sa është edhe për turqit, shkruan në fund të editorialit të vet, e përditshmja New York Times.
Përgatiti: Fatmir Bujupi

Vuçiqi pretendon postin e kryeministrit, Tadiq kthehet në politikë?

February 3, 2014 by dgreca

Zgjedhjet e parakohshme në Serbi do të mbahen me 16 mars të këtij viti, por pyetja kryesore është nëse SNS e Vuçiqit do të ketë nevojë për partner në koalicion? Riaktivizohet edhe Tadiqi…

Presidenti i Serbisë Tomisllav Nikoliq shpreson se Partia Përparimtare Serbe (SNS) do t’i fitojë zgjedhjet e parakohshme parlamentare në Serbi dhe se Aleksandar Vuçiq do të bëhet kryeministri i ri i Serbisë. Në të gjitha sondazhet thuhet se pyetja e vetme që shtrohet në këto zgjedhje është nëse Vuçiqi dhe partia e tij SNS do të kenë nevojë për partner në koalicion, apo do të fitojnë më shumë se 50% të votave.

Shkaku i zgjedhjeve të parakohshme është që prej formimit të qeverisë në qershor të vitit 2012 nuk kanë ndalur konfliktet dhe mosmarrëveshjet në kabinetin qeveritar. Zgjedhjet u shpallën pas fillimit të negociatave për anëtarësim në Bashkimin Evropian (me 21 janar) dhe vazhdimit të dialogut me Prishtinën (me 27 janar). Disa analistë thonë se momenti është i pavolitshëm, sepse është dashur të vazhdohet me dialog dhe me reforma. Por Vuçiqi e ndjen veten kaq të fortë sa që mendon se ai duhet të qeverisë me kabinetin qeveritar. Kryeministri i tanishëm Ivica Daçiq, sipas mediave serbe, i ka ofruar Vuçiqit postin e tij por ai nuk ka dashur ta marrë këtë post pa votime. Qëllimi i tij është forcimi i mëtejmë i pozicionit, për të vazhduar luftën e nisur kundër korrupsionit dhe për reforma, thotë analisti Gjorgje Vukadinoviq.

Daçiq dhe Vuçiq kanë arritur një lloj marrëveshje që pas zgjedhjeve të vazhdojnë koalicionin qeveritar, por kjo varet nga rezultati i zgjedhjeve. Një është e qartë: socialistët do të kenë një influencë shumë më të vogël në politikën e Serbisë, nëse edhe më tej do të mbeten në kabinet.

Shpenzimi i kotë i kohës

Profesori i sociologjisë në Fakultetin e Shkencave Politike në Beograd Zoran Stojiljkoviq, pohon se Serbia e ka humbur kot një vit, sepse tërë kohën qeveria është përballut me ndryshime të brendshme. Synimi kryesor i partive në pushtet gjatë kësaj fushate do të jetë të dëshmojnë se ato ende nuk i kanë kryer reformat e nisura, për shkak të gabimeve të qeverisë së mëparshme të presidentit Boris Tadiq.

Opozita në Serbi është aktualisht shumë e përçarë, por ekziston mundësia e formimit të një blloku të ri me në krye ish presidentin Boris Tadiq. Tadiqi si kryetar nderi në Partinë Demokratike, e ka humbur luftën për pushtet në këtë parti, kundër kryetarit të tanishëm Dragan Gjillas. Tadiqi tani pretendon t’i bashkojë partitë me orientim demokratik: Ligën e Socialdemokratëve të Vojvodinës, Partinë së Bashku për Serbinë, liberalët e Çedomir Jovanoviqit, eventualisht partinë e Mllagjan Dinkiqit dhe disa parti më të vogla. Natyrisht ai pret edhe mbështetjen e simpatizantëve të tij brenda PD. Tadiq tha se “krijimi i bllokut demokratik varet prej nevojës për ndryshime në skenën politike dhe prej qëndrimeve të liderëve të këtyre partive”. Ai u shpreh i gatshëm të vendoset në krye të një blloku demokratik, por mundësia e bashkimit të këtyre partive duket për momentin shumë e vogël. Shumë prej këtyre subjekteve do të pranonin të futeshin në koalicion me Vuçiqin, ndaj nuk duan të futen në fushatë kundër tij, thotë Vukadinoviq.(DW)( Ne foto: Aleksandar Vuçiq dhe Tomislav Nikoliq)

