LIDHJET E ELBASANIT ME KOSOVËN DHE….KUJTESË

October 2, 2015 by dgreca

NGA MAKENSEN BUNGO-New York/

Dihet, që Fuqitë e Mëdha, para një shekulli , për të plotsuar dëshirat e satelitëve të tyre shovenistë, e copëtuan territorin shqiptar. Gjithashtu dihet se këto shtete satelitë, me beteja të vazhdueshme dhe masakra të përgjakëshme u munduan të realizojnë pastrimin etnik të atyre krahinave dhe asimilimin e popullsisë së tyre.

I gjithë kombi shiptar, brenda trojeve shqiptare dhe në mërgim, këtë vendim të padrejtë dhe antishëqiptar të Fuqive të Mëdhaja në Konferencën e Londrës në vitin 1913 e kundërshtoi me forma dhe mjete të ndryshëm pamvarësisht se nuk ia arriti plotësisht qëllimit. Njëkohësisht ai iu kundërvu forcërisht edhe këtyre forcave shoveniste të fqinjëve tanë me të gjithë mjetet e kohës dhe pengoi realizimin e pastrimit etnik dhe asimilimin e popullsisë të atyrë krahinave të cunguara. Një rol të rëndësishëm në këtë fitore të madhe me rëndësi kombëtare , përvec atdhedashurisë të popullit të atyrë krahinave të cnguara, e luajti edhe lidhja e popullsisë e shtetit shqiptar me ate të krahinave të robëruara.

Unë në këtë material do të mundohem të paraqes lidhjet e Elbasanit me Kosovën tonë heroike në realizimin e kësaj fitorje. Këto lidhje në qytetin e Elbasanit janë të herëshme, vazhduan për një kohë të gjatë dhe vazhdojnë edhe sot dhe janë të ndryshme ,nga ato të qyteteve të tjerë si në kohë,mjete dhe në mynyrat se si u realizuan. Së pari si person kryesor në lidhjet e Elbasanit me Kosovën duhet përmendur atdhetari i madh elbasanas Aqif Pasha , Aqif Bicakciu , i cili gjithë jetën e tij mendoi dhe punoi për Shqipërinë dhe për veprimtarinë e tij atdhetare për shpalljen e pamvarësisë së Shqipërisë është quajtur krahu i djathtë i Ismail Qemalit . Ky personalitet i politikës shqiptare i asaj kohe tok me atdhetarët e tjerë të qytetit të Elbasanit , organizoi në vitin 1913 një protestë të madhe kundër vendimeve të Konferencës së Londrës të vitit 1913 , që copëtonin trojet shqiptare . Ky atdhetar i madh gjithashtu përmendet, se priti me dhëmbshuri dhe bujari gjithë ato familje kosovare që kishin lënë vendin e tyre nga tmerri i shovenizmit serb dhe i ishin drejtuar Elbasanit.Ishin burra e gra, pleq e fëmijë , që i kishin përzënë forcat shoveniste serbe nga shtëpijat e tyre . Me këtë veprim ai burr shteti dhe atdhetar i madh shpalosi bujarinë e qytetit rë Elbasanit për vëllezërit kosovarë.

Për lidhjet e Elbasant me Kosovën duhet përmendur edhe atdhetari Sali Hida , sepse ka marrë pjesë si luftëtar në kryemgritjet e Kosovës të viteve 1910 , 1011 , 1912 , se ka nduhmuar në hartimin e Memorandumit të Gërces për kërkësat e kryengritësve kosovarë dhe ka kundërshtuar vendimet e Konferencës së Londrës të viti 1913 për ndarjen e trojeve shqiptare në interes të Serbisë.

Duke e ditur , se ky njeri ishte djali i një opingari, arrijmë në përfundimin se kjo lëvizje në kundërshtim të vendimeve të Konferencës në fjalë ishte e të gjitha shtresave të shoqërisë shqiptare Në qytetin e Elbasanit një lagje është e banuar vetëm nga kosovarë. Janë të vendorur këtu , se janë viktima të genocidit serb të atij fillim shekulli, që kaluam. Banorët e qytetit të Elbasanit me banorët kosovarë të asaj lagjeje kanë shkuar dhe vazhdojnë të shkojnë në harmoni të plotë. Midis këtyre janë bërë edhe martesa.

Lidhjet e Elbasanit me Kosovën janë sidomos në fushën e arësimit , jo vetëm se Elbasani është një qytet me një kulturë të lashtë , por më shumë nga shkolla Normale , shkollë kjo që është krenaria jo vetëm e Elbasanit , por e mbarë Shqipërisë , por që sot , në mënyrë të padrejtë u mbyll , duke u zëvendësuar me një gjymnaz të zakonshëm. Historia e arësimit shqiptar nuk mund të arrihet e plotë pa përmendur këtë shkollë dhe historisë së qytetit të Elbasanit i është nënvleftësuar një kapitull nga lavdija e atij qyteti.

Dihet që kjo shkollë , e para shkollë e mesme shqiptare, u hap në vitin 1909, dhe në fillim kishte 111 nxënës dhe mbas dy muajve , arriti në 160 nxënës . Nga këta nxënës 70 prej tyre ishin nga Kosova. Nga nxënësit kosovarë 16 i dërgoi me shpenzimet e veta atdhetari i mirënjohur kosovar Hasan Prishtina . Nxënësit që dërgoi Hasan Prishtina në Normale u nisën të gjithë së bashku dhe Ebasani i priti me gëzim dhe me një entusiazëm të madh . Ja se si është përshkruar kjo pritje në shtypin e kohës : ‘’ Të gjithë ata , që duelën të presin djemtë e Kosovës u mblodhën në një fushë afër Teqesë . Sapo e muerën vesh , se të pritunit po afroheshin , nxanësit e shkollës Normale dhe Idadije ( gjimnazi turk , M.B. ) u radhuen në nji anë të rrugës të Manastirit si ushtarë dhe më tjetër anë qytetarët dhe kishin kthyer sytë andej nga priteshin të vinin të 16 trimat . Pas pak zuni të duket karvani dhe , kur u afrue mjaft , nji thirrje gëzimi doli nga zemrat e të gjithë shqiptarëve duke thanë : ‘’ Rrofshin trimat e Kosovës ! Rroftë Hasan be Prishtina ! Rroftë Shqipënia ! ‘’ Këto thirrje nuk pushuen as si të 16 cunat erdhën ndë mest tonë . Njerzit nuk munt të mbanin gojën nga gazi .’’

Kur mbërritën në Elbasan konviktorët nga Kosova , konvikti i shkollës Normale nuk ishte pajisur ende me orenditë e nevojshëme nga shoqëria ‘’Përparimi ‘’ e Korcës , si mbas vendimit të Kongresit të Parë të Elbasanit . Atëherë populli i Elbasanit për plotsimin e konviktit me orenditë e duhura hapi një ndihmë për blerjen e tyre dhe mbrenda një kohe të shkurtër u mblodhën me qindra lira . Vec kësaj ndihme populli i Elbasanit dhuroi një sasi të madhe shtresash për konviktin për fjetjen e konviktorëve si dyshekë , jorgana , batanija , carcafë dhe jastikë . Duhet të përmendim , se gjatë kohës që konvikti sistemohej , qytetarët e Elbasanit i strehuan konviktorët , shumica e të cilëve ishin nga Kosova , nëpër shtëpitë e tyre . Të kënaqur nga pritja bujare e këtyre familjeve , disa konviktorë kosovarë më vonë , nuk shkuan në konvikt për vazhduan të qëndrojnë në ato familje , të cilat i mbajtën pa asnjë pagesë .

Edhe në vitet e mëvonëshëm shkollën Normale të Elbasanit e kanë frekuentuar nxënës nga Kosova dhe të edukuar në atë shkollë , janë kthyer në vendlindje dhe kanë hapur shkolla e kanë punuar si mësues duke mos e harruar kurrë Normalen dhe Elbasanin . Edhe sot e kësaj ditë ish nxënës kosovarë të Normales shojnë ne Elbasan , për të vizituar shkollën e tyre Normale . Shtoj me këtë rast , se kur shkoi në Elbasan dhe vizitoi shkollën e tij Normale , Premk Gruda , ish maturanti i vitit 1941 i Normales financoi për botimin e Albumit Historiko- pedagogjik “ Shkolla Normale “ Luigj Gurakuqi “ , Elbasan . “”

Një ngjarje tjetër që e forcon së tepërmi lidhjen e Elbasanit me Kosovën , është shkuarja në vitin 1941 e një grupi të madh mësuesish nga Shqipëria për të punuar në Kosovë . Nismëtar për këtë veprim atdhetar është ministri i arësimit i asaj kohe shkrimtari dhe intelektuali i mirënjohur Ernest Koliqi . Ky grup përbëhej nga 200 mësues , nga të cilët 170 ishin nga Elbasani . Këta mësues elbasanas ishin të rinj në detyre ose ata që atë vit ishin diplomuar . Ishin në përgjithësi djem , por kishte edhe vajza , lshin vëlla e motër , ishin edhe burrë e grua . Nuk ishin të detyrar që të shkonin në Kosovë . Shkuan vullnetarisht për të hapur shkolla të ndryshme në atë truall shqiptar me emrin Kosovë , që sgjedha serbe e kishte lënë në errësirë . Dhe populli i Kosovës i priti tërë gëzim . Mësuesi Tajar Zylfi , që ka shkuar atë vit mësues në Kosovë , më ka treguar : ‘’ Kur shkova ditën e parë në shkollën , ku më caktuan mësues , burra e gra , të rinj dhe fëmijë dualën nga shtëpijat e tyre e më përshndetën me gëzim . duke më uruar mirëseardhjen . Një plak mbi tetëdhjetë vjec me një mjekërr të bardhë , që i vinte deri në gjoks , duke u mbajtur te një shkop , doli nga shtëpia , m’u afrua buzagaz , më përqafoi me dashuri , më mbështeti kokën në gjoksin e tij dhe i mbushi sytë me lot , nga gëzimi ‘’

Mësuesit elbasanas punuan në Kosovë në shkollat e atjeshme , hapën shkolla të reja , punuan në shkollat e mesme si mësues edhe si drejtues , punuan si inspektorë arësimi , drejtuan seminare me arësimtarët vendas , hartuan tekste mësimore në gjuhën shqipe . Shumë nga ata u aktivizuan edhe me jetën shoqërore , kulturore , shkencore e politike . duke dhënë ndihmesën e tyre . Punuan në gazetari si redaktrë gazetash dhe revistash , botuan vepra letrare , u muarën me shkencën e gjuhësisë , mblodhën folklor . . Me veprimtarinë e tyre gjallëruan jetën kulturore dhe atë shencore të Kosvës .Si të tillë mund të përmendim Mehmet Gjevorin , Petër Elezin , Lirak Dodbibën , Vasil Andonin dhe plot të tjerë

Nga këta mësues edhe u martuan në Kosovë e krijuan familje e nuk u kthyen më në vendlindje . Djemtë dhe vajzat e tyre banojnë edhe sot në qytete të ndryshëm të Kosovës , por , shpesh , u drejtohen Elbasanit tek të afërmit e tyre .

