• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

KARL GEGA, GJENIU AUSTRIAK ME RRËNJË SHQIPTARE

October 10, 2021 by s p

Hazir MEHMETI, Vjenë    

Që në nisjen e trenit nga Vjena për në qytetin e bukur të Grazit, çdo gjë e ndërtuar të kujtonte gjeniun me rrënjë shqiptare me pavdekësinë e veprës së tij madhore, ku ndër të shkëlqyerat mbeti hekurudha me urën madhështore të Semeringut e cila pushtoj lartësitë e maleve drejt Adriatikut. Urat, tunelet dhe gjithë vepra madhore është një mrekulli kohe dhe krenari e zhvillimit njerëzor në gjithë globin. Me emrin e Karl Geges krenohet e gjithë shkenca botërore, e në veçanti kombi austriak ku jetoi dhe shprehu talentin e tij dhe ai shqiptar nga e kishte origjinën e tij.    Për këtë gjeni u shkruan dhjetëra e qindra vepra nga më të ndryshmet, ku jo rrallë u spekulua mbi origjinën e tij, por falë hulumtimeve nga studiues europian, bashkangjitur dhe ata  shqiptarë, u nxor saktësisht gjeneza e argumentuar e familjes Gega.   Studiuesit nga universiteti i Venecias Dr. Alvin Saraçit dhe arkitektit Flamur Ahmeti, organizuan për herë të parë nga shqiptarët, simpozium në Bashkinë e nëntë  të Vjenës më 24 qershor 2005 ku përfundimisht zbardhet origjina shqiptare me fakte e Karl Geges. Më parë prejardhja e tij u trajtuar ne mënyre hipotetike duke e nxjerrë si austriak apo italian. 

Kryetari i Austrisë, Franz Jonas, para gjysmës shekullit do deklaron: “Simeringu është një kryevepër e mendjes njerëzore, qe për te gjitha kohët do te mbetet e lidhur me jetën e Gheges”.  Në aktivitetin përkujtues të veprës së Karl Gegës, Dr.Willibald Rosner, drejtor aktivi në St.Pölten do shprehet:  “Carl Ritter Von Ghega ka rrënjë shqiptare, u lind në Venedik si pjesë e bregdetit Mesdhetar, hapësirë me një kulturë të lartë e të zhvilluar. Nga Venediku  e vazhdoi  jetën dhe veprën e tij si qytetar austriak në Austri. Këtu gjeti mundësinë e shprehjes së dijes së tij gjeniale dhe në këtë kuptim  është me vlerë përkujtimi i rrënjëve të tij, mësimi mbi jetën dhe veprën e Carl Ritter Von Gheges” 

 Rrënja…

 Karl Gega (1802-1860) U lind nga prindërit shqiptar në Venedik. Babai i tij kishte qenë një oficer marinarine i lidhur shumë me detin, kurse Karli tregoi një dashuri të madhe për matematikë, më e madhe se sa për detin: Ishte inxhinier austriak me origjinë shqiptare. Karl Gega ndërtoi  hekurudhën e Simeringut, prej Gloggnitz deri në Mürzzuschlag..  Pas vizitës së tij në rrethin e ushtarakëve, ai në moshën 15 vjeçar regjistrohet në Universitetin e Padovës, ku pas një viti diplomon duke e fituar titullin akademik Inxhinier, kurse një vit më vonë edhe titullin e  Arkitektit.  Një vit më vonë, pra në moshën 17 vjeçare e arrin titullin, Doktor i Matematikës. 

Dr. Alvin Saraçi e argumenton gjenezën e Gegëve mbi bazën e dokumenteve origjinale te gjetura ne bibliotekën e Muzeut Correr te Venecias, te pabotuara më parë, hartuar ne vitin 1835 nga Giovanni Battista Ghega, prift në Kishen e San-Markos dhe kushëri i parë (djalë i xhaxhait) i Karl Gheges. “Stërgjyshërit e Karl Gheges dhe Giovanni Battista Gheges ishin vendosur ne Perast, pranë Kotorrit në Mal te Zi, pasi u larguan nga Shqipëria, e cila ra plotësisht nën sundimin turk me mposhtjen edhe te Shkodrës me 1479. Prej me shume se tre shekujsh ata kishin shërbyer si oficere marine dhe zyrtarë te lartë te Republikës se Venedikut. Një dokument i 3 tetorit 1739 mund te konsiderohet si dokumenti i pare e gjetur deri tani, qe dokumenton linjën e Ghegeve, qe fillon me Giorgio(Gjergj) Ghegen dhe vazhdon me te birin e tij Cristoforo (Kristofor), qe del si oficer marine ne Venedik, por edhe si pjesëmarrës ne luftën Veneciane te Thesalise kundër turqve, ku mbetet i plagosur dhe humbë një krah”.Cristoforo pati një djalë me emrin Gasparo (Gaspër), i cili ne vazhdën e traditës familjare u be oficer marine duke arritur gradën e kolonelit. Gaspari pati tre fëmije: Antonion (Anton), Giovanniantonion dhe Angelan. Antonio Ghega eshte babai i Karl Geges, kurse Giovanniantonio është i ati i Giovanni Battista Gheges, prift ne Kishen e San-Markos.

