dgreca – Page 5718 – Dielli

100 VJET PAVARESI-PËRKUJTOHET FIGURA E RIZBULUESIT TE FLAMURIT, FAIK KONICËS NË BRUKSEL

November 4, 2012 by dgreca

Pllakë përkujtimore për KONICËN në Rue d’Albanië, në Bruksel /

nga Agron Shele/

“…më 7 të Prillit 1939, Flamuri ynë

u çduk në gjak; edhe në qoftë se duket,

duket i lidhur me litarin e robërisë.

Por vazhdon së valuari lirisht në zemër

të çdo Shqipëtari që ka sedrë, nder dhe kuptim.

Edhe ka për të valuar sa kohë që të mbetet në faqe

të dheut një shqipëtar i vërtetë.”

Faik KONICA

Në kuadrin e 100-vjetorit të Shpalljes së Pavarësisë Shqipërisë, jeta social-kulturore e komunitetit shqiptar këtu në Bruksel është përfshirë nga një sërë aktivitetesh dhe eventesh të ndryshme, si :restaurimi bustit të Skënderbeut , takimet simbolike në Parlamentin Evropian, vendosja e pllakës përkujtimore të martirit dhe heroit Enver Hadri,i cili ishte themeluesit i së parës shoqtatë për të drejtat e njeriut, të drejta që sensibilizuan Komunitetin Evropian dhe atë Ndërkombëtar për dhunën dhe represionin serb në Kosovë, , takime të ndryshme me tematikë historike dhe letrare si dhe botimi antologjisë poetike në gjuhën frënge me rreth 80 autorë shqiptarë nga mbarë trevat shqiptare.. Nën këtë nismë “Shoqata Kulturore Konica”, në bashkëpunim me Shoqatën e Shkrimtarëve Shqiptarë në Belgjikë , në 27 Tetor 2012, organizuan një tjetër event të rëndësishëm, sikurse ishte vendosja dhe inagurimi i pllakës përkujtimore të personalitetit te madh kombëtar Faik Konica, në ish shtëpinë ku kishte jetuar, punuar dhe botuar gazetën “Albania”, si dhe orën letrare me të ftaurin special nga Uashigtoni Z. Ilir Ikonomi, autorin e librit “Faik Konica, Jeta në Uashington”.

Fillimi i aktivitetit do të niste në rrugën “Rue d’ Albania, rrugë në të cilën kishte jetuar Faik Konica , ku të gjithë pjesmarrësit dhe të ftuarit do priteshin sipas traditës shqiptare nga Znj Hadri, bashkëshorte e martirit Enver Hadri, dhe poseduesja e kësaj prone sot. Ngrohtësia e krijuar nga kjo familje tipike shqiptare, si dhe përfaqësimi pjesmarrësve nga gjithë trevat shqiptare do krijonte një sferë shumë të këndshme dhe shembull për tu ndjekur nga komunitetet e tjera shqiptare në vende të ndryshme të botës.Në këtë takim nderonin me pjesmarrjen e tyre ambasadori i Shqipërisë Z.Ilir Tepelena, ambasadori i Kosovës Ilir Dygolli ,përfaqësuesi ambasadës së Maqedonisë Daim Iliazi dhe përfaqësuesit shqiptarë pranë NATO-s .Vendosja e pllakës përkujtimore ishte nismë e drejtëpërdrejtë e komunitëtit shqiptar, Shoqatës “Konica” dhe mbështetje e komunës Sint-Gilles, në Bruksel. Fjalën e hapjes në cermoninë e inagurmit të pllakës përkujtimore e bëri Kryetari Shoqatës Kulturore “Konica” z. Genti Metaj, i cili foli për kontributin e Konicës në Bruksel, mesazhin e madh dhe rolin e Gazetës Albania në komunitet dhe më gjerë, si dhe potencialin e tij intelektual, potencial që u vu në shërbim të interesave të mëdha kombëtare. Ambasadori i Shqipërisë z Tepelena do përshendeste të pranishmit, do falenderonte inisiatorët, si dhe do ndalej në modelin e krijuar nga ky personalitet në fushën e diplomacisë. Më pas përshëndetën dhe ambasadorët e tjerë dhe së fundi fjalën përmbyllëse e mbajti historiani, poeti, përkthyesi dhe piktori Lek Pervizi. Përfaqësuesja e Shoqatës Kulturore “Konica” znj Alisa Aliu dhe ambasadori shqiptar Z Ilir Tepelena zbuluan pllakën përkujtimore mes duartrokitjesh dhe një sfere shumë të gëzushme për gjithë pjesmarrësit, duke e berë rrugën Albania më Shqiptare, më të plotësuar dhe më emblematike .

Përurohet libri i Ilir Ikonomit: “Faik Konica, jeta në Uashington”

Pas cermonisë së inagurimit të pllakës përkujtimore, pjesmarrësit u drejtuan për në sallën e Shërbimit Social të Hebrenjve, sallë ku zhvillohet shumica e aktiviteteve shqiptare dhe kjo jo rastësisht, por me domethënie të plotë për miqësisë dhe mirënjohjen e madhe që ka populli izraelit për mbrojtjen dhe ndihmën që ju afroi Shqipëria dhe shqiptarët gjatë viteve më të vështira të mbijetesës dhe egzistencës së tyre në Luftën e Dytë Botërore.

Për auditorin u zhvillua një bisedë e hapur me autorin e librit “Faik Konica, jeta në Uashington”, z. Ilir Ikonomi i cili kishte ardhur posaçërisht për këtë event përkujtimor nga Uashingtoni. Monitorimin e kësaj bisede mbi përmbajtjen dhe faktet historike të librit e animoi znj.Shqiponja Duro, koordinatore e Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptarë në Belgjikë. Biseda e hapur u ndal në rolin e Konicës si diplomat, marëdhëniet e tij me ish-Qeverinë e Zogut, replikat e tij me Fan Nolin, aspekte të krijimtarisë së tij eseiste, letrare…si dhe u cekën disa elemente nga karakteri i tij dhe jeta e tij private. Z. Ikonomi u ndal në faktin se Konica kishte armën më të fortë në atë kontekst kohor: erudicionin, ironinë, sarkazmën dhe humorin. Fakti që Konica, qysh djaloshar 20-vjeçar çeli gazetën Albania në Bruksel; dëshmojnë për formimin e tij të hershëm.

Në Uashington ai mbrriti me misionin e njohjes së vendit të vogël që ai përfaqësonte dhe këtë mision e kreu me sukses edhe mbasi ish-Qeveria e Zogut u rrëzua mbas pushtimit të vendit nga Italia (1939). Konica ishte në atë kohë-shton autori i librit- diplomati më i përgatitur se gjithë diplomatët e tjerë të botës. Kjo mund të ilustrohet edhe me marrjen e çmimit të Konicës “kapelja e lartë” nga revista më elitare në Uashington “Gjykatësi”.Përsa i përket replikave të tij me Nolin; ato kishin karakter konkurues, por në fund, në emër të idealit të përbashkët, ata pajtohen dhe se bashku takohen për herë të fundit në pallatin e vogël të Konicës (mbas pushtimit të vendit Konica nuk pranoi të përfaqësojë Qeverinë e pushtuesëve Italianë në Tiranë, dhe humbi kështu akreditimin si diplomat). Për auditorin, me rastin e 100-vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë, znj. Duro recitoi vargjet e Konicës për flamurin shqiptar:

“…më 7 të Prillit 1939, Flamuri ynë

u çduk në gjak; edhe në qoftë se duket,

duket i lidhur me litarin e robërisë.

Por vazhdon së valuari lirisht në zemër

të çdo Shqipëtari që ka sedrë, nder dhe kuptim.

Edhe ka për të valuar sa kohë që të mbetet në faqe

të dheut një shqipëtar i vërtetë.”

Faik KONICA

100 VJET PAVARESI-BAJRAM DAKLANI, FLAMURTARI I SHKUPIT

November 4, 2012 by dgreca

Clirimi i Shkupit dhe ngritja e Flamurit Kombëtar nga Bajram Daklani më 12 gusht të vitit 1912/

Që nga marrja e vendimit për luftë të përgjithshme, forcat kryengritëse shqiptare deri në fillim të gushtit të atij viti do të çlironin shumicën e fshatrave dhe qyteteve gjithë andej vilajetit të Kosovës dhe më gjerë./

Pas shumë përpjekjesh të pa suksesshme të elitës së atëhershme politike dhe intelektuale shqiptar për të arritur krijimin e një shteti kombëtar në hapësirat e katër vilajeteve të banuara nga shqiptarët dhe pranimin e autonomisë së këtij shteti nga ana e Perandorisë turke, nga 21 deri më 25 maj të vitit 1912, nën udhëheqjen e Hasan Prishtinës,do të organizohej Kuvendi i Junikut, ku në marrëveshje edhe me Ismail Qemalin dhe miratimin e udhëheqësve kryesor të kryengritjes,Bajram Curri, Isa Buletini, Bajram Daklani e shumë të tjerë, do arrihej vendimi për kryengritje të përgjithshme kombëtare.
Ndaj,që nga marrja e vendimit për luftë të përgjithshme, forcat kryengritëse shqiptare deri në fillim të gushtit të atij viti do të çlironin shumicën e fshatrave dhe qyteteve gjithë andej vilajetit të Kosovës dhe më gjerë.
Kurse më 9 gusht të vitit 1912,krerët e kryengritjes nën udhëheqjen e Hasan Prishtinës, do ti dorëzonin edhe një Memorandum komisionit të qeverisë perandorake turke, me një ultimatum 48 orësh,për pranimin e kërkesave të arsyeshme të shqiptarëve para se ta çlironin Shkupin.
Por pasi që qeveria turke edhe pas kalimit të këtij afati,nuk kishte dhënë përgjigje, luftëtarët shqiptar të grumbulluar në Ferizaj, përgatiteshin për çlirimin përfundimtar të Shkupit, kryeqytetit të Kosovës.
Për këtë qëllim,më 11 gusht nga Gjakova në Ferizaj kishte arritur edhe Bajram Daklani me luftëtarët e tij si njëri ndër udhëheqësit kryesor të luftës nga Krasniqja e Reka, i cili bënte pjesë në grupin e rangut të prijësve madhor të kryengritjes së përgjithshme kombëtare.
Si pjesëmarrës aktiv dhe strateg i shumë betejave të mëdha të zhvilluara gjithandej trojeve tona etnike, ai me 200 bashkëluftëtarët e tij trima,që me 12 gusht të vitit 1912,nga Ferizaj do të futej triumfalisht në kryeqytetin e sapoçliruar të Kosovës në Shkup ku sipas gazetës “Shkupi” të datës 19 gusht të vitit 1912, pas 500 vjetësh sundimi turk, Bajram Daklani i pari do ta ngrinte lartë dhe me krenari, Flamurin Kombëtar Shqiptar.

