Nga Avdulla Kenaci/
-Tregim i jetuar-/
Zakonisht kur udhëtoj me avion përpiqem të mos hap biseda me bashkëudhëtarët. Qëllon që ndonjeri mund të jetë aq shumë llafazan sa nuk të lë të ulësh as qepallat. Trajektorja përmbi oqean, kur shkon apo kur vjen nga Amerika, është shumë e gjatë, tetë apo dhjetë orë. Nuk janë pak, sidomos kur udhëton natën. Zakonisht unë zgjedh anën e dritares, por pasagjeri që ulet në të djathtë apo në të majtën time, nuk varet prej meje. Këtë radhë pashë se ishte ulur një grua e re, topolake, pak bionde, fytyrë hequr, por për çudi me një qafë të gjatë që nuk kishte lidhje me tërësinë e saj, rreth gushës si pjeshkë nuk i dallohej asnjë lloj zbukurimi. Rrumbullakësia e trupit të saj bënte kontrast me fytyrën e ëmbël, sytë e ndritshëm- gështenjë dhe gishtërinjtë e gjatë të duarve. Dukej se ajo as kishte dëshirë të prezantohej, apo të niste ndonjë bisedë. Edhe unë po ashtu.Aeroplani u ngrit mbi qytetin e Torontos dhe kuadratet e ndërtesave sapo vinin e zvogëloheshin. Më në fund u zhduk edhe kulla e famëshme CN. Nga dyshemeja e avionit u dëgjua një zhurmë e fortë; gyyyp. Ata që udhëtojnë shpesh e dijnë se kjo është zhurma e rrotave që mblidhen pas barkut të avionit. Ndërkohë bashkëudhëtarja në krahun tim, pa ia ndarë vështrimin peisazhit që po tretej në një tis mjergulle, tha nëpër dhëmbë, plot mllef: “Fuck Kanada!”. Nuk u besova veshëve, pse e urrente aq shumë Kanadanë?! Mos vallë ishte nga ato emigrantet ilegale dhe policia e kishte dëbuar forcërisht?! Mirëpo nuk kujtoja të kisha parë policë shoqerimi në bordingpass. Çudi si një grua aq simpatike mund të fliste me atë lloj urrejtje dhe me atë lloj gjuhe?! Njeriu i gjallë është i tëri një labirinth, ku ta dish se çfarë e mundon, ku ta dish seçfarë arësye e shtyjnë të sillet në atë mënyrë apo në atë tjetrën?! Nga xhepi i çantës nxorra një libër bestseller për ta lexuar, mirëpo nuk mund të përqendrohesha. Më dukej sikur gruaja e bukur në krah pëshpëriste të njëjtën shprehje, me të njëjtën gjuhë, por jo. Ishte mbështetur fort pas kolltukut dhe kishte mbyllur sytë. Kështu unë munda ta vëzhgoja më me nge duke u përpjekur të marr me mend pse ishte aq e mllefosur. Në fytyrë nuk kishte asnjë gjurmë tualeti, flokët ngjyrë gruri i mbulonin gjysmën e fytyrës. Vihej re se nuk e çante kokën për pamjen; rrënjët e flokëve ishin ngjyrë gështenjë dhe ajo as kishte marrë mundimin t’i ngjyente përsëri. Sipas pamjes nuk duhet të ishte më shume se dyzet vjeç.
Po servirej ushqim dhe i vura dorën në sup për ta përmendur. Nuk më tha as faleminderit, por zgjati duart për të rrëmbyer pakot. Ishte e uritur, kuptohej nga shpejtësia se si hante. Arriti tek frutat e grira. I erdhi rrotull kutisë plastike, por nuk ia gjente dot këndin se nga mund ta hapte. Dhe unë u habita kur i foli kutisë:
-Po si hapesh, mor dreq!?- Qënka shqiptare, mendova.
-Ma jep mua ta hap!
-Uaa, uaaa, ti qënke shqiptar?! As ma priste mëndja, të mora për italian. Nga je?
-Nga Laberia…
-Uaaa, uaaa, edhe unë jam nga Vlora, po rri në Tiranë.
-Edhe unë në Tiranë….
-Ke kohë në Kanada?
-Unë? Vetëm tre muaj…
-Ke hyrë ilegalisht?
