Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Sofra Poetike e Diellit-Robert Frost- poeti i jetës së gjallë

by

Nga poezia më e mirë amerikane/

Përktheu  Rafael Floqi /

Robert Lee Frost (26 Mars, 1874 – 29 Janar 29, 1963) ishte një nga poetët më  të shquar  amerikanë. Fillimisht krijimet e  tij u botuan në Angli para se ato të botoheshin në Amerikë. Ai shquhet për paraqitjet reale të jetës rurale dhe përdorimin e fjalës së gjuhës së folur amerikane. Vepra e tij shpesh përdor parametrat nga jeta rurale në New  England në fillim të shekullit të njëzetë, duke pasqyruar nëpërmjet përdorimit të detajeve shqyrtimin e temave komplekse sociale dhe filozofike. Ai ishte një nga poetët më të njohur dhe të respektuar nga kritika amerikane të shekullit të njëzetë. Frost u nderua shpesh gjatë jetës së tij, duke marrë katër  Çmime Pulitzer për poezi. Ai u bë një nga “figurat publike letrare, dhe u shndërrua pothuajse një institucion artistik.”  Atij iu dha Medalja e Artë të Kongresit në vitin 1960 për veprat e tij poetike. Më 22 korrik 1961, Frost u emërua poet laureat i Vermontit. Ai madje mbajti një fjalim mjaft domethënës në inaugurimin e Presidentit JF Kenedi

Poeti / kritiku Randall Jarrell që vlerësoi poezinë e Frostit shkroi për të , “Robert Frost, së bashku me  Stevens dhe Eliot, është një nga poetët më të mëdhenj amerikanë të këtij shekulli. Virtytet e Frost-it janë të jashtëzakonshme. Asnjë poet tjetër i gjallë nuk ka shkruar aq mirë në lidhje me veprimet e njerëzve të zakonshëm, monologët e tij të mrekullueshëm me dramatike apo skenat dramatike vijnë nga një njohuri e thellë për botën njerëzore që pak poetë kanë pasur, dhe ata janë shkruar në një dorë e freskët që përdor, me një mjeshtëri absolute të paparë ndonjëherë , ritmet apo të folmen e gjallë amerikane “. Ai gjithashtu vlerësoi seriozitetin dhe ndershmëri e Frost-it”, duke deklaruar se “Frost ishte veçanërisht i aftë të mishëronte një gamë të gjerë të përvojës njerëzore në poezitë e tij.” Shkëputur nga libri në proces mbi poezinë e këtij poeti të madh amerikan në shqip po paraqes për “Diellin” disa përkthime të mia të poezive të Robert Frostit.

Zjarr dhe akull

Ca thonë se bota do të shuhet në zjarr,

Ca thonë prej akullit.

Duke u nisur nga ç kam shijuar nga dëshirat

Jam me ata që  thonë në zjarr.

Por nëse duhet të shkatërrohet dy herë,

Mendoj se  e njoh mjaft urrejtjen

Sa të them se akulli si shkatërrues

Është po aq i madh

sa mjafton.

 

 Imigrantët

Asnjë anije , qoftë  me vela apo avullore

S’ka sjellë kaq njerëz njeri pas tjetrit tek ne

Sa ëndrra e Mayflower e pelegrinëve , prore

Që ysht ankthshëm karvanët nga deti në breg .

 

Hi në sy 

Nëse, siç  thonë ca se hiri i hedhur syve

Do ma ndalte ligjërimin e mençur ,

Unë s’ jam njeriu që mund të bësh prova .

Ndaj le t’ më përmbyt ë hiri gjer jashtë pullazit

Rreth e përreth  si tis bore i kthyer në pluhur ,

Le të më verbojë e të më ngurosë po të mundet.

 

Do të këndoj me -Oi

Kisha shumë kohë shtrirë

Pa fjetur atë natë

Duke dashur që nata

T’i pagëzonte  orët

Dhe të më thoshte se kur

Unë do mund ta quaja natën ditë.

(Dhe pse ende pa gdhirë)

Hoqa dorë prej gjumi.

Bora binte rëndë

Plot me fshikuj pizg ;

Dy vrunduj ere ndesheshin ,

Njëra poshtë në një udhëz

Dhe tjetra më përtej ,

Përlesheshin  në mes  një pluhuri

të butë dhe puplor.

Unë s’mund të them,

Se iu druajta ngricës

Por kontrollova mardhjen

E orës së kullës

Duke ia lidhur bashkë

Dy akrepat e artë

Mu para fytyrës .

 

Pastaj mu dëgjua sikur trokiti një herë !

Me një notë të shuar

Me një aromë si prej dheu,

Qe për çudi qe e shurdhët.

Dhe kulla tha, ‘Ora Një!’

Dhe pastaj diç shndriti mbi kambanore  .

Që zbuloi njerëzit e paktë në shesh

Që duket sikur flisnin me vete …

Nëse erërat munden të zgjohen

Nga ngrohtësia e gjumit

(Meqë nuk i nxora jashtë  shtëpie ).

Ato e lanë stuhinë

Të përplaste  masivisht

Në qelqin e dritares time,

Me një gëzof me rruaza të ngrira.

Por në mes asaj zhurme varri

U dëgjua një zë  “Ora Një”

Më pas

Erërat i folën Diellit

Hënës dhe Yjeve ,

Saturnit , Marsit

Madje dhe Jupiterit.

Akoma më të shpenguara,

Ato i lanë emra t e planetëve

Dhe folën me  germa,

Duke numëruar Sigmat dhe taut

E konstelacioneve.

Më pas pasi mbushën gurmazet

Me trupat qiellorë më të largët

Drejt së cilave njeriu  shpesh dërgon

Spekulimet e veta,

Përtej aty  ku gjendet Zoti;

Ku grimcat kozmike

Nanurisnin  lentet.

Me lëvozhgat e tyre  solemne

Pastaj erërat :

Folën për orën

Për ato rrotat e mëdha

Me dhëmbë të ndërkallura.

Dhe për atë fjalë varri

Ndërsa më pas

Ylli më i madh

Sikur shqiptoi vetëm fjalën : ”Një”

E duke u dridhur i nxiti,

Dhe pse qe aq larg

Vrushkujt e tërbuar të erërave

Të bënin sikur qëndronin

në një stacion të vetmuar .

Duke ruajtur brenda çudinë

Kur ishin me përmasa pa kufi

Dhe vazhdonin të zgjeroheshin

Për t’u bërë një  Supernova ,

Dhe mendoja

Se për sytë e njeriut

Asgjë nuk gjë  s’ka ndryshuar

Me gjithë këta planetë

Përmbi ,

Përreth dhe përposh

Qysh kur njeriu filloi

Ta tërheqë zvarrë njeriun

Dhe kombi kombin, osh.

.