Nga arësimtarët elbasanas , që nuk u kthyen , pati që muarën pjesë në luftën për clirimin e Kosovës dhe u burgos nga forcat gjermane si mësues Tajar Zylfi , ose që mori pjesë në cetat luftarake si mësuesi Kamer Xheria .

Lidhjet e Elbasanit me Kosovën vazhduan edhe më vonë , por jo aqë të forta sa më parë Edhe gjatë asaj kohe shkollën Normale të Elbasanit nga viti 1935 e deri në vitin 1940 e kanë mbaruar 20 nxënës nga Kosova .. Gjithashtu gjatë kësaj kohe nxënësit e kësaj shkolle kanë menduar për Kosovën që rënkonte nën shtypjen monstruoze serbe . Ata vë vitin 1935 normalistët formuan Shoqërinë ‘’Shetitësi i Kosovës së Robëruar ‘’ Shoqëri kjo që forconte dashurinë për Kosovën dhe njoftonte mbi terrorin serb në Kosovë

Gjithashtu gjatë kësaj kohe duhet përmendur edhe veprimtaria e mësuesit atdhetar Ali Cungu , i cili në vitin 1931 në Gjenevë në Institutin e Studimeve foli edhe për problemin e madh tragjik të Kosovës nga shovenizmi serb .

Është për t’u përmendur , se në muajin prill të viti 1941 Kosova iu bashkua shtetit shqiptar , por me kapitullimin e Italisë fashiste dhe hyrjen e forcave gjermane në Shqipëri këto pjesë të Kosovës u rrezikuan t’u ktheheshin shtetit jugosllav . Madje në atë kohë edhe qeverria e Bullgarisë , i kërkoi Hitlerit që t’i jepeshin pjesë nga toka e Kosovës . Ndër kohë edhe për të shpëtuar këtë pjesë të truallit shqiptar nga pushtimi i dytë sllav , personalitete të politikës shqiptare formuan qeverrinë e re shqiptare . Në atë qeverri , për qëllimin e përmendur më lart , muarën pjesë edhe tre persona nga Elbasani : Lef Nosi , si anëtar i regjencës , Ibrahim Bicaku , djali i vetëm i atdhetarit Aqif Bicakut , si kryeministër dhe Sokrat Dodbiba , si ministër i financave . Këta të tre , si të gjithë ata që formuan shtetin shqiptar , e dinin fort mirë së nazizmi gjerman e kishte të humbur luftën , por i pranuan këto detyra edhe për të shpëtuar tokat e Kosovës , pamvarësisht nga konsekuencat e mëvonëshme , që atyre mund t’u mund t’u ndodhnin , si u ndodhën më vonë .

Lidhjen e Elbasanit me Kosovën duhet ta shikojmë edhe gjatë diktaturës .

Qyteti i Elbasanit gjatë asaj kohe u përdor si vend internimi , sidomos për kosovarët , që arratiseshin nga Jugosllavia . Në përgjithësi diktatura këta kosovarë i quante si agjentë të U D B – së dhe i vendoste me banim në Elbasan . Elbasani këta kosovarë nuk i shikoi me nëveri si të tillë , por si kosovarë të ndershëm dhe u afrua me ata . Nga këta edhe u martuan me vajza të këtij qyteti dhe banojnë edhe sot në Elbasan

Duhet të shtojmë se të rinj elbasanas e dënuan haptas tradhëtinë e diktaturës ndaj Kosovës dhe u shprehën haptas ndaj kësaj tradhëtije . Kështu në mars të vitit 1946 maturanti Makensen Bungo në orën e gjeografisë tha se Kosova është e robëruar dhe për këtë shprehje u përjashtua nga të gjitha shkollat e Shqipërisë dhe mbas dy muajësh u arrestua dhe u dënua për shovenizëm si armik populli .Gjithashtu , kur në gusht të atij viti u gjykuan dhjetë të rinj si pjesëtar të një organizate antikomuniste . gjashtë nga këta u akuzuan edhe si shovenistë dhe ua shtuan dënimin . Në këtë proces gjyqësor , kur kryetari i këtij grupi , djaloshi Apostol Gega , u akuzua nga kryetari i gjyqit si shovenist , ai iu përgjigj me shprehjen Ju jeni shitur te sllavët .

Gjatë kohës së Diktaturës shumë nga ata persona që kishin folur për Kosovën dhe kishin mbrojtur kosovarët u dënuan si armiq populli dhe kriminelë . Kështu Lef Nosi e Apostol Gega u dënuan me vdekje dhe u pushkatuan , Ibrahim Bicaku dhe Salim Ceka u dënuan më vdekje , por iu kthye dënimi me burgim të përjetshëm , Duhet të shtojmë se Ibrahim Bicaku , mbasi mbaroi dënimin dhe shkoi në Elbasan , komunistët , për ta ofenduar , e caktuan të punojë si pastrues i nevojtores në qendër të qytetit . Nazmi Fagu u dënua me burgim të përjetshëm dhe , si doli nga burgu , përfundoi fjalorin e Sotir Kolesë , Sokrat Dodbiba u dënua me 30 vjet burg dhe vdiq në burgun e Burrelit , Ali Cungu u dënua me shtatë vjet burg dhe disa vjet internim dhe pastaj u mbyll në shtëpi dhe përktheu në anglisht pjesë nga poetët tanë De Rada , Naimi, Migjeni dhe Kadarea ., Makensen Bungo u dënua me pesë vjet burg , Ahmet Kurti , me dy vjet burg dhe Xhaferr Belegu nga diplomat e historian u detyrua të punojë si punëtor për të siguruar bukën e gojës , duke vazhduar punënë në shtëpi në heshtje si historian dhe la në dorëshkrim vepra historike dhe lpërkthime nga letërsia botërore.

E mbyllim këtë material me shkrimtarët dhe piktorët elbasanas, që kanë punuar për Kosovën. Elbasani ka tre shkrimtarë, që kanë shkruar për Kosovën . Dhe këto janë :Xhaferr Belegu , që ka shkruar veprën ‘’ Lidhja e Prizrenit ‘’, e cila është quajtur ‘’ vepra më e arrirë për këtë problem para Luftës së Dytë Botërore ‘’, Besim Qorri , që ka shkruar veprën ‘’Shqipnia e Vërtetë ‘’ , studim historik dhe etnografik , botuar në vitin 1944 dhe Makensen Bungo , që botoi në vitin 2003 poemën ‘’Nëna kosovare ‘’, ku , si është shprehur analisti i mirënjohur Idriz Lamaj në parathënjën e kësaj vepre ,,‘’ masakrat , varret masive , dëbimi i qindramijë shqiptarëve nga trojet e veta stërgjyshore dhe rruga e tyre për në Shqiperi , përshkruhen me ofshamë e lot gjaku ‘’

Krahas këtyre veprave duhet të përmendim edhe dy vepra të tjera nga autorë elbasanas , ku përmenden shumë herë Kosova e kosovarët . Këto janë ‘’ Elbasani , Enciklopedi ‘’ vepër madhore me kryeredaktor dhe kryetar i grupit prof. asc .dr . Kujtim Bevapi dhe botuar nga Bashkia e Elbasanit dhe ‘’ Shkolla Normale ‘Luigj Gurakuqi ‘’ Elbasan ‘’ me autor mësuesin e merituar Genc Trandafili . Shtojmë se piktori elbasanas Shpëtim Arapi ka pikturuar tabllonë ‘’Shote Galica ‘’, me të cilën paraqet madhështinë e gruas kosovare .

Besoj se nga cfarë parashtruam vërtetohen plotësiht se lidhjet e Elbasanit me Kosovën tonë janë për t’u përmendur, për të cilat qyteti i Elbasanit duhet të nderohet nga organet kompetente .

KUJTESE- D Y F J A L Ë

Fshatin Levan e kam njohur në rininë time, kur më trasferuan atje dhe punova si mësues i Gjuhës Shqipe dhe i Letërsisë në shkollën e tij .

Atëherë fshati Levan ishte fermë dhe vec banorëve autoktonë ishte populluar edhe me fshatarë nga Labëria, Skrapari dhe Mallakastra. Banorët e ardhur nuk u vendosën në lagjen e vendasve. Ata formuan lagje , sipër, në kodër e në pjesët e tjera të fshatit.

Unë u afrova më shumë me vendasit , se i kishin shtëpijat afër shkolllës dhe ishin më të afrueshëm e më të qetë dhe me disa prej tyre zura edhe miqësi Shpesh shkoja edhe nepër shtëpitë e tyre , i nxitur nga mikpritja dhe bujaria e tyre , me gjithë se varfëria i kishte pllakosur atëherë edhe ata si të gjithë vendin.

Nga kjo miqësi dhe nga vizitat në shtëpitë e tyre, mësova historikun e atij fshati , u njoha me zakonet e tyre dhe u preka nga këngët e tyre.

Ishte koha , kur në vendin tonë kishin fillluar të bëheshin ndryshime në jetën e përditëshme dhe të moshuarit , që tregonin historinë e fshatit të tyre , po e linin këtë botë . Zakonet kishin fillluar të ndryshoheshin dhe këngët e bukura po zëvendësoheshin me ato për Partinë dhe Diktatorin Hoxha.

Në këtë kohë mua m’u kujtua një porosi që na dha një ditë profesori i latinishtes i shkolllës Normale , i ndjeri Stefan Prifti , që , ‘’ kur të shkoni mësues nëpër fshatra , mos e kaloni kohën kot duke luajtur bixhos e duke pirë raki , por merrni jë fletore e regjistroni këngët dhe zakonet e fshatit ‘’ . Dhe unë me një fletore dhe një laps në dorë , fillova të shkoj te banorët e asaj lagjeje e regjistroja materialin që më duhej.

Mbusha disa fletore dhe , kur u trasferova prej andej , i mora me vete .

Që atëherë ka kaluar shumë kohë. Plot dyzet vjet dhe ndodhën ngjarje të ndryshme : u përmbys Diktatura nga urrejtja popullore , u vendos demokracia e populli filloi të marrë frymë lirsht Në kërë kohë unë u mora me gazetari e letërsi dhe botova ndonjë vëlllim me krijime lettare , deri sa erdhi viti i përgjakur 1997 dhe unë i hypa avionit dhe erdha në Shtetet e Bashkuara të Amerikës . , ku jam edhe sot.

Këtu , një ditë , na përfshiu një fortunë e madhe me një shi të rrëmbyeshëm , që na dëmtoi shumë . Nga fortuna dsa nga materialet e mija ishin dëmtuar shumë dhe ishin bërë të palexueshëm , midis të cilëve edhe një pjesë e materialit folklorik të fshatit Levan , si zakoni i martesës , zakoni i vdekjes, tri përrralla dhe disa fjalë të urta .