        Në vitin 1842, Gega u emërua udhëheqës planifikimi për të gjithë jugun e shtetit Austro-Hungarez, ku  Semeringu mbetet  kryevepër në kontinent. Pas mbarimit të saj në vitin 1854, ai fitoi titullin Rihter, (Kalorës) dhe do quhet Karl Rihter Gega.  Në kalendarin e figurave historike, Karl Ritter Von Ghega renditet ndër njëqind figurat më të mëdha në historinë e kombit austriak, krahas Mozartit, Froidit, Maria Therzes, Franz Jozefit, Kafkes etj

     Emri i Karl Gegës dhe Aleksandër Moisiut tani janë ura lidhëse mes dy popujve tanë, këtë e thanë figura të njohura nga të dy kombet.   Sipas hulumtimeve të bëra në trevat shqiptare rreth Karl Gegës, 80 përqind e shqiptarëve nuk dinë fare për te, kjo vjen nga fakti se shumë pak u mësua, shkrua dhe u fol për këtë gjeni me gjak shqiptari. Shqiptarët kanë nevojë të njohin rrënjët e tyre shekujve, sukseset e tyre gjeniale njëri nga të cilët pa dyshim është Karl Gega. 

Filed Under: Histori Tagged With: Hazir Mehmeti, Karl Gega

U MBAJT KONFERENCË PUNE E MËSUESVE SHQIPTARË NË SUEDI

September 29, 2021 by s p

Gjuha amtare, dygjuhësia dhe integrimi

Hazir MEHMETI, Malmö    

       Duke e kuptuar rëndësinë e shkëmbimit të përvojave profesionale dhe nivelin aktual të komunikimit elektronik në shkolla, ngritja e nivelit analitik dhe gjykues rreth shkollës, u mbajt me sukses konferencë pune në Malmö. Konferenca u organizua nga Lidhja e Shoqatave Shqiptare “Iliria” në bashkëpunim me Ministrinë e Diasporës, Lidhjen e Arsimtarëve Shqiptarë “Naim Frashëri” në  Suedi dhe NBV. Projekti i konferencës ishte, “Gjuha amtare, dygjuhësia dhe integrimi”. 

 Temat ishin gjithëpërfshirëse për gjithë mësimdhënësit e të gjitha niveleve shkollore. Drejtues i realizimit të konferencës ishte Murat Koci, mësues i rrethuar nga aktivistë të njohur të shoqatave shqiptare. Ai në emër të organizatorit përshëndeti dhe mbajti fjalën e tij rreth rolit duke paraqitur gjithashtu synimin e konferencës dyditore. Programi u drejtua me përgjegjësi nga mësuesja Anila Velaj.  Ligjëratat ishin të larmishme dhe me vlera praktike dhe organizative. duke shtuar se sa është mësimdhënia nxitëse dhe sfiduese në praktikën tonë, metodologjia e didaktike në rrethanat aktuale sociale e teknologjike. Në emër të Ministrisë së Arsimit të Kosovës përshëndeti Edona Maloku Berdyna, zëvendësministre. 

Konferenca nisi me   Sara Vettergren, kryetare e Entit Shkollor në Malmö me temën nga politikat arsimore në Komunën e Malmö-s, me theks gjuha amtare. Shpend Rukiqi, mësues e pedagog me temën: “ Kompetenca, kreativiteti dhe çasja racionale, çelës i suksesit në mësimdhënie”. Direkt në lidhje elektronike nga Shqipëria realizoi temën e saj Olimbi Velaj, “Udhëzime didaktike në mësimdhënie me grupet heterogjene”. 