Ndërsa Hasan Prishtina me bashkëluftëtarët e tij dhe udhëheqësit e kryengritjes; Bajram Currin, Isa Buletinin, Idriz Seferin, Mehmet Derallën, etj.,ditët në vijim do të arrinin edhe ata në Shkup, ku do të vërshonin mbi 30 mijë luftëtarët shqiptar nga të gjitha anët, megjithëse shumica nga ta pa armatim apo vetëm me nga një kobure në brez. Pas çlirimit të Shkupit, si kryeqytet i vilajetit të Kosovës,Udhëheqja Shqiptare e luftës do t`i shkarkonte të gjithë qeveritarët dhe administratorët turq, si në Shkup ashtu edhe në qytetet e tjera të çliruara shqiptare kudo, duke liruar nga çdo funksion edhe përkrahësit e mbetur të perandorisë së shuar turke.

Kurse,Bajram Curri me të arritur në Shkup, pas marrjes së postë-telegrafit, ai me bashkëluftëtarët e tij, do të lironin nga burgu edhe rreth 1000 të burgosurit shqiptarë,të mbyllur nga turqit,që para çlirimit të vendit.

Me ngritjen e Flamurit kombëtar më 12 gusht të vitit 1912, nga Bajram Daklani në Shkup dhe çlirimin e tij si kryeqytet i Kosovës,jo vetëm se do trazohej e gjithë qeveria xhonturke e Perandorisë së atëhershme osmane,por kjo ngjarje historike për kombin shqiptar, do ta rrëzonte edhe vet kryeministrin e atëhershëm turk, Seid Pasha-in nga pushteti perandorak.

Kurse pas ardhjes së kryeministrit të ri, zhagitja disavjeçare e kërkesave shqiptare,më në fund më 18 gusht të vitit 1912 do të plotësohej por vetëm pjesërisht,pasi që edhe tani Qeveria Turke deklarohej zyrtarisht se i pranonte 12 por jo të 14 kërkesat, sa ishin të parashtruara, sipas dokumentit të njohur me emrin “14 pikat e Hasan Prishtinës” që kërkonin kryengritësit shqiptarë.Mjerisht,aty mungonin dy kërkesat kryesore dhe më të rëndësishmet për mundësinë e shtetformimit nga ana e shqiptarëve, të cilat dallonin nga të tjerat, dhe kishin domethënie të veçantë për ardhmërinë e Shqipërisë dhe Kombit tonë në përgjithësi. Megjithatë, Perandoria Turke as në momentet e fundit të ekzistencës së saj në Ballkan, nuk donte ti njihte Shqiptarët si Komb dhe as ta pranonte Shqipërinë si shtet, madje as si përcaktim hapësinorë e gjeografik në territorin e saj, për të cilat kryengritësit gjatë gjithë kohës kishin luftuar dhe ishin përpjekur,në mënyrë që të arrihej edhe ndërkombëtarisht pranimi i kombit dhe shtetit të tyre kombëtar.

Mospranimi i emërtimit të trojeve shqiptare si Shqipëri dhe mosnjohja e popullit tonë si komb-shqiptar,jo vetëm se ishin shumë dëshpëruese për kryengritësit,por ato vinin në pikëpyetje edhe ekzistencën e shqiptarëve në Ballkan. Madje,për fat të keq,as gëzimet e fitoreve të mëdha dhe liria e arritur pas 500 vitesh robërie, nuk kishin domethënie të plotë dhe as ishin jetëgjata për kombin tonë të vuajtur.

Bile menjëherë pas çlirimit të Vilajetit të Kosovës dhe ngritjes së Flamurit Kombëtar në Shkup,pranimi i vetëm 12 nga 14 pikat për autonominë e Shqipërisë etnike, nga Perandoria Turke do të mjaftonte për Fuqitë e Mëdha që të parashtronin kërkesat e tyre të vendosura për çarmatosjen e menjëhershme dhe të detyruar të shqiptarëve,ndalimin e të gjitha aksioneve luftarake dhe përfundimin sa më parë të kryengritjes së armatosur për mbrojtjen e tokave të tyre me armë.

Kjo gjë,vetëm pakë kohë më vonë do të vërtetohej se ishte parapërgatitje e dorëzimit pa luftë të trojeve tona kombëtare, vendeve pushtuese ballkanike të cilat me pëlqimin dhe miratimin e Fuqive vendimmarrëse të kohës, do të pushtonin dhe copëtonin pjesë të mëdha të kombit dhe atdheut të shqiptarëve.

Demobilizimi i detyruar i shqiptarëve nga Fuqitë e Mëdha

Deklarimi i Fuqive të mëdha për përfundimin e luftimeve dhe kërkesat e tyre për çarmatosjen me çdo kusht të kryengritësve shqiptar me arsyetimin se nuk do të pranohej rezultati i luftës së tyre çlirimtare dhe as ndryshimi i kufijve të Perandorisë Turke, detyruan Hasan Prishtinën dhe bashkëluftëtarët e tij që në fund të gushtit të vitit 1912 të pranonin kërkesat e Fuqive të Mëdha për çarmatosjen e luftëtarëve, dërgimin e tyre në shtëpi dhe ndërprerjen e aksioneve të mëtejme çlirimtare,pa dashjen e tyre.

Ndërhyrjet diplomatike dhe qëllimkëqija të Fuqive të Mëdha, të cilat nuk pranonin fare krijimin e një shteti shqiptar, sado i vogël dhe i kufizuar qoftë ai, siç ishin Rusia dhe Franca në atë kohë, kurse Anglia, Austro Hungaria dhe Italia, nuk pajtoheshin me formimin e një shteti të pavarur shqiptar sipas kufijve të Shqipërisë etnike në Ballkan, shkaktuan përçarje të mëdha në mes krerëve të kryengritjes së shqiptarëve, të cilët nuk e pranonin largimin nga Shkupi,detyrimin për demobilizim të dhunshëm dhe shkuarjen pa armë në shtëpi, para se të përcaktohej fati i Atdheut dhe ardhmëria e vendit të tyre, për lirinë e të cilit ata muaj me radhë në qindra beteja të ashpra kishin luftuar, kundër 60 mijë trupave pushtuese të Perandorisë Osmane.

Ndaj ,me të drejt, pjesa më e madhe e krerëve të kryengritjes së përgjithshme kombëtare, refuzonin me këmbëngulje çarmatosjen e shqiptarëve, gjë që vetëm pak kohë më vonë do të dëshmohej jo vetëm si veprim i ngutshëm dhe i pamenduara mirë, por edhe si gabim i madh dhe me pasoja fatale për kombin, ngase që nga momentet e para të çarmatosjes së shqiptarëve, kjo ishte shfrytëzuar hapur dhe pa asnjë ndrojtje nga shtetet fqinje për pushtimin e tokave tona të pambrojtura etnike.

Kështu që shtetet ballkanike, të trimëruara nga kjo çarmatosje dhe të nxitura nga Rusia,aksionet e tyre për pushtimin e tokave shqiptare i kishin filluar më herët,por më 26 tetor të vitit 1912, edhe zyrtarisht shpallën Luftën e ashtuquajtur të Aleancës Ballkanike, me arsyetimin absurd të spastrimit nga turqit, e cila nuk kishte arsye as qëllim tjetër përveçse okupimin e trojeve të sapo çliruara shqiptare.

Pas demobilizimit të dhunshëm të kryengritësve shqiptarë dhe dërgimit të tyre nëpër shtëpitë e veta, pushtimi i pjesëve më të mëdha të trojeve tona kombëtare nga ushtritë okupuese serbe, greke, bullgare dhe malazeze, pothuajse më nuk kishte të ndalur,aq sa për kohë të shkurtër shumica e tokave shqiptare, me përjashtime të vogla, pothuajse do të pushtoheshin në tërësi.

Tërheqja e ushtrisë turke dhe mashtrimi për mobilizimin e shqiptarëve

Pas demobilizimit të kryengritësve shqiptar,ushtritë e vendeve ballkanike grumbullimin e armatave të tyre pushtuese rreth e rrotull kufijve të atdheut kishin filluar ta kthejnë në fronte lufte dhe kërcënim të hapur ndaj vendit, të cilët vetëm prisnin urdhrin e nisjes së aksioneve për pushtimin e tokave tona kombëtare.

Para këtyre rreziqeve nga të cilat ishin trazuar së tepërmi shqiptarët ,dhe kishin nisur mobilizimin e tyre me çka kishin dhe si mundnin,ministri i luftës së ushtrisë perandorake,për qetësimin e gjakrave të ndezura kombëtare, kishte shpallur sa për sy e faqe, mobilizimin dhe armatosjen me mbi 50 mijë pushkë të vullnetarëve shqiptar,për mbrojtjen nga pushtimet e shteteve hegjemoniste fqinje të trojeve tona etnike.

Por mashtrimi i madh i tyre u vërejt që në fillim të luftimeve në frontin e gjatë, nga Rashka në Besianë,sidomos me rastin e sulmeve serbe në Merdare ku nga 14 deri më 18 tetor të vitit 1912,për pesë ditë e net me radhë do të zhvilloheshin luftimet më të rrepta për mbrojtjen e trojeve shqiptare nga pushtimet sllave, ku ushtria turke një ditë para fillimit të luftimeve do të tërhiqej nga vijat e frontit.

Pastaj si në çdo vend tjetër,kur para çdo sulmi të ushtrive serbo-malazeze, ushtrija turke tërhiqej nga fronti,ajo nuk veproi kështu vetëm në Merdare por edhe në Kumanovë duke lënë të vetmuar vullnetarët shqiptar jo vetëm pa ndihmë e orientim në zhvillimin e luftimeve nga oficer dhe ushtar të perandorisë por edhe pa municion e armatim të premtuar për qëndresë dhe ndaljen e marshimeve të armikut në trojet tona.