Ato që nuk ishin dëmtuar , i regjistrova dhe i bëra gati për t’i botuar , duke falënderuar të gjithë ata banorë të fshatit Levan , të Fierit , që më kanë ndihmuar atëhere për regjistrimin e këtij materiali dhe duke këshilluar mësuesit , që të veprojnë si na këshilloi shumë vte më parë ai profesori i ynë i latinishtes .i shkolllës tonë të Normales .

AFORIZMAT,- VLERA QË PASQYROJNË SHPIRTIN E NJË KOMBI

October 1, 2015 by dgreca

NGA PËLLUMB GORICA/*

Çdokush që merr në duar një libër me vlerë, me të vërtetë ka marrë një thesar. Ndaj, gjithsecili prej nesh duhet të shprehet me fjalë shpirti për atë, ç’ka autorët u servirin lexuesve. Çdo lexues ka mënyrën e vet të të lexuarit dhe të zbërthimit të asaj çka lexon. Leximi i përciptë është i barabartë me asgjënë. Në rastin në fjalë përgjegjësia e leximit është shumë e madhe dhe mund të përkufizohet baraz me rikrijimin.

Jam i emocionuar teksa shfletoj “Aforizma nga autorë shqiptare” të Ali R. Berisha dhe Luz Pernokaj, të një botimi serioz dhe me vlera akademike. Sepse me këtë botim jemi përballë faktit, që evidentohet dhe mundohet të përçohet jo në rrugë mekanike, por nëpërmjet rileximit aktiv një botë e madhe shpirtërore dhe filozofike kryesisht nga autorë shqiptarë, mjeshtra të fjalës poetike dhe të prozës së gjatë, që i kanë dhënë letërsisë sonë dimesione interesante. Është një fushë e vështirë ku përmblidhen pikë-pikë sentenca dhe filozofi të caktuara, të shëndërruara në urtësi. Botime të tilla në këtë drejtim janë të pakta, përveç disa dhe kjo prej vullnetit dhe ambicjes së autorëve. Ajo që ia shton më tepër vlerat botimeve të tilla është se ato shprehin mendimin e latuar të gjithë sferave të jetës, të shqetësimit të përhershëm krijues, i cili rreh me pulsin e kohës. Me mundësinë e zgjedhjes dhe të seleksionimit më të mire e më të përshtatshëm të kësaj urtësie proverbiale, ato janë rreshtuar në 4 vëllimeve interesante, të cilat spikatin si vlera kombëtare dhe lartësojnë e i ngrejnë një kult mendimit krijues e filozofik të kombit tonë. Aforizmat janë mesazhe të cilat kanë dalë nga përballjet e herë pashershme të njeriut me jetën. Janë rrethanat shoqërore të cilat kanë prodhuar e vazhdojnë të prodhojnë përvoja. Pra, grumbullimi i tyre nga individë të veçantë aq sa është e lehtë në pamje të parë, ka vështirësitë e saja.

Mbledhësit e këtyre aforizmave në vetvete janë filozofë të vërtetë, njerëz të urtë, siç thotë populli ynë, njerëz me botë të pasur shpirtërore me principe dhe koncepte të gjëra. Ata, pasi kanë rënë në konkat me to, gjatë rrugës jetësore e kërkojnë urtësinë me këtë lloj komunikimi me bagazhin e pasur dhe këmbënguljen e bletave punëtore Thimi Mitkos dhe Fatos Mero Rapajt, janë munduar që këtë pasuri me vlera të ja shpërndjajnë të tjerëve.

Në parathënien botuese autorët shprehen: “Aforizma ka ngjashmëri me fjalën e urtë popullore, por kjo duhet të ketë vlerë më të qëndrueshme, më shkencore dhe më të kapshme, pra shkalla mençurore e saj është mjaft e lartë” dhe se ato “nuk durojnë shprehjet e mendimeve ekstreme…”. Këto aforizma janë interesante dhe në çdonjërën duhet të ndalesh gjatë e të kuptosh thelbin e tyre, duke zbuluar thesare vlerash, Aforizmat tregojnë një rregull të jetës, një normë jetike, një të vërtetë të pamohueshme “… Janë dëshmi e përjetimeve, dëshirave, urtësisë, janë shpirti i një kombi”. Të mbledhësh, botosh aforizma, thënie e mendësi krijuese të ekstrakteve filozofike, do të thotë vlerë dhe shenjë mençurie, pasi përdorimi i tyre përbën një mënyrë të veçantë komunikimi, duke i dhënë një aftësi më të madhe shprehje dhe kolorit gjuhësor. Si pasojë përkufizimi i tyre në grup është shumë i vështirë se çdo aforizëm është një zbërthim filozofik si dhe një vëzhgim i gjatë i atyre dukurive dhe ngjarjeve që ndodhin brenda botkuptimit tonë. Autorët, duke mundur t’i përshkallëzojnë ato kanë shpalosur edhe vlerat e autorëve, mendimin filozofik, të joshur nga kompleksiteti i notave shpirtërore.

Pikërisht këtu qëndron dhe merita e tyre, të cilët jo vetëm i kanë qëmtuar ato në vite, siç nxirren nga fundi i detit perlat, me anë të shfletimit, nga bisedat e përditshme me miq, të njohur e të panjohur, por edhe i kanë paraqitur në një nënrenditje logjike, që lenë gjurmë te lexuesi e të bëjnë të meditosh për esencën e thënë. Në fakt është një qëmtim i hollë i së bukurës, ndjesores, të veçantës, logjikes, se aforizmat janë si diamantet që shkëlqejnë. Këto nënrenditje, që përjetohen me notat e vetë brendisë lexuesin e njohin, dhe e bëjnë pjesë të mendimit goditës, të drejtë, të panshëm, depërtues të ndjenjës, duke e paisur atë me forcën e jashtëzakonshme, e për të zbuluar të bukurën atje ku është në të vërtetë. Gjithsesi secili veçon të bukurën nga e zakonshmja, të këndshmen nga e thjeshta.

Duke i shfletuar në detaje aforizmat e autorëve shqiptarë, arrijmë të takohemi në mënyrë artistike dhe të hyjmë në një lidhësi të mozaikut jetësor, ku perfetizohet mirkuptimi, bekohet humanizmi e natyrisht ngrihen në obelisk vlerat e krijimeve. Arti, kur zbret brenda gjëndjes shpirtërore të njeriut, le gjumë të pashlyeshme, por i shprehur në momente të caktuara lind vlera monumentale.

Të jesh poet, shkrimtar, historian, mendimtar duhet të jesh patjetër shpirt dhe frymë e shkronjave, Ai që të prek në shpirt me fjalën e tij të thellë, edhe lotin e kalon nga shpirti dhe e bën të flasë. Të krijuara në çaste frymëzimi a gjëndje pezmi nga realiteti i kohës, , kërkimtare drejt së mirës, realizativ të dëshirës dhe vizionare të së ardhsmes nga ana tjetër të bëjnë të reflektosh dhe të të mbesin në mëndje me shijen e mirë. Aforizmat janë të kapshme nga lexuesi dhe sintetizojnë në vetvete mesazhin ideo- tematik dhe ideo-estetik të qënit më shumë se aforizma, të mbledhura vetëm nga autorët shqiptarë, jo vetëm artistike, por edhe shkencore. Të pashembullta, origjinale e të patjetërsueshme në këndvështrimin moral janë këto aforizma edhe në këndvështrimin artistik.

Simbolika e tyre aludon dhe perfomon një tedencë vizionare në qënien e njeriut, të cilin e imponon koha, por kjo simbolikë rigjeneron botkuptimin dhe vullnetin e vetë qenies, duke e drejtuar atë në kërkim të mesazheve të mirësisë profetike. Jetojmë në një kohë mjegullore e të etur për mesazhe mirkuptimi dhe secili nga ne, herët apo vonë, ballafaqohet me forcën që kanë ato. Temat psikologjike, të cilat janë shumë të domosdoshme për lexuesin, ndihmojnë të merren vendime të drejta në jetë dhe me pak fjalë me shumë këndvështrime pozitive për njerëzit, të cilët janë ose kanë qënë apo do të jenë pjesë e sfidave gjatë jetës së tyre. Në brendi të tyre ideja shprehet qartë dhe kuptueshëm, duke prekur qëndrën e trurit.

Lexuesi do të ketë rastin që gjatë leximit të tyre, të njihet me aspektet e jetës së përditshme, të rrok e prek të gjithë cepat e shpirtit njerëzor ku si bërthamë kanë dashurinë e respektin e tij. Duke hyrë në anët më intime të jetës njerëzore ato shprehin një vizion të mendimit të lartë e konkret shoqëror. Lexon në brendësi të çdo aforizmi elegancë dhe ndjeshmëri të lartë, shpresa të pafundme me koficient nënshpirti të rrokullisura në logjikën e së përditshmes, por edhe mesazhe jetëdhënëse për të nesërmen, të shprehur në formë lakonike, duke shërbyer si dritare nga mund të thithet informacion dhe dije për gjithkund. Janë përvoja filozofike të një kombi me vlera përgjithësuese të cilat e kanë provuar veten etyre në rrjedhen e shekujve.

-Kush ndëgjon vetëm një këmbonë ndëgjon vetëm një zë. Frang Bardhi

-Rrezja që s’sheh veten, por të gjithë i hijeshon! Jeronim De Rada

-Ajy, që është burrë s’e vret atë që ka zënë, as të falurit kurrë, s’i merr as shpirtin as gjënë.

Naim Frashëri

-Kur njeriu e ka zemrën plot me dashuri, shpirti i ushqehet me shpresa.

Pashko Vasa

– Fol vetëm për ato gjëra që i njeh, për të tjerat hesht. Sami Frashëri

-Moti i ri mos të gjej vetëm një mot më plak, por edhe një mot më të mençur. Fan S. Noli

Nuk vlen jeta më për mua, kur të bëj atë që s’dua. Ali Asllani

-Se s’mëson vendi me nji mik, me sa rron sorra me’i fik. Gjergj Fishta

-Sa më tepër bylbyla cëcërisinin në terr të natës, aq më fort afrohet agimi i pritun.

Ernest Koliqi

-E djeshmja ka ikur. E nesërmja s’ka ardhur. Nënë Tereza

-Atje ku ka më shumë dashuri, atje edhe dhembja është më e madhe.

Rexhep Qosja

-Nuk flasin letrat as thashethemnajat, por vetëm punët. At Zef Pllumbi

-Gjithçka duket e bukur nga larg. Sa i afrohesh prishet. Ismail Kadare

-Arsyeja arsyeton, kurse vetëm zemra drejtpeshon. Adem Demçi

-Kushdo që te jesh, nuk mund të mjaftohesh me vetveten. Azem Shkreli

-Pushteti i fjalës është i veçantë, gatuan male dhe kakërdhi, me fjalën rrjedhin

përrenj me mjalt, pikojnë çezma me helm të zi. Dritëro Agolli

-Dikush hyn nga dera, dikush nga dritarja a deriçka, dashuria nga të tria.

