In Memoriam-Prof. Dr. Aleksandar Stipceviq (10 Tetor 1930 – 30 Gusht 2015)/
Shkruan:Ferhat Ymeri/
Kent, Washington/
Sot behen 85 vjet nga lindja e studiuesit dhe intelektualit te madh arbenesh, kroat e europian, i cili me vepren e vet unike i takon universit intelektual botnor. Vepra e tij eshte aq e pasur, e shumeanshme, dhe ndrituese ne fusha te ilirologjise, bibliografise antike ilire, bibliologjise, historise sociale e kulturore te librit, fatit te librit, dukurise se cenzures ne te gjitha koherat, civilizimet dhe hapesirat e rruzullit.
Profesori i nderuar u mor dhe me interpretime albanologjike, me pune redaktoriale si redaktor kryesor i “Leksikoni Biografik Kroat” (Vellimi Dyte).
Ai ishte nje shkencetar i urte e parimor, i cili i perballoi me guxim te pakopromis trusnite idelogjike e politike te kohes ne Kroaci, duke dale gjithnje faqebardhe e vegimtare i pavaresise se shkences e kultures ndaj kufizimeve te ideologjise e politikes se dites. Mjafton te lexohet ” Rrefimi mbi Leksikonin Biografik Kroat: Tentimi i vrasjes se nje libri.” (226 faqe, Zagreb 1997) per te pare se cfare beteje parimore beri per te mbrojtur parimet shkencore perballe nderhyrjeve zhdanoviste te politikes ne shkence.
Arbereshi fisnik, Profesor Stipceviqi, e filloi karrieren e tij botuese, e cila zgjati gati nje gjysme shekulli, me librin “Arte Degli Illiri” (Milano, 1963), per te vazhduar me ” Gli Illiri” (Milano, 1966), veper e cila perjetoi shume botime ne gjuhen kroate, shqipe, dhe anglishte. Ai vazhdoi me vepren ” Bibliographia Illyrica” (744 faqe, Sarajeve, 1967, me suplemente te botuar e vitet 1974, 1978, dhe 1984);
” Bibliografia e Arkeologjise Antike ne Jugosllavi” (1-2, Sarajeve, 1977, me 1556 faqe);
“Simbolet e Kultit te Iliret”, Sarajeve, 1981, u botua ne shqip me 1983, 1990, dhe 2002);
Nje veper tjeter madhore eshte “Historia e Librit” ( 847 faqe, Zagreb, 1985) veper e cila u perkthye ne shqip,(1998, 2000) arabisht (1993) dhe persisht (1994).
Nje liber i tille nuk ka shembull as ne kulturat me te medha europiane, dhe, me sa di, per nga vellimi dhe cilesia, as ne SHBA. Nje intelektual e vleresoi kete liber si historia sociale e botes dhe njerezimit permes prizmit te librit.
Pastaj pasuan veprat:
“Censura ne Librari” (Zagreb, 1992)
“Mbi Censorin e Perkryer” (Zagreb, 1994; botimi shqip: 2002)
“Interpretime Albanologjike” (Shkup, 1994)
” Si t’i Bishterojme Censorit” ( Zagreb, 1997)
” Rrefimi mbi Leksikoni Bibliografik Kroat: Tentimi i vrasjes se nje libri” ( Zagreb, 1997)
“Fati i Librit” (412 faqe, Lokve, 2000)
Kur njeriu mendon se nje studiuesi i shterren fuqite shendetsore e krijuese pas moshes
70-vjecare, profesor Stipceviqi, nga viti 2004-2008, pra kur ishte ne moshen 74-78 vjec
perjetoi nje renesance te vertete, duke botuar nje veper monumentale:
” Historia Sociale e Librit te Kroatet” (Ne tre vellime, I, II, III me gjithsej 1650 faqe
te formatit enciklopedik, nje veper e papresedan jo vetem ne kulturen kroate, e cila i solli shperblimin e Akademise se Shkencave dhe Arteve te Kroacise per librin me te mire te botuar ne Kroaci ne fushe te filologjise (29 prill 2008).
Bashke me studuiesin Zeqirja Neziri ( si bashkeautor) prof. Stipceviqi botoi dhe librin ” Historia dhe Bibliografia e Arbereshve te Zares” ( Shkup, 1997).
Ai ishte aq shume i misheruar me Zaren dhe Arbereshet sa tere jeten ia kushtoi mbledhjes se kultures materiale dhe shpirtnore e intelektuale te kesaj bashkesie ngashnjyese, e cila historikisht i ka kontibuar shume kultures shqiptare dhe kroate.