Kjo për fat të keq do të vërtetohej edhe një herë më tepër në gjithë përmasën e saj tragjike edhe gjatë luftimeve të zhvilluara në mbrojtjen e Kumanovës,nga 22 deri më 24 tetor të vitit 1912,kur edhe këtu pas një qëndrese të shkurtër nga fronti do të tërhiqej ushtria turke dhe në luftime do mbeteshin vetëm vullnetarët shqiptar, të cilët sipas dëshmive të oficerëve turq,edhe pse të mbetur pa armatim e municione, për shqiptarët nuk kishte zmbrapsje.

Ata, heroizmin e tyre më së miri do ta dëshmonin me flijimin në luftë jo vetëm të vullnetarëve por edhe të gjithë efektivit të luftës së Batalionit shqiptar kundër mese 126 mijë ushtarëve të armatës së parë serbe që kishin mësyrë Kumanovën,pas tërheqjes nga fronti të armatës turke të vardarit.Sipas shkrimeve të historisë sonë kombëtare, për mbrojtjen e Kumanovës vetëm Idriz Seferi, kishte arritur që në rajonin e Moravës dhe Karadakut ti mobilizonte mbi 6 000 luftëtarë shqiptar, të cilët edhe pse të lënë vetëm, të tradhtuar dhe mbetur pa armatim e municione nga ushtria turke, për 7 ditë e net me radhë do të luftonin heroikisht me gjithë çka kishin dhe mundnin,ku shumë nga ta edhe do të binin trimërisht duke mbrojtur vendin nga pushtimet serbe.Këto vërtetohen edhe nga dëshmitë e shumta të oficerëve turq nga luftërat ballkanike,të cilët shprehen se shqiptarët edhe pas tërheqjeve të herëpashershme të ushtrive turke nga frontet e luftës,jo vetëm se nuk do të tërhiqeshin edhe ata nga vend-luftimet por për mbrojtjen e atdheut të tyre, do të luftonin me aq trimëri, sa që vetëm për mbrojtjen e Kumanovës, do të vriteshin mbi 10 mijë mbrojtës vullnetar të vendit, me ç`rast me nder dhe heroizëm të rrallë e të pa parë deri atëherë në frontet e luftës, do të binte edhe i gjithë efektivi i batalionit të ushtarëve shqiptar.

Ndaj kjo dihet botërisht dhe nga të gjithë se Kumanova,në duart e pushtuesve serb, do të binte vetëm pas rënies së mbrojtësve shqiptar, pasi që ushtria turke, ishte larguar që më parë nga fronti i luftës,kështu që me 26 tetor të vitit 1912 edhe Shkupi do të binte pa asnjë kundërvënie të ushtrisë perandorake turke,ngase shqiptarët e ç`armatosur dhe të braktisur nga kjo ushtri e cila u kishte premtuar atyre ndihmë dhe armatime ,nuk kishin më mundësi që duarthatë të organizonin ndonjë qëndresë të fortë luftarake.

Madje në rrethinat e Shkupit në nëntor të vitit 1912,derisa ata përpiqeshin për riorganizimin e rezistencës kombëtare atje,do të ziheshin me tradhti edhe prijësit e qëndresës shqiptare si Hasan Prishtina, Idriz Seferi,Nexhip Draga e disa udhëheqës të tjerë të lëvizjes kombëtare shqiptare, nga të cilët për lirimin e tyre ,ushtria pushtuese serbe do të kërkonte nënshkrimin e një DEKLARATE për “Besnikëri ndaj Serbisë”.
Por heronjtë e luftës dhe qëndresës së trojeve tona për asnjë kusht as çmim, madje as me kërcënimin për jetë që e përdorte kundër tyre Serbia, nuk do të pranonin një poshtërim të tillë nga pushtuesi të cilin do ta luftonin gjatë gjithë jetës, ndaj edhe u dërguan dhe mbyllën në burgun e Beogradit, ku vetëm pas ndërhyrjeve të fuqishme të Anglisë dhe Austro-Hungarisë e ndonjë diplomacie tjetër evropiane, ajo do të detyrohej që me 16 maj të vitit 1913, ti lironte ata.
Pas burgosjes së prijësve kryesor të qëndresës kombëtare, vërshimet e ushtrive pushtuese ballkanike,pothuajse më nuk kishin të ndalur. Madje ushtria serbe nën udhëheqjen e gjeneralit gjakatar Jankoviq, jo vetëm se kishte hyrë thellë në tokat shqiptare por ai mu në pragun e planifikuar të shpalljes së pavarësisë kombëtare, me shpejtësi do t`i afrohej Shqipërisë së mesme dhe Elbasanit,i cili kishte mësyrë Durrësin dhe planifikonte daljen në bregdetin shqiptar e me këtë edhe pengimin e tërësishëm të shpalljes së Pavarësisë së Shtetit Shqiptar.

Ndaj si pasoj e këtyre zhvillimeve dramatike për vendin dhe kombin, plani për shpalljen e pavarësisë së Shqipërisë në Durrës,jo vetëm se do të anulohej, por tanimë rrezikohej më shumë se asnjëherë më parë edhe vet shpallja e Pavarësisë së Shqipërisë, sikur Isa Buletini dhe gjeneral Mehmet Deralla,me bashkëluftëtarët e tyre të mos arrinin që në momentet e fundit,të ndalonin turrin e marshimit të ushtrisë serbe dhe bllokimin e saj në mes të Drinit të Bardhë dhe Drinit të Zi, për ç`shkak,heroi Isa Buletini i zënë nga luftimet, nuk mundi që më 28 Nëntor, por një dit pas aktit të shpalljes së Pavarësisë Kombëtare,të arrinte në Vlorë.

Gani Qarri Cyrih, nëntor 1912

SALI GJUKA, DELEGAT I KOSOVËS NË KUVENDIN E PAVARËSISË

November 4, 2012 by dgreca

“Rrofshin ata fatbardhë, që do të bëhen mesues në Arbërinë e lirë!”/

Nga: Prof. Murat Gecaj-publicist e studiues-Tiranë/

Sali Gjuka ose i njohur dhe Sali Gjukë Dukagjini, lindi në qytetin e Pejës, në vitin 1876, në një familje me tradita të shquara atdhetare. Mësimet e para i mori në vendlindje, ndërsa të mesmet në Shkup, ku familja e tij u vendos si shkak i përndjekjeve të pushtuesve osmanë. Pasi kaloi vështirësitë e kohës, mundi të regjistrohej student në Fakultetin e Drejtësisë, në Selanik. Pas mbarimit të studimeve, nisi punën në gjykatën e atij qyteti dhe e vijoi veprimtarinë në shërbim të çlirimit të Atdheut të robëruar.

Në vitin 1909, megjithëse ilegalisht, Sali Gjuka punoi pa u lodhur për çeljen e shkollës shqipe në Pejë. Ndërsa në vitin 1910, me përkrahjen e atdhetarëve Bajram Curri, Hasan Prishtina etj., u bë mësuesi i parë i shqipes për nxënësit shqiptarë, në shkollën Normale dhe Gjimnazin e Shkupit. Aty pati përkrah atdhetarin e njohur Bedri Pejani.

Gjatë jetës, Sali Gjuka u mor gjerësisht edhe me studime në fushat e gjuhës, historisë, etnografisë etj., shumë nga të cilët i publikoi në shtypin e kohës. Të gjithë ata përshkohen nga ndjenjat e larta atdhetare, nga dashuria e pakufishme për traditat tona të çmuara, që këshillonte t’ua edukojmë breznive të reja.

Në vitet e kryengritjeve të mëdha mbarëpopullore antiosmane të viteve 1910-1912, Sali Gjuka u dallua si një luftëtar e veprimtar i shquar, ndër më popullorët e kohës. Me nismën e tij, në prill 1912 u formua në Selanik, Klubi i ri me emrin kuptimplotë “Bashkimi”, i cili propogandoi edukimin e ndjenjave atdhetare, përhapjen e gjuhës e të arsimit shqip.

Në Nëntorin e stuhishëm të vitit 1912, Sali Gjukën do ta gjejmë përsëri përkrah luftëtarëve e mendimtarëve më në zë të kohës. Me thirrjen, që u kishte bërë atdhetari i flakët, Ismail Qemali, drejt Vlorës udhëtonin sa e sa delegatë, përfaqësues të popullit luftëtar, nga e gjithë Shqipëria e trojet tjera shqiptare. Ndërmjet tyre, si përfaqësues nga Kosova dhe delegat i Pejës, Gjakovës, Plavës e Gucisë, ishte dhe atdhetari e mësuesi i palodhur i gjuhës shqipe dhe i ndjenjave atdhetare, Sali Gjukë Dukagjini.

Në aktin përfundimtar për Shpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë, i cili ka nënshkrimet e 60 delegatëve, pjesëmarrës të Kuvendit të madh të 28 Nëntorit 1912, përkrah emrave të Ismail Qemalit, Isa Boletinit, Luigj Gurakuqit, Nikollë Kaçorrit, Jani Mingës, Dervish Himës, Bedri Pejanit, Babë Dudë Karbunarës e atdhetarëve të tjerë, dallohet qartë dhe firma e Sali Gjukës. Ky ishte një vlerësim i merituar, që i bënte atij populli shqiptar për përpjekjet e shumta dhe sakrificat e mëdha, që kishte bërë deri atëherë për lirinë e pavarësinë e Shqipërisë. Kuvendi i Vlorës, duke marrë parasysh veprimtarinë e gjerë atdhetare të Sali Gjukës, e zgjodhi atë këshilltar në përbërjen e Pleqësisë (Senatit), detyrë që e kreu me përgjegjesi.

Në kohën e qëndrimit në Vlorë, Sali Gjuka ishte ndihmës i ministrit të Arsimit Luigj Gurakuqi. Së bashku me kolegët, ai shkroi programin e Qeverisë për zhvillimin e arsimit, në Shqipërinë e lirë dhe të pavarur. Për këtë gjë dëshmojnë dhe artikujt e botuar me firmën e tij, në gazëtën “Përlindja e Shqipnisë”. Janë domethënëse fjalët e tij: “Si çdo komb edhe shqiptarët më të madhen rëndësi do t’i japin degës së arsimit, se vetëm këtu e shohin dhe duhet ta shohin shpresën e qytetërimit”. Po kështu, urimi e thirrja: “Rrofshin ata fatbardhë, që do të bëhen mësues në Arbërinë e lirë!” (Nga gazeta “Përlindja e Shqipërisë”, gusht, 1913).