Xhevahir Spahiu

-Pa nder nuk është ë bukura e bukur. Kasem Trebeshina

-Kurrë nuk është e gjatë rruga që të shpie drejt së vërtetës.Nasho Jorgaqi

– Paska thënë një i mbarë, rrena nuk do dëshmitar. Rifat Kukaj

-Të mos mund të jetosh, është më e lejueshme se të mos dish të jetosh.

Zija Çela

– Ai që nuk ka pru asgjë në zgjua, nuk ka të drejtë të provojë mjaltin. Isuf Luzaj

-Koha kalon dhe nuk fal askënd. Len detyrime, vjedh lumturi. Brunilda Zllami

-Vetmia më shumë se të vret të shëmton. Flutura Açka

-Lufta është mallkim për shumë njerëz, por është shpetim për disa të tjerë.

Ben Blushi

-Atij që mëndja i pjellë pa da /mendimi i dytë / të parin e ban me ra. Pashk Gjeçi

-Shumë njerëz as mbjellin, as korrin, por hambarin e kanë plot. Nonda Bulka

-Mbahu… në s’do të të mbajnë nëpër gojë. Jakov Xoxa

– Një vend pa moral e krenari i ngjan guackës boshe. Ali Podrimja

Mesazhi filozofik i autorëve, ndërkohë lartëson fokusimet e veprave cilësore me mbështjelljen shpirtërore, sepse përditë e më shumë sheh tituj librash të botuara vend e pa vend. Në lëmin artistik çdo krijim flet me ndjenjën e individit, ku jo në të gjitha rastet ai zotëron profesionalizëm dhe origjinalitet. Të botosh një libër në radhë të parë është përgjegjësi e madhe për autorin dhe pastaj për botuesin, i cili duhet të shoh përtej interesit cilësinë krijuese, vërtetësinë dhe vlerat e tyre, sidomos kur flitet për mendimet rreth artit universal shpirtëror. Sot në fakt botohen edhe vepra mediokre; romane, ku krijimi le shumë për të dëshiruar, apo vëllime poetike, që vetëm të tilla s’janë me vargëzime të copëzuara në rrokje fjalësh dhe pa frymë metaforike. Mendimet e shkruara dhe vargjet nga një autor bëhen pjesë e plagjiaturës së një autori tjetër. Kjo dukuri negative si në gjithë sferat e tjera edhe në fushën e krijimtarisë është e ndjeshme dhe një realitet shpirtëror i cli shitet e blihet, pasi sot për sot disa kanë mundësinë financiare, por s`kanë pasurinë shpirtërore. Paratë nuk kanë këmbë, por vrapojnë për të blerë gjithëçka dhe inkurajojnë antivlerat, mediokritetin.

Prodhohet kështu krijimtari nga të gjitha gjinitë me pompozitet fals. Ndaj është e rëndësishme për atë që shkruan të përfaqësohet denjësisht me vlerën origjinale të krijimit.

Botimet “Aforizma nga autorë shqiptare” i Ali R. Berisha dhe Luz Pernokaj, si një dëshmi e punës përkushtuese e me vlera të veçanta, duhet të lexohet nga ata të duhurit dhe të nxirret më e mira në art. Profesionaliteti dhe zotësia e autorëve në përzgjedhjen e vlerave, tregon bukurinë shpirtërore të tyre, njëkohësisht tregon prokupacionin, zgjuarsinë dhe dëshirën për t’i ardhur në ndihmë njerzimit, por edhe inkurajimin pa cmirë të shpirtit krijues nën dritën e këndvështrimit evidentues e të mirëfilltë të artit. Sepse çdo kush duhet të bëj diçka që gjërat e bukura të vlerësohen. Shoqëria jonë vazhdimisht ka nevojë dhe nuk ngopet me botime të ndritura arti.

Le t’i mbyllim këto shënime modeste, duke u lënë mundësinë të tjerëve nga këndvështrime të ndryshme, të gjykojë dhe reflektojë mbi vlerat e këtij botimi.

Urime autorëve për punën pasionante, çmuese, inkurajuese, që dëshmon për fisnikëri shpirtërore!

*Shënime rreth botimeve “Aforizma nga autorë shqiptare” të Ali R. Berisha dhe Luz Pernokaj/

LIRIA E ÇAMËRISË – ZGJIDHJE E ÇËSHTJES SË MADHE KOMBËTARE

October 1, 2015 by dgreca

Nga MSc. Albert HABAZAJ/ poet, studiues,/

Sekretar i Shoqatës Atdhetare – Kulturore “Labëria”, Vlorë Vëllezër të Shqiptarisë, miq europianë dhe ju, o njerëz të mirë nga çdo vend i Botës sonë! Pikërisht sot, më datën 29. 09. 2015, ora 11. 30’ këtu, në MALIVELD (HAGË) zhvillohet ky tubim paqësor për të përkujtuar viktimat e gjenocidit grek ndaj popullsisë të masakruar çame, si dhe për ta bërë më të njohur botërisht padrejtësinë që i është bërë dhe vazhdon t’i bëhet kësaj popullate të shpërngulur nga trojet e veta nga ana e shtetit të sotëm grek, vijim i të djeshëm grek.

Edhe sot jemi bashkë, si substancë e bërthamës diellore mbarëshqiptare. Edhe shumë të tjerë janë bashkuar me ne, në mbështetje të kësaj çështjeje të madhe, të vërtetë, të drejtë. Kënaqësia është e përbashkët dhe reciproke për këtë pjesëmarrje me dobi historike! Organizatori i këtij tubimi paqësor për çështjen çame, fisniku Festim LATO ndezi pishtarin për zjarrin e vatrës. Ne duhet ta mbajmë ndezur zjarrin kombëtar, sepse është zjarri ynë, imi, yti, joni, shqiptarisht, drejtësisht, fisnikërisht!

Me një mirësi të bukur, jemi mbledhur këtu në Holandën magjike të Rembrandit e të Van Gogut, në Holandën e tulipanëve aq simbolikë për universin njerëzor, në Holandën e ëndërruar qytetarisht. E për çfarë jemi mbedhur?! Për të kërkuar liri. Për veten tonë, për Çamërinë tonë, si pjesë e së tërës. Ç’kërkoi Abdyl Frashëri me rilindasit e tjerë kur u fut tek Bismarku, në një trajtë tjetër, atë kërkon Festim Lato e Tahir Gjinovci, profesorët e kombit Rasim Bebo, Lisien Bashkurti, Eshref Ymeri, Rami Memushaj, Fatmir Terziu e shumë të tjerë; atdhetarë të kulluar si Dalip Greca, Ajet Nuro e sa e sa zogj të Shqiponjës Shqiptare që fluturojnë shqiptarisht në të katër anët e horizontit. Atë kërkon At Nikoll Marku, shembëlltyra rilindase e besimit fetar e kombëtar shqiptar. Atë kërkoj edhe unë, Albert Habazaj, si djalë Vlore e Labërie, si vëlla Çamërie, si një nga bijtë e denjë të SHQIPTARISË: Lirinë e Çamërisë Tuaj, të Çamërisë Time, të Çamërisë Sonë. Sa e thjeshtë e sa elementare kjo kërkesë e drejtë jona, që, si starti i kërkesave të qytetarisë demokratike, na del dhembshëm nga shpirti, me një krenari të paulur dot nga pizevengët e Lirisë, kjo kërkesë lirie dhe kjo përkujtesë për legalizimin e trojeve shqiptare të Çamërisë në gjendjen Civile të Europës, në hartën e Qytetërimit Universal. Sa dinjitoze tingëllon sot kjo kërkesë, sepse, siç këndon dhe poeti i njohur Agim Shehu: “Sup më sup kur rrin’ shqiptarët/ formohet vargmal kështjelle,/ flet një komb mijravjeçarësh:/ Moj Evropë, që na preve dhe ndaj zemra këngën vet’ e zuri për trimat që rrojnë akoma:/ Ismail Qemal Flamuri,/ Isa Boletin Shqiponja…”/ HasanTahsin dijetari/ dhe Rasih bej Dino Çami/ Gurakuqi firmëtari/ Vallen e Shqipes ma mbani! Loti i brengosur i Çamërisë do të shndërrohet në një rruzull drite, në një sumbull diellore për shënjtërinë e të rënëve për Atdhe dhe varreve të tyre që janë simbole kombëtare për bijtë e saj nesër. Në nderim të shekullit të ri të shqiptarëve, duke u përulur para gjakut të derdhur për vatrën, me shpresë e besim se ky shekull është Ora e Atdheut Tonë, shoh krahun e majtë të Shqiponjës gjakosur e sakatosur, shoh Çamërinë martire për tekat e Europës plakë, që ngrihet, sikurse krahu i dhjathtë i Shqiponjës, Kosova, që po i shëron plagët e luftës, po integrohet në familjen europiane me larmi identitetesh qytetare e kulturore të kombeve që jetojnë në gjirin e saj por që ende kullon gjak lirie. Nga vendi i Shqipeve, zogjtë e saj ngrihen, marrin lartësi të fluturojnë të lirë drejt qiellit të pastër, drejt botës së qytetëruar, drejt Perëndimit që na përket, drejt jetës dinjitoze që meritojmë të jetojmë. Ky është mesazhi që unë interpretoj, sa me koherencë aq edhe me emocion, sepse në objektivitetin e punës e misionit tim, më thërret gjaku që më gëlon në deje, sepse “çamër, labër, kosovarë/ jemi një fis e një farë,/ jemi një e të pandarë/ sepse jemi shqipëtarë”, sepse kam besim që komuniteti ynë po i flet mendjes dhe po kujton porosinë e Skënderbeut të Madhërishëm, kur mblodhi kapedanët e tij princër dhe me fabulën e thuprave, që të ndara e një nga një i thyen kushdo, ndërsa të tëra tok, të bashkuara e të lidhura si një trup i vetëm, s’u bën dot “derman” askush, as bajlozi i detit me skalione hordhish, as katallani i zi me taborre egrane e me dyndjet barbare të pasosura…Vonesa u bën dëm vonestarëve, se “nga hiçja – malli Birçja”, por më mirë vonë, se është gjithmonë më mirë vonë se kurrë, thotë një fjalë e vjetër. Këto që kumtoj këtu, në mes të Hollandës së zhvillimit, ku pulson zemra europiane dhe gjykimi ligjor e drejtësor, janë vagëllime, që bëhen vezullime e marrin dritë të bardhë mirësie nga shpirti i bukur i vëllezërve dhe motrave tona çame, herë në dukje të heshtur, herë e shpesh me një mal me oshëtima e me një det me gjëmime brenda globit të madh të shpirtit epiriot të Çamërisë sonë, kësaj kreshnikje martire, që qëndron në këmbë si malet e rëndë. Nderim Çamërisë sonë, të papërkulurës Zonjë, të urtës Nënë, të dhembshurës Gjyshe, asaj që qëndroi si kapedane mbi dallgët e tërbuara të jetës, që u dyndën me egërsi e barbarizëm, sa nga hasmi i huaj grek, po aq dhe nga “vëllai” armik komunist. Kaloi një shekull dhe ende Çamëria është në robëri. Dëshiroj të ndaj me ju, o miq e shokë e vëllëzër disa emocione të mëdha që më ka ndezur në rrëmba poezia e Pelivan Barjamit për Çamërinë : “-Ti më flet me gjuh’ të zëmrës/ Çamëri, o nëna ime:/ Moj e bukur drit’ e hënës,/ kur do hysh në shtëpinë time?/ Moj e mira, pse je fyer/ dhe mbi troje sytë të mbenë?/ O zogu me krah të thyer/ kush të ka prishur folenë?!…/ – Folenë e ngrita mbi shkëmb./ Mërgova si dallëndyshe,/ dhe e verbër, e mbaj mend/ gurin tim, sinor të gjyshve. Pa më vranë e më përzunë,/ këmba – këmbës muhaxhirë,/ Foli Evropës, moj Nënë/ ç’ka që rri e bën sehir/!…”. Kjo poezi është thurur jo me penë, por me frymë Atdheu. Është e situr në dritë hëne, me hojet e mjaltit të krijimit artistik dhe të dashurisë kombëtare. Kjo këngë është ndjenjë, mendim, dhimbje, krenari dhe mesazhet e saj janë detyrë pastërtisht e lartë gjaku.