-Jo, me dokumente të rregullta, sa kam marrë lendin.
-Po si, për tre muaj e more lendin?
-Jo, kam burrin këtu, ka ardhur më parë, kemi bërë bashkim familjar. Kemi edhe dy fëmijë.
– Shpejt po kthehesh, të ka ndodhur ndonjë fatkeqësi?
-Jo, ç’është ajo fjalë, shyqyr, o zot jemi të gjithë mirë me shëndet. Po Kanadaja nuk më pëlqen fare, ama fare….Nëntë vjet pa burrë, nëntë vjet duke bërë letra e gjyqe. Arritëm të bashkohemi, por ç’e do? Lëre fare, mos ma gërvish plagën…
Ajo nuk po kuptonte që kishte ngritur zërin dhe të tjerët rrotull po e shikonin me një lloj qortimi se përse po fliste aq fort. Sigurisht që nuk dinin shqip dhe mund ta merrnin si një pakënaqësi ndaj meje. Kjo situatë më vuri në siklet. Nuk i vazhdova më pyetjet, ama isha shumë kureshtar të dija se çfarë arësye kishte që nuk dëshironte të rrinte në Kanada kur kishte nëntë vjet e ndarë nga bashkëshorti, nëntë vjet, si në legjenda. Dhe ja, tani qe ëndërra bëhet realitet, ajo ikën, lë burrin, dy fëmijët dhe nuk dëshiron të kthehet më.
Nëpër mend sillja lloj-lloj ngjarjesh e situata, por nuk isha i sigurtë për asnjerën. Çfarë i kishte ndodhur kësaj gruaje të bukur? Thua të ketë bërë ndonjë skandal? Po si mundet, për tre muaj ajo nuk ka mësuar as ku bie tregu, rrugët, rrugicat. Le më që di shumë pak anglisht, madje më pyeste mua se çfarë flitej në altoparlant. Nuk e ngacmova më, por as ajo nuk ishte kurjoze të dinte për jetën time. Ishte e tëra e përqëndruar tek vehjtja e saj. Pas katër orësh udhëtim u fikën dritat, secili nga pasagjerët mundohej të merrte nga një sy gjumë. Mbajta vesh, në të majtën time po dëgjoja një kuisje të lehtë. Gruaja e bukur po dëneste. I pëshpërita lehtë tek veshi:
-Çfarë të mundon? Të lutem, pak durim, si mund të të ndihmoj?
– Ore, nuk jam kurvë, nuk jam kurvë po të them…
– Unë nuk dyshoj aspak dhe as e thashë një gjë të tillë. Më duket se u solla shumë njerëzisht, aq më tepër që jemi edhe patriotë.
-Ja dhe ky, nuk them për ty ore, por për ata të shtëpisë sime, të gjithë më thërresin kurvë.
-Si, edhe femijët?
-Po kur më therresin ata më dhemb shpirti se sa për burrin…
-Sa janë fëmijët?
-Djali 13 vjeç dhe vajza 11…
-Si kështu?
-I ka bërë burri për vehte, m’i shkëputi fëmijët nga gjoksi..
Ajo fliste aq ngadal sa mua më duhej të përqendrohesha i tëri vetëm tek pëshpërima, dukej se ajo përpiqej të nxirrte jashtë shpirtit një mllef, një hidhërim të mbledhur lëmsh. Të vazhdoja pyetjet apo ta lija të mbytej në brengën e saj? Një mungesë takti, një pyetje imja e pamatur mund të prishte magjinë e të treguarit. Vertetë njeriu i dëshpëruar ka nevojë të shkarkohet diku, por mund të mos isha unë njeriu i duhur. Heshta. Pas pak ajo vazhdoi:
-Tre muaj sikur kisha mbi kokë atë kullën e Torontos, hynte e dilte burri nga shtëpia dhe nuk thoshte mirëdita apo si u gdhive, por gjithënjë më drejtohej; po hë, ç ’bëre moj kurvë?
-Te rrahu, të goditi ndonjëherë?