Pyetje

Një zë më tha :Më shih mua ndër yje

Njeri i i kësaj toke  dhe thuama të vërtetën

Nëse të gjitha plagët e trupit dhe shpirtit

Që paguajmë  për lindjen, a s janë tepër?

 

FASLLI HALITI VJEN ME “TROKITJE”

by

FASLLI HALITI/

TROKITJE/

 POEMTH/

I./

 Tak,/

Tak. tak,/

Trokitje…/

Po trokasin./

Le të trokasin…,/

Le të trokasin atje pas derës,/

Mes breshrit, llohës, indiferencës,/

Mes borës, stuhisë, shkretëtirave, shkurreve, erës./

 

II.

 Lehje.

Po lehin.

Leri

Të lehin!

Po nuhasin.

Lëri të nuhasin.

Plehrat do nuhasin, bajgat,

Hajdutët, zgrapësit, hajnat, killërët,

Hajdutët,

Hajnat

Po vjedhin.

Lëri të vjedhin…

Tek ti

Tek unë

S’kanë ç’të vjedhin,

S’kanë ç’të marrin nga ne ata?

S’kanë ç’të klepsin klepsokratët

S’kanë ç’të vjedhin ku nuk ka.

 

III.

 

Krisma. 

Dëgjohen

Krisma.

Dëgjohen të shtëna.  

Ç’i dëgjon krismat, të shtënat;

Kundër njëri-tjetrin shtien,

Me njëri -tjetrin e kanë;

Me Kallash

Pistoleta 

«TT»

Vriten 

Mes  tyre.

Për një copëz tokë vriten,

Për një dekolte, për një minifund zyre.

 

V.

Britma.

Sharje,

Grushte, kacafytje si qentë

Kafeneneve , trotuareve,

Në parlament.

 

VI.

 

Lëri

Të bërtasin,

Lëri të grinden,

Lëri të hahen tepistët,

Leri të shahen mes tyre,

T’i thyejnë  turinjtë, nofullat njeri-tjetrit,

Sidomos atyre që kanë vjedhur me trena, furgona:

Që kanë grabitur fusha, kodra, troje, toka bregdetare.

Leri të shahen mes tyre deputetët, partiakët,

T’i thyejnë turinjtë njeri-tjetrit

Hundët prej pinoku që zgjaten

Që shkurtohen

Sipas

Gënjeshtrave të tyre

Kilometrike

Imcake

Milimetrike,

Hundët

E përpjeta,

Sidomos atyre

Që kanë ndërtuar vila

Bregdeteve, botës anembanë:

Në Londër, Paris,

Amerikë,

Spanjë,

Në bregdetin limitrof italian…!

 

VII.

 

Të vjedhurit, pronarët,

Të grabiturit keq.

Po bëjnë

Padira me nerv pronari, fermeri

Në prokurori, në gjykatë,

Po bëjnë kallëzime

Po pajtojnë

Avokatë.

Po apelojnë gjer në Hagë…

 

***

 

Po vijnë paditësit plot bindje, nerv, besim.

Le të vijnë paditësit e grabitur,

Le të vinë,

Le të padisin

Prokurorët,

Hetuesit,

Gjyqtarët,

Thonjgjatët e gjyqësorit,

Avokatët, qeveritarët. 

 

VIII.

 

Paditës!

Paditini kriptohajdutët,  

Hajnat mes të ditës me diell,

Bëni kundër hajdutërisë

Kallëzime 

Penale

Gjithë nerv.

 

 

Bëni

Padira

Të ashpra,

Besojuni gjyqtarëve

Me duar të pastra.

 

Besojuni prokurorëve  

Gjyqtarëve  

Që japin drejtësi

 

Edhe pse sot ata kërkohen me qiri…

 

Shtator 2015

ZENUN HYSENUKAJ, ZËRI POETIK I GËSHTENJAVE ALPINE

by

Nga Ramiz LUSHAJ/

1.Gështenja të ban poet e, aq ma tepër, kur e kie kullën në rranjë, në hije, në flladin e tyne si Zenun Hysenukaj i Kerrnajës të Gashit të Gurit, kur në trevën tande – të Malësisë së Gjakovës – e kie masivin ma të madh në Ballkan. E, përndryshe, filozofia alpine e cilëson këtë dru-fryt të bekuar si “baçe e Zotit”, si “bukë në lis”, tek kanga: Po kuvend fisi me fis / – Ku jetohet ma mirë, o mik /- N’baçe t’Zotit te buka n’lis /Dhanë dhuratë prej Perëndisë/.

