Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

QOFSH GJITHMONË FAQEBARDHË SABRI MAXHUNI!

by

Le të shpresojmë siç mendon edhe Sabri Maxhuni se autoritetet përkatëse në Tiranë dhe ato në Shkodër të mos bëhen shkak i ndonjë vonese ose largo Zot, i mos aprovimit të propozimit të biznismenit nga Kosova për restaurimin e shtëpisë së At Gjergj Fishtës, që në të vërtetë duhej të ishte ndërmarrë me kohë nga vet këto autoritete. A mund të quhet, ai që thuhet se është mos reagimi i deritanishëm i autoriteteve ndaj këtij propozimi të Sabri Maxhunit,një mos interesim zyrtar apo një zvarritje burokrate ndaj kësaj çështjeje?/
Nga Frank Shkreli/
Ditët e fundit, media të ndryshme në Shqipëri dhe në Kosovë kanë njoftuar lajmin e mirë se biznesmeni nga Kosova, Sabri Maxhuni u ka propozuar autoriteteve në Tiranë dhe në Shkodër restaurimin e shtëpisë, tanimë në shëmbje e sipër, ku ka jetuar poeti i madh i kombit shqiptar, At Gjergj Fishta. Sabri Maxhuni ka deklaruar për median se projekti është gati për restaurimin e shtëpisë së Fishtës dhe se ai është i gatëshëm madje edhe të financojë të gjithë projektin.Ai citohet nga mediat të ketë deklaruar se “Kam bërë projektin se si duhet restauruar shtëpia e At Gjergj Fishtës, gjithmonë duke ruajtur origjinalitetin ashtu siç ka qenë”, ka thënë ai.“Kemi mundësinë për të bërë financimin për restaurimin e saj, prandaj unë besoj se nuk duhet të kemi ndonjë pengesë për këtë”, ka shtuar Sabri Maxhuni.Megjithëse, përsëri sipas lajmeve të fundit në lidhje me këtë propozim, biznismeni nga Kosova nuk ka marrë endeasnjë përgjigje nga autoritetet përkatëse, dmth.nga Ministria e Kulturës në Tiranë dhe nga Drejtoria Rajonale e Kulturës Kombëtare në Shkodër.
Le të shpresojmë siç mendon edhe Sabri Maxhuni se autoritetet përkatëse në Tiranë dhe ato në Shkodër të mos bëhen shkak i ndonjë vonese ose largo Zot, i mos aprovimit të propozimit të biznismenit nga Kosova për restaurimin e shtëpisë së At Gjergj Fishtës, që në të vërtetë duhej të ishte ndërmarrë me kohë nga vet këto autoritete. A mund të quhet, ai që thuhet se është mos reagimi i deritanishëm i autoriteteve ndaj këtij propozimi të Sabri Maxhunit,një mos interesim zyrtar apo një zvarritje burokrate ndaj kësaj çështjeje?
Duket se biznismeni nga Kosova, Sabri Maxhuni, ndryshe nga autoritetet përkatëse që duhej të kishin ndërhyrë shumë më heret për restaurimin e shtëpisë-muze — e ndërmori këtë projekt i shtyrë nga ndjenjat e tija atdhetare, në mirënjohje të kontributit të At Gjergj Fishtës, poetit të mbarë kombit, dhe mbrojtësit të flakët të të drejtave të shqiptarëve në trojet e veta.Në mirënjohje dhe në kujtim të At Gjergj Fishtës,të alfabetit të gjuhës shqipe dhe të veprave të shumëta letrare e sidomos të epopesë kombëtare, Lahutës së Malësisë, të kësaj kënge, që sipas At Daniel Gjeçajt, “Ashtë kanga që të ban të thithish ajrin e kulluet të maleve arbnore, gjithmonë të lira. Ashtë gurra që rrjedhë nga dejtë e tokës sonë e që kurrë nuk shterret, sado llagemi a tërmeti të trondisë në themel alpet e mjelluna me kulla-shkamb të Shqiptarit”. At Daniel Gjecaj vazhdon në parathanjën e Lahutës së Malësisë se kjo vepër e At Gjergj Fishtës, “ashtë shkolla e votrës gjyshore, ku rreth zjarmit mikpritës u ruajt deri më sot ndera, burrënia e virtyti, besa, trimënia, dashunia për vatan, shpirtmadhësia dalluese e racës , bujaria, ideali i pazhigla e i prem: me nji fjalë, bërthama e thelbi i nji kombi që s’vdes derisa “Lahuta” të këndohet, e të ndiqet (si shembull) heroizmi i Oso Kukës, vendosmënia e Ali Pashës, bashkimi i Lidhjes së Prizrenit, trimënia e Dragonjve legjendarë në Bigë të Shalës, fëtyrat historike në Rrzhanicë, Qaf-Hardhi, Sutjeskë e Deçiq, dashunia e vetmohimi i Patër Gjonit, guximi e burrnia e Dedë Gjo’ Lulit, fisnikëria e virtyti mashkulluer i Tringës”, shkruante At Daniel Gjeçaj në paraqitjen e botimit të Lahutës më 1958 në Romë.
At Gjergj Fishta ka pësuar fatin e keq si pothuaj asnjë poet e shkrimtar i rangut të tij, jo vetëm në Shqipëri, por edhe në mbarë botën. I përjashtuar në mënyrën më mizore nga letërsia ku iu mohua vepra, siç shkruan edhe Ernest Koliqi, ekzaktërisht mu, “prej atij kombi të cilit ia qiti në pah fisnikinë e ia skaliti në vargje të pavdekshme tiparet e tij…një përdhunim historik ky i cili u krye zyrtarisht në emën të kombit, nga nji pakicë që shkruan e resitë, vendosë e leçitë pa lejue shumicën me çelë gojë….”Fatkeqsisht, ky trajtim ose më mirë të thuhet ky “përdhunim historik” ndaj poetit kombëtar, At Gjergj Fishtës vazhdon edhe sotnjë çerek shekulli pas shëmbjes së komunizmit, ndërkohë që politikanët-historianë të regjimit të Enver Hoxhës, të cilët gjithnjë vazhdojnë të shkruajnë historinë e kombit shqiptar, i referohenatij me epitet fyese si “fashist” e “tradhëtar’’. Këto epitete fyese nga historianë aparatçikë të një ideologjie anti-shqiptarenë këtë periudhë të historisë kombëtare — për një burrë, i cili si pothuaj asnjë tjetër, me pendë e me mendje, me veprat e tija letrare dhe nepër konferenca ndërkombëtare të kohësdhe në një periudhë aq të vështirë dhe aq të turbulltë të historisë së kombit shqiptar – nuk shkojnë në dobi të interesave kombëtare as nuk i sjellin imazh të mirë Shqipërisë së sotëme, vend-kandidat për antarësim në Bashkimin Europiandhe as kombit shqiptar.
Kemi të bëjmë me një burrë patriot i cili në Konferencën e Paqës më 1919 nuk kishte frikë t’i tregonte Europës se kush janë shqiptarët dhe ku para botës së atëhershme ai me guxim mbrojti të drejtat e shqiptarëve si akush deri atëherë, por mund të thuhet si askush deri më sot. Ai foli për një familje të madhe trako-ilire e vendosur prej brigjeve gjëmuese të Euksinit e deri në borën e amshueshme të Alpeve Julie e deri ndër karmat e thepisura të Karpateve, familje kjo sipas tij,“në namë e në za në histori të fiseve dhe të kombeve”. Ai i tha Konferencës së Parisit se nga kjo familje rrjedhë kombi i sotëm shqiptar, duke theksuar se “Ky popull asht bash ai populli i vogël shqiptar, aq pak i njohun dhe aq zi i gjykuem në Europë.I vjetër sa fosilet, sa stalaktitat e shpellave jehuese të maleve të veta vigane, dhe i lindun të thuesh prej vetë rrënjeve të vjetra, ai asht sot zot autokton i pakundershtueshëm i tokave të veta.”
Biznismeni nga Kosova, Z. Sabri Maxhuni, i cili ka ndërmarrë përsipër restaurimin e shëpisë së këtij patrioti të kombit shqiptar, shtëpisë ku ka jetuar Fishta, sepse ai mendon ndryshe nga të ashtuquajturit historianë shqiptarë dhe trajtimit të keq që i është bërë nga ata për një gjysëm shekulli, At Gjergj Fishtës dhe veprës së tij. Jam i sigurt se Sabri Maxhuni është shtyrë të ndërmarrë një projekt të tillë patriotik, sepse ai si edhe shumë të tjerëe vlerësojnëAt Gjergj Fishtën për meritat dhe kontributet e tija historike ndaj Atdheut dhe kombit dhe si një njeriqë ishte përherë i gatëshëm për të punuar në dobi të interesave kombëtare të shqiptarëve. Si vlersim për atdhetarin, letrarin, por edhe fetarin i cili,si askush tjetër i doli zot lirisë, pavarsisë dhe të drejtave të kombit shqiptar në trojet e veta, por njëkohësisht i harruar dhe i denigruar nga vetë kombi të cilin e mbrojti dhe të cilit i këndoi me qa dashuri e pasion.
Thonë se atdhedashuria tregohet me vepra. Sabri Maxhuni po e tregon atdhedashurinë e vet me nismën e tij për të restauruar shtëpinë ku ka banuar At Gjergj Fishta. Sikurë aidon të paralajmërojë se, për një arsye ose për një tjetër, autoritetet përkatëse në Tiranë dhe në Shkodër mund t’i qesin probleme në zbatimin e këtij projekti, Z. Maxhuni në mënyrë diplomatike tha për median se “Kam bindjen se askush nuk ka arsye që të bëhet pengesë për restaurimin e shtëpisë” së At Gjergj Fishtës. Ai i bëri thirrje Ministrisë së Kulturës së Shqipërisë që për hir të brezit të ritë miratojë projektin për restaurimin e shtëpisë së Fishtës, duke thënëse, “Më vjen keq ta them, por mua më duket se rinia dhe fëmijët tanë nuk dinë për të madhin At Fishta”, tha Sabri Maxhuni. Jam i bindur se çdo shqiptar kudo vlerëson nismën patriotike të Sabri Maxhunit dhe njëkohsisht bashkohet me ‘të, që për hir të brezit të ri dhe për hir të historisë kombëtare të shqiptarëve, autoritetet përkatëse në Tiranë dhe në Shkodër duhet të dalin faqebardhë dhe t’ia zbardhin emërin At Gjergj Fishtës dhe njëkohsisht t’i zbardhin edhe fëtyrën Shqipërisë duke miratuar pa asnjë vonesë projektin e biznismenit nga Kosova, Z. Sabri Maxhuni për restaurimin e shtëpisë së poetit kombëtar, At Gjergj Fishtës.
Mirënjohje dhe vlersime për nismën tuaj i nderuar Z. Sabri Maxhuni. Kjo është atdhedashuri e vërtetë! Qofsh gjithmonë me faqe të bardhë!