Temë nga praktika mësimore sipas standardeve bashkohore në formën drejtpërdrejtë me nxënës, e mbajti Xhevat Isufi, mësues. Një praktikë e nevojshme për mësimin e gjuhës amtare përmes internetit në platformën e Modesmalalbanska në Komunen e Ängeholmit, ku kanë qasje nxënës e prindër.  Desara Beqari Gjonaj, mësuese nga Vjena, prezantoi tri librat e saja dhe koncepti didaktik në praktikën mësimore. Shyhrete Reqica, zyrtare në MASH, Kosovë, mbajti kumtesën e saj “Bashkëpunimi mes mësuesve në mërgatë dhe institucioneve arsimore në atdhe jetik për ruajtjen dhe zhvillimin e gjuhës amtare. Rexhep Jashari, profesor i letërsisë shqipe prezantoi librat e tij të rinj nga puna dhe veprimtaria e tij hulumtuese. Drita Kadriu, Universiteti i Gjakovës, drejtpërdrejtë paraqiti temën e saj “Të mësuarit përmes të të menduarit, shkruarit dhe lexuarit”. Drejtpërdrejtë nga Shkodra, mësuesja Elida Halilaj  paraqiti “Jeta dhe vepra e Ndre Mjedës”, e cila nuk u realizua e plotë nga shkaku i problemeve teknike. Dr. Nuhi Bajqinca, ligjërues në Shkollën e Lartë, Boräs, ligjëroi temën: “Afër 40% e fëmijëve shqiptarë nuk ndjekin mësimin e gjuhës amtare, pse? Çfarë duhet bërë që të rritet vijueshmëria e nxënësve që të rritet vijueshmëria”. Ishte kjo në temë konkrete dhe e përgatitur në baza shkencore e cila u vlerësua nga pjesëmarrësit.  Hazir Mehmeti, mësues nga Austria doli me temën nga praktika e tij mësimore: “Orë mësimore në klasat e përziera”.  Nga Greqia erdhën me temën e tyre mësueset Eva Paloka dhe Merita Ymeri me temën e tyre interesante mbi aktivitet arsimore e kulturore të organizuara me nxënësit e tyre. Nga Greqia ishte e pranishme edhe Jonida Koci Mema, mësuese me përvojë. Mësueset nga Greqia me emocione rrëfyen mbi vështirësitë e të qenit dhe jetuarit si fëmijë shqiptar në Greqi. Nacional shovinizmi grek me urrejtjen e tij ndaj shqiptarëve është pjesë e theksuar e shoqërisë greke.  Isuf Bajraktari, mësues e krijues,  prezantoi krijimtarinë e tij letrare në dy veprat e tij të fundit. “Folklori ynë i pasur në funksion të mësimit të gjuhës amtare”, ishe tema e mësuesit Sinan Kastrati. Qerim Raqi, mësues, autor,  prezantoi librat e tij të rinj të përkthyer.     Konferenca u karakterizua me dialog të haptë njohës dhe kërkues në rrugëgjetjet e formave të reja në mësimdhënie dhe veprimtari në afirmimin e mësimit shqip në diasporë, me theks në Suedi. Veç ligjëruesve me praninë dhe  diskutimet e tyre ndihmuan edhe Dr. Muhamet Shatri, Nuhi Mazreku, Hazbi Lalinca, Zyrafete Losha, Shaban Gashi. Adem Qerimaj, Sanije Selmani, Mejreme Gubetini, Qefsere Tahiri, Dinore Loshi, Ismail Rugova, Mirela Bicaku etj. Aktivistë të zellshëm të rrethit shqiptar ndihmuan në mbarëvajtje të konferencës, mes tyre aktiv ishte Isuf Topilla etj. Stafi i Radio Dardanisë në Malmö, ofroi mundësi komunikimi me dëgjuesit nga mësues e aktivistë vendesh të ndryshme. 

Për Pjesëmarrësit në mbrëmje u organizua aktivitet kulturore me këngë e valle shqipe të kënduara nga këngëtarja Afërdita Xani dhe grupi muzikor. Ishte për të mos u harruar, një orë muzikore e cila dha shije në shuarjen e mallit mërgimtar. Nuk munguan as vallet të cilat nxorën energji kohe e malli në jetën gurbeçare me shpresën për progres në vendlindjen për ku gjithmonë jetojnë ëndrrat. 