Para dy vjetësh a më parë kam botuar në gazetën “Dielli”/ on line artikullin “Pavarësia flamurëron dhe nëpër këngët e popullit”, ku, që në fillim shkruaja: “Pavarësia e kombit shqiptar është tempulli ku shqiptarët i falen Flamurit dhe Plakut të Bardhë, që së bashku me Bacën Isë, me Luigj Gurakuqin, me Rasih Dinon (nga treva e Çamërisë), me tërë ata burra të lartë e me gra fisnike si Laskarina Bubulinën, Elena Gjikën (Dora d’Istria), Marigo Posio e trimëreshat e tjera shqiptare, i zbardhën faqen Atdheut tonë të lashtë, larë me diell, qëlluar me furtunë”.

Pa u futur në thellësitë e kohës, kujtojmë nga Historia e fillimshekullit XX, se Muharrem Rushit Koska, me histori dhe me këngë ndër betejat e tjera për Atdhe, erdhi së bashku me Alush Take Konispolin në ballë të 300 çamëve, në krahë të vëllezërve labë, mallakastriotë, kolonjarë e skraparllinj, elbasanas e beratas, korçarë e myzeqarë, kavajas e gjirokastritë, me “dyfekët lidhur me gjalmë” për të hedhur në det Italinë, që pushtoi Vlorën e krahinat e tjera më 1920 – ën, për të shpëtuar kombin, për të rishpallur Pavarësinë Kombëtare Konkrete diell, qëlluar me furtunë”.

Në këtë tubim nuk vij thjesht të shpreh solidariten tim personal apo dhe të shoqatës Atdhetare kulturore “LABËRIA”, Vlorë, në emër të së cilës kam ardhur këtu, as vetëm të shpeh dhembjen, as vetëm të recitoj vargje romantike apo elegji të mbushura jo me vargje e me figura, por të mbushura me gjak të pastër e të pafajëshëm, çarë e mbushur mëri për Çamërinë tonë që dhemb e rrjedh e rrjedh plagë nga ashti kombëtar i patretur dot, por vij të denoncoj publikisht e botërisht këtë turp të padëgjuar dhe, fatkeqësisht, ende të pakorrigjuar të shovinistëve grekë ndaj Çamërisë; vij të ngre me forcë shpirti, me forcë emre, me forcë mendimi dhe me forcën e gjakut: Duam se s’bën ZGJIDHJEN E ÇËSHTJES ÇAME ME TË DREJTËN E ZOTIT! Boll kemi qarë, boll! Për nder, boll! Qaramanët veç me ligështime e mallëngjime na rrëmbushin, na emocionojnë e krijojnë situate keqardheje. Kjo dihet, por nuk mjafon kaq. Të 10 milionë shqiptarët, a më shumë sa jemi e kudo që jetojmë e veprojmë nëpër botë të bëhemi një zë i fuqishëm, një zë i pakthyeshëm e me dritë të fortë si flakë vetëtime, si ato shkrepëtimat e rrufeve gjëmimtare mbi malin e Çikës në Vargmalin e Vetëtimave (Arkokeraunet) të gëjmojmë e të mos na dridhet syri: duam Çamërinë tonë! Duam Çamërinë e lirë! Duam Çamërinë me trojet e saj, atje ku i kanë qenë brez pas brezi, çam pas çami, e shqiptar pas shqiptari! Ka ardhur moment të jemi një bllok i pathyeshëm në të drejtën tonë. Unë jam nga Labëria. Kam miq, shokë, kushërinj e krushq nga Çamëria. Edhe personalisht, (pa e personalizuar kurrë gjendjen, por si pjesë e së tërës) kam dhënë nga gjaku im për të shtuar rracën çame; kam marrë nga gjaku Çam për të shtuar rracën time labe. Ndaj them që vërtet jemi një gjak e një farë. Një nga djemtë e mi, Besniku, e ka nusen Çame. Ai është i lumtur, ne si prindër jemi krenarë. Di, që jo vetëm metaforikisht, historikisht, me të drejtën zakonore e dokesore, me gjakun kombëtar Labëria e Çamëria janë kushërira të para. Me lirinë e Çamërisë ne zgjidhim Çështjen e Madhe Shqiptare, e cila na siguron identitetin e pasaportës kombëtare ndër kombet e tjera të rajonit, të Europës e të botës qytetare. Në nderim të gjakut të derdhur për vatrën, kam një këngë që më dhemb e dua ta ndaj me ju:

KËNGË E PAMBARUAR PËR ÇAMËRINË…

Hap syrin, s’mundem pa klithur,

Për Burrneshën fytyrëgrisur,

Këngë e ngrysur dot pa prerë

Ka qenë Zonjë kur s’kish’ të tjerë.

Loti i kripur si kokërr ulliri,

Rri varur nga dhimbja në cepin e syrit,

Veç vallja furtunë e Osman Takës

Vjen së largu, t’i qetësojë plagët…

Më dhembin degët e shqyera,

U bëj mëllagë me piklën e lotit;

Si stina e vajzave të feks Çamëria,

Ka qenë imja që pa lerë Zoti!

O kopësht i bukur i lirisë

Do të çelin lule bajamet…

Për Çështjen Çame një zë i fuqishëm intelektual dhe atdhetar është edhe Prof. Dr. Eshref Ymeri. Kam kënaqësinë dhe nderin të sjell mesazhet e tij për këtë tubim madhështor: Të nderuar bashkëkombas, pjesëmarrës në këtë tubim me një rëndësi të jashtëzakonshme kombëtare!

Ne shqiptarët jemi i vetmi komb në Evropë që nuk e kemi zgjidhur Çështjen Kombëtare: trojet tona etnike vazhdojnë të jetë të hallakatura nëpër disa shtete të Evrops Juglindore, për qejfin e shovinizmit evropian që na i copëtoi padrejtësisht në Kongresin famëkeq të Berlinit të vitit 1878 dhe në Konferencën famëkeqe të Londrës të vitit 1913. Partia Komuniste e Shqipërisë, në vitet e Luftës së Dytë Botërore, e braktisi në mëshirë e fatit popullsinë shqiptare të Çamërisë, duke e lënë pa mbrojtje përballë shovinizmit grekokriminel që kreu masakra të pashembullta kundër saj.

Në këto kushte, kur Çështjes Çame i është vënë përsipër guri i rëndë i heshtjes së madhe, qoftë dje, në periudhën e diktaturës komuniste, qoftë sot në pluralizëm, kur klanet që hipin e zbresin nga pushteti nuk e kanë absolutisht në rendin e ditës zgjidhjen e Çështjes Çame, vetë popullsia çame duhet të vetorganizohet, duhet të nxjerrë nga radhët e veta burra me dinjitet kombëtar, të pakomprometueshëm as nga mercenarët në krye të politikës shqiptare, as nga shovinizmi grekokaragjoz. Popullsisë çame në Shqipëri, e cila ka dhe duhet të ketë si Yll Karvani rikthimin në trojet e veta stërgjyshore, nuk i duhen disa parti politike, të cilat kanë për mison përçarjen e saj. Asaj i duhet vetëm një parti politike me vetëdije të lartë kombëtare që të marrë në dorë zgjidhjen e çështjes së saj, duke e detyruar klasën politike të shkundet nga mercenarizmi dhe nga servilizmi i pështirë para shtetit grekokaragjoz që sot është katandisur në atë derexhe, saqë është bërë gazi i botës.

Burrat e vërtetë që popullsia çame duhet të nxjerrë në krye nga radhët e veta, duhet të marrin në dorë Rezolutën Çame, me të cilën u tall parlamenti i kohës së Fatos Nanos dhe të kohës së Sali Berishës. Këtë Rezolutë, burrat e vërtetë të Çamërisë duhet ta nxjerrin nga sirtarët e mykur të parlamentit shqiptar dhe të demaskojnë haptas Shpëtim Idrizin, i cili u betua dhe u stërbetua se atë Rezolutë do ta çonte në Gjykatën e Strasburgut, në Departamentin e Shtetit dhe në Kongresin Amerikan, por pastaj e hëngri fjalën dhe tani as që e zë më në gojë fare. Pra, praktika e deritanishme ka vërtetuar se Shpëtim Idrizi pati rrahur gjoksin për Çështjen Çame sa të zinte kolltukun e deputetit, duke u bërë fresk me servilizëm të dy partive të mëdha, të cilat nuk e dinë se ku bie me adresë Çështja Çame.

Popullsia Çame sot nuk është e lirë. Nuk është e lirë për faktin se çdo qytetar çam nuk lejohet të shkojë të vizitojë trojet e veta në Çamëri.

Filozofi dhe sociologu britanik Spenser (Herbert Spencer – 1820-1903) thotë:“Askush nuk mund të jetë krejtësisht i lirë, derisa liria nuk është arritur për të gjithë”. Popullsia çame nuk e gëzon lirinë e lëvizjes drejt trojeve të veta amtare, sepse çdo qytetari çam, shovinizmi grekokaragjoz i gris pasaportën në kufi. Shkrimtari i madh gjerman Gëte (1749-1832) thotë:“Kushdo mund ta fitojë lirinë, në qoftë se ai është i aftë të gjejë vetveten”.