Gjuha shqipe dhe gjuhët sllave te Prof.Anila Omari

February 3, 2014 by dgreca

Nga Fahri Xharra/

Ne Foto:Prof.Anila Omari/

Se ç`po ndodh me ne, në shtjellimet dhe pështjellimet e historisë sonë, të gjithë po jemi të vetëdijshëm. Një “luftë” e panevojshme ndër veti. Energji të humbura, komprometime, tëhuajësime të vetvetes dhe zhbërje të asaj të cilën e kishin bërë të parët tanë dhe vazhduesit e tyre me breza të tërë deri më sot. Por, një tentim tjetër shumë i rrezikshëm që ka filluar të paraqitet nga të tanët; humbja e origjinës së gjuhës sonë. Medet!

Është një fatbardhësi e madhe që turqit me turqishten e tyre nuk po lypin të na paraqesin gjuhën tonë si vijimësi të së folmes turke, duke u nisur nga barbarizmat gjuhësorë që i kemi trashëguar me shekuj nga prania turke në anët tona. Nuk është për t’u habitur që një ditë ndonjë “mendës” (intelektual yni) të na dalë edhe me këso lloj teorie. E këtë duhet pritur. Një herë për një herë jemi në dëgjimin e asaj, e cila nuk është gjë tjetër vetëm se një “të vërtetuar” nga ana jonë se gjuha shqipe na qenka me prejardhje serbe, apo motër e saj, apo motër e dreqit të mallkuar.

“Kam shkruar me fakte dhe dokumente e argumente e kam vërtetuar që shqiptarët nuk janë autoktonë as në Shqipëri, e aq më pak në Kosovë dhe viset tjera që e rrethojnë Shqipërinë. E kam thënë që shqiptarët kanë zbritur nga malet e tyre në tokat e vendeve, si janë Greqia, Maqedonia, Serbia dhe Mali i Zi” (Prof. dr. Kaplan Buroviq, akademik). Një gërryerje makabre i një shqiptari – Kaplan Burri apo Kaplan Resuli. Vazhdojmë: “Shkodra me shekuj ishte qytet serb, e kohë pas kohe edhe kryeqendra e disa sunduesve serb. E ngritur në brigjet e Liqenit, iu bashkua më 1913 shtetit të sajuar, Shqipërisë. Edhe cari i Bizantit, Irakliu, në veprën e tij “De Administrando Imperio” shkruan se si ua pati dhënë serbëve Shkodrën në shek. VII (?) Dhe, serbët pastaj e formuan shtetin e Duklës. (?)“Shkodra ishte qendër e rëndësishme e shtetit mesjetar serb (kurrë s’ka pas shtet mesjetar serb, f.xh.). Dhe një nga sunduesit serb, të cilët e kishin Shkodrën për kryeqytet ishte edhe Jovan Vladimire i kanonizuar si shenjtori i parë yni (serb, f.xh.)”. “Në luftërat ballkanike 1912-1913 (luftërat për pushtimin e tokave shqiptare f.xh.) Serbia dhe Mali i Zi u munduan që edhe Shkodrën t’ia bashkëngjitin shteteve të tyre”. Këtu qëndronte edhe arsyeja, sepse një pjesë e madhe e popullit të saj flitnin serbisht. Ajo popullsi falë rrethanave të reja janë tretur ndër shqiptar. Kënga e njohur popullore serbe “Zidanje Skadra na Bojani” (Ndërtimi i Shkodrës mbi Bunë) që këndohet për të tre vëllezërit që e murosën gruan gji-dhënëse në mënyrë që qyteti të mos rrëzohet natën. Kurse shqiptarët thonë që ajo ishte e Rozafës dhe se ishte ilire!” (Burime serbe).