-Do ishte më mirë të më godiste se sa të më thërriste ashtu, por nuk më goditi asnjëherë. Djali që e bëra 13 vjeç as më fliste fare, kur mundohesha t’i thoshja diçka, ma kthente me tërbim: Largohu kurvë se bie erë malok. Fjalët e tij më nguleshin në mish sikur të ishin mijëra gjilpëra. Shpesh më ka shkuar mendja të hidhesha nga kati i 17-të ku ishte apartamenti, po nuk doja të më prishej fytyra, nuk doja të më shihnin të vdekur aq të përçmuar. Pastaj me sy kërkoja liqenin, doja të mbytesha aty, por mund të mos më gjenin kurrë, ose dhe po të më gjente policia, nuk do më merrte burri nga morgu, nuk e njoh do të thoshte.
-Ma bëre kokën tym, të lutem spjegohu më qartë, trego nga fillimi. Të kanë kapur me ndonjë dashnor?
-Nuk më ka kapur asnjeri, më ka denoncuar djali, ka parë që në dhomën time në Tiranë hynte një oficer policie.
-Dhe ti e pranove?
-Nuk kisha nga ia mbaja, u detyrova. Te nesërmen, sa mbrritëm në Kanada burri na mbodhi të treve dhe pyeti djalin: “Trego, bir i babit ato që më ke thënë në telefon!”. Pa m’i hedhur sytë, ai tha:
-Nuk e dua për nënë, ajo na ka fëlliqur, na ka turpëruar, çuditem si ka sy e faqe të rrijë përpara ty kur në dhomën e saj ka futur një polic. Ne e kemi parë në mëngjes herët si ai polic dilte nga dhoma e mamit. E kemi parë me motrën nga vrima e çelësit duke ecur në majë të gishtërinjëve.
-Si, të paska shtirë në dorë një polic? Dhe atë e pranoje në shtëpi?!
-Histori e gjatë, nuk është polic i thjeshtë, por shefi i qarkullimit rrugor, është oficer policie. Kanadaja më hodhi në prehër të atij polici, mor vëlla, Kanadaja që mallkuar qoftë, më prishi me burrin, më prishi me fëmijët… burri më kërkonte shumë dokumenta, ia dërgoja të gjitha çfarë donte, por tek pashaporta e tij ngeca. Paguaj, me thoshte burri, por asnjeri nuk m’i merrte lekët. “Që të lëshojmë pasaportë, duhet të jetë vetë personi prezent..”, më thoshnin. U luta, u përgjërova, futa miq, por ishte gjë që nuk bëhej. U bëra si pare e kuqe përpara komisariatit. Të ishte në Vlorë e kisha rregulluar, por në Tiranë ishte e vështirë. Ishim transferuar dhe nuk figuronim të regjistruar në gjëndjen civile të Tiranës. Mirpo burri kishte deklaruar se banonim në Tiranë, ashtu siç ishte e vërteta.
– Po si u ndodh burri yt në Kanada?
– Burri im ka qenë kolonel, ishte për trajnim në Amerikë, ishte dërguar nga komanda e tij, por dezertoi vetë i dytë, kaloi në Kanada se Amerika nuk i jepte azil nga që kishte shkuar aty me shërbim, me vizë të rregullt.
-Dhe e fitoi azilin në Kanada?
-E fitoi, por me mundim të madh. Uuu, ç ’kam hequr unë për të mbushur ato dokumente, e paraqita si kundërshtar të regjimit. Durim, grua, më thoshte vulëhumburi në telefon, është përpara jeta e fëmijëve tanë. Në krahasim me çfarë bëhet aty, është parajsë. Dhe unë e besoja se çdo muaj na dërgonte rreth njëmijë dollarë, dilnin e tepronin për tre vetë. Po unë kurseja, kurseja aq sa shleva edhe kredinë e shtëpisë.
-Çfarë pune ka bërë burri yt në Kanada?
-Në ndërtim, pllakaxhi, i jepet, i zënë duart.
-Po ti sikur më the se ka qenë kolonel…
-Ashtu ka qenë, por nuk gjeti punë më të mirë. Erdhëm, po si erdhëm? Fitore si ajo e Pirros, thuaj.
-E kishim fjalën tek polici…
-Po, ai oficeri i policisë, kur një ditë më pa që po qaja para komisariatit, më pyeti se çfarë halli kisha. Ia tregova. Mirë, me tha, eja të pijmë një kafe e më trego shtruar. I shkoqita fije për peçfarë kisha bërë e çfarë përgjigje kisha marrë.