Burrat e Çamërisë, duke ndjekur shembullin e paraardhësve të tyre të shquar që sakrifikuan aq shumë për trojet amtare, duhet ta ngrenë më këmbë popullsinë çame që ajo të fitojë lirinë e lëvizjes për në trojet e stërgjyshore, në mënyrë që të vihet në vend padrejtësia e rëndë historike që na shkaktoi shovinizmi evropan dhe të ndëshkohet nazifashizmi grek për masakrat që kreu në vitin 1944. Sepse krimet kundër njerëzimit nuk parashkruhen asnjëherë”. Në emër të gjakut të derdhur për Vatrën, për zjarrin e pashuar shqiptar, të kërkojmë njëzëri, si zgjidhje të Çëshjes së madhe Shqiptare:

LIRINË E ÇAMËRISË DHE NJOHJEN E SAJ NDËRKOMBËTARE.

RROFTË ÇAMËRIA!

RROFTË SHQIPËRIA!

TË FALEM ÇAMËRI!

TË PUTH NË GJUNJË FLAMURIN KOMBËTAR!

3 ESSE PER 3 POETE TE TREVES SE MYZEQESE

September 29, 2015 by dgreca

NGA FASLLI HALITI/

POEZI QË PËRCJELLIN MENÇURI DHE IDE FISNIKE/

Përsiatje mbi librin poetik të Elmaz Qerreti,“Kamera e diellit”/

Në vitin 1973, punoja si kooperativist i thjeshtë në fushat e Kooperativës së Fier-Sheganit, ku kryeja një konvaleshencë ideologjike për gabime ideore e politike në krijimtarinë time poetike, konvaleshencë e cila do të zgjaste katër vjet në këtë Kooperativë dhe gjashtë vjet në Komunale.

Në verën e vitit 1974, vjen në Kooperativë me mua edhe Elmaz Qerreti, i përzënë nga arsim si nipi i një kombëtaristi, eksponent i Balli Kombëtar. Punonim të dy arave si gjithë kkoperativistët e tjerë, paguheheshim njëlloj si ata.

Një ditë u ulëm nën një mullar me dega për të ngrënë drekë. Elmazi nxori nga borseta e bukës një fletore me poezi. I lexova. Ishin poezi të vërteta, për fëmijë të një cilësie të lartë. I shtrëngova dorën. U gëzuam. Nuk po shkonim më të ngrysur në kooperativë. Poezitë e njeri-tjetrit na kishin çelur, na kishin gjallëruar si me magji.

Na bënë të harronim se ishim dy të dënuar me punë të detyrua në prodhim. Pas konvaleshencës ideologjike, na u dha përsëri e drejta e botimit e cila na ishte hequr prej dhjetë vjetësh. Filluam të botonim përsëri. Që atëherë poeti Elmaz Qerreti, ka botuar disa libra me poezi e poema për fëmijë që janë pritur shumë mirë dhe janë vlerësuar edhe nga poetët e njohur të kësaj fushe si Xhevat Beqaraj e Odise Grillo të cilët e konsiderojnë atë një poet të talentuar për fëmijë. Krahas poezisë për fëmijë, poeti Elmaz Qerreti, ka botuar me sukses në shtypin letrar edhe poezi për të rritur dhe prozë. Romani i tij Kollokotroni, është një roman për emigracionin, me një personazh simpatik, punëtor pa hile, por edhe erudit, njeri me etik të lartë, shqiptar me taban i cili e habit mjedisin grek, ku punon, me aftësitë, sjelljen, ndershmërinë e tij. Me punën e vet, ndershmërinë, aftësitë e dhuntitë tij, ai nderohet e respektohet nga vendasit. Vendasit, jo vetëm e nderojnë, por edhe e mbrojnë nga padrejtësitë, insinuatat raciste apo nga përndjekjet eventuale të policisë.

Edhe në librin poetik Kamera e diellit, përveç poezive të frymëzuara nga jeta e përditshme, poeti ka dhe plot poezi të frymëzuara nga jeta në mërgim, poezi që tingëllojnë të vërteta, plot detaje jetësore, pa e ndarë humorin si puhie e fllad freskues e prehës.

Edhe poezitë e shkruara kudo që ka shkuar nëpër botë janë të ndiera, jo turistike. Gjeopoezia e tematikës së librit është kombëtare, evropiane, pse jo dhe botërore për shkak të mundësisë së hapjes së Shqipërisë dhe e mundësisë së poetit për të qarkulluar kudo nëpër botë.

Natyrisht, poezitë e shkruara me art janë ato që marrin jetë nga njerëzit mes të cilëve ka jetuar e jeton autori. Të ndjera në mënyrë të epërme janë poezitë për nënën, babanë, për dashurinë, natyrën, fshatin nga i cili rrjedh.. Poezitë më të brishta janë ato që u kushtohen të brishtëve: nipit dhe mbesës, lindur si Si zoçkat e vogla,në gardhin e fqinjit, (Itali), dhe s’i afrohet gjyshit.

Mezi më afrohet mbesa,

Lindur dhe rritur

Alpeve

Të Italisë.

Si zoçkat e vogla,

Që s’çelën në furrikun e vetë,

Por në gardhin e komshisë .

(Mezi më afrohet mbesa )

Poezitë erotike, jo vetëm s’janë të pakta në libër, por janë edhe më të ndjerat e të frymëzuarat e librit. Ato janë krijuar me ndjenja të sinqerta, humor aromatik që i bën më të harlisura ndjenjat dhe dashurinë.

Zogu zogun ndjek ndër gjethe,

Luajnë në pluhur, bëjnë rrëmujë,

Ti me hedh një grusht me rërë ,

Unë ta zhys kokën në ujë .

( Në plazh )

Ka disa poezi, ku vajza dhe djali në takimet e tyre s’i frenojnë ndjenjat dhe gjestet dashurore, por ata nuk harbojnë, nuk kalojnë në shthurje, por qëndrojnë të bukur e të dashuruar në çeltirën e blertë të një dashurie me vlagë të pashterueshme.

Kam ca ditë që punoj i vetëm

Në mes të grekëve,

Komunikoj me shenja ,

Si në shkollën e shurdhmemecëve.

Dhe më poshtë me humor të bukur:

Ej , sykaltra Panajote, moj mis greke,

Mos u lodh shumë, mos u mërzit.

Po qëndrove dhe ca pranë meje,

Unë do të harroj të flas dhe shqip.

( Elena Panajotis )

Edhe dashurinë e zogjve në pluhur, poeti e jep të pastër, gjithë cicërima.Qerili dashurohet me pulëbardhat dhe jep shpirt në krahët e tyre mes kaltërsive të qiejve e të detit.

U mplak dhe Qerili çapkën

Dhe krahët, dhe këmbët iu mpinë,

Dhe syri i vuri një cipë,

Dhe kënga në sqep po i ngrin.

( Qerili )

Mençuritë, pasuritë shpirtërore, virtytet, ndershmërinë, bukurinë, poeti i derdh vitrinave të poezive të librit, që lexuesi t’i shoh e të mos i kërkojë nëpër skutat e errëta labirthike. Bukuria nuk pranon të duket përgjysmë, por e tëra. e plotë. Gjeopoezia e librit na flet për një poet që i ka të dy instrumentet e artit: instinktin dhe racionalitetin. Ka disa poezi që e çertifikojnë këtë. Janë ato që e marrin spunton nga historia e lashtë dhe e re, nga mitet, eposet, filozofia, urtësia popullore të cilat do t’i hasni e do t’i lexoni e do të më jepni të drejtë, besoj. Poezitë për vdekjen e babait, të nënës, duket sikur na japin atë kumtin se pasi të vdesim, do shohim njerëzit e mëdhenj: Pitagorën, ndër filozofët; Hekateun, ndër historianët, Homerin, ndër poetët, Olimpin, ndër muzikantët, kumt ky që na bën disi optimist për të përballuar tronditjen për humbjen e njerëzve të afërm

Nëpërmjet poezive të librit ne udhëtojmë njëherësh nëpër njeriun, nëpër historinë, vendet, kultura e ndryshme dhe poeti krijon kështu poezinë e jashtëzakonshme etiko morale, ku shohim një Helenë tmerrësisht të bukur, të pabesë, kurorëshkelëse dhe një shqiptar që edhe pse s’është indiferent ndaj së bukurës, është besnik e respektues i normave dhe zakoneve, i moralit të lartë shqiptar që familjen e ka të shenjtë.

Menelau më sheh me dyshim,

Tek shihem me Helenën sy më sy

Mos u tremb, Menela, miku im,

S’jam Parid, të të vjedh në shtëpi.

( Bised me menelaun )

Poeti, përdor figura, por si figurë më organike ai ka humorin që së bashku me paradoksin, i përdor njëherësh me estetikë duke krijuar kështu një figurë aliazh, të këndshme e. Dy të rinj takohen nën nshelg buzë përroit:

Një përrua nëpër gurë

Bëhet prapë nervoz.

Shelgjet buzë mezhdes,

Si dy desh merinozë.

( Ne dhe Polifemi )

Përroi bëhet nervoz me gurët që i pengojnë rrjedhën. Dy të rinjtë i shqetëson disi hëna me rrezet si miell i verdhë i situr imët, imët dhe me dritë si avuj të florintë buke e cila si një polifem i artë, paradoks i guximshëm ky dhe estetik, kërkon t’i zbuloi dy të rinjtë siç kërkonte dhe polifemi të zbulonte Odisenë me shokët e tij duke prekur me dorë delet një nga një:

Ne të dy nën shelg

Rrimë nën kurorë.

Hëna, porsi Polifemi,

Na kërkon me dorë .

( Ne dhe Polifemi )

Dy të rinjtë bezdisen disi, por s’tunden, sepse ata janë në Itakën e tyre të dashurisë:

Na kërkon e s’na gjen dot

Polifemi plak

Po ne s’ikim. Pse të ikim ?

Jemi në Itakë .

( Ne dhe Polifemi )

Poemat Letër Partizanit Meke dhe Protesta e Dantes, janë dy poema polivalente, ku poeti Elmaz Qerreti tregohet konstruktor me fantazi dhe një poet arkitekt që këto dy ngrehina poetike i ngre solide, funksionale (me ide) dhe estetike, me art.

Perandor është punë e vështirë,

Nuk bëhet çdo njeri, o Meke,

Po ti ishe atëherë kokëshkretë ,

Po ti ishe kokë më vete.

Të ishit bërë me mua ,

S’do ishit, siç jeni kështu.

Të tjerë sot do të vinin

Të punonin argatë te ju.

( Letër partizanit Meke )

Përfundimin e mbarë të këtyre dy poemave cilësore, polivalente, autori nuk ia detyron fatit apo dredhave stilistike, por aftësisë, mjeshtërisë dhe talentit të tij inteligjent. Poeti Elmaz Qerreti është rekordmen në peshën e tij, si në poezinë për fëmijë, në prozën dhe në poezinë për të rritur. Ai nuk është indiferent ndaj krijimtarisë botërore, ndaj poetëve të shquar, por ai di të përfitojë, të përthith nga poezia e cilësore, di të asimilojë.