Në janar 1913, ai nisi nga puna drejtor i arsimit për qarkun e Beratit, që përfshinte edhe Fierin e Mallakastrën etj. Menjëherë, Sali Gjuka hapi shkollën Normale të përkohëshme, ku do të përgatiteshin mësuesit e parë dhe do të kualifikoheshin mjaft të tjerë. Pjesa më e madhe e tyre ishin nga Kosova, të cilët më pas shkuan në vendlindje, ku çelën shkolla në gjuhën amtare. Gjithashtu, ranë në sy puna e zelli i madh i tij për çeljen dhe funksionimin e mjaft shkollave shqipe, në ish-qarkun e Beratit

Megjithëse shërbeu drejtor për arsimin në atë qark, Sali Gjuka nuk u shkëput nga ngjarjet politike e shoqërore të kohës. Ai ishte ndër organizatorët e Kongresit të Lushnjës, përkrahu Revolucionin e Qershorit 1924 dhe masat demokratike të Qeverisë së Fan Nolit etj.

Personaliteti i shquar Bajram Curri, duke njohur e çmuar lart veprën atdhetare dhe ndihmesën e Sali Gjukë Dukagjinit në fushën e arsimit dhe të shkollës kombëtare shqipe, iu përgjigj kështu Fan Nolit, kur ky i kërkoi mendim për postin e ministrit të Arsimit, në Qeverinë Demokratike, që doli nga Revolucioni i Qershorit 1924:

“Si unë vetë, ashtu dhe tërë kosovarët e çmojmë plotësisht rëndësinë që ka Ministria e Arsimit dhe prandaj kemi të mëdhe dëshirën që atë vend ta zejë një njeri kompetent, i zoti i punës dhe që të ketë dhënë prova në jetën e vet të sakrificave, që bëri populli ynë…Këto cilësi i gjejmë mjaft të shkëlqyeshme në personin e Sali Gjukës”.

Armiqtë e ndoqën hap pas hapi trimin luftëtar e të ditur, Sali Gjuka. Në vijim të përndjekjeve të mëparshme, në vitin 1920 e intriguan për një faj, të cilin nuk e kishte kryer. Saliun e akuzuan se, gjoja, kishte marrë pjesë në vrasjen e Abdyl Ypit. Për këtë aesye e dënuan 10 vjet burg, 4 nga të cilat i vuajti.

Pas fitores së Revolucionit të Qershorit 1924, kur e liruan të pafajshëm nga burgu, S. Gjuka punoi pak kohë drejtor i shkollës plotore të Beratit. Por e kuptonte se vuajtjet e shumta të jetës dhe sëmundja e tuberkulozit po e mposhtnin. Kështu, i mbylli sytë përgjithnjë në atë qytet, më 25 tetor 1925.

Sali Gjukë Dukagjini është nderuar me titullin e lartë, “Mësues i Popullit”, me këtë motivacion: “Patriot i shquar dhe veprimtar i palodhur për përhapjen e arsimit e të mësimit të gjuhës shqipe; mësues i gjuhës shqipe në Normalen e Shkupit; pjesëmarrës në Kuvendin Kombatar të Vlorës për shpalljen e Pavarësisë; drejtues dhe organizator i arsimit tonë kombëtar, në shtetin e pavarur shqiptar, në vitet 1912-1920”.

Fjalë vlerësimi e nderimi për të kanë thënë: Prof.dr. Aleksandër Xhuvani, Akademiku Aleks Buda e të tjerë. Me artikuj e studime, sidomos në vitet e fundit, gjithnjë e më tepër Sali Gjuka po bëhet i njohur në trojet shqiptare. Në vitin 1991, Dr. Muhamet Pirraku ribotoi në Prishtinë gramatikën e tij shqip-turqisht, të përkthyer në shqip dhe të pajisur me shënime e të paraprirë me një jetëshkrim të tij. Një shkollë e mesme në Urën Vajgurore të Beratit ka vite që mban emrin e nderuar të Sali Gjukës. Me jetën e tij, ai frymëzon breznitë e reja për t’iu përkushtuar sa më shumë Atdheut e diturisë.

Në jetëshkrimin, që u botua kur ndërroi jetë Sali Gjuka, u thanë dhe këto radhë profetike: “… Emri i tij do të shkruhet me shkronja të arta në mermerin e famës”. Ndërsa një poet beratas , ka thurur edhe këto vargje domethënese, për Sali Gjukë Dukagjinin: “Emri yt i ndritur, / balli i shkollës sonë,/ shikoje, moj Vlorë,/ Berat e Kosovë !”.

Festa madhështore e 100-vjetorit të shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë, na bën të ndihemi krenarë për bij të tillë të shquar, si Sali Gjukë Dukagjini, të cilët, me pushkë e penë në dorë, ia përkushtuan jetën e tyre lirisë e përparimit të gjithanshëm të Atdheut tonë.

Tiranë, 4 nëntor 2012

Dy shkrime të Sali Gjukë Dukagjinit:

PËR ZHVILLIMIN E ARSIMIT NË SHQIPËRI

Si çdo komb edhe shqiptarët ma të madhen randësi kanë me i dhanë degës së arsimit, se vetëm këtu e shohin, duhet me e pa uzdajën e qytetnimit.

Veç me përparimin e arsimit mund të humbet o të tretet mjegulla e errësisë së verbueshme; kështu fitohet lumnia e shekullit qi ndohemi, ndryshe nuk shitohet kulshedra e padijes.

Lirimi i Shqipnisë prej Turqisë ka me kjenë kobi i paditunisë.

Sundimi shqiptar e vendoi që të çilet në çdo sundimtari nga një Normale përgatitore, në të cilat si nxanës do të pranohen ata qi kanë këto kushte:

a) Kush ta ketë krye së pakti shkollën ruzhdije o çdo shkollë qi asht baraz me te;

b) Ata shqiptarë qi kanë kjenë kudo mësues;

c) Kush s’ asht me ndonji sëmundë të ngjitshme;

ç) Ata qi s’i kanë shkue të tridhetë vieçët;

d) Kush mundet me dalë fitues në provimt’ të së hymes.

Pranimi i mësuesvet nuk do të jetë nji me t’atyne qi s’janë rrye me këtë mjeshtëri të bekueme.

Ata qi janë kjenë mësues nën rrogë të qeveries do të përgjigjen: pak këndim e shkrim; nji grimë nga gjeografia fillestare; mirë prej katër punëve të numërimit.

Tjerët do të provohen: mirë nga katër punët e numërimit, prej numrit të coptueshëm; shkurtazi nga gjeografia e historia edhe prej shkrimit e këndimit.

Sundimi ynë ka marrë parasysh të varfnit, prandej atyne qi u provohet skamja, kur mos t’jenë me shtëpi ku ndodhet Normalja, do t’u japë nga gjashtë mexhide në muej.

Ministria e Arsimit i urdhnoi të gjithë sundimtarët qi të zanë nga nji shtëpi për shkollë Normale; t’i kryejnë të tana të mbetat.

Pra, tashti detyra e madhe iu varet atdhetarëvet për me ia ngashnjye popullit arësimin, për me ia u tregue nevojën, dobien, shenjtnien e ditunien. Ata qi janë të zotët e mësimit, ata qi guxoin me thanë se jemi therorët e Shqypnies, le të mundohen për zgjimit të zogjëvet të saj.

Vetëm me arsim munt ta shpëtoim Atdheun prej çdo shkelmit të mallkuet.

Gjer mos ta hiekim ndryshkun e Turqisë, sa të kenë fuqie paria, qi kënaqet tyke thithë gjak në kurriz të gjindes shqyptare; gjer mos të mësohet njerëzia qi asht për t’u adhurue gja, përveç nomit; deri të dihet ma e madhja nderë, vdeka për të bamet të detyrës; sa mos ta dimë qi trimnia asht urtësia e se theroria asht vdekë në luftë tu i dhanë pat zyrtari, s’munt të bahet as njana prej atyne qi dishrohen. Këto nevojë na i tregon prova, do të na i mësojë arsësimi me rreze driatare të saj.

Kush e do jetimin (jetesën,-shënimi im,-M.G. ) e Shqyptaries, të vrapojë e të hyjë në këtë ushtrie për me luftue me padijen.

Rrnofshin ata fatbardhë, qi do të bahen mësues në Abnie të lirë!

S.Gj.D.

( Sali Gjukë Dukagjini,në gazetën ” Përlindj’ e Shqypnies “, botim i

Qeverisë Kombëtare, Viti I, Vlorë, 24/6, gusht 1913)

RROTULL DËSHIRIT KOMBËTAR

“Ballkani asht për gjinden e tie; çdo komb Evropas ka te drejtë me e sundue vetë-veten”

Shumitsa e dijetarëvet t’ Evropës, ma të teprit e shkrimtarëvet të drejtësisë ndërkombëtare kienë tue thirrë e thanë, se Ballkani asht për gjinden e tie, çdo komb Evropas ka të dreitë me e sundue vetë-veten. N’atë kohë të mnershme ankimet, vaitimet e Bullgarëve e të Grekëve ishin tue u ndie deri në kupë të qiellit. Atë herë Bullgarët kienë tue u thirrë, tu’ u pre fyta-fytaz, tue u vra kamba në dorë, me tradhtarë të tyne, me grekë e me ushtrien Turke.

Si Bullgarët ashtu edhe Grekët ishin tue liftue e u përpiekshin me mish e me shpirt për me ia këputë shtatit Turk Maqedonien, d.m.th. qafën. Atë herë Shqypnia s’ish tue tregue gjallnie per vete, kie tue ndejë si mos me kienë; zani i saj kie ngurrue e s’u ndiete ku; ishim si mos zot ma keq, po si nji bulk qi pranon çfarë do zotnie e kuiton se asht le, ka kienë e duhet me rrnue gjithmonë në robni.