Filed Under: Kulture Tagged With: Hazir Mehmeti, Mesuesit ne Suedi

“NOSTALGJIA” E AUTORIT MARIO CALIVA PROMOVOHET NË VJENË

September 1, 2021 by s p

Nga Hazir MEHMETI, Vjenë

 Vjenë, 29 gusht 2021. Vjenën e njohur në historinë shqiptare si vatër ku studiuan dhe vepruan shumë intelektual shqiptarë, figura të njohura të kombit, u prezantua shkrimtari arbëresh Mario Caliva me veprën e tij të fundit “NOSTALGJIA”.  Një promovim që përputhët me 533 vjetorin e themelimit të qytezës Hora e Arbërshëvet  nga Piana degli Albanasi nga banorët e shpërngulur në ishull pasi perandoria osmane sulmoi trojet shqiptare. Organizimi i promovimit u ndihmua nga Ambasadat e Republikës së Shqipërisë dhe Republikës së Kosovës në Austri,  Europhaus, Lidhja e Shkrimtarëve dhe Krijuesve Shqiptarë “Aleksandër Mosisu” në Austri, Piana degli Albanesi- Hora e Arbërshëvet dhe Kultura e Jonë KA-ZA.  Në fillim Lirjetá Avdiu prezantoi autorin Mario Caliva duke dhënë pjesë nga biografia e tij e cila pastaj e drejtoi bisedën me autorin. Në fjalën e tij   Mario Caliva foli mbi jetën e arbëreshëve, traditave, gjuhës dhe krijimtarisë artistike e letrare. Në vazhdim ai zbërtheu përmbajtjen e dramës NOSTALGJIA duke lexuar pjesë nga libri dhe krijimtaria e tij poetike. Në emër të Lidhjes së Shkrimtarëve e Krijuesve Shqiptarë në Austri “Aleksandër Moisiu” në Austri përshëndeti Violeta Allmuça, shkrimtare. Pjesë nga vështrimi rreth dramës NOSTALGJIA të autorit Mario Cavia shkruar nga Hazir Mehmeti. Derisa para publikut vjen si monodramë, NOSTALGJIA, në realitet ngërthen në vete dramën e kombit tonë, respektivisht pjesës së tij i cili kërkoi fatet përtej Adriatikut.  Tani kjo dramë vjen si nostalgji gjeneratave duke kaluar nivelin e kujtimit deri në përmasat e mitit.   Rrjedha e ngjarjes ka rrënjët që nga toka e bekuar me kryetrimin Gjergj Kastrioti- Skënderbeu të cilit Papë Callisto i dha ati pseudonimin Atlet i Krishtit me gjithë lavdinë dhe tragjiken e bashkëkombëseve të tij si brumi i realitetit dramatik i shoqëruar me qëndresë dhe vuajtje e krenari deri në ditët e sotme.  Fjalët kanë fuqinë të zbulojnë të gjitha sekretet dhe të tregojnë të gjithë historinë e ekzistencës, shprehet autori. Këto u shkruan në shumë libra nga vetë ata që e përjetuan nga fillim kur takuan tokën e Kalabrisë e Sicilisë dhe formuan Horën e Arbëreshëve. Kësaj rruge të kujtimeve në kohën tonë vjen edhe autori Mario Caliva. Arbëreshet me gjysmë zemre të larguar nga mëmëdheu i tyre iu nënshtruar skenarit të drejtimit të jetës duke kujtuar me nostalgji deri në mit tokën e tyre, zakonet, traditën dhe bekimin e Krishtit në dramën ekzistenciale. Të pa lodhur në kujtimet e tyre, në tokën e zgjedhur nga Mbrojtësja Hyjnore në një distanca tokësore, Hora e Arbëreshëve kujtoj rrënjët me nostalgji mbi gjashtë shekuj përmes shpirtit poetik e artistik: “Ah sa e bukur ishte toka jonë! E lash e dhe më s’e pashë!”  Melodia e këngës flet fuqishëm në çdo kohë, në çdo zemër shqiptare kudo në glob, edhe pse shpesh përcjell me lot malli, dashurie shoqëruar me tragjiken e mërgimit biblik. Guri i parë i Arbërisë u skalit madhështor fillimisht në Truallin e Ri duke flakëruar Diellorin Pellazgë shekujve në muret e Virgjëreshës Odigitria, në “ E mësueme e Krishterë” si teksti i parë tek Arbëreshet pas Mesharit. Apo, Giorgio Guzzetta i cili mbolli vazhdimisht identitetin arbëresh. Pa dyshim figura madhor kombëtare e periudhës së Rilindësve të Mëdhenj është Jeronim De Rada me shkrimet e tij që mbetën lapidar në kujtesën kombëtare.  Dhe sot, pa dyshim, njëri nga ata që trason rrugën e shenjtë të kujtesës dhe ruajtjes së gjuhës arbëreshe është autori i NOSTALGJIA, Mario Caliva. Ai e ka kuptuar rrezikun që kërcënon arbërishten në kohën e uniformimit global. Ky uniformizëm rri si Shpatë Demokleu për të gjithë të mërguarit shqiptarë të cilët e anashkalojnë gjuhën e nënës duke iu folur fëmijëve në gjuhë të huaj.      Monodramës NOSTALGJIA i dëshiroj sukses në jetën dhe porosinë e saj gjatë rrugëtimit  në qendra tjera evropiane. Vjena ishte dhe do mbetët qendër e kontakteve dhe njohjeve me vepra e veprimtarë falë aktivistëve të pa lodhur.  Urime autorit, vëllait tonë, Mario Caliva! Në fund autorit iu ndanë mirënjohje nga organizatorët e promovimit. 

          Jetë përshkrim 

          Mario Calivà është një poet dhe dramaturg arbëresh. U diplomua në “Dramaturgji dhe Skenar” në Akademinë Kombëtare të Artit Dramatik “Silvio d’Amico” në Romë. Përveç titullit Doktor Ekonomisë dhe Financave, mori dhe një diplomë universitare në Disiplinën e Shfaqes me një tezë mbi Teatrin Arbëresh si vektor i komunikimit të identitetit. Calivà ka punuar në redaksinë Rai Cultura të Romës dhe si praktikant në Teatro Massimo në Palermo. Që nga viti 2012 ai ka vënë në skenë shfaqet e tij në gjuhën arbëreshe. Ka botuar disa koleksione poezish: Percezioni (Perceptimet), La luce dei punti lontani (Drita e pikave të largëta), Oltre l’oblio della voce (Përtej harresës së zërit). Në vitin 2017 botoi librin “Portella della ginestra 1 maj 1947, Në dhjetor 2020 monologu “Ara” shfaqet në Teatrin Kombëtar të Kosovës në Prishtinë. Në vitin 2020, shtëpia botuese Besa shtyp “Le Leggi razziali e l’ottobre del 1943” (Ligjet racore dhe tetori 1943) që tregon për hebrenjtë e Rromës, dhe historia monolog në gjuhë arbëreshe “Nostalgjia” e prezantuar në Berlin, Paris dhe Gjenevë. Në shkurt 2021 shtëpia botuese Besa shtyp “Poezi Arbëreshe”. Në janar 2021 në Prishtinë (Kosovë) për shtëpinë botuese OM është shtypur “Dety me Ngyren Portokall” një dramë në akt i vetëm. Së fundi me sukses u promovua në Vjenë. 