E, pra, kështu – jeta në gështenja e me gështenja – e bani dhe Zenun Hysenukajn poet. E bani me vëllimin e tij poetik “Zëri i gështenjave” (“Zani i Gështenjave”) me 57 poezi e poemën “Kujtesë për tim bir”. Ky është ma i pari libër i tij – djepi i tij poetik që e ngriti në kambë dhe po ecë na kambë në udhët letrare të kohënave. Gështenjat, vijnë me boça rremi e fjale poetike qysh në ballinë e në faqe të librit të tij poetik “Zëri i gështenjave” (Botimet “Muzgu”, Tiranë, 2013). E, pra, gështenjat i kanë poetët e vet trojenik si Zenun Hysenukaj, e kanë zërin e vet poetik si ky tufalakim poetik i tij, tek krijimtaria letrare e tij.
E ceka ma nelt: “Poeti Zenun Hysenukaj” dhe “Zenun Hysenukaj Poet”. Dy thanie në degë të fjalës, në boçat e veta, me nji realitet letrar të dukshëm: Zenun Hysenukaj në gen e me vepra është Poet – me emër e mbiemër. E, këtë titull apo “liçencë’, nuk e kanë dhe as nuk e marrin të gjithë ata që lindin, po të gjithë ata që hyjnë e jetojnë me vargun e vet poetik në kalendarin frymor e letrar të jetës. E kanë thanë latinët: heronjtë vdesin një ditë, po poetët, shkrimtarët, asnjëherë, kurrë.
Zenun Hysenukaj, pasi botoi poezi në mediat print “Muzgu”, “Standard”, “Rrezja e Shkëlzenit”, “55” etj., pas dy vjetësh – më 2015, me të njëjtin botues – “Muzgu”, mirë-erdhi me të dytin vëllim poetik “Vetëm s’po të lë”, me 126 faqe. Një hap i ri. Një lartësi e re. Pa hy’ ma gatë në rranjë e degë të kësaj “gështenje poetike” më vje’ për shteg fjale me thanë se Zenun Hysenukaj – malësori alpin i Rretheve të Gashit apo qytetari metropolitan i Tiranës – dhe Poezia e tij me fuqi bio-genetike-ekologjike si të Gështenjës, duket se kanë lidhë nji besë të fortë ndërveti. Përndryshe, janë “binjakë” të ri e të moçëm së bashku. Këtë fakt, së parit, e cilëson vet titulli i kësaj veprës së tij të dytë poetike “Vetëm s’po të lë”.
Tek Zenun Hysenukaj e gjen Poetin.
Tek Poezitë e tij e gjen Zenun Hysenukajn.
E në koft se nji i panjohur në qindrashekulloren “Rrugë të Gashit”, në ma të renë autostradë shqiptare “Udha e Kombit’, në të asfaltuarat bulevarde e rrugica as njiqind vjeçe të Tiranës, ka me dvetë ndokënd: Kush është Zenun Hysenukaj ?, ai, kur t’i lexojnë tri veprat e tij poetike, ka me e njoft përnjiherit si “Poet”. Ka me thanë troç, gojëplot: “Zenun Hysenukaj është Poet…”.
E, askush, të mos presin që poeti Zenun Hysenukaj të jetë i madh si poeti Dritëro Agolli, pavarësisht se Kerrnaja e Zenun Hysenukajt dhe Devolli i Dritëro Agollit, si për koiçindencë, janë njejtësisht 900 m lartësi mbidetare, sepse as malet, as vitet e shekujt, as luftërat, nuk i ngjasin krejt njana-tjetres. Ato kanë përmasat, ndryshimet, laryshinat e veta. Sikurse dhe poetët.
Zenun Hysenukaj nuk po shpejton me botime poetike për shkak të moshës së tij 60 vjeçare dhe as nga volumi numerik i poezive të tij. Jo. Ai është në ma të mirën moshë të rritës të emrit të vet, të veprës së tij poetike. Atë po e thërret vet Koha Poetike. E thërret dhe prej atje në Alpe, bash në rranjë të gështenjave të tij lisnajë në Kerrnajë, tek trolli i vet.
2. Zenun Hysenukaj është nji Poet i Harmonisë.
Ai nuk ka krye shkollë universitare e as mastera profesioal apo shkencor për letrat shqipe, po ai është qartas, thuktë – i tillë. Kjo i duket, i shprehet, i ndjehet në vargjet e tij, në poezitë e tij, tek metrika, tek rima, tek ritmi poetik. Kjo është e randësishme për me e pas titullin apo liçensen “Poet”. Kjo tregon se shpeshtas në magjen e tij poetike na jep nji poezi të pjekur mirë, të mbrrime.
Zenun Hysenukaj është Poet i Sintezës Poetike.
E gjejmë të tillë në gjithato poezi të tij, në të tre vëllimet e tij. Unë po due me e tërhjek vetëm nji prej tyne, atë “Sahati i babës” tek i treti vëllim poetik “Ku ikën ti vetja ime” (fq. 43):
“…E gjeta sahatin e babës.
Një sahat argjendi.
Pa akrepa, pa numra,
Por koha nuk mungon.
Nuk di, kishte rënë nga qielli.
Ai kishte vite që flinte në morg”.
3.Zenun Hysenukaj është Poet i Detajit Poetik.
E ky është një tjetër tregues që e dëshmon poet në gen e në udhë. E nji poezi e tillë e lartnon poetin dhe e kënaq fort e mirë lexuesin e saj.
Detajin poetik e ka në maje të penës, në krye të talentit poetik.
Prapë po ndali tek vëllimi i tretë poetik i tij “Ku ikën ti vetja ime”, po i fragmentoj vertikalisht vargje nga poezia “Ku fshihet fëmijëria” (fq. 42):
“Zogjtë si gjeometra matin pyjet
Për të gjetur fëmijërinë ku fshihet.
Por gjithçka ndal ritmin, masën,
Si numri i këmbës që një ditë,
më s’rritet.
E, po due me u ndal edhe tek ndonji tjetër poezi tek libri i tretë poetik i tij, tek ajo “E dua një orë” (fq. 48): “ E dua një orë të heshtur / çdo ditë / S’dua trokitje në derë / As vizita kurrsesi / Dhe dritën e dua të fikur / Është ora kur jetoj me të vdekurit / Pra me të parët e mi”/. E mora të plotë këtë poezi pasi m’u duk krejt e bukur, përveçse vargut të fundit, përmbyllës: “që kanë ikur”, të cilin e hjeka, pasi më ngjau i tepërt, si i panevojshëm.
E, hiç s’po i largohem vëllimit të tretë poetik të Zenun Hysenukajt. Aty po rri. Tuj kundrue poezitë e tij në vargni. Tue u këndellë nga poezitë e tij përgjatë leximit të tyne. Po e marrë të plotë horizontalisht poezinë “Me daltë dhe çelsa” (fq. 12): “Skeleti i kohës / Fati ecën zbathur si legjendë / mbi gurë / Kujtimet bien si zhele mjegulle / poshtë nëpër gurët e përroit të tharë / që quhet kohë / hëna si këpucë e humbur / E sjell këtë natë me sy spiuni / Shiu vazhdon të derdhë lotët / mbi qelq / Që bien ngadalë…ngadalë / Unë eci trotuarëve të Tiranës / Ku Kadareja s,ndjen më mall”/.
4. Zenun Hysenukaj është Poet i Lirizmit.
E ka veçori, tregues poetik. E has shpesh në poezitë e tij.
E i shkruan bukur poezitë lirike, sidomos kur nuk ika të kërkuara, por i dalin prej vetes motivet, përjetimet, vargjet. Ai është i hapur, i gjanë, i prekshëm, i ndjeshëm, i sertë, i lumtur, i mërzitur…në poezitë e tij lirike, çka ia bajnë ato ma të bukura, ma të arrira, ma të kohës.
Poezitë e tij më ngjajnë me boçat e gështenjave në rrema: lulojnë, lidhin fryt, eshknohen, pikojnë e hapen me kokrra, tharkohen, porogaçen, bahen ambelsina.
Prapë tek libri i tretë po e kapi në tematikë një poezi: “Shpirti ikën fushave” (fq.13) tek e cila duket lirizmi i poetit Zenun Hysenukaj: “Ka çaste të mjera, a të gëzuara /Ma mbushin ditën shterpë varg e varg / Si saç mbi kokë ashtu kanë mbuluar / Vështrimet e shpirtit tim rretheqark”/. Strofa e dytë është më e përveçme, fort e bukur:
“Shpirti ikën fushave e maleve përtej,
në shtigje ku nesër ikën përseri.
Do të humb e aq herë do ta gjej,
Si kali i lirë që rrugën e di “.
4.Kërrnaja e Gashit të Gurit, vendlindja e poetit Zenun Hysenukaj, e ka pothuaj një të tretën e tokës bujqësore me pemë (42.5 ha në v. 1990), ku shumica janë lisnajë e gështenjave të moçme e të reja. Ato, edhe kur komunizmi i shtetëzoi pronat e i ngriti arëzat, i ruanin kufijtë e vjetër. Ishin të ndame në parcela natyrore (kashnjete). Studjuesi e poeti kerrnajas, Halil Hajdaraj, tek monografia “Gashi i Gurit” (Tiranë, 2010) i listnon mikrotoponimet: “Kshtaja e Madhe”.“Kshtajtë e Alushit, Adem Ukës, Padeve, Baramsadikëve, Malocës, Sovjakit, Rambaramëve, Zhenajve, Kerrnajës, Hasajve, Havës, Lugit të Balisë, Fierajsë të Sovjakit, Izvirit, Sejdisë, Lugit të Madanit, Lugit të Sejdi Hysenit…”(fq. 121).
Në këto gështenja, këto gështenja, kanë rritë poetë, si lisnaja, begatia, bujaria, bukuria e madhështia e tyne. Në ferra nuk lindin poetët dhe as poetët nuk janë ferra. Nga ferrat mund të lindin dhe trandafili, por jo poetët. Nga gështenjat, tek gështenja, po. E, poetët janë gështenja me lis, rrema e kokrra. Dhe gështenjat e Kerrnajës kanë poetët e vet. E n’koft se ata nuk ua kalojnë madhështisë së tyne, ata janë madhështi e tyne.
    Kërrnaja, fshat me disa vllazni, barqe, mbiemra: Aliaj, Brahaj, Hajdaraj, Haklaj, Hysenukaj, Kërrnaja, Tahiraj, i ka disa poetë. Manjola Brahaj, doktore e shkencave në letërsi, me dy libra poetik tejet të veçantë: “Vajtimi i Kalipsosë” (2010) – nderue me Çmimin “Migjeni” nga Ministria e Kulturës e Shqipërisë dhe “Na nuk jena t’ktuhit” (2014) – vlerësue në vendlindjen alpine (Tropojë) në Manifestimin Letrar Panshqiptar “Ora e Poezisë” (Edicioni i 7-të) si vëllimi poetik ma i mirë ndër të gjithë konkuruesit e atyshëm. Skënder Haklaj, me tre vëllime poetike: “Andërr e grime” (2001), “Dhe ritmova një stuhi…”(2001) e “Një za që zhurmon në heshtjen time…”(2002). Riza Haklaj na ka lanë dorëshkrimet e tij dhe vëllimin poetik me poema “Shpërfytyrimi” (2003). Halil Hajdaraj me tre libra poetic: “Plepi lakuriq” (2003),”Pas gjuetie” (2008), “Fjalor Shqipnisht-Shqip” (2012). Ky vis ka dhe poetë të tjerë të djehit e të sodit: Bukurie Hysenukaj, Gani Hysenukaj, Hasan Tahiraj…
    Kerrnaja, ky fshat alpin, i bekuar prej Perëndisë për bukurinë e bollekun, i baraslarguar nga mali i Shkëlzenit e lumenjtë në tri anët e tij, i ka disa studiues, prozatorë e publicistë me veprat e tyne. Historiani e ish-ushtaraku i lartë, Veli Haklaj, ka botue vepra me interes shkencor: “Kryengritja e Delvinës e vitit 1937: historia e plotë e një rebelimi nën dritën e dokumenteve arkivore” (2009), “Barbarizma sllave ndaj shqiptarëve: Dosja 58” (2010), “Siguria Kombëtare në Shqipëri 1925-1939” (2012). Azgan Haklaj – Mjeshtër i Madh, president i UAKSH, me katër vepra korpus: “Dardanët presin Dodonën” (2010), “Për Kombin, për Demokracinë” (2011), “Edhe Zoti po flet Shqip…”(2013), “Ashti i Kombit” (2014). Skënder Haklaj me vëllimin “Kur besa ishte besë”–tregime të moçme dardane (2009) dhe studimin monografik “Tropoja e mrekullive shpirtërore”(2014). Halil Hajdaraj me monografitë: “Bajram Hazir Rrogami” (2001), “Gashi i Gurit” (2010), “Bab’ Tahiri i Kosovës – Tahir Curran Kerrnaja” (2015), etj. Bajram Tahiraj me monografinë “Tahirajt e t’Bardhve t’Gashit” (2014) e studimin “Dita e Verës–festa pagane në 40 treva shqiptare” (2015).
Nga Kerrnaja janë disa emra të gazetarisë e, jo rastësisht, femra përfaqësuese të trevës së vet: Shotë Haklaj (martire e 31 tetorit 2001), Merita Haklaj– ndërvite në disa televizione kombëtare në Tiranë, Bukurie Hysenukaj – ishte tek gazeta “55”, etj.
     Aty ku janë gështenjat lisnajë, si në Kërrnajen e poetit Zenun Hysenukaj, dhe të mirat vijnë lisnajë në vargni brezash e realitetesh. Aty – toka bujqësore është e mirë në cilësinë e saj, prodhimtare bolleku, e madhe në sipërfaqe (160 ha tokë-arë në v. 1990). Aty ka dhe vreshta e, jo pak, 7.5 ha (në v.1990). Aty – ka dhe bletë, me qindra koshere mjalti. E, sa për kujtesë, ndër të gjitha llojet e mjaltave në botë, ajo e gështenjës, është klasifikuar ma kurativja, është ma e kërkuara për ilaç, për shëndetin. E thonë se një nga sekretet e jetëgjatësisë genetike të dr. Sali Berishës është dhe mjalti pa hile i gështenjës alpine. Aty – ka shumllojshmëri pemësh frutore, thue se je në një fermë frutikulture. Aty, masivi me gështenja, e rrugullon klimën e trevës, ban pastrimin e ajrit, sjell freskinë flladnore deri në mes të verës etj. Aty – mbarështrohet dhe blegtoria si delmja “Bardhokë”, lopa “Valbona”, “dhija e Kovaçit”, etj. Aty, për nelt, është mali i Shkëlzenit simbolik dhe, për teposhtë, është minerali i kuarcit (“gurgaci”) e–për ndryshe: po i nguce banorët e atyhit me sherri i kie “gurgac” çdonjanin, shpi për shpi. Aty – në Kerrnajë, ka bollek në trimni, në zgjuarësi (dhe pleqnitë e Isuf Groshit), në sojni, në sofër…në kulla, në burra, në njerëz të pushkës e të mendjes. Aty – toka dhe njerëzit janë të bukur – si Alpet. E, ky vend i bekuar prej Perëndisë tue i pasë të gjitha këto për banorët e vet, nuk ka kurrsesi t’i mungojnë Poetët. E, ky vend i ka të gjitha këto begatime e lumnime të vetat e unë po due me iu thanë poetëve të atyhit: “Poetë të Gështenjave”. “Poetë si gështenjat”. E, ky vend, patjetër që do të na jepte dhe nji poet si Zenun Hysenukaj, nga i cili presim nji botim Antologjik Poetik të krijimtarisë së tij poetike të derisotme.
5.Eva e hangri mollën në kopshtin e Edenit. Zoti u përkujdes për Adamin – i dha dy thasë me grurë, ku njanin ta hanin me gruan e tij Eva dhe tjetrin ta mbillnin për të pasë prodhim të ri senen tjetër. Po ata kujtuan që duhej mbjellë përnjiherë gruri i dy thasëve dhuratë, ndaj në vjeshtën e vonë mbetën thatë, në kushte të vështira për jetesë në ardhmëri. Atëherë iu shkon pranë Djalli e me djallëzi iu thotë: “Në koftë se Zoti juaj është i mirë dhe i fuqishëm sa juve dhe e besoni atë, atëherë pse nuk e vesh këtë mal me pemë ?! E dëgjoi Zoti në Qiell. E mori vesh Djallin në Tokë. Atëherë, Zoti e krijoi Gështenjën nga rrënjët tek boçet eshkore të frutave. E bekoi këtë drufrutor nga ma të parët, ma të lashtët, ma të moçmit. Kjo legjendë rrëfehet dhe nga Arthur Rabetti tek “Gazzetta di Modena” (01/04/1950). Për gështenjën, këtë pemë historike të bukës e të jetës, kam lexue dhe tek monografia shkencore “Gështenja…” të ing. Beqir Elezajt, që lindi mes gështenjave, u rrit me/për gështenjat dhe tashti e ka varrin e sakrificës e të prehjes së përjetshme aty – mes gështenjave në Elezaj të Margegajve të Malësisë së Gjakovës, këndej Valbone, larg Kërrnaje. Për gështenjën, për vlerat e saj të larta ushqyese, kurative, etj. më ka folë dhe i pasionuari i gështenjave, ing. Shpend Nikoçi, që po është si gështenjë në punën e tij.
E para ishte Fjala, patjetër dhe Fjala Poetike. Dhe Gështenja e bekuar nga Zoti është nga të parët drufrutorë të kultivuar natyralisht në Tokë, ndoshta pas Mollës së Evës e Adamit. Përndryshe: Poezia dhe Gështenja janë pothuaj të njikohshme, të moçme sa Toka, të bukura sa vet Jeta. Gështenja është si Poezi dhe Poezia është dhe si gështenja. Kjo duket dhe në krijimtarinë poetike të Zenun Hysenukajt, që e ka kullën e rritës tek gështenjat, që e ka burimin e poezisë tek gështenjat e Kerrnajës, në Rrethe të Gashit.
Ndër kohna të vona përcillet një histori: një nizam tropojas kur ishte në Turqi i rastisi të shkonte në spital për arsye shëndetësore, kur po i sjellin tek kryet e shtratit edhe nga katër kokrra gështenja. Ai i pyeti: – Po ç’ka janë këto? – Gështenja, i thanë, i përdorim për ilaç për disa sëmundje. Dhe poezia është ilaç. Edhe poezia e Zenun Hysenukaj është ilaç, pasi ajo buron nga trolli i masivit të gështenjave, sikurse dhe poezia e poetëve të tjerë tropojas.
Unë nuk do të kisha shkrue asnji fjalë apo faqe të vetme me të tilla shënime letrare për krijimtarinë poetike të poetit Zenun Hysenukaj në se nuk do të gjeja në poezitë e tij fshatin e lindjes e rritës – Kerrnajën dhe gështenjat, të cilat e banë Poet prej kaherit e në ditë të sodit e për kohnat letrare të së nesermes.
Poeti Zenun Hysenukaj, si poet i perceptimit të së tashmes përmes Kujtesës, me plot mall’ e dashuri, tek vëllimi poetik “Zëri i gështenjave”, me poemën përmbyllëse “Kujtesë për tim bir” (fq. 64) misionon atnisht e palcnisht për Kërrnajën e Gështenjat e saj:
Nderoje bir, fshatin tim Kërrnajë.
Aty gjithnjë do të gjesh:
Bukuritë, legjendat, hyjnitë.
E ken ë dorë nëse do të jesh gjithnjë pranë tyre.
Përkulu para malit me gështenja,
Pije ujin e burimit, mos rri dyshues,
Pi nga ai ujë i ëmbël,
Më i ëmbël se buzët e gruas…
    Poeti Zenun Hysenukaj e ka “Edenin” e vet. Ajo është Kerrnaja e masivit të gështenjave në Rrethe të Gashit, aty ku pena, natyra e jeta burimojnë poezi të gështenjta.

 

Del në dritë një elegji pesëshekullore

by

Mendime për librin e Novruz Xh. Shehut “Komita vate e shkoi”/

Nga Idajet Jahaj- studiues/

Kohët e fundit u botua libri i Novruz Xh. Shehut “Komita vate e shkoi”. Ky titull është përzgjedhur nga njëri prej vargjeve të një elegjie të hershme dhe të gjatë, të cilën autori e quan baladë, sepse sipas tij, kjo elegji, si përmbledhje e disa elegjive që i kushtohen së njëjtës ngjarje, është transmetuar në mënyrën klasike të baladave që lindën në Europë në fund të Mesjetës.  Nëpërmjet pleonazmit të bukur  “vate e shkoi” jepet romantika e një nëne të re, personazh kryesor i elegjisë.

Libri nuk është voluminoz, gjithsej 90 faqe, por nga densiteti i ngjarjeve që pasqyron, i ngjan një romani. Gjithë ngjarja që përshkruhet ngërthen pikërisht një elegji, të gjysmës së parë të shekullit XVI dhe konkretisht të vitit 1537. Ky vit është i fiksuar në historinë tonë, si vit i një ndeshjeje të madhe midis forcave luftëtare të popullit me hordhitë e Sulltan Sulejmanit të Madhërishëm, aty në Bregdetin himarjot. Kanë kaluar qysh atëherë pesë shekuj, ose më saktë 479 vjet dhe balada- elegji ruhet përgjithësisht e plotë! Ajo është një thesar i vërtetë i kulturës sonë folklorike. Gjer më sot kanë qenë të botuara fragmente të saj si në librin e studiuesit Fane Veizi “Bregdeti në këngë”,  studiuesit Llambro Ruci , “Himara”, 2011; Pr. Bardhosh Gaçe “Himara në shekuj”, ose dhe në ndonjë punim tjetër. Por tërësia e vjershës nuk ka qenë e njohur.

Libri ka dy linja kryesore: ngjarjen dramatike të atentatorit Damjan Himarjoti (i njohur në histori si banor vendës nga Himara), por linja e gjenezës fisnore fillon nga kështjella e fortifikuar e Shatit, me lëvizjen e të parit të tyre Petro Shati dhe pasardhësve të tij si kalorës të Kryqit, besnikë të Shën Pjetrit ( fideles Sancti Petri) kalorës të Krishtit drejt Himarës, ku më vonë dhe vetë Damiani do të ishte një  “capitano fidelis sancti Petri” ( Kapiten kryqtar besnik i Shën Pjetrit), i cili, mbas kthimit nga luftërat për Papatin e Venedikun, do ta vazhdonte këtë detyrë me zbritjen e hordhive osmane me në krye Sulltan Sulejmanin dhe në Himarë. Gjurmimi i gjenezave të këtij fisi doli pikërisht nga formimi tërësor i pjesëve të kësaj elegjie. Si lindi ajo? Në libër bëhet një sqarim i plotë dhe i gjerë i gjurmimit dhe i ecurisë së saj sidomos në dekadat e fillimit të shekullit XX.

Ja kuadri i shkurtër i ngjarjes së atij viti 1537 (25 korrik): Forcat e Sulltan Sulejmanit kishin mbuluar bregdetin si një re e zezë. Pas shumë luftimeve të luftëtarëve tanë kundër tyre, një djalë himarjot nga Dhërmiu, Damian Petro Shati, vendosi që ta asgjësojë sulltanin, në çadrën e tij. Ky aksion i tij është i njohur në histori. Por në çastin që do të futej në çadër, u zbulua nga rojet dhe u kap prej tyre. Kryekomandant i ushtrisë osmane aty ishte pikërisht Ajaz Pasha. Ky ishte shqiptar, kishte lindur në Palasë. Të parët e tij kishin zbritur nga Progonati. Ishte marrë jeniçer prej turqve që kur ishte i vogël, kishte bërë karrierë të lartë ushtarake, deri në disa vende të tre kontinenteve që përfshinte Perandoria Osmane… Dhe ja tani, komandonte hordhinë gjakatare turke për të djegur vendin e vet! Renegat i pastër!

Mirëpo tragjedia u lidh: atentatori Damjan ishte kunati i tij. Kishte për grua Komita Petën, kushërirën e parë të Ajaz Pashës, i njohur ndryshe si Li Peta. Ky, i mbarsur me egërsinë e osmanëve, me lavdinë për pushtet e parà, nuk pati mëshirë për të kunatin, por dha urdhër ta torturonin çdo ditë. Por Damjani nuk kallëzoi gjë për inicimin e atentatit që do të kryente. Ajazi dërgoi jeniçerë për të sjellë me forcë aty gruan e Damjanit, Komitën (kushërirën e tij të parë) për ta detyruar Damjanin të fliste. Por Komita, e shoqëruar nga një grua e re, trime, nga Bregu, Marë Lania, niset për në Kurvelesh. Rrugës së Malit të Çikës, jeniçerët i afrohen, por Marë Lania e lë në një farë vendi Komitën e vetë kthehet e dredhon në malet e Çikës, duke thirrur: “Unë jam Komita!”, – për të shpëtuar shoqen e saj tashmë të torturuar nga fati tragjik, por dhe veten nga shtënia në dorë e jeniçerëve që i dhunonin robinat. Jeniçerët kërkojnë ta kapin Marën, por kjo hidhet nga një shkëmb në humnerë, diku mbi majat e Çikës, afër Palasës. Komita, pas shumë peripecish, (kishte një djalë të vogël në krahë, por dhe shtatzënë) shkon nga mali i Bolenës në Petaj të Progonatit, në derëbabe dhe vendoset përfundimisht me banim në Nivicë me njerëzit e afërm të bashkëshortit që ishin kështjellarë në kështjellën e Nivicës. Aty vjen nga Dhërmiu dhe vjehrra e saj, Thëllëza (Fëllëza), e cila mbërrin në kohën kur Komita kishte lindur një vajzë dhe aty fillon vajtimi i saj i gjatë… Është pikërisht ky vajtim që mori faqen e shekujve. Gjithë ky veprim intensiv, i cili ndodhi në një kohë fare të shkurtër, u përshkrua në vajtimin e saj tipik lab. Të gjitha ngjarjet aty parakalojnë si në një film të gjallë. Sigurisht, nëpër shekuj ky vajtim, kjo elegji, që në atë kohë është quajtur dhe baladë, për vetë karakterin e saj të thekshëm lirik, mund të ketë pësuar lëmime, zgjatje ose shkurtime, por thelbi gjithsesi ngelet i paprekur. Kjo elegji është nga më të hershmet në folklorin gojor, të paktën të trevave tona jugore. Ka pasur dhe para kësaj këngë të ndryshme historike si ajo e Rugjinë Balshës, “Ç’bën që rri, Rugjinë e gjorë”, e vitit 1417-1418; kënga e Gjergj Aranitit “Në Çipin përmbi Smokthinë”, e vitit 1434; ajo për trimin nga Bolena -Miho Hoçi, për luftën me turqit në vitin 1492 në Markovë, e ndonjë tjetër. Por këto kanë qenë të shkurtra, me nga 7-8 e deri në 15 vargje. Ndërsa elegjia për Komita Petën ka 72 vargje! Dhe të ruajtura për mrekulli në pesë shekuj!

Për nga sasia e vargjeve, densiteti i ngjarjeve dhe personazheve, ajo i ngjan një poeme të shkurtër të tipit homerik por ndryshe nga ajo ka vërtetësi e dhimbje tronditëse. Të gjithë emrat, vendet e ngjarjet që thuhen në elegji, sigurisht që janë me gjuhën e vjershërimit të hershëm popullor. Kështu ajo është polivalente dhe është vështirë të shprehen në një punim të tillë të gjitha vlerat që ngërthen. Dallohet aty leksiku i vjetër, shumë i hershëm i ligjërimeve popullore labe:

… Komitë e mbodhisurë

Çish shkon e vithisurë?

 

Çish vij a arça pëllua!

Halli që më zuri mua:

Kopaneci si cimbua… etj.

 

Përpos kësaj, aty ka fjalë të tjera pa mbarim, të veshura me tisin e hershëm të së folurës labe: sheprak, llomie, allonar, Otrënt, u mënua, felluk, illi që ke mbë konak, e kërreu, zërë (zanë), thepakë, bjerëjëm, fitirçjerrë, p’eja (pa eja), kumbiset, mënxirë, silarme, mbarlisia (pellazge kjo fjalë)… e sa e sa të tjera.

Në libër jepen personazhe të një rëndësie historike: Ajaz Pasha ka drejtuar ushtri e qeverisur në shumë vende të Perandorisë Osmane, duke u bërë deri në vezir i madh (kryeministër) i saj. Këto të dhëna dalin nga kontekstet historike deri dhe te fakti se ai bëhet jo vetëm kryeministër, por dhe dhëndër në familjen sulltanore, duke u martuar me motrën e Suljemanit të Madhërishëm (për të cilin vitet e fundit pati dhe një film të gjatë historik me shumë seri.) Madje, mbas shqiptarit Pargaliu, me origjinë nga Parga e Çamërisë, si komandant i ushtrisë osmane, erdhi Ajaz Pasha në vendin e tij!  E pikërisht ky sillet me egërsi ndaj bashkatdhetarëve të tij, madje edhe ndaj njerëzve të tij më të afërt. Kështu në libër pasqyrohen “heronj” të palës tjetër, pra të pushtuesit, të përmasave ndërkontinentale. Aty paraqitet vija e gjenezës së fisit Petroshati (Petoshati) që nga demilitarizimi dhe shkatërrimi i kështjellës së Shatit të Shkodrës, kalimi në Dhërmi, Nivicë e Dukat të Vlorës. Edhe sot në Dukat të Vlorës gjendet një toponim që quhet “Ara e Troshanëve”, duke ruajtur kështu dhe origjinën e hershme të pjesës tjetër të fisit kryesisht me klerikë nga Troshani i Shkodrës.

Libri pasqyron përpjekjet për evidentimin e elegjisë. Këto përpjekje filluan me publicistin Sali Nivica e shumë të tjerë në dekada të ndryshme të shekullit XX, deri tek njëri nga pinjollët e sotëm të fisit Petoshati, ish ushtaraku Xhelo Petoshati, tashmë mbi të tetëdhjetat, i cili e ka ditur përmendësh që në rininë e vet, të ruajtur gjysh pas gjyshi. Madje, mund të thuhet se Xhelo Petoshatit i takon merita e nxjerrjes dhe sqarimit të plotë të kësaj elegjie të famshme, të cilën shkrimtari dhe studiuesi i talentuar Novruz Xh. Shehu e kërkoi deri në hollësi duke i bërë sistemimin e plotë, pajisjen me fotografi dhe dokumente historikë nëpërmjet gërmimeve të shumta të literaturës së shkruar dhe gojore. Balada bën pasqyrimin e qëndresës legjendare të shqiptarëve për ruajtjen e trojeve dhe të fesë së të parëve. Por dhe ruajtja dhe transmetimi i saj me stoicizëm, është gjithashtu një qëndresë e fortë për të mos harruar të shkuarën dhe për të qartësuar të sotmen e të ardhmen evropiane të shqiptarëve.

Libri është një punim serioz, i tipit akademik, me serial të madh referimesh për të dhënat e konteksteve historikë dhe të personazheve.

Nga pikëpamja e gjuhës, mund të thuhet se autori është një zotërues i hollë i semantikës së fjalëve. Ka përdorur një leksik të pastër e të pasur, duke shpjeguar edhe labirintet më të vështira të rrjedhave, bëmave, personazheve, konteksteve historike, etj.

Ernest Perdoda: Profili letrar

by

Nuk mund të jetë i plotë portreti i  Ernestit pa thënë dy fjalë për profilin e tij poetik. Nuk arriti, për arsye financiare, të botojë lirikat origjinale dhe të përkthyera nga poeti Italian hermetik Giuseppe Ungaretti. Mbeti, gjithashtu, në dorëshkrim përkthimi në spanjisht i “Kanunit të Lekë Dukagjinit”, të cilin ia pati dërguar shumë kohë më parë Akademisë së Shkencave për botim. Nuk dihet fati i këtij dorëshkrimi.

Një cikël lirikash të Perdodës u botuan në revistën “Phoenix”, viti 1999 /nr.  2. Këtu është shkruar se poezitë i takojnë: “Këngëve të para”, “Elegjive” dhe “Monologjeve”. Nuk kuptohet që nën këto tituj, a bëhët fjalë për përmbledhje poetike apor për cikle poezish.

Poezia e tij, të cilën kam pasur fatin ta njoh që gjatë kohës së krijimit të saj, dallohet për një bukuri të rrallë, ndjeshmëri e shije të hollë, figuracion të pasur, një akustikë imitative, ku spikat paja e fonetikës së gjuhës sonë, jetësuar në një strukturë harmonike të realizuar, më së shumti, në pak vargje.

Veç motiveve të lirikës intime e të natyrës, poezia e Perdodës karakterizohet për dhuntinë e artë të shqetësimit intelektual për atë që po ndodhte me atdheun e popullin tonë, duke e pasqyruar atë në situata e detaje konkrete dhe duke njëmendësuar mesazhe fisnike të qarta, të cilat shpesh kalojnë në intonime revoltuese.

Intelektualëve shkodranë antikomunistë dhe sidomos dashamirëve të poezisë së vërtetë i bie detyra fisnike e mbledhjes dhe e botimit të poezive të  Ernesit, dhe ndoshta edhe të ndonjë dorëshkrimi të ndonjë natyre tjetër.

Po bie këtu poezitë e botuara në revistën “Phoenix”, që u botua në Shkodër në vitet 1997 – 2003, me drejtor Dom Ndoc Nogaj dhe kryeredaktor Dr. Romeo Gurakuqi dhe disa përkthime nga Ungaretti.

Nga kangët e para:

Mengjez

 U  dogjen andrrat

Në dritë të trendafiltë

Edhe njiherë po lidhi

Fillin e këputur t’mendimit.

Nji nyje tjetër nji tjetër ditë.

Erë

Furishem  shkon

N’per fletë

Fershllon

Fishkllon

E tretë.

 

Prelud

Këtë natë

(Ndërsa për rreth

Gjithkund m’pergjanë

Me flokun tand qi l’moj,)

Yjet e qiellit tim

Un pa u kujtue zbuloj

Kur ti çel e mbyll sytë.

Asgja pa dashuri

                        Nanës

N’kujtimin tand

Vadita lulet

Qi mbijetuen mbas teje :

Porse asnji prej tyne

Nuk çeli ma.

 

Ato kërkonin

Frymën e dashnisë

Që unë s’ua dhashë.

     Nga “Monologjet’

 Subkonsh

 Andrrat më rrokullisin

Nder kambë të Trogloditit

Që më shikon e m’perqesh.

(Atje ku nisem shtegun

E nepër shekuj rryeshem

Shtrijmë krah’t per t’rrokun yjet . . .

E diellin që na zgjon)

Por gazi i njeiut  t’shpellës

Ende m’ushton  ndër veshë

E më trondit.

Nga “Elegjitë”

 Brymë e gjak

(Dhjetor 1944)

Shumë  gjethe ranë  që  atë  vjeshtë

E prap po bien,

Porse kujtimin

Qoftë  edhe nji i vetem e pert’rinë

E bahet brymë  e gjak.

(Dhe ja ti vjen pers’ri

E ashtu si ban kjo erë,

Mbi gjurmët që la dhuna

Hedh prap nji dorë me gjethe

E qan mbi supin tim

Si bane at’herë.)

 

Ato nuk duken ma,

As edhe ti;

Kurse trishtimi

Prap endet në k’to rrugë,

Me mue

dhe gjethet

që bien.