Shqypnia kie tue u njoftë si nji vend i shkretë me nierëz të pa veshë e të pa gojë; prandej ish tu’ u bisedue se si me u pjestue ndermjet fuqivet e qysh me na farue prej jetet. N’atë kohë të terqethshme, të parët e qeveries me ç’do mënyrë e fuqie marriet të tyne u ndimoishin anmiqe ,tue na e pre giuhën, tue na i mshelë shkollat, tue na i dënue e dëbue të ritë; tue dërgue metropolit serbi në Dibrë, tue shpifë ngatrrime fetare. Fletoret e kombit sundues, të tanë të këndueshmit shqyptarë i paraqitshin si të pa fe, italian, austriak e të padishmit: t’ egrë e të flliqët; por mos të harroim se vet ishin të pa besë e gjith qysh me nder ne. Shpirti i tyne dote me kienë sundues, ata nuk kienë anmiqët e gjuhës, të flamurit e të dijetarëvet të vetë, pra sallde kah kto pika kienë ma fisnikë se na!

Shqypnia kie si sod me plagë faruese e me krymba helmuese; po me shkolla të huja e me vese tradhtare.

Qeveria zyrtarisht e shtrengote shqyptarin orthodoks me u njoftë grek, katolikun e dite latin; kështu pra ajo dote me na fshie prej faqes së dheut. Na me e pasë hupë giuhën, patëm me u njoftë të pa asnjë të dreitë, kreit si muhamedanët e Maqedonies.

Dikur qeveria i pat njoftë për shqyptarë do faqezie të pa shokë, si: Arif Hiqmetin e Kumanovës e Sulejman Amborien e Korçës. Njeni prei tyne e thjeu qafën prei kalit në rangë të Serbies, tu u mundue me e prishë e me e poshtnue Atdhenë, tietri ditë për ditë po i lutet Evropës për me lanë Grekien në Shqypnie. Ah, i mjeri sy verbti shqyptar edhe sod po i parapëlqen njato farë këshillime fikashpijet e të njasi farë nierëzve.

S.G.D.

(Sali Gjukë Dukagjini, gaz. “Populli”, nr.41, e mërkurë,

28 prill 1915 ,faqe 4 )

SHQIPERIA E EDITH DURHAMIT

November 4, 2012 by dgreca

NGA DORIAN KOCI/

Revolucioni industrial, përparimet teknologjike dhe përmirësimi i mjeteve të komunikimit nga gjysma e dytë e shekullit të XIX krijuan premisat që udhëtimet edhe në distanca më të largëta të botës të mos ishin më të gjatë, shumë të lodhshëm dhe të vështirë. Si rezultat i këtyre zhvillimeve, numri i udhëtarëve britanikë që vazhduan të vizitojnë Ballkanin vazhdoi të rritej ndjeshëm veçse shtysa për ta vizituar atë dhe qëndrimi ndaj tij fillon të ndryshojë. Nëse në gjysmën e parë të shekullit të XIX , Filohelenizmi dhe romanticizmi ishin kauza që sollën shumë udhëtarë britanikë në rajon, tashmë shtysat dhe qëndrimi ndaj tij përcaktohet nga udhëtimi në vetvete duke e zgjeruar hartën dhe me vendet e tjera të Ballkanit, si Serbi, Mali i Zi, Bullgari e Rumani dhe politika britanike porsa i përket Çështjes Lindore. Për herë të parë kemi dhe dukurinë e femrave udhëtare , gjë që dëshmon se tashmë udhëtimi ishte bërë një fenomen i stabilizuar mirë në kulturën britanike, sidomos në atë Eduardiane.

Në mes udhëtarëve që vizitojnë Ballkanin dhe që ka lënë gjurmë ende në viset që ajo përshkoi është Mery Edith Durham(1863-1944). Ajo ishte 37 vjeç kur ndërmori udhëtimin e saj të parë në Ballkan më 1900. Ky udhëtim do të kishte një efekt të dyfishtë: në jetën e saj dhe për antropologjinë dhe etnografinë e rajonit. Së pari që nga zbulimi i Malit të Zi, Serbisë dhe Shqipërisë dhe për 14 vjet me radhë ajo do të kalonte pjesën më të madhe të kohës dhe të angazhimit të saj intelektual dhe politik në udhëtimet nëpër Ballkan. Së dyti përvoja dhe materiali i mbledhur gjatë këtyre udhëtimeve përbejnë ndoshta koleksionin më të pasur të kulturës popullore dhe sociale të mbledhura nga ndonjë udhëtar i huaj gjatë kësaj kohe. Por përveç kësaj Durham ishte një grua udhëtare me interesa të gjera dhe e përfshirë në shumë aktivitete të ndryshme. Edhe pse ajo njihet më mirë si një etnografe, ajo ishte gjithashtu një gazetare korrespondente , punonjëse sociale dhe aktiviste politike.[1]Edhe pse interesi i saj për Ballkanin e thënë me fjalët e saj nisi nga dëshira “vetëm për të udhëtuar dhe për një ndryshim”[2]ka të ngjarë se duke qenë një artist mund të jetë inspiruar nga ditari i Edward Lear, “Journal of a Landscape Painter in Albania”.[3]

Edith Durham shkroi dhe botoi një sërë veprash monumentale dhe artikujsh për historinë, etnografinë, intrigat politike dhe antropologjinë e Ballkanit. Historianët e mëvonshëm të Ballkanit kanë përdorur rregullisht citime nga veprat e saj ku sipas Noel Malcom ajo ishte “një nga vëzhguesit e huaj me perceptimin më të mirë të ngjarjeve”[4]. Veprat e saj sipas rendit kronologjik janë: “Through the Lands of the Serb” (1904), “The burden of the Balkans “(1905) ,”High Albania“(1909) ,”The struggle for Scutari” (1914) ,”Twenty Years of Balkan Tangle “(1920) ,”The Sarajevo Crime (1925) dhe “Some Tribal Origins, Laws and Customs of the Balkans” (1928).

Në shkrimet e saj të mbushura gjithë informacion për Ballkanin fillon e merr jetë një perceptim më realist i rajonit dhe ka një distancim shumë qartë nga qëndrimi pro-otoman i udhëtarëve të tjerë britanikë. Ajo është nga të parët udhëtarë që njeh dhe bën të qartë p.sh dallimin midis otomanëve dhe shqiptarëve myslimanë si një kombësi e veçantë. Po kështu në veprat e saj shqiptarët nuk thirren me emërtimin e gjuhës turke-arnaut , por me emrin që popullsia e identifikon veten si Shkypitiar[5]. Kjo gjë ndodh pasi Durham nuk ishte e ngarkuar emocionalisht me një kulturë të antike dhe rrjedhimisht nuk është e influencuar nga Filohelenizmi, gjë që mund ti sillte paragjykimin për të kërkuar dhe emërtuar çdo gjë në greqisht në rajon si Leake rreth një shekull më parë. Për më tepër ajo nuk ishte e përfshirë politikisht në shërbimin diplomatik si ky i fundit dhe as kish ndonjë qëllim si Edward Lear(1812-1888) për të pikturuar peizazhe mbresëlënëse ndaj kur vizitoi në Ballkanin e gjeti aty Çështjen Lindore dhe zgjodhi si qëllim të udhëtimeve të veta njohjen sa më mirë të Ballkanit dhe paraqitjen sa më të drejtë të problemeve politike në rajon. Udhëtimet e saj mund të ndahen në dy periudha. Në periudhën e parë 1900-1908 ajo mësoi shumë gjëra për popujt, gjeografinë dhe historinë e rajonit. [6]Është kjo koha kur ajo bën vëzhgimet më të thella për rajonin dhe mundohet tu japë përgjigje shumë nga intrigave ballkanike lidhur me pretendimet territoriale pas tërheqjes së mundshme të otomanëve nga Ballkani. Durham edhe kur bie viktimë e këtyre intrigave si është rasti kur në librin e saj të parë “Through the Lands of the Serb” shkruan se “Shkodra nuk është vetëm një vend interesant për tu vizituar nga Cetina; por i përket me të drejtë historisë serbe”[7] duke sugjeruar saktë se kujt duhet ti përkasë qyteti pas tërheqjes së otomanëve por nuk mënon që “dhjetë vjet më vonë” -si pasojë e udhëtimeve dhe njohjes më të mirë të realitetit-“ti protestojë komunitetit ndërkombëtar kundër sulmit malazez dhe serb ndaj Shkodrës, duke konsideruar se i gjithë vilajeti i Shkodrës ishte me kombësi shqiptare.”[8] Është po kjo koha kur ajo i kushtoi një vëmendje të veçantë grupeve etnike dhe fetare të Ballkanit dhe mënyrës sesi ato konkurronin për të fituar njohje ndërkombëtare në periudhën kur e zgjimit të ndjenjave kombëtare[9]duke u munduar të japë një pasqyrim sa më të saktë të tyre. Edhe pse ajo udhëtoi në Serbi, Bosnje dhe pjesën më të madhe të kohës e kaloi në Malin e Zi, Durham pjesën më të madhe të shkrimeve të veta ia kushtoi Shqipërisë. Në fakt ka autorë që e akuzuan se për njëanshmëri kur ajo mbronte kauzën e shqiptarëve, por duke vëzhguar realitetin në Ballkan , shqiptarët në fakt ishin më të pambrojturit pasi kombet e tjera të Ballkanit i kishin krijuar shtetet e tyre nacionale, kurse ata ishin ende nën Perandorinë Otomane. Në pazaret që bëheshin në Çështjen Lindore shqiptarët dhe territoret e tyre lakmoheshin nga të gjithë fqinjët ballkanikë. Durham, duke qenë në mes të këtyre intrigave ishte në dijeni të tyre prandaj dhe denoncimi i saj merr një vlerë të madhe historike. Durham në kundërshtim me udhëtarët e tjerë britanikë , nuk ka paragjykime ndaj popullsive në Ballkan dhe as kompleksin e superioritetit kulturor ndaj kulturave ballkanike. Kështu p.sh. ajo nuk ngurron të denoncojë dhe keqadministrimin e Bosnjës nga Austro-Hungaria më (1906), kur shumica e udhëtarëve britanikë e lavdëronin atë.[10] apo të denoncojë dhe pushtetin kolonial anglez kur viziton Egjiptin më 1911 duke shkruar se “unë nuk mund të dëshiroja të isha një vendas nën sundimin britanik me asnjë lloj çmimi.”[11]Ajo nuk kishte asnjë paragjykim kundër ndonjë besimi të veçantë fetar, dhe nëse ajo e gjeti Ballkanin të çuditshëm dhe të ri ajo në të njëjtën kohë ishte shumë e predispozuar për të treguar ngjashmëri midis fiseve të Shqipërisë së veriut dhe atyre të vendlindjes së saj Londrës së veriore. Nëse fiset shqiptare parashikonin të ardhmen nga eshtrat e gjoksit të pulave , anglezët e parashikonin atë nëpërmjet fallit në dorë dhe spiritualizmit[12]. Kjo lloj përqasje ndaj Ballkanit, origjinaliteti i prezantimeve dhe përshkrimeve të gjalla të aventurave të saj i siguruan jo vetëm lexues të shumtë në Britani por dhe njohje si autoritet i veçantë në fushën e etnologjisë dhe antropologjisë.