Filed Under: Kulture Tagged With: Hazir Mehmeti, Mario Caliva, Nostalgjia

ÇMALLJE

August 13, 2021 by s p

Nga Hazir Mehmeti /

Çmallje me vepra në  sallën e Bibliotekës Kombëtare “Pjetër Bogdani“ në Prishtinë, e pritur dy vjet. Ata që ishin edhe herëve tjera ndjenë peshën e kohës me gjithë valët e saj, kokëfortësinë e saj në ecje. Vapë! Hyrje dalje në kërkim të freskisë së ngulfatur në gushtin e rrezeve nuk ndalej. As klimrregullatori! Ballinat e veprave mbi tryezën përballë publikut shtoheshin të përcjella me rrëzime e shtyrje majtas djathtas. Rendi e YNË e donte! Kryetari i ardhur nga Parisi i kulturës dhe bukurisë, me Zemër Dardani foli me gjuhën e Rilindësve në porosinë jetike: Letrat shqipe, historia, kultura, gjeografia dhe matematika e Atdheut kërkohet të jenë në shkrimet tuaja! E çka tjetër! Mos ndërro Temë! Është e tëra freski Moteve Shqiptare, pa pasur nevojë për ajrin e ndotur epidemie, më shumë se aq, mbi epideminë shpirtërore e mbjell nga dogma e dogmatët. Shërbesa e huaj gërryen, gërryen! Hija e Gërmadhës në emër të Zotit, sfidon mbi nëntëdhjetë e nëntë plisat e Pjetër Bogdanit! Vapë e hije! Hije e vapë! Mërgimtaret me trastën e mbushur mall në shpirte e shkronja qëndrojnë, nuk heshtin.

 Jemi dheu, 

Jemi djerësa, 

Jemi guri, 

gjaku i këtij dheu! 

Dje, Sot, Nesër! 

Filed Under: ESSE Tagged With: Bibliotekës Kombëtare “Pjetër Bogdani, Hazir Mehmeti, Letersi

“PRANVERË E HELMUAR” ….

June 23, 2021 by dgreca

“PRANVERË E HELMUAR”, DOKUMENT I KRIMIT SERB MBI FËMIJËT SHQIPTARË/

“Në shenjë kujtimi e respekti për fëmijët e helmuar shqiptarë nga pushtuesi serb në Kosovë.” -Autori/

Shkruar nga: FRAN GJOKA/Vjena ishte dikur qendër e studimeve dhe veprimtarive të shumë intelektualëve shqiptarë. Ishte qendër me rol politik dhe historik me rëndësi për kombin shqiptar dhe progresin e tij.  “Njëri nga ata, veprimtar i kohës sonë, pa dyshim, është Hazir Mehmeti pedagog, hartues tekstesh e abetaresh për nxënësit shqiptarë në mërgatë, publicist, tregimtar, poet, përcjellës besnik i të gjitha ngjarjeve kulturore të mërgimtarëve, pasqyrues i të arriturave arsimore e shkencore në Austri, gjurmues e hulumtues i historisë sonë në qendrat botërore. Ai tashmë ka bërë emër në letrat shqipe. Një jetë të tërë në shërbim të çështjes kombëtare.
Duke qenë mësimdhënës gjimnazi në QAMO-në “Muharrem Bekteshi” të Vushtrrisë, Hazir Mehmeti, madje duke mbajtur edhe shënime në ditarin e tij personal. Ato i barti në gjirmë të zemrës për më shumë se tri dekada, derisa e nxori në dritë librin “PRANVERË E HELMUAR”, në të cilin, në mënyrë analitike e përmbajtësore, shtjellon këtë të keqe të madhe, që nuk duhet ta harrojmë kurrë. Ishte ky provokimi kriminal më i egër, i cili nuk është dënuar as sot e kësaj dite pas tridhjetë vjetëve. Qëndrimi serb mbeti kriminal, i njëjti siç është edhe sot e kësaj dite, shkruan redaktori i librit, kolegu i shkollës dhe përjetuesi i përbashkët i ngjarjeve, Prof. BedriTahiri. 