(Pa titull)

 Me kot pergjon tashma nga kumbonaret

Tingujt që malli zgjon n’kujtesën tande

Kumbon’t gjimuen kur ranë per t’fundit herë

Mbi tokën e dhunuar.

 

Agimet zbardhin pa meloditë e ambla

Që joshnin nga qielli sytë e veshtrimin,

tash jetën tande veç heshtja rrethon.

(Variant)

 Me kot pergjon tashma nga kumbonaret

Tingujt që malli zgjon n’kujtesën tande

Kumbon’t gjimuen kur ranë per t’fundit herë

Mbi tokën e dhunuar.

Mengjezet zbardhin pa meloditë e ambla

Që joshnin nga qielli sytë e veshtrimin,

dhe muzgjet sjellin me vete trishtimin

e dit’ve tua pa t’ardhme.

tash jetën tande veç heshtja rrethon.

 

Flakët që sollën errësinën

(Prill 1946)

Ngado që shkoj, më ndjek me hije të saj

Kjo Kullë e gurtë që m’josh e më largon:

N’rrenojat e kujtesës.

Ende luhaten flakët;

Por kangët e Alkeut

(Që deshe ma teper se mue)

Nuk m’bien ndër mend tashma.

Me hijet e asaj nate,

Nji tjeter Omar Khattab*

Rendi mbas dit’ve tona

Të zymta,

Të ftohta

Si gurët e k’saj kulle,

Ku nga frengjitë

Ajo pak dritë që hyn

Veç larva mendimi sajon.

 

E dashtun

Ndoshta këtë mbramje Prilli

Krrokatja e korbit mbi Kullë

T’kujton dhe ty

Çka humbem pergjithmonë.

*Në vitin 640 Omar I (Abu Hafsa ibn al Khattab) dogji bibliotekën e Aleksandrisë, një nga ma të mëdhatë e asaj kohe. Trembëdhjetë shekuj ma vonë me urdhen të diktatorit E. Hoxha u grumbulluan tek “Kulla e Inglizit” (që për nji kohë të shkurtë sherbeu si sallë leximi), fondet e të gjitha bibliotekave të qytetit të Shkodrës, pësuan të njajtin fat.

Perkthime nga Giuseppe Ungaretti

 Këshndellat

 Nuk kam dëshirë

T’i futem

Lamshit

T’ udhve.

 

E ndjej

T’dermuem

Vetveten.

 

Më leni kshtu

Porsi një

Çakël

Të hedhun

M’një qoshe e

T’harrueme.

 

Këtu

Nuk u ndienka

Tjetër

Veç afshit të ngrohtë.

 

Kam

Ndejë bri votre

Me katër

Fjolla tym

Që laradashën.

 

(Napoli, 26 dhetuer 1916).

 

*

E ndihem i tretun

M’nji puthje

Që m’shkrinë

E më qetson.

Qiell i kthiellët

 Po tretë

Kjo mjergull

E një

Nga një

Ja ku po dalin

Hyjet.

 

Po thithi

Freskun

Që ma dikon

E kthillta ngjyrë

E qiellit

E shof që jam

Një qenje

Kalimtare

Rrëmbye m’një valle

T’perjetshme.

(Pylli i Kiuton, korrik 1918).

Shtëpia ime 

Çudi

Sa dashuninë

E ruejtkam prap per ty

E pra kujtova se e kam  shpuplue

Nëpër botë.

 

 Mall

At’herë

Kur nata biret

Teksa pa dalë pranvera

E rrallë

Ndokush kalon

Mbështillet mbi Parisin

Një ngjyrë e mbyllët

Vaji

Nga skaji

I urës

Kundroj

Të pakufishmen heshtje

T’njaj vajze

Së bjerrun.

Të kqijat

Tona

Shkrijnë

E si të tretun

Mbesim.

(Lokvica, 28. 09. 1916).

Agoni       

Me vdekë sikur laureshat e etuna

N’mirazhë

Apor si shkurtat

T’ kaluemen detin

Ndër t’parat çufrra

Kur ma s’i kande të fluturojë

Por mos të rrosh me ankime

Si ‘j gardalinë

Hyje

 Rishtas po digjen atje siper prrallat

Do t’bijnë me t’paren erë sikurse gjethet

Por t’vijë një tjetër frymë,

Një vezullim i ri ka per t’u kthye.

Ndeshkim

 I mbyllun mes sendesh së vdekshme

(Një ditë edhe hyjet do t’shuhen)

Pse digjen për Zotin?

(Mariano 29. VI. 1916).

Kotsi

 Papritmas

Naltohet

Përmbi gërmadhat

E pastërta

Habi

E pambarimit

 

E njeri

Germuçun

Mbi ujin

E ndritun

Nga dielli

Kujtohet

Se asht hije

Që l’kundet e

Thehet

Ngadalë.

(Valone, 19 gusht 1917)

Ushtarë

 Qëndrojmë

Si gjethet

Ndër pemt

E vjeshtës.

(Pylli Kurton, Korrik 1918).

Heshtje e hyllzueme

 E pemt e nata

Nuk po lëvizin ma

Përvecse çerdhesh.

(1932).

Ironi

Po ndiej pranverën ndër gemat e mërdhitun

N’ket orë mund t’endesh lirshëm, tue bredhë

Përmes shtëpive, i zhytun ndër mendime.

N’ket kohë janë mbyllë dritaret, por

Ky trishtim shëngjergjash ma treti gjumin.

N’ mëngjez, një tis i blerë do njomëzojë kso pemësh,

Q’ ende të thame qenë kur erdhi nata.

Zotynë nuk rrin pushue.

Vetëm në ket orë, ndoj andërrtari t’rrallë

I bjen me vuejt duke ia ndjehun veprën.

Sonte, ndonse asht prill, n’qytet bjen borë.

Asnjana dhunë s’ia dalka asaj që dan

E ftohtë

Dhe e heshtun.

Shpërfytyrim

Jam

P’shtetun për kapën

E barit të zverdhun

Një duhëm e athët

Livron e çlirohet

Prej brazdash pjellore

Kujtohem mirfilli

Q’u linda prej bujqësh.

 

E ndihem ndër sytë

(Që ndjekin të vemendshem

Ndryshimet e motit)

E njerit të rudhun

Si l’vorja e mandit që kinë.

E ndihem

Ndër f’tyra fmijnore

Si molla të kuqe

Si gjaku

Mes pem’ve cipllake

Si reja

Kullohem

Në diell

E ndihem i tretun

M’një puthje

Që m’shkrinë

E më qetëson.

*Perkthye nga Ernest Perdoda pa pretendime artistike, por qartë. (Shënim i Ernestit.)

Përgatiti për botim Anton Cefa

Ridgewood, New Jersey, 8 qershor 2016.