Periudha e dytë e udhëtimeve të saj (1910-1914) karakterizohet kryesisht nga përfshirja e saj në aktivitetin politik të shqiptarëve dhe asistencën sociale ndaj popullatës së keqtrajtuar nga otomanët pas kryengritjeve të shqiptarëve më 1909-1910 e sidomos asaj të 1911. Që në udhëtimin e saj të parë Durham do të tregojë interesim politik për fatet e këtyre popullsive , por kjo periudhë është momenti kur diskursi i saj do të fitoj dhe një qëndrim të qartë politik. Nëse sërish gjithë udhëtarët britanikë të kësaj kohe, ishin konform politikës pro otomane që ndiqte Britania në rajon në kuadër të Çështjes Lindore, Durham është kundër kësaj politike dhe qartazi sulmon administratën turke për mënyrën sesi qeveriste popullsitë e krishtera. “Unë isha rritur duke i konsideruar turkun si një individ të virtytshëm. Tani asnjëherë nuk e kaloj kufirin e tij pa shpresuar se shumë shpejt do mund të behesha dëshmitar i tërheqjes së tij nga Evropa”.[13]Ajo kishte marrëdhënie të ngushta me shumë figura të rëndësishme të politikës malazeze dhe shqiptare dhe shpesh herë u bë zëdhënësja e ngjarjeve politike të Ballkanit në shtypin evropian. Durham punoi si korrespondente e disa gazetave kryesore britanike si “The Manchester Guardian”, “Pall Mall Gazette“dhe “Times”, në të cilat ajo përcolli gjithë dinamizmin, intrigat dhe tensionin e Ballkanit. Në ketë sens artikujt e saj përveç se shërbejnë si dëshmi të momenteve të ndryshme politike që kaloi Ballkani, si kryengritjet shqiptare dhe luftërat ballkanike, janë përgjegjëse dhe për krijimin e imazhit të dhunshëm të Ballkanit në Britani. Tmerret dhe masakrat e luftërave ballkanike u përcollën drejt për së drejtë tek publiku britanik, duke e bërë këtë fundit të meditojë dhe reflektojë për këtë cep të largët të Evropës. Është pikërisht ky moment kur sipas Todorovës në gjuhët evropiane hyn kuptimi i fjalës to “balkanize”- i cila do të thotë të ndahet apo të fragmentohet[14].Natyrisht që Durham nuk ishte e ndërgjegjshme se po ndikonte në krijimin e një etike kulturore negative për Ballkanin, pasi ajo që ishte më imediate për të ishte emetimi i saktë i fajtorëve të kësaj kasaphane. Denoncimi i ambicieve të nacionalizmit të pafre të serbëve ,malazezve,grekëve dhe bullgarëve shpesh herë u interpretua si ekzagjerim i tepruar i saj dhe se shkaqet e këtyre luftërave ishin më tepër jashtë Ballkanit sesa brenda tij. Gjithsesi përsëritja e ngjarjeve në vitet 90’ në Ballkan tregoi se shumë nga prognozat e saj ishin të sakta dhe shumë studiues dhe politikanë e rilexuan për të kuptuar sërish rrënjët e konflikteve. Ky tipar e bën atë krejt të veçantë nga gjithë udhëtarët e tjerë britanikë që vizituan Ballkanin, pasi ky rilexim mund të quhet kthimi tjetër i saj në Ballkan gjë që si ka ndodhur asnjë udhëtari tjetër britanik.

Bibliografi:

Andre Hammond. The uses of Balkanism: Representation and Power in British Travel Writing, 1850-1914. The Slavonic and East European Review, Vol.82,No.3(Jul.,2004)

Christian Medawar. Mary Edith Durham and the Balkans 1900-1914. McGill University, Montreal September 1995

John Hodgoson “Edith Durham Traveller and Publicist” Black Lambs and Grey Falcons: Women Travellers in the Balkans edited by John B. Allcock and Antonia Young, Bradford University Press

Maria Todorova. “Ballkani imagjinar” Instituti I Dialogut &Komunikimit. Tiranë:2004

Mery Edith Durham. Through the Lands of the Serb London, 1904

Noel Malcolm. Bosnia, A Short History. London: MacMillan London Limited, 1994

[1] Christian Medawar. Mary Edith Durham and the Balkans 1900-1914.McGillUniversity,Montreal September 1995, faqe 136

[2]Po aty faqe 9

[3]Po aty faqe 9

[4] NoelMalcolm,Bosnia, A Short History,London: MacMillan London Limited, 1994, faqe 140

[5] Christian Medawar. Mary Edith Durham and the Balkans 1900-1914.McGillUniversity,Montreal September 1995, faqe 15

[6] Christian Medawar. Mary Edith Durham and the Balkans 1900-1914. McGill University, Montreal September 1995, faqe136

[7] Mery Edith Durham. Through the Lands of the Serb London, 1904, faqe 96

[8] Christian Medawar. Mary Edith Durham and the Balkans 1900-1914.McGillUniversity,Montreal September 1995, faqe 20

[9]Po aty faqe 19

[10] Shih për më tepër Andre Hammond. The uses of Balkanism: Representation and Power in British Travel Writing, 1850-1914. The Slavonic and East European Review, Vol.82,No.3(Jul.,2004) faqe 601-624

[11] Christian Medawar. Mary Edith Durham and the Balkans 1900-1914.McGillUniversity,Montreal September 1995, faqe 53

[12] John Hodgoson “Edith Durham Traveller and Publicist” Black Lambs and Grey Falcons: Women Travellers in the Balkans edited by John B. Allcock and Antonia Young, Bradford University Press, faqe 8

[13] Mery Edith Durham. Through the Lands of the Serb London, 1904, faqe 96

[14]Shih për më tepër Maria Todorova. “Ballkani imagjinar” Instituti I Dialogut &Komunikimit. Tiranë:2004

MAJOR AHMET LEPENICA “SHKON” NË VLORE PER 100 VJETOR

November 4, 2012 by dgreca

NGA GËZIM LLOJDIA/

Në kuadër të 100 vjetorit të Pavarësisë kombëtare Universiteti “PAVARËSIA”,Klubi i shkrimtarëve ”Petro Marko” organizoi promovimin e librit:“Major Ahmet Lepenica, Komandant i Përgjithshëm i Trupave Kombëtare në Luftën e Vlorës, 1920” shkruar nga studiuesi Enver Memisha- Lepenica.

Studiuesi Msc Gëzim Llojdia duke hapur këtë takim tha se:Ky botim i plotë i studiuesit Lepenica përbënë në vetvete një dritare të re për vet mënyrën e të shkruarit,analizën e fakteve ,dokumentet e paraqitura në gjuhën origjinale dhe faksimile të tyre , kujtime dhe folklori ,gazete dhe të gjitha mjetet që të dëfrejnë rrugën e të vërtetit. Lëvizjet e tyre deshifrojnë pikërisht pozicionimin e tyre atdhetar por sikurse frymën,që e përdorën për hyrjen fortësisht të mençur në këtë lëvizje shqiptare. Flitet se nga kohët e rilindjes kombëtare një gen i shqiptarizmit,filloi të lëviz tek këta patriot. Ky gen erdhi ,por u forcua duke u ruajtur i shenjtë tek shqipfolësit. Numërohen të këtij geni të shqiptarizmës i përkasin edhe familja Lepenica .1-Në rrafshin politik. Figura e Ahmet Lepenicës është patriotizmi , që ushqeu ,shqiptarizmin gjatë gjithë kohës së ndritshme të përndritjes tonë kombëtare. Me frymën e tij patriotike, Bashkohës i Mustafa Qemalit , bashkëluftëtar dhe mik i Ismail Qemalit, mbrojtës i Pavarësisë Kombëtare 1912-1913, çlironjës i krahinave të jugut të Shqipërisë më 1914. Komandant i Përgjithshëm i Trupave Kombëtare në Luftën e Vlorës, 1920, 2-I ndërgjegjësoi se fati i kombit ishte në duart e shqiptarëve në këto kohë të mjegullta ishte shqiptarizmi. Fati i tyre ishte qëndrueshmëri i lidhur me kombin,fati i të cilit gjendej në plluskimin e pushtimeve të huaja sidomos pas luftë së Vlorës Nuk ka asnjë ndryshim frekuence në qëndrimet e tij patriotike gjendet Komandant i Krahut të Vjosës, në vitin 1921, Qarkkomandant i Xhandarmërisë së Gjirokastrës në vitin 1922, udhëheqës i Revolucionit të Qershorit 1924, kontribuues i shquar në hallet dhe problemet e krahinës së Mesaplikut deri në shuarje pra deri në këputje të shpirtit në vitin 1941.