-Nesër, më tha, në të njëjtën orë, me çertifikatat e lindjes dhe atë familjare, bashkë me nga dy copë fotografi, takohemi përsëri këtu. Unë nuk di të gënjej apo mashtroj, jam malësor, më tha. Dhe vërtetë nuk më gënjeu. Ia dhashë menjëherë. I kisha lënë numurin e telefonit, kur ai më merr pas një jave e më njofton “Ajo punë u kry..”. Qava nga gëzimi, bëra gjithe ato lutje, si ma nxorri zoti si me dorë të tij këtë njeri?! Kisha tre muaj që u telendisa me ato dokumente, tre muaj që m’u dukën si tre vjet. E lamë takimin në një kafe tjetër. Vendosa t’i jap dhuratë 300 dollarë, megjithëse ai nuk më kishte vënë asnjë kusht. Nuk doja të mbetesha në borxh. M’u duk burrë i drejtë dhe i ndershëm. E kisha bluzën pak të hapur në gjoks, por ai asnjëherë nuk m’i nguli sytë aty siç bëjnë ata meshkujt e uritur. Nuk m’i pranoi dollarët. Vetëm shpenzimet që kërkon shteti do të paguash, ja ku është fatura, më tha duke ma vënë përpara. Ishte i vendosur. Jo, i thashë, jam vlonjate, nuk e hamë thatë ne, dua të të heq një drekë së bashku me gruan. E lemë për nesër, tha ai, sot jam i veshur ushtarak. Nesër e kam pushim. Të nesërmen erdhi pa gruan, i veshur civil, se si m’u duk ashtu, më i vogël në trup, më i qeshur, i veshur me kostum të shtrenjtë. E admiroja, e shikoja si shpëtimtar, më kishte hequr një barrë të rëndë nga kurrizi. Burri fluturonte nga gëzimi, dukej nga zëri kur fliste në telefon. Jepi paratë më tha, se për atë e bëjnë. Ama që kisha pirë kafe me të, nuk i tregova dhe as që e kisha ftuar për drekë.
-Gruaja ishte pak pa qejf, më tha, në se dëshiron, mund të shkojmë së bashku në një lokal “maloku” andej nga Sauku, ditë tjetër jam shumë i zënë…
Mendova se ishte mirë të mos na shihte ndonjë vlonjat, kështu pranova kur tha “lokal maloku”. Edhe desha edhe nuk desha. Ama doja me çdo kusht t’ia shpërbleja mirësinë. Po çudi, kisha krijuar besim të madh tek ky njeri dhe ndjehesha e mbrojur. Në fund të fundit çfarë mund të ndodhë kur je me kamarierë, guzhinierë e pronar lokali nëpër këmbë? Sauku është pjesë e Tiranës.
U ulem në katin e dytë. Askush tjetër veç nesh. Pata një si ngjethësirë, por nuk e dhashë vehten. Porositëm drekën. Nuk marr vesh shumë nga restorantet, por e vura gishtin tek ato asortimentet më të shtrenjta. Unë do të marr një gotë verë, ti merr një pije çfarë të duash, më tha ai. Dhe unë mora një birrë, si më e lehtë si pije, nuk desha ta lë vetëm. Më shumë desha t’i bëja shoqëri. Fjalë pas fjale, nuk di se si ajo pije më ra në kokë. Më kishte marrë malli për mashkull. Por edhe ai se si më shihte, tjetersoj, sikur do më përpinte me sy. Pa dashur, nën tavolinë, m’u përzien këmbët e mia me të tijat. U bëra flakë nga trupi e nga turpi, por ama këmbët nuk i hoqa, sikur më qenë ngjitur me zamkë. “Të mbyllim derën!” – tha ai. U ngrit, e mbylli vetë me çelës nga brenda. Më sa e hape ti gojën që nuk ishe atje, aq e hapa unë. Lëre, dhe aty u bë e pabëra…Do ti që më hyri shumë për zemër?! Ishte e para herë që ia dridhja burrit tim. Nuk rrija dot pa të, as ai pa mua. E trashëm shumë muhabetin, se mos vetem njëherë. Femijët e kishin parë…Megjithëse i kisha thënë të mos më vinte në shtëpi, ai justifikohej: ”Jam ushtarak, nuk mund të telendisemi hoteleve e moteleve…”, më thoshte.