25-VJETË MË PARË, RA MURI I BERLINIT DHE U SHEMBË KOMUNIZMI

by

Nga Frank Shkreli/
Në Vjeshten e Vitit 1989, u rrëxua Muri i Berlinit dhe me shëmbjen e tij, popujt liridashës të Europës Lindore dhe Qëndrore, njëherazi shëmbën edhe sistemin e tyre komunist që i kishte nënshtruar ata fizikisht dhe shpirtërisht, për pothuaj një gjysëm shekulli. Ky përvjetor shënon mbarimin e një sistemi të korruptuar, të një ideologjie vrasëse dhe skllavëruese dhe shënon gjtihashtu edhe rivendosjen e lirisë dhe të dinjitetit njerëzorpër miliona veta anë e mbanë Europës Lindore dhe Qëndrore, të cilët deri atëherë kishin jetuar me frikë, në varfëri dhe nën shtypjen e regjimeve të diktaturës komuniste.
Ishte 9 Nëntori i vitit 1989, kur mijëra gjermanë shëmben simbolin kryesor të ndarjes në Europë, simbolin ndarës e përçarës të komunizmit ndërkombëtar: Murin e Berlinit. Për pothuaj dekada, Muri i Berlinit përfaqësonte si asgjë tjetër, atë që Winston Çurçili e kishte pagëzuar si, “Perdja e Hekurt” që kishte rënë nga Baltiku deri në Adriatik. Por ashtu siç përfaqësonte ai mur për pothuaj dy brezni ndarjen e Europës, shëmbja e Murit të Berlinit më në fund shënoi rënjen e komunizmit, mbarimin e luftës së ftohët dhe fillimin e një Europe, që presidenti amerikan Xhorxh Bush do ta quante, “të tërë, të bashkuar dhe në paqe”.
Dy vjetë më pare së të shëmbej Muri i Berlinit, Presidenti i Shteteve të Bashkuara, Ronald Reagan në fjalimin e tij historik më 1987 në Berlinin e ndarë, i bëri thirrje udhëheqsit sovjetik Mikhail Gorbaçov që ta shëmbte Murin e Berlinit. Aty para portës Brandenburg, Presidenti Reagan pat deklaruar se “Për derisa kjo portë mbetet e mbyllur, nuk është vetëm çështja e Gjermanisë që mbetet një çështje e pazgjidhur, por është edhe liria në mbarë botën që mbetet një çështje e pazgjidhur”, për qindra miliona njerëz që dëshirojnë lirinë.
Kur mendoj tani — megjithëse fjalimi i Presidentit Reagan ishte një fjalim me plot bindje, guxim dhe vendosmëri — ishte e vështirë të merrej me mendë se dy vjetë më vonë, në vjeshtën e vitit 1989, regjimet komuniste anë e mbanë Europës do të përmbyseshin njëri pas tjetrit si gur dominoje. Komunizmi dukej se kishte krijuar një situatë të pa korrektueshme dhe e pa këthyeshme. Ish-udhëheqsi komunist gjermano-lindor kishte shpallur se Muri i Berlinit do të qendronte aty edhe për 50 deri 100 vjetë të tjera. Por,megjithëse si të thuash i ishim dorëzuar fatit se asgjë nuk do të ndryshonte në botën komuniste, të pakën në jetën tonë, në vitin 1990 siç dihet, regjimet komuniste dhe diktatorët e atij sistemi që skllavëroi një pjesë të madhe të Europës për pothuaj një shekull, u shëmbën, gjë që çoi në mbajtën e zgjedhjeve të lira anë e mbanë ish-vendeve komuniste në Europë dhe Gjermania u ribashkua me rënjen e Murit të Berlinit. Ishte e qartë se me shembjen e simbolit më të mbrapsht të komunizmit në Europë, gjërat më në fund, do të ndryshonin për më mirë.
Në Gjermani dhe anë e mbanë Europës do të shënohet 25-vjetori i shëmbjes së Murit të Berlinit — sipas një njoftimi nga zëdhënsi i Kancelares gjermane Angela Merkel, Steffen Seibert — duke festuar dhe duke njohur rolin që kanë luajtur njerëzit e thjeshtë në shëmbjen e komunizmit anë e mbanë Europës Lindore e Qëndrore. Duke njoftuar planet për festimet e 25 vjetorit të shëmbjes së Murit në fillim të nëntorit, zëdhënsi i Kancelares gjermane, tha se në këtë përvjetor, “Ne duam të festojmë dhe të theksojmë rolin që kanë luajtur qytetarët e thjeshtë në realizimin e ndryshimeve”, si rrjedhim i shëmbjes së Murit të Berlinit, jo vetëm në Gjermani, por edhe në mbarë Europën Lindore.
Të mërkurën Sekretari Amerikan i Shtetit, John Kerry ishte Berlin për bisedime dy-palëshe me Kancelaren Angela Merkel dhe me Ministrin e Punëve të Jashtme të Gjermanisë, Frank -Walter Steinmeier.Ata folën gjërë e gjatë për këtë përvjetor, për simbolin e këtij përvjetori dhe për përgjegjsitë që ka brezi i sotëm për të edukuar brezat e rinjë mbi historinë e Murit të Berlinit, si një simbol i së keqës.
Në një konferencë të përbashkët për median, Ministri i Jashtëm gjerman u kujtoi gazetarëve se John Kerri, në moshë të re kishte jetuar në Berlin, ku i ati i tij shërbente si diplomat amerikan shumë vite më parë, në fillim të luftës së ftohtë, në një zonë që ai e cilësoi si mahallë të “Perdesë së Hekurt”, që për dekada, tha ai, ishte si pikë-qendër e Luftës së Ftohtë. Krye-diplomati gjerman u tha gazetarve se gjatë vizitës që i bënë një pjese të Murit të Berlinit që ka mbetur aty si simbol, me krye-diplomatin amerikan John Kerry, ata kujtuan segjatë luftës së Ftohtë, sipas Ministrit të Jashtëm gjerman, “100,000 veta u arratisën përball rreziqesh të mëdha për jetën; 138 veta kanë vdekur tek Muri i Berlinit duke u përpjekur të arratiseshin nga regjimi komunist”.Ai shtoi se “Është tragjik fakti se sot e kësaj dite nuk dihet numri i saktë i atyre që kanë vdekur ose që janë vrarë dhe ekzekutuar, ndërsa përpiqeshin të arratiseshin matanë kufirit, për në Perëndim”. Ai tha se po bëhën hulumtime për të vërtetuar se cili në të vërtetë ishte numri i sakt ipersonave që u vranë gjatë asaj periudhe në përpjekjet e tyre për tu arratisur për në Gjermaninë Perëndimore. Ministri i Jashtëm i Gjermanisë, Frank -Walter Steinmeier tha gjatë konferencës me shtypin, përkrah kryediplomatit amerikan John Kerry se, “Është përgjegjësia jonë e përbashkët që për këtë histori të informojmë brezin e ri, të cilët kanë lindurpas shëmbjes së Murit të Berlinit dhe pikërisht kjo është arsyeja që jam tepër i kënaqur për faktin sepatëm rastin të flisnim me studentët nga Berlini dhe nga Brandeburgu– një gjeneratë kjo të rinjsh që as nuk mund të imagjinojnë se 25 vite më parë, ky mur jo vetëm që ndante qytetin e Berlinit, por ndante miqët dhe të afërmit dhe i cili kishte ndarë nga njëra tjetra dhe përçarë edhe familjet me dekada.” Zyrtari i lartë gjerman tha se sot Gjermania nuk është më e ndarë, por as Europa nuk është e ndarë si gjatë luftës së ftohtë dhe për këtë ai iu drejtua Sekretarit Amerikan të Shtetit për të falenderuar aleatën e Gjermanisë gjatë Luftës së Ftohtë – Amerikën, duke thënë: “Dua të them në mënyrën më të qartë që është e mundur se e gjithë kjo nuk do të mund të arrihej pa mbështetjen — pa asnjë kusht — që na kanë dhënë Shtetet e Bashkuaratë Amerikës në realizimin e gjëndjes në të cilën jetojmë sot. Kjo situatë e sotëme as nuk mund të mirrej me mendë dhe as të parashikohej pa mbështetjen pa kondita të Shteteve të Bashkuara. Ne këtë nuk do ta harrojmë kurrë, çfarë bënë Amerikanët për ne”, tha Ministri gjerman iPunëve të Jashtme. Duke përmendur konfliktin në Ukrainë, i takon kësaj gjenerate, tha Ministri i Jashtëm gjerman që të mos lejojë një ndarje të re mu në zemër të Europës. Ai së bashku me krye-diplomatin amerikan John Kerry bënë thirrje kundër një ndarjeje të re midis lindjes e perëndimit si rezultat i krizës së tanishme në Ukrainë.