Qerreti, edhe pse është serioz e i urtë, i matur si subjekt, nuk u druhet finteve elegante poetike dhe, aty – këtu edhe të ndonjë ekscentrizmi të bashkëshoqëruar me humorin e tij të ngrohtë si avull buke. Ai nuk i duron kornizat, por s’është edhe për dritare të shqepura poetike. Në poezinë e tij, ai bën shaka, por nuk ngërdheshet kurrë. Sot, më duket sikur ka më shumë ngërdheshje e banalitete poetike sesa letërsi artistike. Por të shohim se kush do të fitojë: ngërdheshjet apo letërsia artistike.

Unë nuk shoh poezi të shkruara për interes në librin e poetit Qerreti. Ai më duket idealist e fisnik. Po ta shënonim esencën e këtij poetit me numrin dhjetë, siç thotë Hygoi, tek ai do të gjenim një pjesë interes dhe nëntë pjesë sedër.
POEZI ME NUHATJE EVROPIANE/

***

Impresiono për librin e ri «Ujëvara hëne» të poetit të talentuar Miltiadh Davidhi/

NGA FASLLI HALITI/

Miltiadh Davidhi, jeton, punon në Çermë të Lushnjës, por ai shkruan poezi, jo sikur të jetë nga Çerma e Lushnjës, por sikur të jetë nga Parisi i Francës. Kur ai më dha dorëshkrimin me poezi, unë e prita me skepticizëm dhe fillova ta lexoj me fudullek, nga lart. Por poezitë e tij e sfiduan fudullekun tim. Ato më detyruan që unë t’i lexoja me një frymë deri në faqen e fundit. Ishin mbi njëqind poezi. Të njëqindta të pastra, me imazhe dhe figura moderne, por jo histerike, eksentrike, por figura të qëlluara që të çonin mrekullisht nga e njohura, tek e panjohura. Poezitë e Davidhit, nëpërmjet ritmit, kadencave, tingujve të pastër, jozhurmues, nëpërmjet një sintakse jo të komplikuar poetike, me koloritin bleror të fushave myzeqare, të futen në shpirt; të ngrenë, të mençurojnë, të urtësojnë të argëtojnë, të zbukurojnë, por edhe të aktivizojnë, të hapin sytë që ta shikosh jo vetëm mjedisin me ngjyrat e të katra stinëve, por edhe botën, qiellin, universin, kozmosin. Jo, jo, nuk i teproj dimensionet poetike, filozofike, estetike të poezisë së këtij poeti të një fshati periferik. Ai vërtet jeton, punon dhe krijon në fshat, Ky poet lidhet çdo minutë, çdo orë, çdo ditë, çdo javë, çdo muaj, pa u shkëputur asnjë çast, jo vetëm nga metropoli i vendit të tij, por edhe nga bota dhe metropolet e botës. i tëri interesim dhe i etur për dije, njohje, kulturë, Davidhi është poeti dhe njeriu që jeton i përket globalizmit dhe jo parcelizmit feudal. Kjo bën që poezia e tij të ndihet komode në dorën e çdo lexues shqiptar, ballkanik, evropian apo botëror. Mos mendoni se po e teproj, vetëm se po entuziazmohem dhe jo më kot, sepse këtë entuziazëm ma krijon poezia e poetit Miltiadh Davidhi.

Duke jetuar në fshat, poeti mund ta mbushte librin e tij vetëm me poezi me lopë e pëllitje lopësh, me dele e blegërima delesh, me pula e kakarisje pulash, me gjela e këngë gjelash, me grunja e valëzime grunjash; me vidha, plepa, muzgje, me yje dhe me hënë; por jo, ai veç këtyre e ngjesh librin me poezi emocionale, me mendime, ide, imazhe të kohës, me prirje të forta progresiste, civile, të konceptuara në formë moderne duke e afishuar veten si një poet, jo vetëm shqiptar, por edhe evropian. Kështu ndodh edhe me poetin tjetër Xhelal Tosku i cili ka lindur, jeton, punon në qytetin e vogël të Rrogozhinës, por ai shkruan siç shkruan cilido poet i mirë evropian.Nëse gjeniu, jo gjithmonë zgjedh vendet e mëdha për të lindur, e njëjta gjë ndodh edhe me talentin. Miltiadh Davidhin dhe fqinjin e tij me talent fin, Xelal Tosku, na sjellin një poezi moderne nga Çerma periferike e Lushnjës dhe tjetri nga Rrrogozhina ndanë shkumbinit. Njerit ia ushqen poezinë fusha myzeqare me valëzimin e barërërave të saj që luajnë me erën duke nxitur dhe poetin që t’i fusë ato në vargjet e tij, ashtu të hareshëm e blerim prehës dhe tjetri, poeti nga Rrogozhina buzë Shkumbinit valë vallëzuese dhe melos danubian. Pse? Sepse, si poeti i Çermës së skajshme dhe tjetri poet i Rrogozhinës bri Shkumbinit, poetikisht, estetikisht, filozofikisht, kulturalisht jetojnë si gjithë kolegët e tyre: në Tiranë Paris, Londër, Romë, Nju Jork, Moskë, Madrid, Berlin e kudo në botë. Është hapësira demokratike, medja elektronike dhe e shkruar, interneti dhe, mbi të gjitha qarkullimi i lire i ideve dhe i vet subjektit që e mundësojnë këtë duke i dhënë, gati kujtdo shansin për t’u pajisur me informacion, kulturë, përshtypje të gjalla live, nëse kujtdo nuk i mungon vullneti, etja për progres dhe natyrisht, talenti.

Poezitë e Miltiadh Davidhit burojnë nga mjedisi ku ai jeton, por ato e superojnë atë mjedis, sepse janë të një cilësie më të lartë, për nga fryma, origjinaliteti, timbri i ri, ritmi i ri, melosi, drita dhe ngjyra e re, inspirimi dhe vokacioni poetik. Të gjitha këto janë të sinkronizuara te vetë poeti dhe, poezia e tij, vjen tek ne lexuesit e ngarkuar me atë esencë lulesh dhe prodhimi të parcelave të fermerëve, veçanërisht të atyre fermerëve që s’marrin rrugën e emigrantit argat të tokave të huaja, por i qëndrojnë mbi kokë tokës së tyre, që e duan dhe janë të lidhur me të, që më shumë se e punojnë, e qendisin atë me merakun, fantazinë dhe mbi të gjitha me djersën dhe shpatullat e tyre. Si këto parcela e gjej dhe e shoh unë librin poetik të Miltiadh Davidhit me parcela të blerta, ku përzihen natyrshëm lulkuqet me kërcejtë dhe kallinjtë e grunjave. Ashtu si fusha që i kultivon të gjitha kulturat e bimëve, kështu dhe Davidhi i kultivon me merakun dhe finesën e poetit, kulturat poetike: së pari ato shpirtërore, meditative, pa lënë pas dore ato vizive; peizazhin, muzgjet, mjegullat, perëndimet aq mahnitës myzeqar, netët blu, mëngjeset që të lajnë me dritën e tyre të ngrohtë në ngjyrën e pjeprit, me vesën e tyre, që të gjallërojnë me zgjimin e gjithçkaje fushore.

Poezitë e këtij poeti, nuk janë nuska dhe talismane, ato janë bukuri dhe mençuri. Nuska dhe talismani e shtangin, e friksojnë njeriun gjer në nënshtrim. Edhe bukuria dhe mençuria të shtangin, krijojnë habi, por ato nuk frikësojnë dhe nënshtrojnë, përkundrazi, mençuria dhe bukuria tërheqin, afrojnë, bëjnë t’u hidhesh në krahë, t’u futesh në gjoks. Bukuria do të çlirojë botën, thotë Dostojevski. Poeti nuk bën magjira, por bën poezi për jetën, ekzistencën, harmoninë, poezi që ndihmojnë dhe jo poezi që ngatërrojnë dhe frikësojnë njeriun. Të gjithë i ekzagjerojmë nga pak dhimbjet, mundimin, sakrificat, kurse Davidhi nuk ekzagjeron as praninë e njerës as praninë e tjetrës; ai vetëm i shpreh ato duke frenuar teprimin e ndjenjave dhe emocioneve, jo për t’i kursyer, por vetëm e vetëm që të mos i shkatojë drama dhe lemerira askujt.

Poezia e poetit Miltiadh Davidhi, lexohet lehtë, por nuk harrohet lehtë, përkundrazi ajo mbetet gjatë në mendjen dhe shpirtin e kujtdo.

***

POEZI E VRULLSHME DHE DELIKATE

IMPRESIONE ( PëR LIBRIN «REGËTIM A E GJETHES», TË POTIT SAMI VELÇANI,

NGA FASLLI HALITI

Nga titulli Regëtima e gjethes dhe kopertina me një gjethe që dridhet nga ndonjë fllad apo puhi e lehtë, të krijohet përshtypje se do të kesh të bësh me një libër me poezi të qeta, delikate, të brishta, por nuk ndodh kështu. Duke e lexuar i gjen të dyja: delikaten dhe të furishmen; puhinë dhe stuhinë poetike.

Temperament tempestiv dhe prudent autori, me temperament të tillë dhe poezia e tij.

Poeti sheh gjithçka që ia gëzon dhe ia vret syrin, por fokuson, portretizon të bukurën, të pastrën, të virtytshmen, atë që ka tendencë të progresojë, të ecë gjatë. Poeti gëzohet dhe zymtësohet, sipas rastit.Të dyja këto ndjenja i modelon me dritë, por me një dritë që të ndihmon të shohësh më qartë dhe jo që të të verbojë; po kështu dhe zymtësinë nuk e jep me kolor të zi, por me një tis gri që të fut në mendime, që të bën të shtosh vëmendjen ndaj këtij qëndrimi tepër njerëzor.

Atë diell që lindi e bëra vëlla, thotë poeti duke iu gëzuar dritës, pa mallkuar errësirën. Ai më mirë ndez një qiri se sa të mallkoj errësirën. Poezitë e poetit me nerv, por edhe delikat, Sami Velçani, janë qindra, mijëra qirinj dhe prozhektorë që sfumojnë errësirën. Errësira është vazhdimisht në kundërti me dritën dhe vazhdimisht në tërheqje duke bërë që drita të fitojë përherë e më shumë terren.

Lirikat erotike janë gjithë dritë e kolor autokton.

T’i puth supet lakuriqe

Nga deti e porsa dalë,

Bukuroshe djall e Çirçe,

me dy gjokset llambadar.

Poezitë e librit nuk ngujohen, ato kalojnë sa në një gjendje në një gjendje tjetër. Nga puthja e supeve lakuriqe dhe gjokseve llambadarë, poeti kalon në një gjendje krejt dramatike, madje tragjike. Na jep tablonë e kapedanëve që masakrohen pabesisht në Manastir.

Kuajt nëpër udhë

Shfryjnë në frerë ari

Kush këndon ninullë

Si orakull kali.

Kalimi nga një gjendje e lumtur në një gjendje të rëndë nuk bëhet lehtë, ajo kërkon art, talent, dy cilësi që poeti i ka dhe i përdor magjistralisht. Shprehja metaforike Si orakull kali, është jo vetëm origjinale, por përmban bukur e magji gjë që e shpëton nga kadenca kadareane.