Gezim Zilja studiues ju referoi rreth librit te studiuesit Lepenica Këto ditë, në kuadrin e 100 Vjetorit të Pavarësisë, në qarkullim libri “Major Ahmet Lepenica, Komandanat i Përgjithshëm i Trupave Kombëtare në Luftën e Vlorës”.Libri është shkruar nga studiuesi i palodhur Enver Memishaj-Lepenica dhe përfshin një numër të konsiderueshëm dokumentash të kohës mbi jetën dhe veprimtarinë e njërit prej njerëzve më të shquar të Labërisë,“E një veterani pa njollë” siç thotë autori, që gjithë jetën ia kushtoi luftërave për liri e pavarësi të Shqipërisë. Personazhe të tillë të fuqishëm si ai i Ahmet Lepenicës kanë qenë pak të njohur sidomos gjatë periudhës së diktaturës. Megjithatë populli i krahinës së Vlorës nuk rreshti së ngrituri këngë për bijtë e vet që që i dolën zot dhe në kohët më të zeza. Ai do të këndonte: Kush e prishi Italinë/Osmëni me dy Qazimë/Bimbash Ahmet Efendinë. Janë vetëm tre vargje ku jepet një epope e tërë që të trondit: Që Italia u mund (u prish,) që prijësit e asaj lufte ishin Osmën Haxhiu, Qazim Kokoshi, Qazim Koculi dhe natyrisht oficeri i lartë (Bimbash) major Ahmet Lepenica.Pas përmbysjes së diktaturës mundësitë për studimin e figurave hisorike pak të njohura më parë u bë më e madhe. Tashmë në dispozicion të studiuesve u vu gjithë arkivi me dokumentat historike shqiptare dhe të huaja. Por ende janë të pakët ata që “guxojnë” e i futen atij deti të pafundëm të arkivave, thjesht për të nxjerrë në dritë të vërtetën historike, të një ngjarjeje, apo të jetës së një njeriu të vetëm. E them këtë sepse kjo lodhje e stërmundim dmth të rrëmosh në arkiva për vite me rradhë nuk sjell kurrfarë përfitimi material madje shpesh paratë për botimin paguhen nga xhepi i autorit. Kjo ka të bëjë ama me dashurinë e tij (të studiuesit) për figura të tilla që nuk duhen harruar, ka të bëjë me dashurinë për të vërtetën, me dashurinë për historinë e popullit shqiptar dhe më thjesht me dashurinë dhe respektin për vendlindjen dhe atdheun. Nuk janë terma të tepërta nuk është mbivlerësim. Ata që merren me punë të tilla e dinë që pasi je rropatur me vite të tëra në gjurmimin e gjetjen e dokumentave, në sisteminin e rregullimin e tyre dhe në fund ke në dorë një libër në dorëshkrim, është shumë e trishtueshme të vraposh ( kjo është pjesa më e vështirë) sa andej këndej për të “lypur” të holla që libri të shohë dritën e botimit. Gjithsesi “Major Ahmet Lepenica…”e pati fatin të dalë në qarkullim bashkë me falënderimet ndaj dhuruesve që me sa duket nga numri i madh i tyre janë rrogëtarë ose pensionistë. Është një nga dhuratat më të bukura që i bëhet lexuesve shqiptar në kuadër të festimeve të 100 Vjetorit të Pavarësisë.Në faqet e para zoti Memishaj rreket të bëjë një përshkrim të shkurtër të Vlorës dhe veçanërisht të Lepenicës së tij të dashur në rafshin historik, pa harruar të përshkruajë bukuritë e vendlindjes. Me një sinqeritet të madh ose si i thonë nga anët e tij me zemër në dorë ai shprehet: Ky libër është produkt i dashurisë për vendim tim, për fshatarët e mi, për Labërinë, sepse siç ishte Lepenica, ishte tërë Labëria, siç vuante Lepenica vuante krahina e Mesaplikut, e Labërisë dhe e gjithë Shqipërisë.( Ahmet Lepenica, fq 21) Dhe më tej: “Unë kam synuar të nxjerr në dritë karakterin, mendësinë dhe shpirtin atdhetar të këtij luftëtari, duke e vënë në vendin që meriton. Dramës së historisë sonë t’i kthejmë personazhet realë ashtu siç kanë qenë. (Ahmet Lepenica. Fq. 23). Dhe këtë premtim që zoti Memishaj e bën që në fillim e shohim të shpaloset faqe pas faqeje duke hedhur dritë jo vetëm në figurën e luftëtarit patriot por edhe të shumë figurave të tjera bashkëluftëtarë ose jo me major Ahmet Lepenicën.Në libër autori ndalet në jetën e heroit, nga fëminija, gjatë shërbimit ushtark në ushtrinë turke, si bashkëluftëtar i Qemal Ataturkut, veprimtarinë e tij para dhe pas shpalljen së Pavarësisë në Vlorë, pjesëmarrjen në Luftën e Vlorës, në mbrojtjen e Kongresit të Lushnjes, luftën e tij për të mos lejuar copëtimin e Shqipërisë, mardhëniet me qeverinë e Nolit, deri sa mbylli sytë atje në Lepenicën e dashur. Faqe pas faqeje nëpërmjet materialeve dhe dëshmive shikojmë si rritet figura luftëtarit dhe atdhetarit të madh Ahmet Lepenica. Mendoj që një kulmet e veprimtarisë së tij është epopeja legjendare e Luftës së Vlorës të cilën autori, na i përshkruan me hollësi duke e mbështetur në dokumentat e shumta të kohës. Ahmet Lepenica do të caktohej nga Komiteti i Mbrojtjes së Vlorës “…si Kumandant i Përgjithshëm i Trupave Kombëtare, duke u pështetur në burrërinë dhe në atdhetarësinë tuaj. Ngarkohe me këtë barrë shumë të shenjtë dhe të rëndë…” Ahmet Lepeneca Fq. 99Më vonë do ta shohim si Shef të Shtabit të Trupave Kombëtare dhe Komandant të Gjindarmërisë, gjithmonë të angazhuar në atë luftë të shenjtë deri në mbarimin e saj.Në librin e Enver Memishajt, shikojmë dhe një sërë komandantësh, luftëtarësh e udhëheqësish kryesisht lebër, që drejtuan atë luftë heroike me një nga fuqitë ushtarake më të mëdha të kohës ose si thuhet në këngë “Me një mbret dyzet miljonë”. Autori zbërthen me pjekuri e bën një analizë të hollë për atë luftë titanike dhe me të drejtë del në përfundimin se: “Patriotët që bënë Kongresin e Lushnjës dhe luftën e Vlorës, rishpallën edhe një herë Pavarësinë Kombëtare dhe bënë të mundur që më 17 dhjetor 1920, Lidhja e Kombeve ta njihte Shqipërinë me kufijtë që ka sot.” (Ahmet Lepenica Fq 206.)Nëse nuk do të zhvillohej ajo luftë e madhe, e pakrahasueshme dhe e papërsëritëshme nga mënyra dhe koha që u zhvillua, Shqipëria ndoshta nuk do të ishte kjo që kemi sot por gjysma e saj, por edhe mund tu ishte dhuruar andej-këndej italianëve, grekëve e serbëve. Në kuadrin e 100 vjetorit të pavarësisë, libri është një dhuratë e çmuar për kombin shqiptar, jo vetëm se na njeh me një nga heronjtë dhe udhëheqësit kryesorë të asaj lufte por edhe pse tregon shpirtin e pamposhtur e patriot të shqiptarit, tregon se historia e popullit tonë është një histori plot luftra, përpjekje, sakrifica e therori për atdheun e dashur. Dy muaj para njëqind vjetorit të shpalljes së pavarësisë megjithë mëtimet e çuditëshme që vihen re tek-tuk për t’i zhvendosur kremtimet dhe heronjtë sipër Tiranës, akti i Shpalljes së Pavarësisë dhe Lufta e Shenjtë e Vlorës e vitit 1920, me gjithë heronjtë e tyre, vijnë natyrshëm, pa bujë, me një shkëlqim diellor ngahera më të fortë për të na treguar se kjo Shqipëri u bë me penë e pushkë nga bijtë e bijat e shqiptarëve nga çdo cep e vatër ku ata jetonin. Për Luftën e Vlorës At Shtjefën Gjeçovi do të shprehej: “Në luftë të Vlonës luftoj besa e trimnija kundra fuqijet e dijet… Filluen luftën të pështetun në shpresë të ndihmës së Perëndisë e të bashkimit vëllazëror, e patën sosë a me mbetë të gjithë në lam të luftës ose me shpërthye dyert e hekurta e ledhet e çelikta të armiqve.. Hytë ngathnjyes në Vlonë në atë Vlonë kreshnike e cila kurdoherë e ka pas dëftye veten se ndër deje i vlon gjaku fjesht shqiptar. “ Shtjefën Gjeçovi. Gazeta Mbrojtja Kombëtare faqe 21-28 viti 1920.Libri i Enver Memishajt është një monografi serioze e shkruar plot dashuri, sinqeritet për heroin Ahmet Lepenica, dhe rrok një faqe të lavdishme të historisë së trevës së Labërisë e më gjerë. Monografia është shkruar me një gjuhë të rrjedhshme por shpesh e ngarkuar me dialektalizma që autori mendoj se i përdor qëllimisht për të theksuar se barrën më të rëndë të Luftës së Vlorës e mbajtën bijtë e Labërisë. Mendoj së qëndrimi i autorit lidhur me vlerësimet e Ago Agajt dhe sidomos Eqerem Bej Vlorës ndaj figurës së Ahmet Lepenicës mund të ishte më i qetë dhe objektiv, pavarësisht nga argumentat e autorit. Lexojmë në libër, fq.300 “ Eqerem bej Vlora, sikundër ka derdhur vrer, mashtrime, poshtërime e denigrime ndaj të gjithë bashkëqytetarëve të tij, heronj të Vlorës…. ashtu shpif e mashtron edhe për Ahmet Lepenicën….” Po kështu përmendja e shpeshtë e emrit të Ahmet Lepenicës dhe vlerave të tij në çdo faqe libri, të jep përshtypjen hera-herës se vetëm ai ishte kryesori në atë luftë, kur mjaft figura të tjera qoftë dhe ajo e Qazim Koculit si Komandant i Përgjithshëm anashkalohen ose përmenden shkarazi. Gjithsesi këto janë vrejtje fare subjektive që nuk e ulin aspak vlerën e librit dhe figurës së heroit legjendar Ahmet Lepenica. Për ta mbyllur do të përmendja fjalët e historianit të njohur e respektuar vlonjat, Prof. Dok. Bardhosh Gaçe. Ai vlerëson: “ Me pasurinë e dokumentave, provave dhe fakteve, Ahmet Lepenica, portretizohet e jepet si një apostull i shqiptarizmës, i mbuluar nga mjegulla e kohës padrejtësisht…. Dhe monumentin që prisnim për Ahmet Lepenicën ja ngriti Enver Memishaj me këtë libër.”Nje analizë e plotë e librit sigurisht do të këërkonte një angazhim më të madh dhe dhjetëra faqe të shkruara. Qëllimi i kësaj përmbledhje të shkurtër është të “lajmërojë”lexuesit për botimin e tij dhe të zgjojë interesin e tyre.