Ndërsa Sekretari Amerikan i Shtetit John Kerry, duke falenderuar fillimisht homologun e tij gjerman dhe Gjermaninë për rolin që luajnë sot në punët ndërkombëtare, tha se “Amerika dhe Gjermania kanë një histori të gjatë bashkpunimi dhe përpjekjesh për liri, për paqë dhe begati në botë”. Duke folur me emocion për kohën që kishte kaluar si fëmij i një diplomati amerikan në Berlinin e ndarë, ai tha se ato vite i kishin lënë atij mbresa të paharrueshme në jetën e tij. Ai tha se kur jetonte në sektorin amerikan të Berlinit si fëmij i një diplomati amerikan, me një rast tha ai, pati mundësinë të futej afër kufirit me Berlinin lindor dhe madje edhe si fëmij kishte venë re ndryshimet, ishte frikësuar nga ato që kishte parë në anën tjetër të kufirit dhe se ishte këthyer shpejt mbrapa i frikësuar, në sektorin amerikan të qytetit të ndarë të Berlinit. Krye-diploamti amerikan e përshkroi ato që kishte parë si fëmij,si “një ndryshim i madh midis shpresës dhe dëshpërimit, si një ndryshim midis dritës dhe territ.E dalloje ndryshimin në ngjyrat e rrobave, në mungesën e njerëzve duke shetitur, në atmosferën e përgjithshme” që mbizotronte në Berlinin Lindor komunist.Por mbi të gjitha, shtoi Zoti Kerry, dallohej ndryshimi midis lirisë dhe shyptjes, midis njerzve të cilët kishin mundësinë të bënin diçka me jetën e tyre, që të realizonin diçka, në krahasim me njerëzit në anën tjetër të Murit të Berlinit të cilëve u mohohej kjo e drejtë dhe mundësi për të jetuar të lirë.”John Kerry u tha gazetarve se copa të Murit të Berlinit mund të gjënden në shumë vende anë e mbanë si shënja frymëzimi për njerzit që duan lirinë, pjesë të këtij muri dhe çfarë simbolizonte ai mur, por edhe për atë që simbolizon shëmbja e tij. Ky mur është këtu tha zyrtari i lartë amerikan, “Për të na kujtuar luftën dhe përpjekjet e vazhdueshme që janë bërë në këtë vend për dekada për të na kujtuar se liria që gëzojnë sot popujt siç është populli gjerman dhe ai amerikan — për të na kujtuar mundësinë dhe lirinë për të zgjedhur udhëheqsit tonë politikë, na rithekson lirinë dhe të drejtën për të kundërshtuar dhe për të protestuar, për të kritikuar, për të thënë atë që mendojmë, lirinë e fjalës dhe për të ndjekur çdo mundësi për të cilën na e merr mendja se mund të dalim me sukses. Këto liri po kërcënohen gjithnjë në shumë pjesë të botës. Dhe bile këto liri po kërcnohen pikërisht edhe këtu mu në zemër të kontinentiteuropian”, tha John Kerry gjatë konferencës së përbashkët për shtypin me Ministrin e Jashtëm gjerman të Punëve të Jashtme,Frank -Walter Steinmeier. John Kerry përfundoi duke shprehur mirënjohjen e tij për falënderimet që zyrtari gjerman u bëri Shteteve të Bashkuara për mbeshtjetjen amerikane gjatë dekadave, me rastin e 25 vjetorit të shëmbjes së Murit të Berlinit, duke iu drejtuar brezit të ri duke thënë se ky përvjetor, mbi të gjitha, na kujton gjithashtu se çfarë mund të arrihet kur veprohet dhe punohet së bashku — jo se ç’mund të bëjë qeveria — por na kujton ato se çka mund të bëjnë vetë njerëzit, secili individ, kur ata kanë kurajon dhe vendosmërinë për t’u angazhuar” për të mirën e përbashkët, në mbrojtje të lirisë dhe të dinjitetit njerëzor.
Nuk ka dyshim se shëmbja e Murit të Berlinit – simbolit të tiranisë komuniste në Europë dhe në botë — 25 vjetë më parë, ka ndryshuar botën. Ai mur ishte një pengesë fizike dhe psikologjike për ata që kërkonin lirinë. Ishte si një mur simbol që dukej sikurëpërjetësontepraninë sovjetike dhe regjimet komuniste anë e mbanë Europës. Për derisa qëndronet Muri i Berlinit nuk kishte liri.Edhe bota mbarë sikurë e kishte pranuar ndarjen midis lindjes komuniste dhe perëndimit demokratik si diçka të pakëthyeshme, si të përhershme.Madje edhe presidentët amerikanë gjatë dekadave të luftës së ftohtë nuk sfidonin seriozisht dominimin e komunizmit mbi vendet e Europës Lindore dhe Qëndrore.Por më në fund më 1980, Shtetet e Bashkuara zgjedhin për president, kandidatin e Partisë Republikane, Ronald Reagan, i cili nuk hesitoi ta quante Bashkimin Sovjetik si perandorinë e së keqës.Qershorin e vitit 1987 ai mbajti fjalimin tanimë të famshëm në Berlin, me të cilin i bëri thirrje udhëheqsit sovjetik Mikhail Gorbaçov – madje kundër këshillave të ndihmësve të tij të ngushtë — se nëqoftse me të vërtetë dëshironte paqën, atëherë të urdhëronte shëmbjen e Murit të Berlinit dhe të lejonte ribashkimin e Gjermanisë.Në luftën kundër komunizmit, që 25-vjetë më parë çoi në shëmbjen e Murit të Berlinit dhe në rrëximin e regjimeve komuniste anë e mbanë Europës, presidenti Ronald Reagan nuk ishte një kalorës i vetëm. Kishte përkrahjen e udhëheqsve botërorë siç ishte Kryeministrja britanike Margareth Thacher, Lech Walesa me Lëvizjen e puntorëve polakë Solidarnost, lëvizjet e disidentëve anti-komunistë anë e mbanë Europës, Papa Gjon Palin e II, i cili u ofroi këtyre përpjekjeve anti-komuniste forcën e tij morale dhe më në fund nuk duhet t’i mohohet kontributi as udhëheqsit sovjetik Mikhail Gorbaçov, i cili duket se kishte vendosur për të mos përdorur tankset kundër lëvizjeve historike anti-komuniste anë e mbanë Europës Lindore dhe Qëndrore. Si përfundim, më datën 9 të nëntorit të vitit 1989 u shëmb Muri i Berlinit, u ribashkua Gjermania dhe ra komunizmi anë e mbanë Europës Lindore dhe Qëndrore, duke ndryshuar kështu përgjithmonë Europën dhe botën.