“Kombi është themeli i godinës së shtetit, sa më i fortë të jetë themeli, aq më shumë qëndron godina”. (Sami Frashëri). Një pyetje kurtuazie: “Jemi në valët e frekuencave të Sami Frashërit?

Në tollovinë intelektuale të shqiptarëve u bashkëngjitet edhe zonja Anila Omari, duke na mbushur mendjen neve, e duke e vërtetuar atë që e thonë serbët “Shqipja dhe serbishtja, gjuhë në fqinjësi”. Pasi i paska marrë në analizë mbi 200 tituj e studime, e krijon vepër model të kontakteve historike të shqipes me gjuhët fqinjë, “Marrëdhëniet gjuhësore shqiptaro-serbe”.

“Francezet vetë e pranojnë që varietetet e verës Vitis Vinifera Biturica janë me prejardhje nga trojet Shqiptare dhe atë nga Butrinti… e këto janë varietetet e familjes Cabernet dhe Merllot. (R. Kryeziu)”. Pra, që nga koha e ilirëve, në shek. I , galët e atëhershëm e morën trungun e hardhisë nga ne. E mira është se sot francezët nuk e shtrembërojnë faktin e gjallë, ose të them ndryshe, më shumë e kanë për krenari që rrushi i tyre ka prejardhje ilire. Çka është për t’u përmendur që galët nuk ekzistojnë më, ata janë romanizuar tërësisht, gjuha e tyre ka humbur dhe quhen frëng, francezë. Kurse ne, si hardhia ilire jetojmë dhe marrim frymë shqip. Shumë për çudi se gjuhëtarët sot na dalin me teoritë e tyre marramendëse duke e shfrytëzuar emrin e tyre si Registered Trade Mark. Por, kot e kanë, puna e tyre nuk mbrohet me të drejtën e pronës intelektuale, sepse është kopje e punës së gjatë serbe dhe quhet plagjiaturë. Të mjerët ne, “i vjedhim” të tjerët për ta humbur veten! Ndoshta Anila Omari bazohet në këtë: “Mund të merret edhe si e vërtetë që albanizimi i sllavëve në shqiptarë ka filluar që nga kohët e vjetra serbe, dhe u shtua me ardhjen e turqve, sepse shqiptarët si barinj që ishin mundnin më shumë t’i bënin ballë goditjes turke se sa bujqit e urtë sllavë. Impulsit të albanizimit të serbëve iu dha një hapësirë më e madhe me rastin e islamizimit të tyre (të shqiptarëve f.xh.) (Mitar Peshikan Svjedocanstva starih popisa).
Autorja (Anila Omari) nuk mungon ta përditësojë fillimisht lexuesin me vështirësitë e hulumtimit në fazën e parë të këtyre kontakteve, sidomos në periudhën midis shek. VI/VII – XI, duke iu bashkuar gjithsesi mendimit mbizotërues në albanologji, që marrëdhëniet shqiptaro-sllavojugore, e më pas-serbe/malazeze erdhën e u intensifikuan dukshëm me ngjizjen dhe formësimin e shkallëshkallshëm të etnogjenezës serbe (e malazeze) në mijëvjeçarin e dytë të erës sonë, bashkë me shtrirjen e perandorisë serbe të Nemanjidëve në Shqipërinë e Veriut e në Kosovë në shek. XII, përkatësisht shek. XIII, duke arritur një pikë kulmore gjatë sundimit të Stefan Dushanit në shek. XIV. Periudha e mëvonshme, sidomos ajo e shek. XIV-XV, shënon një fazë të re në zhvillimin e këtyre marrëdhënieve, pasi nuk kushtëzohet më në binomin pushtues-vendas, por përftohet në kushtet e marrëdhënieve të ndërsjella të fqinjësisë ndëretnike. Këto marrëdhënie pa dyshim janë të pranishme sot e gjithë ditën në zonat kufitare të hapësirës kompakte shqipfolëse. Prof. Bardhyl Demiraj. Sipas zonjës së gjuhës shqipe, ajo ka arritur në një përfundimin: “Gjuha shqipe dhe gjuha serbe janë gjuhë të familjes indoevropiane dhe në këtë rrafsh mund të kenë pika të përbashkëta të trashëguara nga paraardhëset e tyre”. Mos, or milet! Mos, ore të shkallmuar! Mos!

Dihet që lidhjet gjuhësore ekzistojnë kudo ndërmjet popujve, por autorja e thotë krejt ndryshe, ku, sipas saj, jo vetëm që serbët e shqiptarët kanë lidhje gjuhësore por ata e kanë, sipas saj, edhe të njëjtin paraardhës, që këtu po e sjellim edhe një herë, “Gjuha shqipe dhe gjuha serbe janë gjuhë të familjes indoevropiane dhe në këtë rrafsh mund të kenë pika të përbashkëta të trashëguara nga paraardhëset e tyre”. Kjo është diçka tjetër, tepër irrituese, sikur të na thoshte autorja se shqipja dhe serbishtja kanë huazuar nga njëra-tjetra fjalë që nga ardhja e tyre në Ballkan, po do e kishim kuptuar autoren, mirëpo kurrsesi nuk duhej të thuhej se shqiptarët dhe serbët kishin paraardhëset (këtu ajo e ndërlikon edhe më shumë qëllimisht apo jo me “ardhsi/ ardhësit apo ardhësi? Se paraardhës paskemi ne shumë tjerë apo një, e përbashkët, nuk arrij ta kuptoj se mbi çfarë bazash e argumente shkencore mbështetet autorja Anila Omeri në studimin e saj?

Po: “Ligjet fonetike dhe kronologjia e tyre na japin dorë t’u vëmë gisht toponimeve të lashta, vendbanimeve tona, oronimeve, emrave të maleve, qyteteve të moçme: Shkupi, Shari, Shtipi, Shkodër, Mat-i, Dri-ni, Lesh-Lezhë, Ishmmi, Buenë, Bunë, Durrës, Qafa e Prushit (Scupi, Scardus mons, Astibos, (us) Mathis, Drinus, Lissus, Issamus, Perustae, Pirustae). Është konstatuar se shumica e këtyre toponimeve të sapopërmendura janë ilire e zhvillimi i formave të sotme të tyre nga ato të moçmet ka qenë i mundshëm vetëm me ndërmjetësim të fonetikës historike të shqipes; gjuhët sllave, me të drejtë, janë përjashtuar, sepse në kohën e kryerjes së këtij procesi gjuhësor, bartësit sllavofolës të tyre, në ato kohë, po gjëllinin përtej maleve Karpate. (Idriz Ajeti: “Formimi i popullit shqiptar dhe i gjuhës së tij”). Zonja Omari jemi dakord me zotin Ajeti? Turpi kombëtar nuk ka se si ndryshe të shfaqet!

Duke vazhduar hulumtimet që i përkasin kësaj teorijeje (: “Gjuha shqipe dhe gjuha serbe janë gjuhë të familjes indoevropiane dhe në këtë rrafsh mund të kenë pika të përbashkëta të trashëguara nga paraardhëset e tyre” Anila Omari) , me dalin shumë përkrahës . Por të jemi të sigurtë që ata janë nga rradhet sllave, dhe nga rradhët e shqiptarëve që synojnë një shterrim të kombit, një shuarje të prejardhjes (origjinës) sonë dhe krijimin e një krijese artifiaciale me përmasa të të mëdhe të shurjës së saj (shqiptarëve fxh)

Kur erdhën sllavët në Ballkan? na gjetën neve këtu , apo ne pas disa shekujsh pasi ”që erdhëm si të pa strehë i gjetëm” ata ?

Tentime nga më të ndryshmet shekullore ose dy-tri shekullore për mohimin e çdo gjëje shqiptare , për habinë tonë vazhdojnë edhe sot. Kur do të ndalën? Mendoj se kurrë , pasiqë edhe nga vetë gjiu i ynë vazhdimisht po dalin mohsat e gjuhës, historisë dhe fytyrave tona kombëtare. Që të kemi një pasqyrë edhe më të qartë se si mohohet gjuha shqipe në qarqet akademike të huaja deshta të ju njoh edhe me një libër (prej shumë librave) të autorit sllovak Jan Kollar : ”Sláva bohyně a původ jména Slavův čili Slavjanův 1839 ) ”Lavdi Perendisë për emrin dhe gjuhën Sllave ”(1839)

Nga vetë titulli shihet se si dhe me çfarë krenari e flitet për gjuhën sllave.Nuk do të më kishte penguar aspak si libër sikur mos të kishte folë në gjuhën e sotme te Anila Omarit dhe të anilanave tjerë. Si popull të ardhur vonë në trojet ku janë ata janë munduar në mënyra të ndryshme që të paraqesin ”autoktoninë” e tyre.Për qëllimet e tyre shpërlarëse , sllavët janë munduar në çdo formë të neutralizojnë elementin shqiptar ; se me zhvlerësimin e çdo gjëje shqiptare i forcojnë pozitat e tyre prej hajni në Europë.

Është për t´ardhur keq se si munden ”kokat e ndritura” shqiptare të këndojnë në të njejtin grup koral , apo në të njejtën orkestër të marrin edhe rolin e violinës së parë.

Dihet që lidhjet gjuhësore ekzistojnë kudo ndërmjet popujve, por autorja (Anila Omari) e thotë krejt ndryshe, ku, sipas saj, jo vetëm që serbët e shqiptarët kanë lidhje gjuhësore por ata e kanë, sipas saj, edhe të njëjtin paraardhës, kurse Jan Kollar që më 1839 e thot që ja fjelët sllave në gjuhën e shqiptarëve : Arra=orech (arra)

At=ot otec (ati),Bagatia=bogatstwj (pasuria),Balta=blato ,Berber=barbjr ( fjalë jo shqipe) ,Borika=borowice, Briska=britva,Cuba=dëwa ,Секаn=cekan /kyg ,Ciap=cap, kozel ,Dera=dwére ,Derres=drzeti ,Drapar=neb, sradar, srp ;Dru=drwo ,Durog=darugi

Durim=dar Dzier=deru, drátí Eviiatikit=wlhky, wilgotny, pois Fangil thengjill=ugel uhel,Fliakà=Ык, blcenj, plamen Gati=gotow Gliep= slep lippitudo Gropa=grob, Gropos=brobjm polàbiti Grusht=grst, hrst,hubjm :Cheth=hodjm Ishprazin=prázen Fàngilthengjill=ugel uhel
Fliakà=Ык blcenj, plamen Gati= gotow Gliep=sr slep lippitudo Gropa=grob, hrob
Gropog=brobjm, polàbiti Grusht=grst, hrstCheth=hodjm I shpràzt=prázen
Liagin=láhwice, Liuga=lyzica Liupata=lopata Mace=raacka, kocka Miegula=magla, mhla ,Mrezià=mreza sak sjt, Mut=mut, kal, legno, [smutna voda] Nata, Nat=noc Nemec=nëmy
Nese e bëjmë një vështrim të thjeshtë të fjalëve ” sllave ” në gjuhën shqipe , shofim se ato janë fjalë të vjetra pellazgjike -ilire-shqipe se pse janë një rrokëshe (monosylabike), psh.

at, flak´, der`, çub´ e shumë tjera.Por le të mbetet në ndërgjegjën e gjuhëtarëve dhe tëna spjegojnë si duhet këtë ”huazim ”të shqipes nga sllavishtja

Përndryshe , për ata që duan më shumë le të referohen në: Sláwa bohyně a půwod gména Slawůw čili Slawjanůw: w listech k P. J. Šafařikowi By Ján Kollár(books.google.com)