Në hyrje të librit autori paraqet rrethanat dhe sfidat në punën e tij. Mbledhja e dokumenteve dhe shkrimeve kërkonte kohë, shpenzime e mund. Të gjitha janë një zero krahasuar me kontributin që dhanë qytetarët në përpjekjet për qëndresë në ruajtjen e qenies kombëtare. Fillimisht e fillova me shtypin në gjuhën shqipe të kohës në Kosovë dhe Shqipëri, pastaj në gjermanisht dhe disa gjuhë të tjera. Çdo artikull që gjeja më rikthente në ato momente të rënda dhimbjeje me nxënësit e helmuar. Më vinin zërat e tyre, dridhjet e tyre, përpëlitja e tyre me vdekjen, ku secilin e mbanin tre apo katër shokë të klasës. E falënderoj kolegun tonë, tani i ndjerë, Bedri Shyti, i cili e ruajti me kujdes Ditarin tim personal, së bashku me gjërat më të vlefshme të familjes së tij, të groposura në kopsht jashtë shtëpisë së tij gjatë luftës. Po të mos ishte ai, kujdesi i tij dhe familjes së tij, ditari do ishte tretur në hirin e luftës së bashku me të gjitha librat, materialet, mobiliet në shtëpinë time të shkrumbuar gjatë dy ofensivave armike. Falënderoj për ndihmën në materiale dhe përkthimin e tyre nga gjuha angleze, djalin tim Kreshnik Mehmeti dhe Dr.Vlora Mehmeti Tërshani. Ditari im do të jetë një dokument dëshmi nga përjetimet me fëmijët e helmuar në Qendrën e Arsimit të Mesëm të Orientuar “Muharrem Bekteshi” në Vushtrri. Përjetimet janë të shkapërderdhura shkronjave të tregimeve letrare e artistike që kam shkruar dhe botuar edhe në gjermanisht e rumanisht. Brezave ju detyrohemi që të njohin dhe përkujtojnë ngjarjet nga jeta jonë”. Pjesa më interesante e librit “PRANVERË E HEMUAR”, padyshim, mbetet DITARI, i cili, siç e shpjegon vetë autori, ka një histori të veçantë, dhe ka përbiruar për vesh gjilpëre, duke i shpëtuar asgjësimit. Ai përmban shënime brenda datave: janar 1990- 22 shtator 1995. Autori nuk u përmbahet rregullave të ditarit klasik pra, nuk përshkruan ngjarjet ditore në mënyrë kronologjike. Ai ndalet vetëm te ngjarjet e veçanta të këtij rrugëtimi historik. Këto fletëza ditari, të përshkruara dhe të vëna si faksimile, paraqesin dëshmi reale të asaj periudhe të rëndë zymtësie, që e mbijetuam kolektivisht, por edhe si subjektivitet ndjenjësor i autorit“ (Prof. Bedri Tahiri, Redaktor).

Qysh nga fillimi i helmimeve të fuqishme më 19, 21, 22, 23 mars 1990, kjo ndodhte shpesh. 2 Dita e pranverës së nëntëdhjetës do të jetë e pashlyer në qenien time dhe të gjithë kombit shqiptar. Ajo erdhi e rëndë, me lule që helmoheshin e vriteshin çdo ditë. Kur në klasë 

sëmureshin katër e më shumë nxënës, ishte e vështirë për ne. Atyre që ishin helmuar iu përsëritej sëmundja kudo që ndodheshin. Ne nuk dinim të ankoheshim, dinim vetëm të ndihmonim, ishim të bindur se do ia dalim, ishim të bindur se liria do të vijë dhe ishim pajtuar

që ajo të vinte edhe pa ne. Kur bisedonim me nxënësit, ata ishin tepër të frymëzuar dhe të mbushur me urrejtje ndaj armikut, sa s’mund të mendohet sot në këtë kohë të rrethanave tjera,

s’mund të imagjinohet sot nga rinia e lindur në liri dhe edukuar me një frymë tjetër. Në ato kohë të rënda, të mbushura me vaj e lotë, u detyrohemi brezave të rinj, kujtimit dhe respektit të paharrueshëm ndaj tyre me një falënderim të madh. 

Autori, ne librin e tij, ndër të tjera, thotë: “Dita e pranverës së nëntëdhjetës do të jetë e pashlyer në qenien time dhe të gjithë kombit shqiptar. Ajo erdhi e rëndë, me lule që helmoheshin e vriteshin çdo ditë. Kur në klasë sëmureshin katër e më shumë nxënës ishte e vështirë për ne. Atyre që ishin helmuar iu përsëritej sëmundja kudo që ndodheshin. Ne nuk dinim të ankoheshim, dinim vetëm të ndihmonim, ishim të bindur se do ia dalim, ishim të bindur se liria do të vijë dhe ishim pajtuar që ajo të vinte edhe pa ne. Kur bisedonim me nxënësit, ata ishin tepër të frymëzuar dhe të mbushur me urrejtje ndaj armikut, sa s’mund të mendohet sot në këtë kohë të rrethanave tjera, s’mund të imagjinohet sot nga rinia e lindur në liri dhe edukuar me një frymë tjetër. Në ato kohë të rënda, të mbushura me vaj e lotë, u detyrohemi brezave të rinj kujtimit dhe respektit të paharrueshëm ndaj tyre me një falënderim të madh”.