Pastaj gruaja e bukur heshti pak, unë nuk e ngacmova më tej. Më preku me sinqeritetin e saj, ndoshta lartësitë në qiell të bëjnë aq të çiltër. Nuk di si ta spjegoj gjithë këtë tregim. Por digjesha nga dëshira që rrëfimin e saj ta çonte deri në fund. Bëra ç’bëra dhe e ktheva bisedën në Toronto:
-Sikur the se doje të mbyteshe në Liqenin e Ontarios.
-Pikërisht këtu në Kanada kur kisha vendosur t’i jepja fund jetës, ndodhi diçka e papritur, dhe thuaj që nuk ka zot, burri solli në shtëpi një vajzë polake. Ishte më e re se sa unë. Thoshte se ishte me profesion juriste, por në Kanada nuk i njihej diploma. Punonte si kashiere, si i themi ne, arkëtare, por burri e kishte njohur më parë, kur ajo punonte në një lavanteri. U tregua dobiç burri im, e prezantoi me parë me fëmijët, u tha se me mua nuk mund të bëhej më burrë e grua, por për hatër të tyre do më lejonte të jetoja me ta. Me polaken kishte bërë një lloj kontrate që unë nuk e di se si, por ajo dinte gjithëçka për familjen tonë.
-Si, ajo ishte më e mirë se sa ti?
-Më e mirë? Po si të them ajo ishte më e re, bionde bio, por e shpëlarë.
-E durove dot?
-Ia di për nder sepse e hoqa nga mendja vetëtvrasjen, uu, thashë, ky të bëjë qejf me polaken dhe unë të kalbem nën dhe?! Më marrtë të keqen. Ama zieja nga inati, përvëlohesha nga brenda kur u dëgjoja rënkimet në dhomën ngjitur…Në mëngjes më vinte t’i çirrja fytyrën me thonj. Po çfarë të beja, në vend të huaj, le që isha fajtore, e kisha menderosur unë e para. Dhe burri im më dukej ndryshe; si nuk më hoqi njëherë një pëllëmbë, fjala e, e kurvë, ishte si të qëllonte me plumb. Polakes i sillte lule, i blente parfume të shtrenjta, e puthte dhe e përkëdhelte në syrin tim, e çonte në koncerte, mua kurrë nuk m’i kishte bërë këto pekule.
-Ndryshoi sjellja e fëmijeve pas ardhjes së polakes?
– Vajza, po, më afrohej fshehurazi, shpesh ajo qante me mua, por djali jo. Polakja sillej aq mirë me fëmijët sa nuk ta merr mëndja. Ishte kodoshe. Dhe me mua shumë korrekte. Ç’është e vërteta janë më me kulturë se sa ne. Por unë vendosa të iki në Shqipëri. Aty kam prindërit. Në Kanada kam lënë pjellat e mia, si do të duroj pa i parë, pa i përkëdhelur? Ia kam frikën asaj polakes. Ndoshta fëmijët do të më kuptojnë një ditë dhe do më falin. Nuk di çfarë do bëhet më tej, jam tym, jam turbull, jam lumë e përrua…..
Ndërkohë boingu preku në pistën e Fjumiçinos. Ca mërmërima falënderimi për pilotin që e uli gjithë atë bina aq butë. Duartrokitje. Po i afroheshim Shqipërisë.
Në Romë, gjithë pasagjerët e Tiranës presin ulur në stola nja dy orë transit sa të ndërrohen bagazhet e të shkojë koha për t’u rinisur. Vlonjatja, nga sa pashë tek bileta e saj, quhej Drita, por diku më humbi nga sytë, u zhduk nëpër dyqanë. Si nuk e pyeta për emrin e burrit, por më duket se më tha se ai ishte me origjinë nga Tepelena. Kur po hapej porta për të shkuar tek aeroplani i linjës së Tiranës, e vura re që po afrohej me një hap të pasigurtë, kishte rregulluar flokët, kishte bërë grim dhe në duar mbante një këmishë të shtrenjtë burrash, të sapoblerë. I qeshnin sytë.