Jo rastesisht, Prof. Stipceviqi e kurorezoi veprimtarine e tij botuese me vepren e mrekullueshme ” Kultura Tradicionale e Arbereshve te Zares” ( 452 faqe, 2011).
Pervec punes se shquar akademike ne Fakultetin Filozofik te Univesistetit te Zagrebit, funksioneve udheheqese ne fushe te bibiotekarise si drejtor i Bibliotekes se Akademise Jugoslave te Shkencave dhe Arteve ( tash Akademia Kroate e Shkencave dhe Arteve, profesor Stipceviqi ishte redaktor kryesor, sic u permend me larte, i projektit:
” Leksikoni Bibliografik Kroat” ( Vellimi Dyte) si dhe i disa vellimeve te botuara nga Bashkesia Lokale e Arbeneshit te Zares, midis te cilave dhe vepra e rendesishme : “Fjalori i te Folmes se Arbereshve te Zares” (134 faqe) i autorit Dr. kruno Krstiq, nje arberesh tjeter i shquar, psikolog, intelektual e enciklopedist, i cili ishte ftuar nga autori dhe bardi i letersise kroate Miroslav Krlezha, qe te punoje ne Entin Leksikografik Kroat, nje institucion eminent i shkences e kultures kroate. Duke ju falenderuar ketij fjalori, gjuha arbenishte e Zares, e cila eshte ne shuarje e siper, mund te rimesohet nga te interesuarit e mundshem.
Profesor Aleksander Stipeviqi u varros e varrezat Mirogoj te Zagrebit, aty ku pushojne dhe eshtrat e e fisnikut e te perndritshmit albanolog, Dr. Milan Shufflay, i flijuar per te verteten mbi Shqiperine dhe shqiptaret, jeta e te cilit u keput dhunshem nga “dora e zeze’ serbe ne janar te vitit 1931 ne Zagreb.
Familja e profesor Stipceviq kishte kerkuar qe miqte e tyre ta nnderojne kujtimin e te ndjerit ne qetesi, ndaj dhe une, duke respektuar kerkesen e tyre, nuk shkrova ndonje shkrim publik. E kujtova mendtarin e mikun bujar duke shkruar nje shkrim te shkurter ne anglisht ne: books.google.com mbi librin e “The Illyrians: History and Culture.”
Sot, qe eshte datelindja e njeriut e profesorit te nderuar Stipceviq, nuk munda te heshte me. Ajo qe kam patur rastin te lexoje ne shqip, kujtimin me te bukur e me domethenes per prof. Stipceviqin e ka shkruar Moikom Zeqo, i cili me te drejte e krahason prof. Stipceviqin me Borgesin.
Jam i lumtur, qe ne te gjalle te tij, nga 26 prilli 1976, kur e njohtova ne Zagreb deri ne vitin 2011, kur u takuam per here te fundit, ia kam thene disa here se vepra dhe personaliteti i tij me kujtonte Borges-in. Ai qeshte me ndjenje humori e me dshamiresi. Si intelektual i mirefillte ishte i vetedijshem per vleren e vepres se tij ne kontekst europan e botnor, per gjithje me nje modesti plot hir, e me nje ‘ftohtesi’ prej shkencetari e humanisti, i cili i kupton dobesite e botes, e cila shpesh mbetet prapa ne vleresimin e studuiesve te medhenj.
Shtepia e tij (banesa ne Marulicev Trg 12) ishte vater e vertet e takimit te intelektualeve shqiptare, kroate e nderkombetare. Aty kan qene te mirepritur me bujari e fisnikeri, intelektuale nga te gjitha viset shqiptare e nga diaspora.
Edhe une kam patur rastin fatlum ta takoje profesor Stipceviqin ne shtepine e tij me shume se dyzet here. Kam mesuar shume prej tij dhe kam bashkepunuar me te. Ishte nje humanist i rralle dhe mentor i shkelqyer. Nje personalitet dinamik me energji te pashterrshme. Nuk kam takuar ndonje njeri, i cili ta njoh librin aq mire e aq intimisht, si objekt fizik dhe si bartes e shprehje te civilizimeve njerezore, si profesor Stipceviqi!
Ai ishte i misheruar me librin dhe me shkrimet e te gjitha koherave ne tere rruzullin toksor. Ai ishte nje Aleksander (i madh) i dijes dhe i trashegimise kulturore te njerezimit, nje enciklopedist dhe erudite i vertete. Ndaj, mendoj se nuk eshte e tepruar te krahasohet me Borges-in sepse jane te nje rrace te rralle e te fisme krijuesish unik!
Peshen e rende te punes shkencore dhe pengesat politike te kohes i kapercente me nje humor te rralle e te holle: disa here rastisi ta vizitoja pasi i kishin mberrritur letra nga Shqiperia: nje dite e pyeta: ” kush eshte Leke Shtjefni, ne adresen tuaj?”
Profesor Stipceviqi me tha me buzagas: “Keshtu me ka pagezuar Prof. Dr. Aleks Buda. Qe te mos harroje nga e kam preardhjen.”
Ne janar te ketij viti, duke lexuar ne gazeten DIELLI, mesova lajmin se prof. Stipceviqi ishte i semure. Me te shpejte i postova librin “Prague Winter” te Zonjes Madeleine
Albright, me nenshkrimin e saj: To Prof. Dr. Aleksandar Stipcevic, duke me dhene nenshkrimin e saj me pyeti:
” Kush eshte prof. Stipceviqi?”. I thash se eshte nje autor i shquar kroat me prejardhje shqiptare. Ne liber futa nje leter me tekstin si vijon: (teksti eshte ne tre gjuhet qe i flas sepse ashtu me erdhi frymezimi)
Dragi Profesor Stipceviq ( I dashuri profesor Stipceviq)
Molimo se za Vas oporavak (Lutemi per kendelljen Tuaj)
Volimo te!( Te duam!)
You are a shining light in our life! ( Ti je nje drite rrezatuese ne jeten tone!)
Beskrajno zahvalni za neizmjeran doprinos znanju, ilirologiji, albanologiji, i intelektualnom universumu svijeta.
(Jemi pafundesisht mirenjohes per kontributin tuaj te pamatshem ilirologjise,albanologjise dhe universit intelektual te botes.)
Vase gostoprimtvo i gospodje Andjelke zivi u nasim srcima kao vjecno proljece u Zagrebu.
( Mikpritja juaj dhe e zonjes Andjelka jeton ne zemrat tona si nje pranvere e perjetshme e Zagrebit.)
Za jedan razgovor jende veceri (Nga njje bisede me ju nje mbremje)
1001 nezaboravnih uspomena (bartim 1001 kujtime te paharruara i zahvalnosti
(dhe falenderime
Vis Vitalis Arbanasa i znanosti Vis Vitalis i Arbeneshit dhe i shkences
Arbor Vitae sadasnosti u buducnosti. ( Arbor Vitae i se tashmes dhe te ardhmes)
WE LOVE YOU!
VOLIMO TE!
TE DUAM SHUME
ME DASHURI TE PAFUND!
Ferhat i Ana
(Janar 2015)
Kete vere, gjate vizites se planifikuar ne Kroaci, Shqiperi e kosove,me gruan time, u ndalem enkas ne Zagreb ne fillim te Korrikut dhe e vizituam zonjen Andjelka. profesori i nderuar Stipceviq, mjerisht, nuk ishte ne gjendje te pranonte miq. Me dhimbje, vazhduam viziten ne Zare, ku vizituam te motren e Stipceviqit, zonjen Alma (e lindur me 1933) si dhe bijen e saj Irina, e cila banonte ne rrugen Gjergj Kastroti Skenderbeu, afer kishes se Zonjes se Loretos.
Po vizitoja Arbeneshin per here te pare–aty ku kishin lindur aq krijues te shquar, Josip Rela, Shime Deshpalji, Dr. Kruno Krstiqi, Pal, Valter e Maja Deshpalji, te njohur botnisht si dirigjent, violoncelist e violiniste, respektivisht.
Ne vend te studiuesit e mikut te dashur e te nderuar, Aleksander Stipceviq po shihja vendlindjen e Tij, djepin e feminise se tij, aty ku ne moshen dhjete vjecare (ne v. 1940) kur Zara ishte pjese mbreterise italiane, i zgjuari djalosh arbenesh kishte lexuar romanin “Te Mjeret” te shkrimtarit te madh frncez Victor Hugo, dhe kishte ra ne dashuri me librin e diturine, te cilave ia kushtoi tere jeten e tij e krijuese prej shkencetari, krijuesi, humanisti e njeriu i rralle e te paperseritshem!
Pushofte ne Paqe! Emri i Tij u kujtofte sa te jetoje libri, kurreshtja per te verteten dhe dashuria per njeriun, lirine krijuese e dijen!

Ferhat Ymeri
Kent, Washington
11 Tetor 2015