PAPA PALI VI PËR SHQIPTARËT DHE KARRIGA BOSH E SHQIPËRISË NË OKB

by

Nga Frank Shkreli/
Të djelën, në mbyllje të Sinodit të Jashtzakonshëm mbi Familjen që u mbajtë në Vatikan, Papa Françesku celebroi meshën me këtë rast në Sheshin e Shën Pjetrit. Gjatë meshës, Papa Françesku beatifikoi paraardhësin e tij Papa Palin e VI, duke e shpallur atë të lumtur. Me këtë njoftim, Papa Françesku e cilësoi Palin e VI si një “Papë të madh”, si një të “krishtër guximtar” dhe një “apostull të palodhshëm”. Kardinali italian Giovanni Battista Re u citua të ketë thënë për Papa Palin VI, se ai ishte “një mendimtar i madh” dhe “shumë i ndjeshëm ndaj sfidave të botës moderne”. Ai tha gjithashtu se Pali i VI ishte i vetdijshëm se shumica e njerëzve në këtë botë nuk ishin katolikë, fakt ky që e bënte atë një “burrë të madh të dialogut”, jo vetëm me përfaqsues të besimeve të tjera, por edhe me ata që nuk i përkisnin asnjë besimi. Kardinali Battista Re u citua nga media të këtë thënë se Papa Pali VI, “ishte shembull i dialogut duke treguar respekt për të tjerët, si njëri që dëgjonte dhe respektonte pikëpamjet e tyre dhe si i tillë besonte se çdo njeri ka vlerë….”
Papa Pali i VI është njëri prej papëve që nuk njihet aq mirë nga shqiptarët, pasi jetoi dhe veproi gjatë luftës së ftohtë dhe kur feja ishte e ndalur me ligj në Shqpëri dhe ishte edhe koha e ndjekjeve dhe persekutimeve të klerit katolik në Shqipëri, në një kohë kur regjimi komunist i Enver Hoxhës e quante Vatikanin si “qëndrën e obskurantizmit botëror”. Megjithkëtë, besimi i Papa Palit VI në vlerat dhe në traditat dhe vetitë cilësuese të shqiptarëve, si dhe respekti i tij ndaj historisë së shqiptarëve dhe të vuajtjeve të tyre në përgjithësi, e sidomos respekti ndaj heroit kombëtar të shqiptarëve Gjergj Kastriotit – Skendërbe, u tregua me pritjen që ai u bëri shqiptarëve në vitin 1968, me rastin e 500-vjetorit të vdekjes së Fatosit kombëtar.
Shqiptarët kishin shkuar në Romë për të festuar 500-vjetorin e vdekjes së Gjergj Kastriotit nga të gjitha anët e botës së lirë, përveç nga Shqipëria komuniste. Kishin vajtur atje arbëreshët e Italisë, shqiptarë nga Kosova,mërgimtarë nga Europa dhe Australia, madje edhe nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Organizata Pan-shqiptare Vatra ishte e pranishme në krye të një delegacioni shqiptaro-amerikanësh, që i printe i ndjeri Anthony Athanas. Ishin këto festime e kujtime 3-4 ditëshe në Romë dhe në Vatikan më 1968, ku mërgimtarët e ri të arratisur nga murtaja e komunizmit e shekullit 20 u bashkuan me arbëreshët që ishin detyruar të largoheshin nga trojet e tyre nga otomanët pesë shekuj më pare. U bashkuan në Romë dhe në Vatikanpër një takim vëllazërimi, rreth heroit të tyre kombëtar, pa dallim feje as krahine — ashtu si ishte dikurë dhe si duhet të jetë edhe sot. Revista Shëjzat e botuesit Ernest Koliqi, në një përshkrim të gjatë të festimeve, shkruante se emëri i Shqipërisë dhe i Fatosit të saj Gjergj Kastrioti -Skënderbeu gjatë festimeve të 500-vjetorit, bëri jehonë anë e mbanë botës si asnjë herë më parë, falë edhe fjalimit të mbajti me atë rast para shqiptarëve Papa Pali i VI. Në fjalimin e transmetuar nga media ndërkombëtare e kohës, Papa Pali i VIiu drejtua shqiptarëve të pranishëm dhe “gjakut të shprishur” të përhapur anëe mbanë botës me këto fjalë:
“Bijë fort të dashur Shqiptarë,
Po ju sjellim një mirëseardhje të veçantë në këtë ditë që jeni mbledhur për të kujtuar 500-vjetorin e Gjergj Kastriotit – Skanderbeg, fatosit tuaj të emërit të krishterë, pranë kësaj Selie Apostolike, të cilën mund ta konsideroni si shtëpinë tuaj atnore.
Ne ju shohim me kënaqsi, pse e dijmë se shpirti me të cilin ju e kujtoni këtë ditë është ai i gjithmonshmi i fisit tuaj, i cili gjithëherë, mbi çdo interes ka vendosur vlerat e trashëguara të Besës, të Nderit e të Burrënisë (fjalë këto që Papa Pali i VI i tha në gjuhën shqipe).
Fatosi Skandërbeg ka qenë personifikimi i gjallë i këtyre cilësive: ai ua ka lënë si trashëgim, bashkë me miqësinë e miqëve të vjetër të Atdheut tuaj, ndër të cilët kjo Seli Apostolike gëzohet se bën pjesë, mbasi e numëron veten ndër ata që kurrë s’i dolën fjale. Këto virtyte Gjergj Kastrioti ua ka lënë në roje trashëgim të shënjtënë Atdhe dhe në mërgim.
Dhe nëqoftse se historia ju ka parë të shtypur e të shpërndarë, mirësia e Zotit ka premtuar që ju, me të gjitha të mirat e gjakut tuaj të shprishur, (edhe këto fjalë Papa Pali i VI i tha në shqip) me veprimtarinë e gjallë që e kini në shpirt dhe me njohuri të fituara, u bëtë urë miqësishë e bashkpunimesh, dhe në këtë mënyrë jeni bërë para-ardhësit e ekumenizmit modern.
Urimi ynë në këtë rast pra për ju, për të gjithë Shqiptarët, të jetë që vuajtja të shoqërohet gjithmonë nga shpirti i juaj kreshnik që kini trashëguar nga të Parët tuaj. Uroj që kjo trashëgimi të japë mundësi dhe meritim, që të jeni element kuptimi dhe paqeje ndërmjet fisesh e gjuhësh të ndryshme.
Këso dore do të rindërtohet testamenti i Skandërbegut dhe Atdheu i juaj do të shkëlqejë me meritime të reja, Atdheu i juaj, të cilin na e kemi aq fort për zemër dhe që e bekojmë me dashuri atnore.”
Shqiptarët e shpërndarë në të gjitha anët e botës së lirë kishin vajtur në Romë për të kujtuar heroin e tyre kombëtar, Gjergj Kastriotin Skënderbe — i cili në 500-vjetorin e vdekjes i mblodhi ata ashtu siç i pat bashkuar princat shqiptarë më 1444 kundër armikut të përbashkët. Kishin vajtur aty gjithashtu për tu takuar me Papën me këtë rast nga dhe per të dëgjuar fjalët përshëndetse dhe tepër miqësore ndaj kombit shiqptar dhe për të marrë bekimin e tij.
Megjithëse me 1968 dhe në raste të tjera, Papa Pali i VI ishte shprehur me një fjalor superlativ për Shqipërinë, për Shqiptarët dhe për heroin e tyre Gjergj Kastriotin – Skënderbe, regjimi komunist i Enver Hoxhës i shikonte ndryshe rrjedhat e historisë së Vatikanit me Shqiptarët.Tre vjetë më heret në tetor të vitit 1965, Papa Pali i VI ishte Papa i parë në histori që vizitoi Shtetet e Bashkuara dhe i pari udhëheqës i Kishës Katolike që ishte ftuar të mbante një fjalim para Organizatës së Kombeve të Bashkuara (OKB). Bota priste me ankth mesazhin e parë të një Pape para OKB-së, në të cilin ai bëri thirrje për paqë duke deklaruar, “Kurrë më luftë, kurrrë më….” Në atë fjalim, ai i bëri gjithashtu apel ndërgjegjes morale të njeriut duke thënë, se “Ka ardhur koha për një moment reflektimi shpirtëror, pothuaj për një moment lutjeje, për një moment për të menduar rishtas për origjinën tonë të përbashkët. Sot më shumë se kurrë, në një periudhë që dallohet nga përparimi njerzor, ekziston nevoja për të bërë një apel ndaj ndërgjegjës morale të njeriut.Sepse rreziku nuk vjen nga progresi, as nga shkenca, përkundrazi po të përdoren ato ashtu siç duhet, këto mund të zgjidhin shumë prej problemeve me të cilat përballet sot bota. Rreziku i vërtetë vjen nga vet njeriu….Me pak fjalë, qytetërimi modern duhet të ndërtohet mbi parime shpirtërore…..”,tha ai në fjalimin e tij në Asamblenë e Përgjithshme.

Si fjalimi i parë nga një Papë në OKB,sipas shtypit vendas të kohës, u prit me entuziazëm dhe duartrokitje të ngrohta nga të gjitha 117 delegacionet e atëhershme, vende anëtare të OKB, me përjashtim të diplomatëve të Shqipërisë komuniste. Por paraqitja e Papa palit të VI në foltoren e OKB-së kishte zemëruar pa masë regjimin komunist të Enver Hoxhës. Shtypi amerikan, përfshirë edhe televizionin, njoftoi se njëri prej vendeve anëtare të OKB-ës, përfaqsuesit pra të Shqipërisë komuniste të Enver Hoxhës, kishin dalur nga salla e Asamblesë së Përgjithshme, në protestë kundër pranisë së Papës Palit të VI në podiumin e OKB-së dhe kundër fjalimit të tij për paqë, para organizatës botërore. Kamerat e televizionit, sipas njoftimeve të shtypit të kohës, tregonin karrigat bosh të delegacionit të Shqipërisë enveriste. Bojkoti i Shqipërisë komuniste ndaj fjalimit të Papa Palit të VI, në bazë të lajmeve të kohës, shkaktoi një indinjatë të thellë jo vetëm në Kombet e Bashkuara por edhe në radhët e publikut amerikan. Por nuk mjaftoi bojkoti.Dalja jashtë në protesë kundër Papës nga salla e OKB-ës e delegacionit të Shqipërisë komuniste u pasua nga një fushatë me kritika të ashpëra kundër Papës dhe Vatikanit, të urdhëruara nga Enver Hoxha dhe të shpërndara nga mjetet e propgandës së tij me radio dhe me shtyp. Në një prononcim të ish-diktatorit shqiptar në lidhje me vizitën e Papa Palit VI në OKB, thuhet se, “Misioni i papës është një ndihmë që ai i jep agresionit amerikan dhe revizionizmit sovjetik.Papa e hoqi maskën e tij spirtiuale.Udhëtimi në UNO u vendos nga vetë Papa, në përgjigje të kërkesës qëtu vintenë ndihmë dhe të mbështesteimperilaizmin amerikan dhe revizionizmin sovjetik që janë duke humbur terren.” Ndër të tjera, Enver Hoxha deklaroi me atë rast se, “Këthimi i Vatikanit në akcionet dhe metodat mesjetare ka për të prurë një katastrofë të pashmangshme….”
Gazeta Shiptari i Lirë, organ i Komitetit Shqipëria e Lirë, shkruante për indinjatën e madhe të komunitetit shqiptaro-amerikan për ato që ai cilësonte si “sjellje të panjerzishme e delegacionit komunist të Tiranës në Organizatën e Kombeve të Bashkuara ndaj Papa Palit të VI duke qenë të vetmit që nuk ishin të pranishëm në Sallën e Madhe të Asaamblesë së UNO-s, kur Shënjtëria e Tij mbajti fjalimin e lartë me 4 Tetor 1965.” Gazeta Shqiptari i Lirë, si zëdhënse e njoftonte gjithashtu komunitetin shqiptaro-amerikan edhe për telegramet protestë që kishte dërguar Kryetari i Komitetit Shqipëria e Lirë, Dr. Rexhep Krasniqi, dërguar autoriteteve botërore duke kritikuar bojkotin e Papës nga delegacioni shqiptar, përfshirë edhe një telegram dërguar Ministrit të Jashtëm të Shtetit të Vatikanit, Kardinalit Ciccognani,në të cilin thoshte: “Komiteti Shqipëria e Lirë, zëdhënës i popullit shqiptar — i venë sot në heshtje — dhe anëtar i Kuvndit të Kombeve të Robëruara Europiane, i lutet Shkëlqesisë tuaj të bëheni ndërmjetës pranë Atit të Shënjtë, Palit VI duke i shfaqur atij indinjatën e thellë të Komitetit Shqipëria e Lirë, për sjelljen e urrejtshme të delegacaionit të qeverisë komuniste të Tiranës me rastin e mbajtjes së fjalimit të Papa Palit të VI në favor të paqës në Kombet e Bashkuara.” Dr. Rexhep Krasniqi vazhdon telegramin e tij drejtuar Ministrit të Vatikanit, duke e siguruar atë se, “Ajo sjellje e urrejtshme është plotësisht në kundërshtim me ndjenjat e respektit të thellë dhe dashurisë që populli shqiptar ushqen ndaj Kryetarit të Kishës Katolike”, përfundon, Dr. Rexhep Krasniqi njërin prej telegrameve që ai kishte dërguar personalitetve botërore, për t’i siguruar ata se përfaqsuesit e regjimit komunist të Tiranës, me bojkotin e tyre, nuk përfaqsonin ndjenjat e popullit shqiptar për Papën ose për Vatikanin, por theksonte ai, në vend që të shikojnë interesat e kombit shqiptar, ata janë promovoues të revolucionit Bolshevik ndërkombëtar dhe si të tillë, me largimin e tyre nga salla e OKB-së, nuk mund të përfaqsonin ndjenjat dhe respektin e popullit shqiptar ndaj Selisë Apostolike.
Dr. Rexhep Krasniqi kishte të drejtë! Historia e provoi se populli shqiptar, pa marrë parasyshë se ç’pretendonte regjimi i Enver Hoxhës, ruan ndjenja miqësore, dashurie dhe respekti për Papët gjatë historisë, dhe ansjelltas. Kombi shqiptar këtë respekt dhe dashuri e tregoi qartë sidomos gjatë vizitës muajin e kaluar në Tiranë të Papa Françeskut dhe gjatë vizitës së Papa Gjon Palit II pas shëmbjes së komunizmit me 1993. Pritjet madhështore nga shqiptarët dhe deklaratat e tyre gjatë vizitave në Shqipëri, por edhe fjalimi i Papa Palit të VI me rastin e 500-vjetorit të Skënderbeut ku ai i deklaroi botës, cilësitë dhe vetitë dalluese të kombit shqiptar, besa nderi e burrënia, fjalë këto që ai i tha në gjuhën shqipe, venë në dukje historinë e ndjenjave të respektit dhe dashurisë midis Vatikanit dhe kombit shqiptar ç’prej kohës së Skënderbeut. Fjalimet dhe deklaratat e këtyre papëve dhe të tjerëve gjatë historisë, mund të jenë bërë në periudha të ndryshme historike, por në thelb, përbëjnë vazhdimësinë e marrëdhënjeve miqësore dhe përmbajnë kujdesin, dashurinë dhe respektin e Vatikanit për kombin shqiptar dhe për mirëqenjen e tij, por reflektojnë gjithashtu edhe respektin që kombi shqiptar ka pasur dhe vazhdon të ketë për Papët e Romës.

KONFERENCË KUSHTUAR SHQIPTARËVE NË MAL TË ZI

by

Nga Frank Shkreli/
Nga një ftesë që më dërgoi Profesori Viktor Ivezaj i Universitetit Wayne State të shtetit Miçigan në Shtetet e Bashkuara, mësova për organizimin e konferencës së dytë ndërkombëtare, kushtuar shqiptarëve në Mal të Zi. Konferenca e parë mbi gjëndjen e shqiptarëve në shtetin malazez mbi “Historinë, Identitetin dhe Politikat e Pakicës në një Shtet të Ri”, ishte mbajtur në Universitetin e Nju Jorkut më 2012.Në ftesë thuhet se konferenca e këtij viti do të mbahet në sallën historike, “Meadow Brooke Mansion” të Universitetit Oakland në Roçester të Miçiganit, të shtunën me 1 Nëntor, 2014.
Në ftesën e nënshkruar nga profesor Viktor Ivezaj, por e dërguar në emër të bashkpuntorëve të tij, organizuesve të konferencës, profesorit Shinasi Rama i universitetit të Nju Jorkut dhe profesorit Paul Kubicek i universitetit Oakland, thuhet se mbajtja e kësaj konference, pikërisht në këtë moment, është një hap shumë i rëndësishëm për vlerësimin e përvojave shoqërore, politike, ekonomike dhe historike,të pakicës shqiptare në Mal të Zi.
Njoftohet gjithashtu se në këtë konferencë akademike prej prej një dite — e cila sponsorizohet nga Departmenti i Shkencave Politike dhe Enti i Studimeve Ndërkombëtare të Universitetit Oakland, së bashku me disa shoqata shqiptaro-amerikane nga Nju Jorku dhe nga Miçigani — do të paraqesin referatet e tyre akademikë dhe specialistë, jo vetëm nga Shtetet e Bashkuara, por dhe ekspertë të ftuar nga trojet shqiptare në Ballkan dhe nga Europa.(Shikoni orogramin e bashkangjitur).Gjatë punimeve të konferencës, specialistë të fushave të ndryshme mbi gjëndjen e shqiptarëve në Mal të Zi, do të prekin, ndër të tjera, çështje siç janë arsimi, të drejtat e njeriut dhe të kulturës së shqiptarëve në trojet e veta autoktone nën Mal të Zi. Do të mbahen referate mbi subjekte siç janë qeverisja vendase, mbi aplikimin e ligjit ndërkombtar, por edhe rreth rolit që luan ose duhet tëluaj Bashkimi Europian në promovimin e të drejtave të pakicave kombëtare.
Tema e Konferencës së dytë të radhës në Universitetin amerikan Oakland, mbi shqiptarët në shtetin malazez është: “Shqiptarët në Mal të Zi: “Minoriteti — Përball Politikës së Shumicës në një Periudhë të Tranzicionit Demokratik”. Në paraqitjen e paralajmëruar të punimeve të seancave të konferencës, profesorët Viktor Ivezaj, Shinasi Rama dhe Paul Kubicek thonë se megjithëse Mali i Zi ka siguruar sovranitetin e tij si shtet i pavarur, e ardhmja e këtij shteti të vogël duket se do të jetë më e ndërlikuar se ç’mendohej më parë, ndërkohë që përpiqet të bëjë përparim drejt integrimit euro-atlantik, ndërsa në të njëjtën kohë mundohet të krijojë një identitet të ri, të themelojë institucione efektive të administratës qeveritare, të vendosë legjitimitetin politik dhe mbi të gjitha, të ruaj kohezionin shoqëror, gjë që gjatë 20-viteve të fundit, sipas organizuesve të konferencës, nuk ka dalur me shumë sukses. Ndonëse, pas pavarsisë nga Serbia, malazezëtjanë përpjekur të krijojnë identitein e vet si shtet europian me vlera dhe standarde europiane, organizuesit e konferencës thonë se politikanët dhe elitat politike të Malit të Zi, kanë dështuar të pranojnë dhe të merren me mosbarazitë, mospajtimet dhe shqetsimet e komunitetit shqiptar atje, përsa i përket pjesmarrjes së shqiptarëve në institucioneve shoqërore, politike dhe ekonomike të shtetit malazez.Si rrjedhim, ata me të drejtë theksojnë faktin, se gjëja shqetsuese në këtë mes, është vazhdimi i pothuaj të njëjtës politikë që qeveria malezeze ka ndjekur edhe në të kaluarën ndaj popullësisë shqiptare në trojet e veta autoktone, megjithëse shqiptarët në atë shtet kanë shprehur vazhdimisht ankesat dhe moskënaqsitë e tyre në të gjitha fushat e jetës shoqërore, ekonomike dhe politike të atij vendi.
Pritet që referuesit në këtë konferencë të përpiqën të venë në dukje politikën e përjashtimit që gjithnjë ndiqet nga Podgorica zyrtare ndaj shqiptarëve, politikë kjo e cila vazhdon të zhgënjejë komunitetin shqiptar në Mal të Zi.Ekspertë që ndjekin këtë situatë, thonë se gjëndja e shqiptarëve në Mal të Zi, në të vërtetë, nuk ka ndryshuar shumë ç’prej shpërbërjes së ish-Jugisllavisë.Në fakt, thonë ekspertët, shumë prej problemeve me të cilat u përballen shqiptarët e Kosovës para konflikteve të 1990-ave, në të njëjtat probleme po hasin edhe shqiptarët në periudhën e pas pavarësisë së Malit të Zi.Për të arsyetuar këtë qëndrim, ata venë në dukje se komuniteti shqiptar në Mal të Zi vazhdon të jetë viktimë e konfiskimit të tokave të tyre që i kanë pasur prona të veta gjysh pas gjyshi, ndërsa vazhdojnë presionet e asimilimit dhe të emigrimit të detyruar të shqiptarëve nga trojet e veta.Shqiptarët nën Mal të Zi ankohen gjithashtu për mundësi të kufizuara për ta në arsim dhe në punësim si dhe në fushën e zhvillimit ekonomik.Njëherazi, atatheksojnë gjithashtu edhe mungesën e programeve që promovojnë gjuhën shqipe, kulturën dhe trashëgiminë shekullore të shqiptarëve në ato troje.Siç është njoftuar kohët e fundit,si shembull i këtyre presioneve, mund të përmendet edhe shqetsimi për mundësinë e mbylljes së“Kohës Javore”, gazetës së vetme në gjuhën shqipe për shqiptarët në Mal të Zi.Nuk është e qartë nëse është vendosur endee ardhmja afat-gjatë i kësaj gazete të vetme për lexuesit shqiptarë në Mal të Zi.
Kështuqë, shqiptarët në Mal të Zi kanë arsye të jenë të shqetësuar për gjëndjen e tyre politike dhe ekonomike madje edhe ndërkohë që Podgorica përpiqet të adaptojë ligjet mbi mbrojtjen e pakicave në përputhje me standardet europiane, shqiptarët nuk kanë asnjë provë për t’i siguruar ata se — edhe nëqoftse Mali i Zi antarësohet në Bashkimin Europian, bazuar në përvojën e së kaluarës — situata e tyre nuk ka giasë se do të përmirësohet. Përkundrazi, shqiptarët me të drejtë kanë drojë se gjëndja e tyre madje edhe në të ashtuquajturin “bashkim” me Europën, nuk do të sjellë ndonjë përmirësim për ta në të ardhmen. Dhe se në vend të një statusi të përmirësuar për ta, bazuar në standardet europiane, gjëndja e tyre ka giasë se do të përkeqësohet dhe se programet e dyshimta të qeverisë, sa për sy e faqe për botën e jashtme, do të vazhdojnë të fshehin realitetin e gjëndjes jo të kënaqshme të shqiptarëve në shtetin malazez, përfshirë mohimin e lirive dhe të të drejtave të barabarta me malazezët, deri atëherë në një periudhë të ardhëshme, fatkeqsisht ndoshta jo shumë të largët — kur popullsia shqiptare nuk është më një faktor për Malin e Zi.
Organizuesit e kësaj konference, e cila sipas programit duket se do të vlerësojë pothuaj të gjitha aspektet e çështjes shqiptare në Mal të Zi, kanë për qëllim që të diskutojnë problemet të gjithë së bashku — ekspertët nga Shtetet e Bashkuara si edhe studiuesit nga trojet shqiptare në Balkan dhe më gjërë – dhe pastaj të rekomandojnë zgjidhje të mundëshme të këtyre problemeve me të cilat përballen shqiptarët atje, sepse sipas tyre, një shtet multi-etnik mund dhe duhet të veprojë dhe të punojë drejtë një objektivi të përbashkët për të mirën e të gjithëve, pa dallim. Ata shpresojnë që kjo konferencë të japë kontributin e vet duke ofruar zgjidhje nga eskpertë ndaj problemeve dhe ankesave me të cilat përballen shqiptarët në Mal të Zi dhe të japin ndihmën e tyre,nga kjo anë e Atlantikut, ndaj shqetsimeve të tyre, sidomos në lidhje me përfaqësimin e shqiptarëve në fushën politike, shoqërore dhe ekonomike të Malit të Zi. Pritet që referuesit të diskutojnë edhe faktin nëse qeveria malazeze po punon dhe vepron drejt një qeverisjeje më të mirë për të gjtihë, që më në fund, të çojë edhe në një jetë më të mirë edhe për shqiptarët autokton në trojet e veta në Mal të Zi dhe jo në përjashtimin e tyre.
Është kjo një konferencë pra, ku do të flasin ekspertë dhe akademikë të cilët në mënyrë të posaçme janë të interesuar për fatin e shqiptarëve nën Mal të Zi dhe për përmirësimin e jetës së tyre në atë vend. Është ky një rast ku akademikët do të paraqesin analizat e tyre me gjakftohësi, në mënyrë akdemike dhe pa pasione, me qëllim për të identifikuar problemet dhe ankesat reale të shqiptarëve në shtetin malazez dhe si rrjedhim ata me të njëjtën gjakftohësi do tëparaqitin rekomandimet e tyre për zgjidhjet e mundëshme dhe të paanshme, për autoritetet e malit të Zi, por edhe për entete ndërkombëtare të interesuara për të drejtat e shqiptarëve në Mal të Zi.
Por në mos asgjë tjetër, atëherë kjo konferencë mund të jetë një rast i mirë për të nxitur një dialog të sinqert midis shqiptarëve dhe qeverisë malazeze, por edhe midis palëve të ndryshme të vetë politikës shqiptare në Mal të Zi, për të diskutuar zgjidhjen e ankesave, në një përpjekje për një të ardhme më të mirë për shqiptarët në Mal të Zi dhe për një trajtim të barabart me qytetarët e tjerë të shtetit malazez. Fundi i fundit, trajtimi i barabart i qytetarve është obligim që shteti i Malit të Zi, si shtet i pavarur ka ndaj shqiptarëve si shtetas të tij edhe në bazë të konventave ndërkombëtare dhe europiane.
Kjo konferencë përbën një hap të rëndësishëm drejtë zbardhjes së gjëndjes aktuale të shqiptarëve në mal të Zi, për të cilin organizatorët duhet të falenderohen, pasi nuk është e lehtë organizimi i një konference të tillë.Fati dhe ankesat aktuale tëshqiptarëve në Mal të Zi duhet t’i bëhen të njohura botës, por sidomos publikut amerikan. Besoj se kjo konferencë do të luaj rolin e vet në këtë drejtim. Me këtë nismë, Profesorët Shinasi Rama dhe Viktor Ivezaj po ndjekin gjurmët e dy profesorëve të mëdhej shqiptaro-amerikanë, Arshi Pipa dhe Sami Repishti, të cilët më 6 Nëntor, 1982 kishin organizuar një konferencë të njëjtë ndërkombëtare, por asaj herë kushtuar Kosovës: “Konferencën Ndërkombëtare mbi Kosovën”, mbajtur tek “University Graduate Center, City University of New York”, me një pjesëmarrje ekspertësh më të dalluar të çështjeve ballkanike të asaj kohe, amerikanë dhe shqiptarë, përfshirë, përveç profesorëve Pipa dhe Repishti, Martin Camaj, Peter Prifti dhe Anton Logoreci.Shpresojmë që konferenca ndërkombëtare e nëntorit në Michigan, mbi gjëndjen e shqiptarëve në Mal të Zi,të ketë të njëjtin sukses siç pati konferenca mbi Kosovën para më shumë se 30-vjetësh. Ajo konferencë pat shërbyer si hap i parë në tërheqjen e vëmendjes së Amerikës dhe më gjërë, mbi gjëndjen e shqiptarëve të Kosovës dhe njëkohësisht shënoi fillimin e asaj që më vonë u quajtë ndërkombëtarizimi i çështjesh së shqiptarëve në Ballkan.
Frank Shkreli

PROGRAMI I KONFERENCËS

Saturday November 1st
WELCOME:
8:30 – 9:00 a.m
.
Welcoming Remarks: Paul Kubicek
Oakland University
Introductory Remarks: Viktor N. Ivezaj,
Wayne State University

PANEL I: ALBANIAN IDENTITY AND MONTENEGRIN POLITICS
9:00 – 10:30 a.m.

Shinasi A. Rama, New York University
History and Identity: Albanians and Montenegrins
Viktor N. Ivezaj, Wayne State University
Human Rights and Ethnic Polarization Among the Albanians in Montenegro
Nail Draga, Cultural Center of Ulqin
Shqiptarët Në Mal Të Zi Në Regjistrimet E Popullsisë (1948-2011)
Chair: Agata Biernat, Nicolaus Copernicus University (Toruń, Poland)
Discussant: Angjell Gojcaj, University of Shkodra

PANEL II: ALBANIAN MINORITY POLITICS
10:30 – 12:00 noon

Agata Biernat, Nicolaus Copernicus University (Toruń, Poland)
The Albanian political activities in Montenegro and the question of Tuzi
Sabina Osmanovic, University of Shkodra
Analysis of the expectations preceding the referendum of the Albanians in Montenegro
compared to the present
Angjell Gojcaj, University of Shkodra
Discrimination of Albanians in Montenegro in Matter of Minorities Rights
Chair: Shinasi A. Rama, New York University
Discussant: Viktor N. Ivezaj, Wayne State University

CONFERENCE BREAK – 12:00 – 1:30 p.m.

PANEL III: EXTERNAL INFLUENCES
1:30 – 3:00 p.m.

Grid Rroji, City University of New York (CUNY)
Albanian Kin State(s) Foreign Policy Towards Albanians in Montenegro: The Failure of the
concept of integration as a definition of National Interest.
Paul Kubicek, Oakland University
The European Union and Minority Rights in Montenegro
Viktor Ivezaj and Shinasi Rama
The Albanian Diaspora and the Albanian Politics in Montenegro
Chair: Sabina Osmanovic, University of Shkodra
Discussant: Angjell Gojcaj, University of Shkodra

3:00 p.m.
CONCLUDING REMARKS: Viktor N. Ivezaj, Wayne State University

BARAZIA GJINORE SI NJË ÇËSHTJE NDËRKOMBËTARE

by

Nga Frank Shkreli/
“Të drejtat e femërave janë të drejtat e njeriut”. Kështu kishte deklaruar Hillary Klinton në fjalimin e saj të famëshëm më 1995 në konferencën ndërkombëtare mbi të drejtat e grave në Pekin të Kinës, pothuaj një çerek shekulli më parë.
Ishte ky një fjalim i guximshëm i cili gjithnjë konsiderohet se hapi rrugë të reja dhe sensibilizoi botën mbi nevojën për veprime në favor të të drejtave të grave anë e mbanë botës dhe zbatimit të tyre sidomos në vendet në zhvillim e sipër. Interesimi dhe përpjekjet ndërkombëtare në mbrojtje të të drejtave të femërave anë e mbanë botës është shtuar shumë ç’prej kohës kur Hillary Clinton mbajti fjalimin e saj pothuaj një çerek shekulli më parë. Duket sikurë të drejtat e grave kanë tërhequr vëmendjen e organizatave ndërkombëtare, siç është OKB-ja por edhe interesimin e qeverive dhe parlamenteve anë e mbanë botës. Kohët e fundit ky interesim në mbështetje të të drejtave të grave, ka tërhequr një vëmendje më të ngutshëme botërore, përballIë masave arbitrare të grupeve terroriste ISIS në Irak dhe Siri dhe Boko Haram në Nigeri kundër vajzave dhe grave. Siç dihet, këto grupe terroriste kanë rrëmbyer gratë dhe vajzat në zonat ku veprojnë, për t’i dhunuar ato seksualisht dhe për t’i detyruar ato të martohen kundër dëshirës së tyre.
Edhe organizata Nobel, sikur të donte të nënvijonte të drejtat e vajzave dhe të grave anë e mbanë botës, për të tërhequr vëmendjen ndërkombëtare ndaj këtij problemi, dekoroi si bashkfituese të Çmimit Nobel për Paqë, Malala Yousafzai, vajzën e re pakistaneze e cila ka guxuar të sfidonte talebanët duke mbrojtur të drejtën e vet dhe të shoqeve të saja për tu edukuar si dhe për promovimin që ajo u bën të drejtave për miliona vajza dhe fëmijë anë e mbanë botës. Gjithashtu këtë javë, në Gjenevë të Zvicrës po mbahet sesioni i 131-të i Unionit Botëror Ndërparlamentar ku po marrin pjesë delegacione nga e gjithë bota, përfshirë edhe Shqipërinë, për të biseduar mbi barazinë gjinore dhe mbi përpjekjet për të gjetur mënyrat për t’i dhënë fund dhunës kundër grave dhe vajzave anë e mbanë botës.
Gjithashtu, fund javën që kaloi u shënua edhe Dita Ndërkombëtare e Vajzës (International Day of the Girl) e propozuar nga Kanadaja dhe e shpallur dhe e miratuar si e tillë nga Organizata e Kombeve të Bashkuara (OKB) më 11 tetor, 2012, ditë kjo që shënohet për të tërhequr vëmendjen e botës ndaj sfidave dhe problemeve përball të cilave gjënden femërat anë e mbanë botës, përfshirë diskriminimin e bazuar në gjini, në fusha të ndryshme siç janë punësimi, edukimi, të drejtat ligjore, përkujdesja shëndetsore, e tjera.Por mbi të gjitha, kjo ditë është caktuar nga OKB-eja për t’i kujtuar botës dhunën fizikeqë ushtrohet ndaj grave dhe me të cilën përballen femërat në mbarë botën. Qëllimi i OKB-ës për të shënuar këtë ditë është që të vihen në dukje diskriminimet ndaj grave në përgjithësi dhe në veçanti të theksohen shqetsimet mbi shkeljen e të drejtave më themelore të njeriut ndaj femërave, sidomos në vendet në zhvillim e sipër, përfshirë dhunën dhe abuzimet që ushtrohen ndaj grave mbrenda shtëpisë së tyre nga të afërmit e tyre, aty ku jetojnë e punojnë, e ku duhej që të pakën t’a ndjenin veten më të sigurta nga dhuna dhe abuzimi, se kudo tjetër. Sipas OKB-ës, 11 tetori shënohet gjithashtu edhe si “një përgjigje ndaj një problemi urgjent me të cilin përballet bota sot, e që është braktisja dhe mos përfillja e të drejtave të vajzave anë e mbanë botës.” Tema e kësaj dite ndërkombëtare sivjet ishte përpjekja për t’i dhënë fund ciklit të dhunës kundër femërave kudo, jo vetëm në shtëpi dhe në shoqëri por edhe në zona konflikti dhe rajone të prekura nga turbullira të ndryshme.
Më rastin e Ditës Ndërkombëtare të Vajzës, fund javën që kaloi Sekretari i Përgjithëshëm i OKB-ës, Ban Ki Moon, deklaroi se, “Anë e mbanë botës, një numër alarmist vajzash të reja sulmohen, abuzohen, dhunohen e madje edhe vriten.Kërcënimi me dhunë kundër tyre nga anëtarët e familjes, bashkshortorët e tyre etj., dhunon barbarisht të drejtat e tyre, zhdukë fuqinë e tyre dhe njëkohsisht shtypë egerësisht potencialin që kanë vajzat si individe”, për të kontribuar për familjen, për shoqërinë dhe shtetin ku jetojnë, tha Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së. Ban Ki Moon foli për një kulturë mos ndëshkimi që mbizotëron kudo ndaj dhunuesve dhe abuzuesve të femërave duke shtuar se dhuna, abuzimet dhe shfrytëzimi i femërave për qëllime të ndryshme, përkeqsohen edhe më shumë në zonat e prekura nga “konfliktet si dhe nga krizat humanitare”, anë e mbanë botës.
Me këtë rast, udhëheqsi i OKB-së u bëri thirrje “qeverive të botës që të marrin masa të menjëhershme për t’u dhënë fund të gjitha formave të dhunës kundër vajzave kudo në botë, me qëllim” siç tha ai, “që së bashku të krijojmë një botë ku dhuna ndaj femërave nuk do guxohet të tolerohet kurrë, dhe ku vajzat do të kenë gjithmonë mundësinë që të arrijnë potencialin e tyre të plotë dhe të japin kontributin e nevojshëm në shoqërinë ku jetojnë.”
Ndërsa, Sekretari Amerikan i Shtetit John Kerry, në deklaratën që bëri me rastin e Ditës Ndërkombëtare të Vajzës, fund javën që kaloi,tha në mbështetje të barazisë gjinore se, “Shtetet e Bashkuara besojnë se kur një vajzë nuk lejohet të zhvillojë potencialin e saj të plotë, atëherë kjo nuk është një humbje vetëm për atë si person, por edhe për familjen e saj, për komunitetin dhe për vendin ku jeton.” Kryediplomati amerikan tha se “ne e dimë që mënyra më e mirë, që një shoqëri të përparojë është atëherë kur vajzave u jepet mundësia të zhvillojnë potencialin e tyre të plotë, ndërkohë që ato mbahen larg dhunës dhe abuzimeve dhe njëkohsisht, kur vajzave të reja u jepet mundësia të shkollohen dhe të edukohen. Zoti Kerry përmendi guximin dhe kurajon e vajzës së re pakistaneze Malala Yousafzai — e cila javën e kaluar u njoftua se fitoi Çmimin Nobel për Paqë — si një shembull që sfidon të gjithë ne, tha ai, që të na bëjë më të vendosur për të “mbështetur përpjekjet kundër brutalitetit, injorancës dhe dhunës”. Kryediplomati amerikan pohoigjithashtu se ajo “frymëzon me shpresë, miliona njerëz dhe njëkohësisht personifikon angazhimin tonë ndaj zbatimit të të drejtave të njeriut dhe të edukimit”, të vajzave kudo. “Qeveritë”, theksoi John Kerry, “duhet të bëjnë të bindinqytetarët e vet mbi përfitimet që i vijnë shoqërisë nga investimi në programet për edukimin e vajzave” dhe njëkohsisht u bëri thirrje qeverive anë e mbanë botës që të ndëshkojnë personat ose grupet që janë përgjegjës për akte dhune dhe masa shtypjejeje ndaj femërave. “Duke punuar së bashku si komunitet shtetesh”, përfundoi Z. Kerry mesazhin e tij me rastin e Ditës Ndërkombëtare të Vajzës, “Ne mund të ndërtojmë një botë në të cilën vajzat nuk trajtohen më si pronë ose si plaçkë lufte, por si individë me zërin e tyre, me talentet dhe me të drejtat dhe liritë e tyre për të realizuar potencialin e vet, duke kontribuar kështu për të mirën e përbashkët të njerëzimit.”
Të drejtat e grave dhe çështjet për të cilat janë të interesuara gratë në përgjithësi, duket se janë bërë tani çështje për të cilat interesohet bota. Ndihet një vetdije,madje edhe në radhët e vendeve historikisht patriarkale, se pjesmarrja e plotë e femërave në të gjitha fushat e veprimtarisë shoqërore është jetike për paqën, për zhvillimin e demokracisë së vëretetë dhe për një zhvillim të qëndrueshëm ekonomik dhe shoqëror. Si mund të përjashtohet gjysma e popullësisë nga pjesmarrja në zhvillimet shoqërore duke u mohuar femërave të drejtat bazët të njeriut, e për më keq, duke I dhunuar dhe duke I abuzuar ato.
Është e vërtetë se të drejtat e grave dhe të vajzavekudo janë bërë çështje të një interesimi botëror, siç venë në dukje edhe konferencat ndërkombëtare dhe deklaratat e aktivistëve të ndryshëm anë e mbanë botës në mbështetje të barazisë gjinore. Ndonëse është shënuar përparim në disa fusha të të drejtave të grave përfshirë edhe barazinë gjinore, mbetet ende shumë për tu bërë në këtë fushë për të realizuar një barazi të vërtetë midis meshkujve dhe femërave anë e mbanë botës. Mungesa e përparimit të duhur ndihet në fushë të ndryshme të aktivitetit shoqëror, përfshirë politikën dhe jo vetëm në vendet në zhvillim e sipër, por edhe në vendet që konsiderohen të zhvilluara.

Megjithë deklaratat mbështetse, mbetet i pabesueshëm fakti që vendet e rajonit dhe bota mbarë po bëjnë shumë pak ose asgjë për të ndaluar terrorin që po ushtrohet nga grupi terrorist ISIS ndaj grave dhe vajzave në Siri dhe në Irak. Çnjerëzimi i këtyre femërave duket se është bërë pjesë kryesore e kësaj fushate brutale terrori.Prandaj,për derisa bota nuk do të angazhohet seriozisht kundër këtij grupi terrorist dhe veçanërisht kundër fushatës së tij brutale ndaj dhunës kundër femërave të atij rajoni – gratë dhe vajzat kudoqofshin në botë, nuk do të gëzojnë të drejtat e tyre dhe barazinë gjinore, ashtu siç bëhet thirrje nga organizata dhe udhëheqës botërorë nepër konferenca të ndryshme. Prandaj,për derisa vazahdon ky brutalitet çnjerëzor i grupit terrorist ISIS kundër grave dhe vajzave, femërat kudo qofshin ato, nuk do të ndihen as të lira as të barabarta, dhe as të sigurta për veten e tyre, duke u bërë drejtë për drejtë ose tërthorazi, subjekt dhe viktima të kësaj fushate brutale.Është thënë se mohimi i të drejtave të njeriut në një vend ose në një rajon të botës është mohimi i këtyre të drejtave kudo tjetër në botë. Është e qartë tani se brutaliteti i grupit terrorist ISIL përbën një kërcënim serioz, jo vetëm ndaj të drejtave të femërave, por edhe ndaj të drejtave të njeriut në përgjithësi dhe për të gjithë, pa marrë parasyshë gjininë. Është ky një kërcënim ndaj popujve të rajonit, ndaj paqës në botë dhe ndaj interesave të lirisë dhe demokracisë kudo. Përballë një situate të tillë, është e nevojshme që bota dhe sidomos vendet për rreth Irakut dhe Sirisë të angazhohen pa vonesë në luftën kundër terroristëve ISIS. Ky ishte edhe mesazhi i Presidentit të Shteteve të Bashkuara, Barak Obama, i cili tha në fjalimin e tij para Asamblesë së Përgjithëshme të OKB-ës muajin që kaloi, “Se ka ardhur koha që bota – e veçanërisht komunitetet myslimane – të refuzojnë në mënyrë të qartë, të vendosur dhe të vazhdueshme,duke hedhur poshtë ideologjinë brutale të këtyre grupeve.” Ky do ishte mesazhi dhe angazhimi më serioz se bota më në fund është me të vërtetë e interesuar të mbështesë të drejtat themelore të grave dhe vajzave, përfshirë barazinë gjinore dhe njëkohsisht t’i mbrojë ato nga dhuna dhe nga abuzimet, qoftë në rrethin familjar, qoftë në zona konflikti dhe në fronte lufte.