C:\Users\PC\Downloads\Pranverë e helmuar .png
F:\IMsG.jpg

Ndërsa recensenti i librit, Prof. Dr. Eqrem Zenelaj, mes të tjerash, shkruan: “Vepra e Mr.sci. Hazir Mehmetit është një thesar i kulturës dhe i memories së vuajtjeve kombëtare historike shqiptare dhe si e tillë, kjo vepër zë një vend të rëndësishëm në literaturën e Historisë Kombëtare Shqiptare. Në përmbajtjen e librit shihet mirë një periudhë e rëndë që përjetoi kombi shqiptar në Kosovë. Fëmija është e ardhmja e një kombi, armiku e dëshironte helmimin e së ardhmes së kombit shqiptar. Që në hyrje të librit, me argumente, përkujtohen krimet serbe ndaj shqitarëve në trojet e tyre etnike, të organizuara dhe dirigjuara nga pushteti shfarosës serb i programuar nga akademikët dhe kisha ortodokse serbe. Faktet e mbledhura në arkivat dhe bibliotekat e vendeve të ndryshme, librit i dhanë dimensione shkencore të pakontestueshme. Kronologjia e renditjes së fakteve përshkohen me saktësi që nga “Golgota Shqiptare” (Albanische Golgota) e LeoFreundlich deri tek ditari personal i autorit.” 

Libri bazohet në katër shtylla të fuqishme të një tërësie kohore të përmbajtjes: Rrethanat e represionit të pushtuesve serb para dhe gjatë helmimit; dokumente e shkrime nga shtypi botëror; faktet nga hulumtimet shkencore për praninë substancave helmuese kimike në mostrat e fëmijëve të helmuar; ditari personal i autorit në kohën e helmimeve, duke qenë vetë dëshmitar i ngjarjeve të rënda. 

“Krimi serb vrau kështu familjen dhe jetën e një populli të pafajshëm. Sot që flasim, pas 30 vitesh, për atë ditë të zezë, kemi të drejtë të themi se ky akt barbar i regjimit serb ishte një krim kundër njerëzimit ndaj popullsisë shqiptare në Kosovë. Kjo tragjedi e rëndë kundër jetës së fëmijëve shqiptarë nuk kishte ndodhur kurrë në Evropën e qytetëruar. Doktrina serbe për zhdukjen  e shqiptarëve e cila ka pasur si qëllim të dëbonte edhe shpirtin e fëmijëve nga trojet e tyre nuk mundi ta shuajë gjakun shqiptar. Përdorimi i gazrave toksike për të shuar jetën e nxënësve nëpër shkollat shqipe ishte një gjenocid i hapur dhe antinjerëzor me sunimin për të frikësuar shqiptarët. Në përkujtim të këtij akti barbar tashmë kemi përballë Hazir Mehmetin, një dëshmitar okular, i cili ka parë dhe ka jetuar, madje ka mbajtur edhe një ditar për pranverën e helmuar shqiptare”, theksoi profesoresha njëherësh lektorja e librit, Violeta Allmuça.

Dr. XhevdetZenuni: “Helmimi ishte një prej agresioneve që bënte pushtuesi serb ndaj popullit tonë, duke mos kursyer edhe fëmijët. Helmi që është përdorur, fillimisht është prodhuar në ish Jugosllavi. Ky gaz është përdorur edhe gjatë luftërave të ndryshme në Iran dhe Irak, Siri, zhdukjen e kurdëve nga Sadam Hyseni etj. Efekti kimik i këtij helmi është kontrakton muskujt në ngërç, shkakton dhimbje për disa kohë, ndërkohë ky helm ka pas kontakt me gjithë muskujt e trupit të personave, e që ka shkaktuar dhimbje të mëdha”.

Në fakt, libri sjell gjithashtu sekuenca nga qëndresa e mësimdhënësve shqiptarë në kolektivat e tyre, duke u organizuar si të pavarur nga sistemi serb, i cili mbrohej nga struktura e vjetër. Kështu ishte edhe në shkollën ku Hazir Mehmeti punonte dhe ishte pjesë e organizimeve të fuqishme brenda kolektivit ndër më të mëdhenjtë në gjithë vendin.  Këto rrethana të detajuara, autori i saktëson edhe nga shkrimet e  kohës, raportet e mbajtura nga mbledhjet dhe ditarin e tij personal. Përballja me helmimin nuk ishte e lehtë, kërkonte organizim, mençuri e trimëri. Pasojat në këto rrethana i bartën përveç të helmuarve, edhe rrethi shkollor, rrethet e shërbimeve shëndetësore. Shkollat, shtëpitë e shëndetit, spitalet u morën nën kontrollin policor serb. Çdo ditë kishte protesta, arrestime, burgosje, kurse marrja në “biseda informative” ishte e përditshme, këtë e përjetoi edhe autori i librit. Plaçkitje e barërave, arrestimet e të helmuarve, atyre që dhanë ndihmë ishin të përditshme, këtë e përjetuan spitalet, shërbimi shëndetësor,  Kisha Katolike Shqiptare në Ferizaj, Binçë e gjetkë duke penguar shërimin e fëmijëve të helmuar. 