Aktori i teatrit “Petro Marko” Vasillaq Godo reciton Hymni i Vlores të shkruar nga poeti dhe ishkryetari i abshkisë Vlorë Ali Asllani.

Mësuesi Begë Karefil Begajj referon temen :Mbi veprën e Enver Memishaj-Lepenica “Major Ahmet Lepenica, Komandant i Përgjithshëm i Trupave Kombëtare në Luftën e Vlorës, 1920”,

Si mësues dhe bashkëfshatar i Enverit tha ai,ndjehem krenar për këta personalitete të shquara të fshatit tonë, por edhe për Enver Lepenicën që ka zbuluar dhe evidentuar veprën atdhetare të këtyre dy burrave duke bashkangjitur emrin e tij me bijtë më të mirë e atdhetar që ka nxjerrë vendlindja jonë, Lepenica. Jeta e heroit të këtij libri Ahmet Islam Canaj që në histori hyri me emrin Ahmet Lepenica, fillon si ushtar i Perandorisë Osmane dhe që për merita trimërie e zotësi ushtarake u gradua oficer, por zemra e tij rrahu vazhdimisht për atdheun e tij. Sado me gradë e pozitë në Perandorinë osmane, kur erdhi momenti në vitet 1911 – 1912 , nuk pyeti më për grada e ofiqe por iu përgjegj thirrjes së atdheut, me dëshirë, me zemër e me besim se edhe Shqipëria do të bëhej.

Libri është ndarë në katër pjesë: Pjesa e parë: Jeta dhe vepra e major Ahmet Lepenicës, pjesa e dytë: Në krahët e këngës popullore, pjesa e tretë: Bashkëluftëtarë dhe personalitete të shquara në jetën e Ahmet Lepenicës, pjesa e katër: dokumente. Të katër pjesët janë harmonizuar e lidhur organikisht si vazhdim të njëra tjetrës. Libri është pajisur me kronologjinë e jetës së Ahmet Lepenicës, burimet dhe bibliografia nga Arkivi Qendror i Shtetit Shqiptar, Instituti Historisë dhe Biblioteka Kombëtare, faksimile të dokumenteve historike dhe fotografi, literature e gjerë historiografike, kujtime të botuara, folklor, shtypi i kohës dhe në fund indeksi i emrave të njerëzve, gjë që do të thotë se jemi para një punimi të mirëfilltë shkencor, që duhet të tërheqë vëmendjen e një mase të madhe të lexuesve dhe të elitës kulturore shqiptare. Me këtë libër, Z. Enver Memishaj, ka e përballuar me sukses një punë voluminoze studimore, që kërkon gjithë jetën e njeriut dhe ja ka arritur qëllimit që me kompetencë shkencore, me fakte, dokumente të shumta, me analizë, argumente bindëse e të pa kundërshtueshme mbështetur edhe në shtypin e kohës edhe në folklor t`i ngrejë major Ahmet Lepenicës monumentin e munguar dhe t`i kthejë historisë sonë një personalitet të shquar. E gjithë kjo punë voluminoze dhe cilësore tregon bagazhin kulturor që zotron autori, pasionin për të kërkuar të vërtetën, dashurinë për atdheun dhe vendlindjen. Në kapitullin “Rëndësia e Luftës së Vlorës” autori citon elitën e kulturës, studiuesve dhe historianëve tanë të cilët kanë arritur në të njëjtin përfundim, në mirëkuptim të plotë se Lufta e Vlorës hodhi në erë planet antishqiptare të Fuqive të Mëdha në Konferencën e Paqes në Paris, në vitin 1919 dhe 1920 dhe vendosi fatin e Shqipërisë dhe për pasojë Shqipëria në dhjetor të vitit 1920, për herë të parë në historinë e sajë u njoh edhe nga bota si shtet i pavarur. Vlerat e studiuesit Enver Memishaj – Lepenica duken edhe në kapitullin “Lufta e Vlorës nuk mund të zhvleftësohet”, në të cilin autori polemizon dhe hedh poshtë shumë përfundime dhe shtrembërime të pa drejta dhe të pa bazuara të disa studiuesve që kanë shkruar apo e kanë përmendur Luftën e Vlorës. Major Ahmet Lepenica, si një veteran pa njollë i çështjes sonë kombëtare, është renditur në radhën e atyre figurave që me përkushtim iu gjendën atdheut në ditët më të errtë, me re të zeza, të vështira, pa menduar asnjëherë se çdo të fitonin për vete. E me të vërtetë, autori thekson se ai, major Ahmet Lepenica, nuk mori e nuk pranoi asgjë, në fund të Luftës së Vlorës, për kontributin e shquar që ai dha në shërbim të atdheut, siç vepruan udhëheqësit e tjerë të asaj lufte.

Myrteza Mar Kryetar i klubit ‘Petro Marko” Vlorë tha :Enver Memishaj vjen këtë here me një libër vërtet me vlera te medha jo vetëm histroike. patriotike, arkivore por edhe letrare artistike. Te shkruash per historinë dhe protagonistet e saj eshte detyre dhe e drejte jo vetëm qytetare, por edhe morale, intelektuale dhe atdhetare. Autori i 9 librave, z Memishaj e ka realizuar me se miri këtë obligim ne librin qe kemi ne duar. Puna e madhe dhe me pergjegjesi e autorit tregojnë jo vetëm mundin, por edhe kujdesin për te na dhënë ne masne e duhur, ne kohen e duhur, ne vendin e duhur historik e politik vlerësimin per nje nga figurat e ndritura jo vetëm te Vlores, por Atdheut…Pasi lexon këtë libër te lindin natyrshëm jo vetëm dëshirat për te uruar autorin, por edhe te meditosh thelle për atë errësire qe ka mbuluar shume themele te historisë. Ndaj theksova me larte se është detyre e gjithë intelektualeve dhe historianeve qe te gërmojnë edhe nen themele sepse historia dhe lavdia, ashtu si edhe turpi e tradhtia nuk janë gjethe vjeshte. Pa kontributin e shqiptareve te* vërtetë nuk do kishte rezistence ndaj pushtuesve te shumte shekullore. Pa këtë kontribut nuk do kishte ndërgjegjësim dhe udhëheqje te masave te gjera te popullit për liri e pavaresi. Pa këto kontribute nuk do kishte dhe nuk ka histori….Autori e portretizon heroin e vete nen dritën e se vërtetës se madhe dhe e shoqëron atë me fakte te gjalla .

Laureta Petoshati publicistë solli fakte të reja nga libri “Major Ahmet Lepenica,

Sot ne bote, per te qene udhëheqës, duhet te jesh i pajisur me inteligjencen eraocionale. Inteligjenca emocionale është aftësia për te njohur, pranuar, menaxhuar dhe kontrolluar emocionet e vetvetes, se te tjereve dhe te disa grupeve. A nuk e bene këtë drejtuesit e Luftës se Vlorës? Po. Me ane te fakteve ata krijuan nje ushtri, nje shtab, një prefekture. Emocioni qe i donte ata drejt fitores ishte atdheu. Ne mos duhej te clirohej, te paktën, me vdekjen e tyre te shpëtohej nderi i tij, sipas motos: ” O Vloren, o vdekjen!” Ata ishin njerëz me shkolle, me pasuri, me virtyte. Gjithsecilit, iu ngarkua detyra sipas aftësive. Per ta treguar kete gje, Enver Memishaj, përdor edhe vete inteligjencën emocionale. Behet shume i ndjeshëm, duke i studiuar personazhet ne gjerësi dhe ne thellësi te fakteve. Duke i kuptuar ata ne te gjitha dimensionet, kërkon qe te binde lexuesin ne ate qe thote. Kjo është aftësi, apo një mjet qe e ndihmon lexuesin per te zbërthyer shume gjera, te cilat kane mbetur enigmatike, si dhe shume shprehje apo fjali, qe ne ndonjë rast duken te thjeshta, por ne fakt kane filozofi te holle popullore dhe kthehen ne epistemologjike si shprehja, qe i thotë Alem Mehmeti te urtit Ismail Qemali, kur po u vinte ushtria turke: “Tipeshk ne det dhe une ujk ne pyll!”, qe do te thote ti do te ikesh matane detit, ndërsa unë do te dal kacak, por si sinonim ka lirinë ashtu si ta jep mëma natyre. Ndërsa flet per udhëheqësit e Luftës se Vlores, ai nuk harron pa përmendur getat e fshatrave, njerezit e thjeshte, barinjte, te renet, vendos listat e tyre emër për emër. Lufta e Vlorës ishte lufta e fisnikeve. Fisnikëria nuk tregon vetëm shkalle shoqërore te larte, por vlera shume te larta ne sherbim te atdheut dhe njerëzimit. Për ti treguar këto vlera atdhedashurie, autori përdor edhe poezi, te cilat e spikatin me shume historinë dhe heroizmin, si per shembull vargjet e poetit vlonjate Kudret Kokoshi, për Toto Bolenen:

“Dhe ne grushtin e gelikte krrab’n e berrave mbertheje…/Me ate kerrabe historike, kundrejt Historise veje!”

Aktori Vasillaq Godo recitoje poezinë Toto Bolena të shkruar nga Kudret Kokoshi.

Fahri Shaska kumtojë rreth figurës së Ahmet Lepenicës dhe qëndrimit të tij si dhe mohimit që i është bërë në shumë botime të viteve të shkuara kur emri i tij nuk përmendet .

Albert Habazaj analizoi figurën e patriotike të Ahmet Lepenicës duke ju referuar studimit të hollësishëm bibliografik.

Mësuesi, Shpresim Kasaj, Kryetar i shoqatës” Armeni” do tu referohet pasqyrimin fakteve ne luftën e Vlorës nxjerr nga libri. Nga familja Ahmet Lepenices, përshëndeti Irfan Canaj.

Autori i botimit të librit Enver Lepenica tha se në hartimin e kësaj vepre kanë ndihmuar me konsulencat e tyre: Dr. Bujar Leskaj, Dr. Iliaz Gogaj dhe Prof. Nestor Nepravishta. Vlerësimi i librit është bërë nga Prof. Dr. Bardhosh Gaçe, Mjeshtër i Madh.