Ajrin mbush baroti

Mbi kokë përskuq molla

Njëqind burra moti

Mbledh nuse belholla.

Kalim tjetër ky nga një gjendje dramatike në një gjendje të hareshme, nga britmat, rënkimet, ohet, në këngët, vallet. Një alternim i tillë gjendjesh jo vetëm që arrihet, por arrihet mrekullisht, pa asnjë lloje stonature. Kur ke të bukurën në esencë, realizohen mrekullira poetike dhe estetike.

E theksova se libri është i pasur me gjendjet e alternuara poetike, lirike, dramatike, meditative, filozofike e stil flad e furtun, pasi ka libra me gjendje të njëjta poetike që japin përshtypjen se janë të shkruara brenda ditës, apo javës. Poetit i krijohen gjendje të shumta dhe ai i realizon këto në kohë të ndryshme. Arti fillon aty, ku ti i rishkakton perceptimet dhe përshtypjet nga realiteti, thotë Tolstoi.

S’flenë mëritë e vjetra

Kryq me shpirt mjeran

Nënat me të zeza

Prerë me jatagan.

S’ka se si të jepet më emocionalisht, më mençurisht e më trimërisht drama çame. Poezia zgjon, kumton ringjallje.

Për ku shkojnë karvanët

Përse qajnë kufijtë

Një komb po ringjallet

Bisqet rrit për ditë.

Detaji dhe përfytyrimi poetik janë një pasuri tjetër e librit poetik

Regëtima e gjethes.

Deti mbytej nëpër lot.

Detaji shkrihet me paradoksin dhe ne shijojmë një dopjo figurë stilistike.

Jo vetëm mjeshtër i detajit, por Velçani është edhe mjeshtër i përfytyrimit poetik:

Berati hesht, pamje veziri

Si trup çingije dridhen pishat

Si zjarr që fshihet poshtë një hiri

Gjokset e hovur, çajnë këmishat.

Imazhi, jepet njëherësh me krahasim, metaforë, detaj, mitonnimi. Është një përzierje mjeshtërore dhe jo një nakati, për të dhënë sa më të kulluar e të pastër imazhin e qytetit të lashtë.

Si sythet pa çelur pranvere

Atëherë rinia s’kish vlerë

Ti erdhe trokitje pas dere

Dhe ditët m’i dehe si verë.

Kumti është i kuptueshëm. Sythet e paçelur të pranverës, kanë çelur, shkumëzojnë në lule me mundësira frutash të papara. Dhe ky libër poetik që po promovojmë ka lule dhe fruta njëkohësisht.T’i shijojmë si lulet dhe frutat. Edhe të dish të shijosh është art.

***

Mos e mbroni Kadarenë!

September 28, 2015 by dgreca

Ai s’ka nevojë për mbrojtje. Ai është më i mbrojtur se gjithkush. Ai u përket atyre qenieve fatlume që, duke qenë tokësore, botën e shohin nga lart./

Nga Nga Mehmet Elezi/

1.Filloi stina e shpifjeve kundër Kadaresë, shkroi dikush. E kuptoj metaforën, por shpifjet kundër Kadaresë s’kanë stinë. Stina e tyre është në çdo stinë.

Kundër tij janë kundërshqiptarët. Sepse Kadareja është Shqiptar i madh.

Kundër tij janë pasuesit dhe nostalgjikët e diktaturës. Sepse Kadareja është zë i Lirisë. Me frekuencë të rruzullimtë.

Kundër tij janë ata që kryet e kanë në Lindje, këmbët në Perëndim. Sepse Kadareja është interpret i genit perëndimor të shqiptarëve. Dëshmi artistike hijerëndë e këtij geni.

Kundër tij janë gjithfarë moshash, që vetëshpallen qytetarë të botës. Ngaqë s’kanë mundur të bëhen fillimisht qytetarë të vendit të tyre.

Kundër tij janë të vegjlit që kënaqen me mendimin se mund të shembet një i madh. Ngaqë vetë janë të vegjël, të padukshëm.

Kundër tij janë përgojuesit e përhershëm. Ata që e ndiejnë veten të realizuar kur flasin keq për të tjerët, sidomos për dikë që është më lart. Ata që, kur paragjykojnë, kujtojnë se po gjykojnë. Ose, siç thotë Eduard Morrou, “kujtojnë se janë duke menduar, kur në të vërtetë janë duke riorganizuar paragjykimet e tyre”.

Këta bashkë krijojnë një orkestër.

Kundër Kadaresë?

2.Mos e mbroni Kadarenë.

I brishti e i vogli kanë nevojë për mbrojtje, i madhi e i fuqishmi jo. Kadareja është zot në Olimpin e Artit. Fuqinë nuk ia jep karrigia e dyshimtë apo e merituar. Ia jep vepra e tij planetare.Një emër i përbotshëm i letrave mund të rrëzohet vetëm në u rrëzoftë Njeriu. Në u rrënoftë Bota.Kallëzojnë për një avion plot bomba, që u përplas në Majë të Hekurave gjatë Luftës së Dytë. Përbindëshi i ftohtë, barkmbushur me vdekje, plasi si fluturushë (tullumbace), u bë i paqenë. Dy vjet më vonë, dhjetë vjet më vonë, njëzet vjet më vonë, muziktarë popullorë e rapsodë ngjiteshin lugjeve shkëmbore, drejt eshtrave të fluturakut. Mes mbetjeve metalike përzgjidhnin tuba me i ba fyej. Me fyejtë e duraluminit të tij kanë kënduar mija herë në vetminë e bjeshkës, në skena kombëtare e ndërkombëtare, në mrize, në dasma. Këndojnë edhe sot.Le të sulmohet Kadareja, drejtpërdrejt a me telekomandë nga prapaskena, gjuajtjet do të kenë fatin e avionit që u zhbë në Majë të Hekurave. Copat e tyre shkrimtari i shndërron në fyej. Në art që u përcillet brezave.

3.A është i përkryer Kadareja?

Cili Kadare, njeriu apo shkrimtari?Asnjë shpirt gjeniu në mijëra vjet s’ka mundur të jetë i përsosur. Dhe s’mund të jetë kurrë. S’ka mal pa hone dhe gremina të tutshme. S’ka pyll madhështor pa drunj të kalbur dhe ujq. S’ka det shungullues pa ndotje e oktapodë, që humbin nëpër dallgë.

Çdo qenie njerëzore ka dobësitë njerëzore, siç ka edhe ngasjet e gjakimet e nënvetëdijes. Nuk është meritë mos me i pasë ato, kjo është e pamundshme, ato janë brenda njeriut. Meritë është me i mbajtë fort nën kontroll. Me i sundue, jo me të sundue.Përkryerja ekziston vetëm në qiell.Si qëllim e si mision po, por si jetësim, si përmbushje, përsosmëria nuk mund të jetë për vdekatarët. Edhe një shenjtore e gjallë, si Nëna Terezë, ka pasur mëdyshjet e veta, grimëherat e dyshimit e të ligështimit. E errësojnë? Ato veç e afrojnë, e bëjnë më të prekshme prej nesh. Më njerëzore, më bindëse. Në pasqyrën e luhatjeve të saj gjejmë veten, shohim njeriun prej mishi e gjaku. Qenka si ne. Pra kurrgjë s’është e pamundshme as për ne.Në pastë gjëra që shumëkush i sheh tjetërqysh, jo si Kadareja, kjo s’ndryshon gjë. Këtu shkëputet Liria nga totalitarizmi. Tek e drejta dhe mundësia me këqyrë jo nëpër një dritare, por nëpër shumë dritare, ku më pak e ku më shumë të hapura e me dritë. Monopolin e të vërtetës e ka vetëm e vërteta.Në pastë njerëz që ende s’e kuptojnë naltësinë e malit Kadare, kjo mbase ka një përligjje. Naltësitë kuptohen më mirë të vështruara nga larg.Sytë vjen një ditë dhe mbyllen e harrohen. Vepra e madhe kurrë.

4.Në kthesën dramatike që lidh dy mijëvjeçarët, cili i ka dalë zot Kosovës dhe çështjes shqiptare me armën e letrave, ballas e tronditshëm, si Kadareja?Me përkushtimin e një Shqiptari.Me zërin e fuqishëm, europian.Me hapësirën mediatike që ka një personalitet, për të cilin kontinenti është i vogël.

5.Mos e mbroni Kadarenë!

Tjetërkush ka nevojë për më shumë mbrojtje. Ai jo.Kadareja nuk sulmohet si vete, si individ. Sulmohet si institucion kombëtar. Sulmohet si Vlerë shqiptare përfaqësuese.

Skënderbeu nuk sulmohet në emër të ndriçimit të historisë. Synohet me e tjetërsue si Vlerë shqiptare përfaqësuese.Sulmet mbi prejardhjen ilire shpesh kanë prapavijë të errët. Prejardhja ilire shihet si Vlerë identitare e shqiptarëve.Gjuha shqipe, kur rreken me e ça dyzash, shenjohet si Vlerë identitare shqiptare. Ajo ka mbijetuar mija vjet, na njëjtëson e na bashkon të tërë. Të pakuptueshëm mbeten edhe ata që i thonë ndal çdo reforme përtëritëse gjuhësore. Që mbahen te filozofia e djeshme, te përjashtimi oruellian, përballë gjithëpërfshirjes së vlerave.

6.Mos e mbroni Kadarenë!

Ai s’ka nevojë për mbrojtje. Ai është më i mbrojtur se gjithkush. Ai u përket atyre qenieve fatlume që, duke qenë tokësore, botën e shohin nga lart.Gjeniu dëgjon zhurmnajën poshtë vetes dhe vetëm rrudh supet: kush janë këta, ç’dreqin duan? I shpërfill. Në emër të tij e merr fjalën Zarathustra: “Ju vështroni lart kur kërkoni të lartësoheni, ndërsa unë vështroj poshtë, sepse jam lart”.Në e marrtë Çmimin Nobel – të merituar qyshkur – bota e letrave do të tundë kryet: kësaj here po! Si për Markezin e për Llosën.Në ndodhtë e kundërta, dështimi do të jetë për jurinë. Gjykimi dhe paanësia do t’i përfliten. Siç i janë përfolur në fillim të qindvjetëshit të njëzetë dhe në fund të tij. Nga Tolstoi, te Borgesi.Kadareja mbetet Kadare, me ose pa Nobelin. Veprat janë aty, më të rënda se çdo çmim. Pushtuese elegante të Botës.

7.Pra?

Mos harxhoni frymë me mbrojtë Kadarenë. Mundohuni me mbrojtë Shqipërinë dhe shqiptarët.Se ata që duket sikur i mëshojnë Kadaresë, i mëshojnë Shqipërisë, u mëshojnë shqiptarëve.Për t’ua shpërbërë ADN-në e Vlerave që i njëjtësojnë. (E dergoi per Diellin Bardhyl Selimi)