Hazir Mehmeti në librin e tij ofron fakte lidhur me rezultatet shkencore nga analizat laboratorike në të cilat u vërtetua prania e substancave neurotoksike. Të gjitha analizat laboratorike të bëra në Zagreb, Paris e gjetiu tregojnë se është fjala për helmime. Këtë e pohojnë mjekët specialistë shqiptarë në bazë të simptomave, por edhe toksikologë ndërkombëtarë me analizat e tyre laboratorike: Dr. Aubin Heyndrickx, Dr. Franjo Plavsiç, Dr. Bernard Benedetti, Grajgut, Graves, Dolenc. Gjetja e substancës në gjashtë mostra të shtatë fëmijëve të helmuar në Kosovë në analizat e specializuara u zbulua substanca DIMETIL-PHOSPH-DITIONAT (DM-PP), Dr. Franjo Plavšić, në simpoziumin lidhur me helmimet në Zagreb me 9 qershor 1990, evenimenti më i guximshëm i kohës organizuar nga veprimtari i madh Dr. Besnik Bardhi me miqtë e tij kroatë. 

           Rreth librit u shprehën shumë figura të njohura nga letrat shqipe, mes tyre drejtuesi  i Lëvizjes “Forca e Diasporës”, Mehmet Manovi, rreth librit shkruan: “Kjo çka ka shkruar në librin e tij Prof. Hazir Mehmeti, është dokument  i cili i duhet të sotmes dhe të nesërmes, iu duhet fëmijëve tanë, gjeneratave që drejtësia të sillet në vendin e saj.”

Profesori dhe veprimtari i njohur, Sebastian Nuiqi, përjetues i ngjarjeve të helmimit, shkruan mes të tjerash rreth librit: “Libri “Pranverë e helmuar” është një dokument kohe, e cila nuk duhet të harrohet dhe duhet përkthyer në shumë gjuhë, që të kuptohet e vërteta e krimit serb ndaj nxënësve shqiptarë. Unë i kam përjetuar helmimet, të cilat ky libër m’i përkujtoi këto ngjarje që nuk kisha me ia dëshiruar as armikut. Shpresoj se do te hiqen sa ma shpejt ndalesat e tubimeve dhe do ta bëjmë promovimin meritor të këtij libri edhe në Frankfurt. Ishte dhe vajza e ime e helmuar e para që u shërua jashtë në Gjermani dhe pastaj u ktheva në Kosovë. Së bashku me Shoqatën për të Drejta e Njeriut në Kosovë, kemi sjellë disa herë dhe dërguar për shërim fëmijë të helmuar në Gjermani. Duke lexuar librin, u përsëriten në kujtesën time të  gjitha ato përjetime, bashkë me  lotët disa herë. Përgëzime për këtë punë të madhe dhe me vlerë kombëtare.” 

“Jam i vetëdijshëm, – thotë autori, – që kanë mbetur shumë gjëra pa u shkruar, por besoj se do kemi studiues të rinj që do të zbardhin detaje të reja rreth helmimeve dhe veprimtarëve të kohës. Ditari im do të jetë një dokument dëshmi nga përjetimet me fëmijët e helmuar në Qendrën e Arsimit të Mesëm të Orientuar “Muharrem Bekteshi” në Vushtrri. Përjetimet e mia janë të paharruara. Ato janë të shkapërderdhura shkronjave të tregimeve letrare e artistike që kam shkruar dhe botuar edhe në gjermanisht e rumanisht. Brezave ju detyrohemi që të njohin dhe përkujtojnë ngjarjet nga jeta jonë. 

Respekt për të gjithë lexuesit!  

Filed Under: Analiza Tagged With: Fran Gjioka, Hazir Mehmeti, Prenavere e Helmuar

  • « Previous Page
  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • …
  • 20
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • PRAPË BIEN KAMBANAT NË KISHËN E CURRJAVE T’ EPËRM
  • Çerçizi…
  • BIOGRAFIA E SHKRIMTARIT DHE LETËRSIA…
  • Rrugës për sovranitet
  • #SiSot, më 18 gusht 1887, u lind një nga përfaqësuesit më të rinj të lëvizjes për pavarësi të Shqipërisë, Ferit Vokopola
  • Kujtime për xhaxhain tim Peter Prifti, 12 vjet larguar
  • Fazli Graiçevci, dëshmori i shkollës shqipe
  • TË HIQEN PËRGJITHMONË ARMËT BËRTHAMORE
  • Borrell: Nuk ka marrëveshje Kosovë – Serbi, bisedimet vazhdojnë
  • Fjala e Kryeministrit Kurti në konferencën e përbashkët me Sekretarin e Përgjithshëm të NATO-s, Jens Stoltenberg
  • DEKLARATË e Këshillit të Ambasadorëve Shqiptarë, lidhur me takimin e nesërm Kurti-Vuçiq
  • DREJTËSIA DHE PASTËRTIA E LUFTËS SË UÇK-së
  • TË PIKTUROSH ATË QË NDJEN…
  • JO NDARJE, ASOCIACION, EKSTRATERRITORIALITET-JO SHAMIJA, JO PËRÇARJE DHE PIKË
  • Presidentja Osmani ia dorëzoi “Urdhrin Hero i Kosovës”, familjes së heroit Sali Çekaj

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari Albin Kurti alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fadil Lushi Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Hazir Mehmeti Ilir Levonja Interviste Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT