• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

NJË KRIJUES QË I SHËRBEN ME PËRKUSHTIM JETËS

October 18, 2015 by dgreca

NGA PËLLUMB GORICA/
Si mik, kam lexuar të gjithë librat e krijuesit, studiuesit, gazetarit dhe mësuesit pasionant Ramazan Sherja, dhe më kanë befasuar me specifikën e trajtimit të problemeve që nxjerr jeta dhe realiteti ynë i përditshëm.
Të lexosh me kujdes, apo edhe me një shfletim të sipërfaqshëm të librave të autorit Ramazan Sherja, duke filluar që me librin e parë të tij me poezi:“Trokas me vargje”, botuar në vitin 1982, dhe, duke vazhduar me librat e tjerë“ Punët krijuese dhe hartimet në shkollë”, “Njohuri dhe komente letrare”,“Gjuha shqipe për nxënësin” , “Funari në historinë e tij”, “Sa bukur të jesh femër”, Shtigjeve të dijes”,”Njohuri dhe komente letrare të ripunuar” ,“Nostalgji poetike” ,“Jetoje jetën”, të mbetet në mendje një ndjesi e këndshme, dhe mbushesh me një frymarrje të pastër e lehtësohesh shpirtërisht. Duke e përmendur tërë krijimtarinë plot vlera të autorit Ramazan Sherja, të bie në sy një gjë ,modestia e tij. Ai asnjëherë nuk ka bërë pompozitete për krijimtarinë e tij, asnjë promovim dhe asnjë jehonë nuk ka dashur të deklamojë në median e shkruar e elektronike. Reklamimi nuk lidhet aq me vështirësitë financiare të tij, se sa me thjeshtësinë që e karakterizon atë. Megjithatë, krijimtaria e tij e larmishme, e mbledhur në dhjetë libra, flet vetë.
“Nëse çdo njeri i planetit do të dinte të pranonte dhe të dhuronte dashuri, bota jonë do të ishte nje vend krejtësisht ndryshe”, – thotë Joyce Meyer.Kjo është ajo që e karakterizon gjithë krijimtarinë e autorit Ramazan Sherja. Duke patur si nxitje motivin se dashuria është themeli i çdo suksesi dhe përsosmërie, ai e shtrin këtë ndjenjë tek të gjithë, tek nëna dhe babai, tek veterani dhe studenti, tek shtetari i ndershëm dhe bisnesmeni korrekt, tek lulja e sapo çelur dhe pema që lidh plot kokrra, tek vajza ëndërrimtare dhe hëna që ndriçon skutave të natës, tek deti që ngre dallgë dhe djali që rri mendueshëm në dritare, tek nxënësit e tij të dikurshëm që “me rritjen e tyre kanë shkruar biografinë e tij” dhe tek plaku me bastun që nuk do të largohet kollaj nga jeta.
Nga poezitë e tij të bukura më ka mbetur në mendje dhe e mërmëris shpesh një strofë nga poezia: “Pleqtë e fshatit tim”: “ Mblidheni o fisnikë tek rrapi shekullor/Mjekërmbështetur në bastun, siç e do zakoni/Dhe secili prej jush është shumë e më shumë/se një subjekt drame apo romani.”,Trokas në vargje”,1982. Por, ashtu si vargjet e mësipërme, dua të përmend disa strofa të tjera, sa për ilustrim, të atyre ndjenjave dhe të asaj bote të madhe shpirtërore që karakterizon poetin, dhe se si ai është lidhur ngushtë e ndjenjësisht me gjithçka që e rrethon: “ Qielli si s’ka të lodhur/gjithçka ngjyhet në të bardhë / ecën ti e se ndjen të ftohtin /pse se ndjen ti ftohtin vallë ” , “Dimërore”, Nostalgji poetike, 2011. Apo poezia “Fllad studentesk”, ku ndjenja e përmallshme dashurore është e papërballueshme: “Edhe natën nëpër ëndrra /më djeg malli më djeg kënga/më deh zëri yt i largët/porsi fllad që fryn mbi plagët.” Nostalgji poetike, 2011.
Duhen veçuar librat e tij me tematikë shkollore, metodike e gjuhësore, që janë një ndihmë e konsiderueshme për nxënësit, studentët, mësuesit. Ato tregojnë punën e kujdesshme e të përzgjedhur të krijuesit, por edhe ndihmën konkrete me informacionin e gjerë që u japin atyre. Libri “Njohuri dhe komente letrare”, i botuar në vitin 2004 dhe i ribotuar vitin 2009, me korrektesë profesionale, është me karakter pedagogjik dhe informues, zbërthyes ideoatistik i disa temave të lëndës së leximit nga klasa e V deri në atë të IX. Në librin tjetër “Gjuha Shqipe për nxënësin” autori jo vetëm trajton koncepte të ndryshme gjuhësore, por qartëson pjesët e ligjëratës dhe funksionin e fjalës në sintaks. Shpjegon edhe përdorimin e madh që po marrin sot disa pjesë të pandryshueshme të ligjëratës. Me shembuj konkretë e të goditur, që të mbeten në mendje, autori bën dallimin e qartë të funksionit morfologjik dhe sintaksor të fjalës, konkretizon me shembuj të kuptueshëm funksionet e këtyre dy veçorive, si forma kryesore për rrënjosjen e koncepteve të shëndosha gjuhësore tek nxënësi. Me profesionalizëm është trajtuar analiza e fjalisë së përbërë, duke u zbërthyer me shembuj nga realiteti dhe të kuptueshëm për nxënësin, shoqëruar këto me skemat përkatëse. Më interesant është libri “Shtigjeve të dijes”. Autori e ka konceptuar librin si një dritare për çdo nxënës e lexues drejt dijes. Autori ka vjelë mjaft fjalë të panjohura dhe shprehje të pazbërthyera, që hasen në tekstet e nxënësve që nga klasa e pestë deri në vitin e tretë të shkollës së mesme, me shpjegim korrekt shkencor, duke u bazuar në fjalorin e gjuhës shqipe.
Nuk do të rrija pa shkruar dy fjalë për librat “Funari në historinë e tij” dhe “Sa bukur të jeshë femër”. I pari është një dashuri dhe dhembshuri e shkruar me ndjenjë dhe fakte për vendlindjen e tij të dashur, Funarin, duke krijuar kështu një dëshmi për autoktoninë dhe zhvillimin etnografik dhe kulturor të kësaj zone në vite. I dyti është një himn i sinqertë e plot pasion për personalitetin e femrës në përgjithësi dhe dhe madhështinë e nënës në veçanti. “ Zemra e nënës është oqean me ndjenja, zjarr me dashuri,vatër me ngrohtësi, horizont me dritë. Ndaj kushdo duhet të përulet para nënës, para femrës në përgjithësi, se gruaja është themeli i jetës që pulson.” – shkruan me një sintetizim të rrallë autori.
Por libri i dhjetë, “Jetoje jetën”, më shtoi befasinë për larminë dhe elasticitetin e trajtimit të problemeve konkrete e jetësore, në grimcat më intime të saj. Autori tregon qartë në këtë libër, se jo vetëm është njeri shpirtmadh e intelektual i pjekur, por edhe që di ta jetojë jetën intensivisht, dhe t’i përkushtojë asaj gjithçka, talentin, shpirtin, forcën morale dhe fizike, e mbi të gjitha temparamentin dhe impulsivitetin e tij. Ramazan Sherja, siç del në këtë libër e do dhe e vlerëson maksimalisht jetën, deri në çdo qelizë të saj, sepse ai do njeriun e punës, të këngës, njeriun e ndershëm dhe intelektualin, besimtarin dhe ateistin, shkenctarin dhe administratorin, të thjeshtin dhe eprorin, dhe vazhdimisht kërkon prej tyre që ta njohin e ta duan vazhdimisht edhe ata jetën, edhe kur ajo bëhet e vështirë. Motivi i këtij libri është i thjeshtë: Njeriu ka vetëm një jetë dhe duhet ta dojë e të ketë respekt për çdo qelizë të saj. Libri, “Jetoje jetën”, një titull mjaft i gjetur, por edhe ngacmues për lexuesin, shpalos një gamë të gjerë problemesh e shqetsimesh, që hasen në udhët e vështira të jetës. Ai e koncepton jetën e njeriut si diçka unike që lidhet ngushtësisht në tre nyje, lindja, martesa, vdekja, të cilat janë nyje të jetës. Brenda tyre të lidhura pazgjidhshmërisht me njera- tjetrën, lëvrin lëngu jetësor, lindja e bebes, kujdesi për të cilin siç shkruan autori fillon që në barkun e nënës, përpjekja për t’i gjetur emër të bukur, (dhe autori jep një larmi emrash, ku mund të zgjedh prindi), fëmijëria, e cila si do të jetë, le gjurmë në jetë, rinia mosha më e bukur, romantika dhe dinamika e jetës, që ka brenda zgjedhjen e të dashurit të zemrës, fejesën, martesën e konsolidimin e familjes, si dhe vdekjen, që edhe pse është e dhëmbshme e hap plagë, ajo është e pashmangshme. Për autorin vdekja është proces fizik, ashtu si lindja, si martesa, por, që duhet përballuar me dinjitet.
Libri është ndarë në dhjetë kapituj, me tituj lakonikë e shumë domethënës.Kapitulli i parë titullohet “Jeta dhe lumturia”, i dyti “ Triptiku i jetës”, i treti “ Respekto veten pa rënë në narcizëm”, i katërti “Mos jeto me kujtime”,i pesti “Përballo vështirësitë”, i gjashti “ Jeta si besim, si kulturë”, i shtati “Jetë e sinqertë në një shoqëri të sinqertë”, i teti “Këshilla për jetën”, i nënti , “Thumba dhe kundër thumba”,dhe i dhjeti “Për kuriozët”, për t’u mbyllur me një epilog të shkurtër në formë konkluzionesh, të konceptuara sintetikisht nga vetë autori. Më tërheqës, dhe më meditiativ e bën çdo kapitull të këtij libri shoqërimi me thënie konçize të filozofëve dhe mendimtarëve të mëdhenj. Nëpër faqet e këtij libri shprehet dashuria për jetën,për beben që lind e fëmijërinë për djalin që lufton të zgjedhë të dashurën e zemrës, për çiftin që jetojnë në harmoni, por që edhe grinden për gjëra të parëndësishme, për plakun me bastun e kollare, por edhe për atë me qeleshe që e jeton jetën sipas mënyrës së tij. Në libër ndjehet jehona e të qarës së fëmijës që sapo bie në tokë, por edhe fëmijëria që “i bën gishtat gjak duke luajtur me top prej lecke”, ndihen tingujt e daulles së dasmës, por shijohet edhe loti i hidhur i vdekjes.”. “Dhimbja për njeriun që largohet nga kjo botë ,- thekson autori ,- nuk tregohet duke qarë e bërtitur,por me heshtje, me respekt, me lot të thellë zemre, me organizimin modest të ceremonisë mortore dhe rregullimi simbolik i varrit .” Librin e bën tërheqës dhe befasues, jo vetëm mënyra e trajtimit të problemeve të jetës me thjeshtësi e argument, por edhe vetë struktura e librit,ku ai përfshin edhe tre kapituj të tjerë si “Këshilla për jetën”, “Thumba dhe kundërthumba” si dhe “Për kuriozët”, të cilat autori i sheh si pjesë të të njejtit trup dhe i vë në funksion të zbërthimit dhe konceptimit të emrit jetë. Kapitulli “Këshilla për jetën “ përmbledh këshilla , porosi, udhëzime, të provuara nga jeta dhe që njeriut i duhen për ta patur të sigurtë jetën nga duhet të jetë dhe të mos jetë i papërgatitur për vështërisitë e jetës. Kapitulli “Thumba dhe kundërthumba”, është një humor i hollë, që, jo vetëm të bën të çlodhesh e të buzëqeshësh natyrshëm, tek i lexon në faqet e librit, por janë shumica edhe të padëgjuara dhe të mbledhura si grimca të natyrshme në realitetin e përditshëm, të dëgjuara nga mosha të ndryshme. Si kapitull më vete janë hedhur kuriozitete dhe informacione të padëgjuara, të cilat, jo vetëm të tërheqin, por edhe hapin horizont për lexuesin. Sikur të donte t’i argumentonte dhe të theksonte vlerën morale dhe filozofike të cdo kapitulli ,autori i shoqëron në fund ato me thënie të bukura nga filozofë e mendimtarë, shkencëtarë e shkrimtarë të mëdhenj, të cilët bëjnë të mundur që trajtimi i fakteve nga autori të mbetet në mendje.
Tek ke shfletuar gjithë faqet e librit “Jetoje jetën”, bindesh për shumë gjëra. Jeta është e shkurtër ndaj duhet jetuar në çdo qelizë e në cdo sekondë të saj.Atë ta ka dhënë perëndia dhe vetëm ajo ka të drejtë ta marrë. Jeta i ka të gjitha, ka njerëz të kategorivë të ndryshme, edhe të thjeshtin edhe mendjemadhin, edhe të mençurin edhe budallain, edhe shkenctarin edhe sharlatanin, edhe të ndershmin edhe hajdutin, edhe politikanin edhe filozofin,edhe këngëtarin edhe varrmihësin, pikërisht, prandaj është e bukur dhe e larmishme, se i ngërthen të gjitha nën këtë diell e nën këtë hënë në gjirin e saj. Por në fund të fundit duhet t’i pranojmë të gjitha se një jetë kemi e ajo duhet jetuar. Jeta ikën e nuk vjen më. Ndaj, dua ta mbyll këtë përshtypje mendimesh të shkurtra me atë që ka thënë aq bukur Fenelon dhe që autori e përmend në veprën e tij: “Jeta është një ëndërr e gjatë, dhe vdekja një zgjim i papritur”.

Filed Under: LETERSI Tagged With: Jetoje Jeten, Pellumb Gorica, ramazan Sherja

POETJA BULLGARE BLAGA DIMITROV NE SOFREN E DIELLIT

October 18, 2015 by dgreca

BLAGA DIMITROV/

(Poete bullgare – Perkthimet nga italishtja)/
Perktheu Anton Cefa/

Deri nesër!/

“Deri nesër!”, më the dhe ike./
Të shoqërova, e humbur, me sy./
Eshtë larg e nesërmja. A është e mundur/
Të qëndrojmë të ndarë kaq orë?/

Deri nesër nuk do të njoh
Hijen e ballit tënd, as pëshpëritjen
E dorës tënde të ngrohtë s’do ta ndjej
Dhe as lumin e mendimeve tua.

Në qoftë se do të të marrë etja në këto orë,
Nuk do të mund të jem burimi yt. Po të kesh ftohtë
Nuk do të jem unë flaka që të ngrohë.
As drita yte kur të bëhet errësirë.

“Deri nesër!” më the dhe ike,
Pa dëgjuar as psherëtimen time.
Ndërsa unë prisja që të qëndroje pranë meje
E të më thoje: “Deri në amshim!”

Ishim më të afërmit (më intimët)

Të mbetemi miq të mirë! Ç’kuptim
Ka kjo frazë? Duart tona të shkrira
N’shtërngim (më dhembin ende),
Do të takohen vetëm për një lamtumirë?

Shikime të etura që thitheshin,
Tani vetëm një salutim ?
Në vend të buzëve që digjeshin të përvëluara,
Vetëm një fjalë miqësore?

Jo, nuk mund të jemi miq të mirë.
Dashuria nuk njeh rrugë të mesme.
Ishim më intimët. Tani e mbrapa
Do të jemi më të huajt mbi këtë botë.

Humbje

Nuk di nëse isha dashuruar pas teje.
Di vetëm se isha shastisur
Pas dhomës së vogël, pak të ndriçuar,
Në mesnatë, e pas çajnikut që zinte . . .

Pas pemëve që prisnin horizontin.
Kinemave të humbura të lagjes,
Kujtimeve plot ankth të burgut.
Dhe plagëve të bombave mbi mure.

Stacioneve të tramvajit. Gjetheve të lagështa,
Gështenjave të nxehta në xhep.
Shtërgatave. Tringëllimit të telefonit.
Dhe deri mjegullave, detit gri…

Pas gjithë botës isha dashuruar.
Jo pas teje. Më dukej interesante,
E re, më e pasur. Për këtë më vjen keq,
Jo sepse të kam humbur ty; po pse kam humbur botën.

Pa dashuri

Tani e mbrapa do të jetoj pa dashuri.
Nuk do të varem më nga telefoni yt
Ose nga rasti. Do të bëhem indiferente.
Nuk do të vuaj. Do të jem erë e lidhur.
Do të ngrihet përroi pa psherëtima.

Nuk do të me zbehet më fytyra
Pas një nate pa gjumë, dhe as
Nuk do të më përndezet ajo. As toka
nuk do të më dridhet nën këmbë nga dhimbja,
Kurrë më nuk do të fluturoj drejt qiellit tënd.

Nuk do të jem e keqe, por edhe një gjest të vetëm
Nuk do të mund ta bëj në horizont të hapur.
As drita nuk do të më mungojë,
Po çfarë hapësire do të mund të shoh…

Nuk do të përvëlohem më duke pritur mbrëmjen,
Por edhe dita nuk do të agojë më për mua.
Nuk do të dridhem më nga akulli i fjalëve,
Por as nuk do të digjem mbi zjarrin flakërues.

Nuk do të qajë mbi supet tua mizore,
Por edhe nuk do të qeshi më me gjithë zemër.
Kurrë më nuk do të vdes për një shikim,
Por në të vërtetë nuk do të jetoj më.

Qyteti i vogël dhe bota e madhe

U linda në një qytet të vogël e në një shtëpi të vogël,
nën gërshetimin e blertë të një pjergulle.
Për këtë kam aq dëshirë të zbuloj
çdo gjë në këtë botë.

Jam rritur mbi kalldrëmet e rrugëve
Me bar të zbërdhylët anash,
aq të ngushta sa atje bënte të ftohtë,
kur ishte nxehtë e anasjelltas.
Prandaj në rrugë të gjera ndjej
frikë prej ngricës e prej vapet.

Njëri me tjetrin njiheshim,
në qytet ecej ngadalë,
ndaleshim nëpër rrugë
e pyesnim njëri-tjetrin :
“Si je, si shkon?”
Prandaj fati i shumë të panjohurve
Më intereson në qytetet e mëdha
E befas më tërheq vetmia në trafik.

Kujtoj në qytetin e vogël
komshitë ndër dyer duke marrë e dhënë
bukë, lule për të mbjellë, e tjera,
ose pranë gardheve, duke shkëmbyer
zjarr, lajme e ndonjë fjalë të mirë.
Prandaj më duket sikur më kafshon
çdo derë e përplasur.
Oh, sikur njerëzit
e botës shurdhe, të huaj, të vendosnin
me inisiativën e tyre: duar e zemër!

Ia di për nder qytetit tim të vogël,
sepse më ka hapur sytë
e habisë për tërë botën,
sy provincialesh, por të etur,
që do të besojnë e do të kërkojnë
gjatë ecjes të takojnë
ata që flasin një fjalë ngushëllimi,
që të japin pak zjarr, një këshill, e tjera.

Filed Under: LETERSI, Sofra Poetike Tagged With: Anton Cefa, BLAGA DIMITROV, perktheu, Poete Bullgare

Dy fjalë për nobelisten Svjetllana Aleksijeviç

October 16, 2015 by dgreca

Nga Prof.dr. Eshref Ymeri/
Shkrimtarja, gazetarja dhe skenaristja e filmave dokumentarë Svjetllana Aleksijeviç, me baba bjellorus dhe me nënë ukrainase, ka lindur më 31 maj 1948 në qytetin Stanisllav të Ukrainës, i cili pas vitit 1962 është riemërtuar Ivano-Frankovsk. Ka punuar si mësuese e historisë dhe e gjuhës gjermane. Ajo u bë shumë e njohur me librat që pati shkruar në gjininë e prozës artistike-dokumentare.
Libri i parë i saj titullohet “Lufta nuk ka fytyrë femre”, të cilin e pati shkruar në vitin 1983. Kjo novelë dokumentare, e bazuar në regjistrimin e rrëfenjave të grave pjesëmarrëse në luftën kundër agresionit hitlerian, qe botuar për herë të parë në revistën “Tetori” (Oktjabr) në vitin 1984. Një pjesë të atyre rrëfenja-kujtimeve censura i pati flakur nga libri, sepse autoren e akuzuan për pacifizëm, për natyralizëm dhe për errësim të figurës heroike të gruas sovjetike. Në botimet e mëvonshme, pjesët e hequra u rivendosën në libër. Në vitin 1985 libri doli nga shtypi si botim më vete, njëhohësisht në disa shtëpi botuese, me një tirazh të përgjithshëm që arriti në dy milionë kopje në fund të viteve ’80.
Libri i dytë titullohet “Dëshmitarët e fundit: një libër rrëfenjash jo për fëmijë”. Doli nga shtypi në vitin 1985 dhe në botimet në vijim qe titulluar sipas varianteve të nëntitullit “Solo për zëra fëmijësh”, “Njëqind këngë djepi jo për fëmijë”. Për krijimin e kësaj vepre, autorja është mbështetur në kujtimet e viteve të luftës të atyre që e patën përjetuar atë në moshën e fëmijërisë.
Libri i tretë, me titull “Çunat prej zinku” u botua në vitin 1989. Në të pasqyrohen rrëfenja për agresionin e trupave sovjetike në Afganistan, të cilat përcillen me fjalët e nënave që humbën bijtë e tyre në atë luftë.
Libri i katërt që mban titullin “Të yshtur nga vdekja”, e pa dritën e botimit në vitin 1993. Ai i kushtohet problemit të vetëvrasjeve që lindi në epokën e ndryshimeve të theksuara sociale në ish-Bashkimin Sovjetik.
Në vitin 1997 shkrimtarja u dhuroi lexuesve librin e pestë me titull “Lutje (falje) për Çernobilin”. Kjo vepër ka në themel biseda me dëshmitarë të katastrofës së Çernobilit.
Në vitin 2013 shkrimtarja nxori nga shtypi librin “Koha second hend”, në të cilin trajton problemin e ndikimit të historisë së vendit mbi vetëdijen e qytetarëve dhe, më konkretisht, formimin e dukurisë së “njeriut sovjetik”.
Të gjitha veprat e shkrimtares Svjetllana Aleksijeviç formojnë ciklin “Zërat e utopisë”. Ajo po e vazhdon punën për këtë cikël.
Këtu do të ndalem shkurtimisht në veprën e parë të saj “Lufta nuk ka fytyrë femre”. Për krijimin e kësaj vepre, autorja ka pyetur më shumë se 800 gra që patën marrë pjesë në frontet e luftës. Pikërisht mbresat e tyre janë përfshirë në këtë libër. Pas botimit të librit, autores filluan t’i vinin letra edhe nga meshkuj që kishin qenë në vijën e parë të fronteve të luftës.
Në librat që i janë kushtuar viteve të luftës, në Bashkimin Sovjetik përshkruhen akte heroike që kanë kryer meshkujt. Ndërkohë, në operacionet ushtarake të ushtrisë sovjetike patën marrë pjesë më shumë se 1 milion gra dhe vajza, po kaq patën marrë pjesë në ilegalitet dhe në çetat partizane. Ato kanë qenë pilote dhe snajperiste, mitraliere dhe zenitare. Pas përfundimit të luftës, shumë prej tyre iu desh ta mbanin të fshehtë pjesëmarrjen në frontet e luftës, meqenëse konsiderohej se gratë në ushtri paskëshin qenë mendjelehta në marrëdhëniet me meshkujt.
Në parathënien e librit, autorja shkruan:
“Meshkujt flisnin për akte heroike, për zhvendosjen e fronteve dhe për komandantët ushtarakë, kurse gratë flisnin për tjetër gjë: për faktin se sa e tmerrshme ishte të vrasje për herë të parë, pas betejës të ecje nëpër një fushë, ku dergjeshin kufomat e të vrarëve. Ata dergjeshin, të shpërndarë gjithandej, si puna e patateve. Të gjithë në moshë të re dhe të vinte keq për të gjithë, qofshin ata gjermanë apo qofshin tanët, ushtarë rusë. Pas luftës, gratë duhej të përballonin edhe një tjetër luftë. Ato i mbanin të fshehura ditarët e luftës, dëshmitë e veta për plagët që kishin marrë, sepse duhej të mësonin përsëri për të buzëqeshur, për të ecur me taka të larta dhe për të dalë te burri. Kurse meshkujt i patën harruar shoqet e tyre të kohës së luftës, i patën prerë në besë. Ua patën grabitur Fitoren. Nuk e ndanë bashkë me to”.
Kryeredaktori i librit shkruan:
“Neve na dukej sikur fjalët për të vërtetën do të shërbejnë jo vetën si një nderim në kujtim të të gjithë atyre që nuk patën fatin të jetojnë në atë kohë të lemerishme, por do të jenë edhe si një kundërhelm ndaj gënjeshtrës së madhe, ndaj fjalëve bombastike dhe ndaj patriotizmit të paqenë, të cilat sot janë edhe më të shumta sesa në vitet e rinisë sime. Ne do të dëshironim që njerëzit, të cilët çirren me fjalët “Po të jetë e nevojshme, do ta përsërisim”, të lexojnë se si ushtarakët e vijës së frontit e kanë përshkruar përvojën e vet ushtarake. Betohem për fjalë të nderit që ata nuk dëshironin ta përsërisnin” (Citohet sipas: Sergei Kuznjecov: “Nga libri i ndaluar i Aleksijeviçit”. Marrë nga faqja e internetit “Gordon”. 10 maj 2015).
Në vazhdim do të jepen disa fragmente nga libri, të cilat censura nuk i pati lejuar të përfshiheshin në të:
Fragmenti i parë
“Unë kam shkruar për faktin se si pata shkuar të takoj një ish-partizane… E rënduar nga shëndeti, por grua e bukur ende, ajo më rrëfeu se si grupi i tyre (ajo ishte më e madhja dhe kishte me vete edhe dy çuna të moshës së pararinisë) kishte dalë për zbulim dhe rastësisht kishte kapur rob katër gjermanë. Bashkë me ta qenë endur nëpër pyll për një kohë të gjatë. Por në mbrëmjen e ditës së tretë, ata u gjendën të rrethuar. Ishte e qartë se me robërit gjermanë me vete, ata nuk do ta çanin dot rrethimin, nuk do të largoheshin dot. Dhe në këto përsiatje e sipër, merret një vendim: robërit duhen vrarë. Çunat s’janë në gjendje t’i vrasin: ata kanë tri ditë që po enden së bashku nëpër pyll dhe të jesh tri ditë me dikë pranë, qoftë ky edhe një njeri i huaj, prapëseprapë mësohesh me të, ai të bëhet i afërt, ti mëson se si ai ha, se si fle, çfarë sysh dhe çfarë duarsh ka. Jo, çunave s’u bën dora t’i vrasin. Këtë ajo e ka të qartë. Kjo do të thotë se i mbetet asaj për t’i vrarë. Dhe në këto fjalë e sipër, ajo sjell në kujtesë se si i pati vrarë. Iu desh t’i mashtronte të dyja palët: edhe çunat, edhe gjermanët. Me njërin nga gjermanët ajo shkoi gjoja për të marrë ujë dhe e qëlloi nga prapa. Pas kokës. Tjetrin e mori me vete për të mbledhur shkarpa… Përjetova një tronditje të thellë nga mënyra se si ajo rrëfente me qetësi për gjëra të tilla”.
Fragmenti i dytë
“Ne ramë në rrethim… Bashkë me ne ndodhet edhe komisari Lunin. Ai na lexoi urdhrin, sipas të cilit ushtarët sovjetikë nuk dorëzohen. Në mesin tonë, siç ka thënë shoku Stalin, nuk ka robër, ka tradhtarë. Çunat nxorën pistoletat… Komisari dha urdhër: “Jo. Jetojeni jetën, djema, ju jeni të rinj”. Dhe ia hoqi vetes”.
Fragmenti i tretë
“Po vazhdojmë sulmin… U dukën fshatrat e para gjermane. Ne, të rinj hesapi. Të fuqishëm. Katër vjet pa rënë në femra. Nëpër bodrume ka fuçi me verë. Ka meze. Kapim vajza gjermane dhe i… Dhjetë nga ne përdhunuan njërën… Femrat nuk na mjaftonin, popullsia kishte marrë arratinë nga sulmi i ushtrisë sovjetike. Mbërthenim vajza të reja. Njomëzake… Dymbëdhjetë-trembëdhjetë vjeçe… Nëse ndonjëra qante, e zhdëpnim në dru, i rrasnim diçka në gojë. Ajo kishte dhimbje, kurse ne shkriheshim gazit. Tani unë s’po e kuptoj se si mundja të… Çun me prejardhje nga një familje intelektuale. Por i tillë kam qenë. E vetmja gjë që na bënte të druheshim, ishin vajzat tona, nuk donim që ato ta merrnin vesh. Infermieret tona, gjithashtu. Nga ato na vinte turp”.
Fragmenti i katërt
“Shumë nga ne besonin… Mendonim se pas luftës do të ndryshojë çdo gjë… Stalini do t’i besojë popullit të vet. Por lufta s’kishte përfunduar ende, kurse trenat e ngarkuar me njerëz morën drejtimin për në Magadan. Trenat e mbushur me fitimtarë… Arrestonin ata që kishin rënë robër, që kishin arritur të mbijetonin nëpër kampet gjermane, ata që gjermanët i patën çuar në fronte pune, të gjithë ata që kishin parë Evropën. Se të gjithë këta mund të rrëfenin se si jeton populli atje. Pa komunistë. Si janë shtëpitë dhe si janë rrugët atje. Se kolkoze atje nuk gjen askund. Pas Fitores të gjithë e mbyllën gojën. Rrinin në heshtje dhe kishin frikë. si para luftës…”.
Fragmenti i pestë
“Më thirrën në shkollë… Një mësuese e kthyer nga evakuimi po bisedonte me mua:
– Dua ta çoj djalin tuaj në një klasë tjetër. Në klasën time mësojnë nxënësit më të mirë.
– Po im bir të gjitha notat i ka “shkëlqyeshëm”.
– Kjo nuk ka rëndësi. Çuni ka jetuar në një zonë të pushtuar nga gjermanët.
– Ashtu është. Ne kemi hequr kusure.
– Nuk e kam aty fjalën. Të gjithë ata që kanë qenë në zona të okupuara… Për këta njerëz ka dyshime. Prandaj edhe ju…
– Çfarë? S’po marr vesh asgjë…
– Ne nuk jemi të sigurt për zhvillimin e duhur të djalit tuaj. Ja, atij i merret goja…
– E di. E ka nga frika. Atë e pati rrahur një oficer gjerman që banonte në apartamentin tonë.
– E shikoni… po e pranoni vetë… Ju keni banuar me armikun pranë…
– Po kush na e lejoi këtë armik që të na vinte deri te portat e Moskës? Kush na braktisi neve këtu, së bashku me fëmijët?
Mua po më kapte histeria. Dy ditë isha në ankth se mos mësuesja më denonconte. Por ajo nuk ma largoi tim bir nga klasa…”.
Në krejt përmbajtjen e këtij libri, përcillen mesazhe tronditëse për natyrën egërane të sistemit komunist në Bashkimin Sovjetik, i cili me dogmat e tij paradoksale kërkonte ta shpërfytyronte personalitetin e njeriut. Pikërisht edhe këto mesazhe kanë qenë tepër bindëse për jurinë, e cila më 08 tetor 2015 i akordoi Çmimin Nobel për letërsinë zonjës Svjetllana Aleksijeviç.
Veprat e Svjetllana Aleksijeviçit janë përkthyer në anglish, në frëngjisht, në gjermanisht, në suedisht, në polonisht, në kinezisht, në norvegjisht etj. Tirazhi i përgjithshëm i botimeve të huaja të librit që i kushtohet katastrofës së Çernobilit, pati arritur në më shumë se katër milionë kopje.

Tiranë, 15 tetor 2015

Filed Under: LETERSI Tagged With: Dy fjalë për nobelisten, Prof. dr. eshref Ymeri, Svjetllana Aleksijeviç

Nuk ishte i shëmtuar…

October 15, 2015 by dgreca

Nga Hasan Bajo/
Çështja është që në kohërat që kërkojnë hero të mos jesh antihero-Autori/
Jasmina ishte më shumë se e bukur.Flokët e gjatë të zinj, që i binin rëndshhëm mbi supe, i tundeshin hijshëm në çdo hap që hidhte.Ishte e gjatë,madje mjaft e gjatë,dhe ai vështrim krenar që tretej në një pikë të pacaktuar, si edhe e gjithe qënia e asaj ndjenje të krijonte,ashtu,në mënyrë të pavetëdijshme, një rreth mbrojtës ftohtësie dhe mospërfillje.Kishte sy të zinj të shndritshëm,të larë,por ajo çka e bënte tronditëse,marramendëse ishte hija e përherëshme e asaj buzëqeshje rrëzëllitëse.Që në vështrimin e parë,Mevli ndjeu se miku i tij kishte qenë më fat.U takuan rastësisht në një udhëkryq pranë qendrës së Tiranës.Me porosi të nënës ai po shkonte në spital për të vizituar një kushëri të largët që vuante nga një sëmundjee rrallë,emri i së cilës ishte i panjohur,kur papritmas pati përshtypjen se po e thërrisnin.Ktheu kokën në drejtimin nga vinte zëri dhe në trotuarin përballë dalloi një siluetë të njohur.Dielli i mesditës së fund qershorit i lëbyrte sytë,dhe ai nuk mundi të dalloj fytyrën e personit që i bënte shenjë me dorë nga ana e kundërt e rrugës.Tjetri përsëriti emërin e tij.-Sevini –klithi përbrënda.U lëshua drejt tij duke i prerë rrugën një makine brënda së cilës një zë inatçor lëshoi një sharje të rëndë. Ai as që denjoi të kthej kokën.Mbi trotuar Sevini kishte hapur krahët.Do të kalonin minuta përqafimesh,shtërngime duarsh,goditje krahësh,pyetjee përgjigje të thëna më zë të lartë,që bënin kalimtarët të kthenin kokat përpara se Sevini të kujtohej se ishte i shoqëruar nga e fejuara.-Jasmina-thirri dhe vështroi përrreth.Nën hijën e një peme buzë trotuarit,katër pesë metra më tutje,njërën dorë të mbështetur në trungun e saj,ndërsa tjetra lodronte me syzet e diellit,rrezëllitëse,duke i përpirë me sy qëndronte ajo.U afrua duke zgjatur dorën.-jasmina-përsëriti Sevini.-Ky është Mevli.—Sinqerisht,jam e kënaqur që të njoha-Tha,dhe Mevli ndjeu se ajo thoshte të vërtetën. -Sevinit ia njoh disa cilësi,prandaj dhee kam shok.Por,që të kishteedhe kaq shumë fat,fat në atë çka është më e rëndësishme gjer në këtë moment nuk e dija,-dhe i shtërngoi dorën si një të njohuri të vjetërashtu, pa ceremonira.Ajo qeshi me shpirt e mikluar ndërsa Sevini i dha një goditje të lehtë mbi sup.-Ikim.-Thanë të dy njëzëri dhe hynë në barin e parë që u doli përpara. Ajo dinte shumë mbi burgun,njihte meemër pothuajse të gjithë shokët e tyre të përbashkët,nofkat që u patën vënë policëve të kampit,fliste për ngjarje të ndodhura atje sikur të kishte qenë e pranishme,dhe Sevini e ndiqte me aq vëmëndje sikur ajo të thoshte gjërat më të rëndësishme të kësaj bote.Ajo e ndjente vështrimin e tij që shprehte njëherësh adhurim,krenari dashuri dhe bëhej më joshëse. -U përpoqa të takoj zydin,por nuk munda.Më ka marrë malli,-tha Sevini. E kam takuar pothuajse gjithnjë kur kam ardhur këtu në Tiranë,dhe të kemi kujtuar.—Një minutë…dhe ajo u mendua për një çast me sytë flakëronjës të mbërthyer mbi suprinën e tavolinës.-Sevini më ka treguar diçka…..për policin…sampistin…një mëngjez të kapi duke lexuar një material shumë të rrezikshëm të shkruajtur nga Zydi.- Ata pohuan.-Më ka lënë mbresa. Kam një shoqe.Ajo ka mbaruar për gjuhë-letërsi.Më ka lutur shpesh që ti tregoj ndonjë ndodhi nga atje,- dhe bëri një lëvizje për atje sikur të flitej për një vënd,kohë apo botë të tjetërsojmë.-Ma trego të lutem.-Mevli mblodhi supet.-Atje kanë ndodhur…dhe ngjarja që më kërkon është nga më të rëndomtat.Sevini mund të të tregojë me dhjetra të tilla ku e ku më interesante .-U orvat të bishtënoj.–Oh Sevini i bie shkurt ,shumë shkurt-.U ankua ajo duke i hedhur krahun të fejuarit. –Sevin-iu lut.-E dij,që po të duash ti ,Mevli do të ma tregoj historinë,-dhe Sevini pa u menduar dy herë urdhëroi-.Mos e zgjat Mevli.-Dhe ai nuk e zgjati.-Mirë pra .Meqë më urdhëron nuk kam zgjedhje tjetër,por mësoje.Atyre që u pëlqen të urdhërojnë janë të shumtë,pra janë të zakonshëm,ndërsa ata që binden dhe për më shumë kur bindja është e vullnetëshme,pra binden thjesht për tu dhënë kënaqësi të parëve,(jo se nuk munden të kundërshtojnë) janë të rrallë,tepër të rrallë,dhe si rrjedhim me kënaqësi mund të them se janë të veçantë.-
-Jam i bindur Mevli,je i veçantë,dhe që kënaqësia të jetë e plotë mos mbaj ligjërata,por fillo menjëherë.-ia ktheu Sevini.Mevli heshti disa çaste duke u orvatur të kujtoj në hollësi atë mëngjez të dielë pranvere.
Ishtee dielë dhe më kujtohet se ishte gjithashtu pranverë.Qe pranverë mbasi as që u përpoqa të rrëmbeja ndonjë kapotë,triko apo peliçe,kur polici Ndue Sampisti(E quanim kështu mbasi më parë pati qenë anëtar i forcavespeciale ) më urdhëroi ti shkoja pas për në komandë.Në raste të tilla dënimi më i paktë do të qe një muaj birucë,që do të thoshte izolim brënda një hapësirë dy metra me tre,e shtruar me çimento,ku për mbulesë të ipnin një batanije të hollë,aq të hollë saqë do të mund të njihje personin që do të ndodhej mbas saj.Thuhej të ishin batanije të mbetura që nga koha e luftës së dytë botërore, dhe ne, kishim arsye të mjaftueshme për ta besuar këtë,por, edhe këtë e mirrje në orën dhjetë të mbrëmjes sëbashku me çajin,nëse do të mund të quhej i tillë,mbasi nuk ishte gjë tjetër veçse ujë,ujë me një ngjyrë që të ngjallte krupë,dhe batanija dorëzohej në pesë të mëngjezit. Në këtë rast nuk bëhej fjalë për një muaj birucë.Çështja ishte ku e ku më e rëndë.Novela e shkruar nga Zydi në një fletore nga ato gjashtëmbëdhjetë lekshet me katrorë tregonte se si komisari i çetës partizane përdorte çdo mjet,madjeedhe vrasjen mbas shpine të vëllait të një partizane tetëmbëdhjetë vjeçare,edhe ky partizan i së njënjtës çetë,me synimin përvers të shtinte në dorë të motrën e tij.Unë deri në këtë pikë kisha arritur duke lexuar kur Sampist Ndueja mbasi ishte ngjitur me të shpejtë në katin e dytë ku ndodhej edhe dhoma jonë(me sa duket për të mos i lënë kohë ndokujt që të më lajmëronte) ishte lëshuar kokërr plumbi(si do të thoshte Ndreca ,një shok i yni)drejt e në vëndin ku flija.Vëndi im i fjetjes ndodhej në një pozicion të privilegjuar,mbasi ishte pranë dritares,dhe kjo nuk qee paktë. Përfytyro një hapësirë pothuajse katërkëndëshe brënda së cilës është ndërtuar një skelet druri i cili e ndan hapësirën vertikale në tre nëndarje. Dyshemeja e nëndarjeve qe shtruar gjithashtu me dërrasë,ku sipër tyre të ngjeshur njëri mbas tjetrit vendoseshin dyshekët e kashtës.Hapësira ndërmjet tyre qëe tillë sa që nëse do të kishe fatin e keq të kishe shpatullat e gjëra,si i ka ky shoku im,dhe tregoi shpatullat e Sevinit,do të duhej të flinje brinjas.Pra unë kisha privilegjin të kthehesha mënjanë,të vendosja dorën e majtë nën kokë dhe të ëndërroja i patrazuar nga vështrimet e të tjerëve.Mos harro.Në burg nuk lodhesh kurrë së ëndërruari. Gjatë gjithë kohës që kur kishte filluar të tregonte, i pavetëdijshëm ishte munduar ti përzgjidhte fjalët,madjeedhe zëri pati pësuar një farë ndryshimi,qe bërë më i lakueshëm,me nuanca që nuk i kishte vënë re më parë,dhe ndjeu se i gjth ky ndryshim ndodhte për shkak të pranisë së saj.Ajo bënte pjesë në bashkësinë e vogël të atyrë njerëzve që instiktivisht kërkon të jesh sa më i mire. -Ku humbe,?-u tall Sevini duke vënë re përhumbjen e tij. -Pra,isha mbuluar me batanije kokë e këmbë –rifilloi ,i shtrirë përmbys, dhe fletoren e Zydit e pata vendosur në vëndin ku duhej të qe jastëku,ndërsa atë e kisha shtyrë më tutje me mendimin që të krijoja një pengesë për sytë e atyre që ashtu si edhe unë flinin në ndarjen e fundit.Policin e vura re ahere kur ai mbasi kishte hypur mbi shkallën e drunjtë që shërbente për tu ngjitur në nëndarjen e katin të dytë dhe të tretë më goditi lehtësisht mbi thembra.Ktheva kokën duke menduar se duhej të qe Sevini apo ndonjë shok tjetër dhe u ndjeva i humbur. -Urdhëro- i thash duke fërkuar sytë,sikur të isha zgjuar në atë moment.Patëm qenë turni i dytë,pra ishim kthyer në kamp rreth orës një mbas mesnate kështuqë fërkimi i syve qe plotësisht i justifikueshëm -Vishu dhe shpejt në komandë.-Dhe sadoqë urdhëri ishte dhënë me zë të ulët kërcënimi shprehej qartë.Duke u kujdesur të mbuloja fletoren me trup nuk u ngrita menjëherë.Zgjata dorën dhe mora xhaketën prej doku dhe ndërsa fusja krahun në një mëngë të saj polic Ndueja duke zgjatur dorën tha.
-Ma jep.Sille këtu.-
-Çfarë –e pyeta duke u munduar ti jepja fytyrës dhe zërit një pafajësi idiote.-Atë që lexoje.-Nuk lexoja.-Qe përgjigja e dhënë në të njënjtën mënyrë.
-Lëri ato .Mbrapa kurrizit e ke,-dhe u bë gati të ngjitej mbi krevat.Mendova se çdo tentativë për të fshehur fletoren do të ishtee kotë,madje do të më shndrronte në sytë e tij në një qënie të dobët,frikacak dhe për më tepër qesharak.Mbasi,edhe nëse arrija që me një goditje bërryli ta rrëzoja fletoren poshtë në katin e dytë,dhe ndoshta në atë të parin,dhe nëse do të kisha pakëz fat ajo do të mund të përfundonte në dysheme nën krevatët e katit të parë,zhurma që do të shkaktonte gjatë rënies ashtu e hapur dhee rëndë siç ishte do të më nxirrte zbuluar.U rrrotullova më ngadalë dhe sëbashku me novelën e Zydit i zgjata edhe –Dimrin e madh -të Kadaresë që e kisha mbajtur nën nënkresë jo vetëm për ta rilexuar por edhe si një mjet kamuflimi nëse ndonjë nga ata të padishërueshmit mund të më afrohej si rastësisht.Aherë vura re se kishte sy të vegjël ,madje shumë të vegjël për atë kokë aq të madhe.Ishte i shëmtuar ,shumë i shëmtuar.Ndërkohë që ai zbriti nga shkallarja e drunjtë dhe qëndroi përpara krevatit tim duke shfletuar fletoren,gjëja e parë që më ra ndërmend ishte se javën që vinte familja më pati njoftuar se do të vinte në takim,por këtë herë motra me vëllain do të më sillnin edhe nënën.Sikur e pashë,atje ,në portën kryesore, përtej hekurave të veshur në të zeza,me napën e bardhë që i mbështillte kokën,të kërrusur,të paktë,një grusht eshtrash dhe një shpirt brënda tyre,shpirti i nënës sime.Kishte më shumë së dy vjet që nuk ishim takuar dhe mendova se nuk do ta shihja kurrë më.
–Shpejto,-tha Ndue Sampisti duke më zgjatur Dimrin e madh. Ahere i panikuar u kujtova se duhej të stisja një histori,një histori të thjeshtë,dhe sigurisht të besueshme.Gjatë kohës që u vesha dhe zbrita nga krevati,ajo historia qe përpiluar gjer në detajet më të vogla.Pra,mbrëmë,kur u ktheva nga turni i dytë nuk ndjehesha mirë.Kisha trazime në stomak,madje as ushqimin nuk e mbarova dhe meqë dihet se kafeja është ilaç shumë i mirë për kësi rastesh vendosa të mirrja një,por kur shkova në guzhinën private zjarret qenë shuar,kështuqë mu desh të kërkoja letra për ta zier,dhe, në pezulin e dytë të dritares së guzhinës gjeta këtë, fletoren,por dukee parë të pastër ,të mbledhur me kujdes,mendova se dikush do ta kishte harruar për këtë arsye nuk e përdora për zjarr por e mora për t’ia kthyer të zotit.E gjitha kjo do të ishtë më e besueshme nëse do të faktoja se dikush tjetër ishte i pranishëm në gjetjen e saj,dhe unë mund të thoja jo një apo dy,por shumë emra,por e keqja qëndronte se që në pyetjen e parë historia do të mund të hidhej në erë.Do të mjaftonte që cilindo ta pyesnin se kur kishte pirë kafe sëbashku me mua (për dreq kafja kishte kohë që na ishte mbaruar)dhe përgjigja cilado që të qe do të ishtee gabuar. Ndue Sampisti shkonte përpara dhe ndonja një hap mbrapa,i bindur,i urtë si një qëngj,vetë pafajsia e ndiqja unë.Duke kaluar përpara dhomës së Zydit hodha sytë se mos e shihja,thjesht për ti bërë një shenjë.Do të mjaftonte të shihte fletoren e tij në duart e Ndue Sampistit për të kuptuar gjithshka.Sigurisht që ai do të njoftonteedhe ndokënd tjetër që shkruante,kështuqë do të merrnin masat për të rifshehur apo asgjësuar tregimet,novelat apo poezitë disa prej të cilave i pata lexuar.Dhoma ishte bosh.Brigata e tij ishte turni i parë dhe befas,pa ndonjë lidhje llogjike,mu kujtua se guzhina private në orën një mbas mesnate qee mbyllur.-Dreq,-mallkova më shumë vehten se sa atë.Duhej të ndryshoja medoemos kohën e gjetjes së fletores.Zydi ma kishte dhënë atë të mbështjellë në një numër të revistës –Shqiptarja e re-të djeshmen në mëngjez përpara se të nisej për në punë,dhe informatori duhej të qe siguruar më parë se ajo qe diçka e ndaluar,kështuqë ka të ngjarë të më ketë ndjekur për të mësuar se ku do ta vendosja,dhe do të ketë patur kohë të mjaftueshme,gjatë kohës që brigata ishte në punë të ngjitej në shtratin tim madje të lexonteedhe ndonjë fletë dhe pastaj të njoftonte policinë.Pak a shumë kështu duhej të kishte ndodhur.E vendosa .Kafen e kisha marrë mbas ngrënies së mëngjezit dhe kjo përkonteedhe me faktin se guzhina private qe bosh,mbasi papunësia mbyllej në sallë në lexim të detyruar të veprave të Enver Hoxhës.Fillova të rrëmoja në kujtesë mos vallë,kur isha kthyer nga puna kisha vënë rë ndonjë çrregullim mbi krevat,si lëvizja e batanijeve apo e nënkresës,por hoqa dorë menjëherë,mbasi ajo çka kërkoja mu duk marrëzi.Ashtu,të ndjekur nga vështrimet e të burgosurve i ishim afruar tunelit.Tuneli ishte një hapësirë e ngushtë ndërmjet dy pallateve që dilte në një shesh më të vogël se sa ay që ndodhej përpara tyre.Pikërisht në atë shesh,përpara shkallareve që të shpinin për në komandë,Sevini,Gazmend Shkodrani dhe poeti kishin zënë pritë.Dikush i pati lajmëruar.Ata vazhduan bisedën të patrazuar në dukjen tone dhe vetëm kur u kaluam pranë Sevini si pa të keq pyeti pakëz i habitur.
-Komandant Ndue çfarë paska bërë ky shoku jonë.-Sampist Ndueja sillej ndryshë me djemtë e fuqishëm,siç duket ndjesia e pasjes së diçkaje të përbashkët që ai e vinte mbi gjithshka ,forcën fizike,e bënte ti konsideronte në një rrang më të lartë se sa ne të tjerët, të zakonshmit.Ndërkohë që ai ktheu kokën në drejtim të Sevinit duke i buzëqeshur lehtë,unë,ashtu si pa të keq thash.
-Ja për atë dreq fletoreje që e gjetëm në dritaren e dytë të guzhinës private,dje,kur shkuam për të pirë kafe mbasi hëngrëm mëngjez.- Buzëqeshja e Ndue sampistit u shua,dhe duke kthyer atë kokën katana më flokë të shkurtër të zinj tha.-Kush të dha leje të flasësh i burgosur,-dhe Gazmend Shkodrani që njihej për shpirtin e tij të sakrificës dhe kokëshkretësinë e çartun,(edhe kjo qe shprehjee Ndrecës),megjithëse isha në një telash jo të vogël më habiti.-A nuk të thash.-mu hakërrye,ta lije aty ku ishte,por ju të shkolluarve ju pëlqen vetëm mëndja e juaj.-Ndërkohë unë pata mundësinë ti shkelja syrin poetit dhe ai mu përgjigj në të njënjtën mënyrë.Ngjitëm shkallët që të shpinin në komandë dhe ai shtyu portën dykanatëshe që e ndante atë më pjesën tjetër të kampit.Unë mora ngadalë kokulur majtas,rruginën që të shpinte në birucë duke u ndjerë i korracuar,mbasi jo pa një ndjenjë lehtësimi mendoja se ata të tre do të thonin të njënjtën histori për gjetjen e fletores,dhe isha i sigurtë se nuk do të kishte forcë në botë që ti detyronte të ndryshonin qoftë edhe një presje.-Prit .Ku po shkon?Më ndaloi Sampist Ndueja.-Në birucë.-iu përgjigja natyrshëm.
-Birucat nuk luajnë vendit,-tha duke më vështruar nga lart poshtë.-E kujt është kjo fletore? -pyeti.-Nuk e dij.-Oborri qe i shkretë.Një sorrë e ulur mbi një llamarinë në të cilën qe shkruar një parrullë me shkronja të kuqee mora për ogur të keq.-Po,ae kishe ti fletoren.?- -Nuk thash jo.Bile nën jastëk,nën nënkresë ,- i thash.Jo pa qëllim shqiptova këtë fjalë që kisha kohë që e doja. -Nënkresë?Prej kah je i burgosur.?-Iu përgjigja se megjithëse nuk isha nga veriu fjala nënkresë ishte jo vetëm më tingëlluese,pra më e bukur por ajo çfarë ishte më e rëndësishme qe shqipee vërtetë,e pastër.Vura re se ajo zymtësia e parë kishte pësuar krisje,që sado e mezidukëshme bëri të më regëtinte diku thellë mendimi se shpresa për të riparë nënën nuk ishte shuar plotësisht.Ai filloi të shfletojë fletoren duke lexuar aty-këtu ndonjë frazë.Unë ula kokën dhe befas dallova përtej portës dykanatëshe që nga fundi i shtruar me çimento ngrihej më shumë se një pëllëmbë,një palë këmbë dhe i njoha menjëherë,ishin të Sevinit. –Çfarë shkruhet .?-
-Nuk edi.Nuke kam lexuar akoma.-Ndodhte që të ridënoheshe vetëm e vetëm se i kishe lejuar vehtes të ndigjoje një bisedë armiqësore.-Po si qe në krevatin tënd.?-Dhe unë dukee parë drejt në sy,krejt natyrshëm i tregova se si e kishim gjetur.E ndjeva se donte të më besonte.-Komandant Ndue besoj se më njeh .-i thash ,që e thënë më shkoqur donte të thoshte se nuk isha spiun.-Ju jap fjalën,-vazhdova,-Ju jap fjalën se nëse do të ma kthesh atë,dhe tregova me një shenjë të lehtë koke fletoren,do ta djeg menjëherë…dhe të jesh i sigurtë, askush në këtë botë nuk do ta dijë.-Ai uli kokën e madhe i menduar dhe kur shpresova se ia kisha dalë mbanë tha.-A kujton se jam fallxhor që erdha drejt e tek ti.?
Mendova se ai ishte i gatshëm të bënte lëshim por diçka e pengonte,dhe kjo ishte frika nga informatori.Edhe tani,mbas kaq vitesh nuk e dij çfarë më shkrepëtiu në kokë.-Nga veriu ju keni një poet të madh.-Ai më pyeti me sy.-Ka vdekur,-thash.
–Fishta,? murmuriti.-Nuk e kam fjalën për Patër Gjergj Fishtën por për Ndre Mjedën.
-E kam ndigjuar-tha,-Në shkollë.-
-Ai thotë,dhe dukee zhbiruar me vështim vazhdova.-Ky shekull orë e çast ndërrohet,bien të mëdhenjtë dhe i vogli çohet.-Ai mbeti në pozicionin e parë,ndërsa unë arrita megjithëse me vështirësi të ndigjoj një sharje të ardhur nga ana tjetër e portës dykanatëshe të thënë me gjith shpirt.Me bisht të syrit vështrova nën portë,dhe nervozizmi i këmbëvepas saj u trasmetua edhe tek unë.U desh mjaft kohë gjersa Ndue Sampisti të përtypte vargjet.-Si..Si?-sytë i shkrepëtin.E pash drejt në sy dhe ia përsërita.Ai nuk po u besonte veshëve.Vuri duart në mes ku i vareshin prangat,dhe unë shpejtova të thosha duke mos ia ndarë sytë.-Asgjë nuk është e përjetëshme në këtë botë. Një ditë ndoshta do të kesh nevojë për mua siç kam edhe unë për ty sot-.Vazhdoi të më shikoj i trallisur duke mos e hequr dorën nga prangat.Unë zgjata duart ngadalë përpara si ti thoja.-Vëri,Çfarë pret.-Ai vështroi përrreth thuajse i frikësuar,dhe ahere kur se prisja ajo shkrepëtima në sy u shua dhe dora iu var poshtë.
-Largohu, shko poshtë,-tha mbyturazi i tjetërsuar dhe duke vënë gishtin tregues mbi buzë më ktheu shpatullat.Unë i bëra ato tre katër shkallare që më ndanin nga porta dykanatëshe ngadalë për tu lënë kohë atyre që ishin mbas saj të largoheshin.-Dua një kafe.-u thash sapo i pashë.-E meritoj një kafe.Nuk dua tia dij se ku do ta gjeni.Shkoni lypeni.-
-Ti je i çmëndur dhe meriton një dru,- ma ktheu Gazmend Shkodrani,ndërkohë që ruajta çastin e volitshëm për ti këputur një bërryl Sevinit si shpagim për atë sharjen më shpirt të tij duke i thënë.-Më thuaj tani kush është me të vërtetë idiot.?- Kaluan muaj dhe ndodhia me novelën e Zydit qe harruar.Kisha kohë që nuk e kisha parë Ndue Sampistin mbasi ai hynte rrallë në kamp.Një ditë u ndodhëm ballëpërballë.Vështrimet na u kryqëzuan gjatë.Faleminderit thash në momentin që do të shkëmbeheshim.-S,ka gjë.-qe përgjigja,dhe çuditërisht ai nuk ishte i shëmtuar.
-Kaq ishte- tha,dhe zgjati dorën drejt paketës. Jasmina qe më eshpejtë.E arriti përpara tij dhe duke ua ndezur të dyve përsëriti frazën e fundit të rrëfimit.-Dhe çuditërisht ai nuk ishte më i shëmtuar.-Pastaj afroi kokën pranë të fejuarit dhe dukee përqafuar me vështrim me zë të ulët, të lumturuar,Mevlit iu bë sikur ndigjoi.-Bekuar qoftë ajo ditë që të njoha-.

Filed Under: LETERSI Tagged With: Hasan Bajo, Nuk ishte i shëmtuar...

Futja e Fjalorit të Gjuhës Shqipe në burg

October 15, 2015 by dgreca

Nga Visar Zhiti/
Futja e Fjalorit të Gjuhës Shqipe në burg/
Nga porta e parë/
e kaluan në të dytën/
nëpër një udhë mbuluar me tela gjembash/
si kujtesa e krimit./
Në portën e tretë kishte vetëm kthetra. Dhe e shfletuan/
se mos qe fshehur brenda ndonjë copë shprese a ngushëllim/
që ta mbysnin./
Kontrolluan në kish fjalë të vizuara për t’u gjetur qëllimin/
dhe t’ia hiqnin. Se vizimet janë nerva, damarë të gjakut./
Në portën e katërt e kontrolluan sërish/
Fjalorin e madh të Gjuhës Shqipe/
sa një arkivol foshnje. Dhe…/
nuk e di në cilën portë u vendos që t’ia jepnin të burgosurit
librin. Ia kishin blerë prindërit duke i sjellë ushqime
më pak. Buka
të zëvendesohet me fjalë!? Ca mish me foljet,
mbiemrat me ëmbëlsirat?
Pasthirma do apo cigare apo kuptimet e dyta, prejardhjen,
përdorimet, humbja, gjyqi, pse the kështu,
ç’deshe të thoshe, agjitacion
dhe propagandë kundër shtetit, dënohet fjala dhe
erdhi Fjalori i Gjuhës Shqipe në burg
ballëpërballë me Kodin Penal.
U tronditëm. Na kish marrë malli.
Iu mblodhëm rreth e rrotull si gurit filozofal.
Kërkuam… (Ne kemi mësuar të lexojmë në ah-betare psherëtimash!)
Fëshfërinin fletët e librit si fustanet e shtojzovalleve.
A e di ti
që shtojzovalle vjen nga urimi: shtona Zot vallet? Dhe
kushtrimi ka kuptimin: Kush është trim! Ne
guxojmë
të themi: që kemi frikë në ferr,
vdesim në duart e një tjetri
që jemi po vetë. Na rrahin të vdekur, thyhen
brinjët e verbit të fatit, nxihen si vendet e plagëve,
fjalë të zeza të gjuhës shqipe, të huazuara
…diktaturë…spiun…parti…
shtohen britmat, i bërtasin të burgosurit që
s’bën dot normën nën dhé te të vdekurit, atij që përkëdhel
kalin si perëndimin atëror të diellit,
që lexon në rrjesht oroskopin e syve.
Dhe e çojmë dorë më dorë, ç’kërkojmë
të gjejmë aty, ngrohtësinë e rrënjëve, limfën fjalëformuese
kuptimet e shumta si gjethnajë habije?
Fjalorin dikush e mbështjell me batanije të lashtë
si me kohën
apo mjegullat e pushtimeve barbare,
mbushen fletët
me njollat e gishtave, bëhet pis semantika si të ishte sharje.
Shpërthejnë ato si plumbat
mbi të burgosurin
që donte të arratisej
përpëlitet kumti i përgjakur dhe e përpin toka.
Dhëmbë të thyer, parashtesa, prapashtesa të flakura. Na i
dogjën fjalët në Çameri bashkë me vatrat,
mbush grushtet me hi amanetesh
dhe i shpërndaj nëpër varre.
Në i këputen fjalitë më dysh, gjysma tjetër
është matanë telave me gjemba, në Kosovë dhe unë flas jerm,
me lidhësa të vdekura, s’kuptohem, nyjet të helmuara.
I masakruan fjalët
si një tren lufte
që çan një kope të bardhë delesh
dhe ikën trembja e tyre, ikën…
(Nën ullinjtë arbëreshë
pushojnë tufat me kangjele të trishta.)
E mbajmë Fjalorin me duart e zemrës
si shpresën,
aq sa duam ta hamë për ta bërë palcë të eshtrave tonë
të lodhur
për të mos mbetur të paqenë.
Ti, gjuha jonë,
që shpjegon fjalë dhe emra Perëndish,
lutju Atyre të zbutet ndëshkimi
të bashkohen fjalët tona
si buzët kur puthen. Fjalët janë njerëz
dhe gjuha popull: të gjallët
dhe qytetet e vdekura, netët e kështjellave,
udhët nëpër trupin e jetës nën yjet e dëshirave,
ata që s’kanë lindur akoma,
i presim të vijnë bashkë me agimet –
që belbëzojnë si foshnjat dhe agimet fjalët e ditës së parë
të krijimit të botës.

Filed Under: LETERSI Tagged With: Futja e Fjalorit të Gjuhës Shqipe në burg, Visar Zhiti

  • « Previous Page
  • 1
  • …
  • 265
  • 266
  • 267
  • 268
  • 269
  • …
  • 290
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • DIAMANT HYSENAJ HAP FUSHATËN PËR KONGRESIN AMERIKAN – FJALA E MBAJTUR PARA KOMUNITETIT SHQIPTARO-AMERIKAN
  • Nga Besa në New York: Shoqata Besi organizoi një mbrëmje të veçantë për Festën e Flamurit
  • Në 90 vjetorin e lindjes së poetit Faslli Haliti
  • Dilemat e zgjedhjeve të parakohshme parlamentare në Kosovë
  • Nga Shkodra në Bejrut…
  • Faik Konica, fryma e pavdekshme e një atdhetari dhe dijetari shqiptar
  • Abetaret e para të shkrimit të shqipes, fillesa të letërsisë shqipe për fëmijë
  • Valon Nikçi, një shqiptar pjesë e ekipit të Kongresistit George Latimer në sektorin e Task-Forcës për Punësimin dhe Ekonominë
  • Dega e Vatrës në Boston shpalli kryesinë
  • VATRA NDEROI KRYETARIN E KOMUNËS SË PRISHTINËS Z. PËRPARIM RAMA
  • NDJESHMËRIA SI STRUKTURË – NGA PËRKORËSIA TE THELLËSIA
  • Si Fan Noli i takoi presidentët Wilson the T. Roosevelt për çështjen shqiptare
  • TRIDIMENSIONALJA NË KRIJIMTARINË E PREҪ ZOGAJT
  • Kosova dhe NATO: Një hap strategjik për stabilitet, siguri dhe legjitimitet ndërkombëtar
  • MEGASPEKTAKLI MË I MADH ARTISTIK PAS LUFTËS GJENOCIDIALE NË KOSOVË!

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT