Një pyetje së cilës duhet dhënë përgjigje (1)
Nga Fahri XHARRA/
(Qëllimi i këtij shkrimi është të hedhë poshtë tezat e reja që mundohen t`i barazojnë shkijet me serbë, por në bazë të të dhënave historiografike të dokumentohet se na ishim para të gjithëve këndej pari dhe që çdo mënyrë tjetër e paraqitjes së tyre në mënyrë kohore apo kulturore para nesh është e kotë, është një mashtrim , është një tentim i përvetësimit të historisë së krijuesit të tyre, si dhe edhe barazimi i shkijeve me serbë është shumë i rrezikshëm për ne, fxh)
-Kush janë shkijet ? A janë të njëjtë si serbët?-A kanë ndryshim?-Ku është ndryshimi shka –serb?
-Si u krijuan shkijet ?
– A janë popull i ardhur , apo u krijuan më vonë?
– Ç`farë gjuhe flasin shkijet sot? Si flitnin më herët?
– Pse shkijet u bënë armiq të shqiptarëve?
-Pse u favorizua dhe nga kush u favorizua armiqësia në mes shkijeve dhe shqiptarëve?
Se shqiptarët janë “ushqyesit “ më të mëdhenj të fqinjëve tanë, kjo është e dokumentuar. Se shqiptarët janë edhe formues të shtetit të fqinjëve, kjo është më së e vërtetë. Në rrethin tonë fqinjësor që nga Mali i Zi, Serbia dhe Greqia shqiptari ishte faktori kryesor shtetformues. Në kohën e largët disa shekuj apo disa dekadash ne jemi ata që në mënyrë direkte apo indirekte i formuam këto shtete. Kush ndikoi që shqiptari të mohon vetveten dhe të vihet në krye të formimit të shteteve fqinj? Si dhe pse u zhvilluan rrethanat që shqiptari të bëhet edhe vrasës i vëllezërve të vet edhe pushtues i tokave të veta nën flamurin e tjetër kujt? Një pyetje mjaft e vështirë për t`u përgjigjur, por që duhet pa tjetër t`i përgjigjemi.
Ndërrime shumë të mëdha ndodhën në kombin tonë
Shqiptarët ortodoksë të viseve shqiptare të Kosovës, Malit të Zi, Serbisë dhe Maqedonisë, na mbetën si të ndarë dhe ne i quajtëm shkije, falë shkizmës. Mirëpo, a e merituan ata këtë veçim?Kush ishte shkaku që ata mbetën të shkarë nga trungu shqiptar? Dhe me kalimin e kohës ata (por jo të gjithë) e gjetën veten diku tjetër, me të njëjtën fe, por me një gjuhë tjetër. Ndërrime shumë të mëdha ndodhën në kombin tonë. Pse ata (shkijet- shqiptarët ortodoksë, të viseve të përmendura më lart) me lehtë e kishin për të jetuar nëse e flasin një gjuhë tjetër se sa të ishin ortodoks dhe të flisnin shqip?Kush e favorizoj këtë gjendje ? Dhe, kush përfitoi nga kjo? Nëse e përcjellim me vëmendje historinë e përtëhuajsimit tonë, në këtë rast të shqiptarëve ortodoks, do të shohim se një rol të madh e luante fakti pse të tanët nuk e krijuan më herët dhe shumë më herët Kishën Ortodokse Autoqefale Shqiptare .Një pyetje së cilës duhet dhënë përgjigje herët a vonë.
Shokut Skender Rizaj ! Nuk di a jeni të njohur me prejardhjen e dinastisë së Nemanjiqëve, e cila ka sunduar me shtetin mesjetar të Nemanjiqve, nga shekulli XII-XIV
Sipas një teorie greke dhe të shënimeve në Hillendar, ajo është me origjine shqiptare dhe i ka takuar fisit Nimani. Nimanët njëherë ishin katolikë, pastaj ortodoksë, pas ndarjes së kishave dhe të skizmës më 1054. Më vonë, me ardhjen e turqve (osmanëve ) janë islamizuar.
E fillova me letrën e një prifti “serb” për të treguar të kaluarën tonë të përvetësuar nga serbët.
….“Fisi Nimani është shkruar si “Nemane“ ( greq.), kurse Stefan Nemanea si “Stefan Nemane“ ( greq.) gjithashtu edhe në Hilendar është shkruar me emrin Stefan Nemane. Prandaj në shqiptimin e mëvonshëm të shqipes e ka marr leximin itacistik Nimani, e më herët është lexuar Nemane.
Me sllovenizimin e të lexuarit të fjalës Nemane, në mesjetën e vonshme është përvetësuar fjala Nemanja (nga metateza e shqipes: Nemanaj.
Nga fisi Nimani kanë mbetur trashëgimtarët e Nimanasve të tanishëm, nga të cilët ka në rrethinën e Prizrenit dhe në vet Prizren …..Kjo është për sa i përket etimologjisë Nemanjiqi, ç – iqi“.
“Nimanajt kanë sunduar sipas të drejtës kanunore deri më 1354.
Nemanjiqët ishin me prejardhje shqiptare
Dushani e ka nxjerrë Kanunin e vet, i cili është përplot me të drejta të vjetra kanunore shqiptare. Kanuni ka pretenduar të zhdukë të drejtën e vjetër kanunore të shqiptarëve dhe legjislacionin dhe jetën juridike ta rregullojë sipas shembullit bizantin, por më 1389 u përmbys shteti i Nemanajvek, kurse populli iu ka kthyer zakoneve, të cilat janë ruajtur sot e kësaj dite te serbët (skizmatikët shqiptare ) dhe shqiptarët në Kosovë, më saktë në Metohi (Dukagjin).
Kjo është dëshmia e dytë e cila vërteton se Nemanjiqët ishin me prejardhje shqiptare. ”Nemanja në fillim nuk ka qenë zhupan i madh, por është quajtur dorëzon – dëshmitar, i madh.
Kurse më vone në ndikimin e grekëve dhe sllavëve e ka marrë emërtimin – thirrjen e zhupanit të madh.
Si dorëzon i madh shprehje shqipe = sundimtar, sinonim i shprehjes sundia, e cila përdorej në mesjete, ka pasur kalorësi dhe njerëz të vet, të cilët ishin kalorësit e bujarët e tij, e nëpërmjet të cilëve ka sunduar. Kjo është dëshmia e 4 për metodën shqiptare të sundimit të dinastisë Nimani në Serbinë mesjetare.
Unë të gjitha këto i di, sepse e zotëroj mirë gjuhen e vjetër greke dhe e di edhe gjuhen shqipe duhet të jetë shqiptar skizmatik – shka dhe zakonet shqiptare. Për këtë arsye ju njoftoj që këtë element dhe fakt ta keni parasysh në punën tuaj të ardhme. Nëse këto gjer më tani nuk i keni të njohura. Ndërsa dëshmitë origjinale, për pikën 1 mund t’i gjeni në Hilendar, kurse të tjerat mund t’i gjeni në Metohi (Dukagjin ) sidomos në punimet e Dr. Milutin Gjuriqiqit.
“Kjo është letra anonime e një popi ortodoks, i cili thotë: Na falni që nuk mund të nënshkruhen nën këtë informatë, sepse si serb (shqiptar – skizmatik ) frikësohem“. (20.IX.1985)

Pra shqiptar-skizmatik. Pra shka-shkije. Ne i quajtëm shkije se ata ishin vetëm të fesë ortodokse dhe flisnin shqip. Pra, ata ishin shqiptarë.
(vijon neser )

Kush janë shkijet? Cili është shqau? (2)

Pyetje që kërkojnë përgjigje (2)
Ka shkije e shqiptarë me trung familjar të përbashkët
Shkruan: Fahri XHARRA
Ne i quajtëm shkije, se ata ishin vetëm të fesë ortodokse dhe flisnin shqip. Pra, ata ishin shqiptarë.
Duke bërë fjalë për banorët e pronave të Manastirit të Deçanit, Manastirit të Graçanicës, Patrikanën e Pejës, etj., prona këto që shtriheshin në një territor shumë të gjerë, siç tregon “bulla e artë” e mbretit Stefan Deçani (1330), dr. Rizaj do të konstatojë se ata ishin shqiptarë dhe në asnjë dokument nuk ka shënime për ekzistimin e serbëve në këto treva. Kështu kuptojmë, shton Dr. Skënder Rizaj, se popullata e Kosovës së sotme dhe qeveritarët e saj: Nemanasit,-Nimanasit (nga shekulli XIX- Nemaniqët), Stefan Nimani, Shën Sava, Stefan Deçani, Millutini, Dushani dhe Llazarasit, despoti Stefan etj., që të gjithë ishin ilirë, ishin tribullë ( fis pellazgë-iliri –ballë= tri ballët e maleve që ndodhen në luginën e Moravës së Madhe, pra ishin shqiptarët, njëherë katolikë e pastaj nga Millutini e këndej skizmatikë (shqiptarë të sllavizuar, e më vonë edhe të islamizuar), sqaron autori, për të shtuar se është plotësisht e natyrshme që edhe kishat edhe manastiret e këtij ambienti gjeografik, si institucione të shenjta fetare të kësaj popullate dhe të sundimtarëve të saj, të jenë ndërtuar nga shqiptarët dhe ato atyre t’u takojnë.
Proceset e asimilimit të popullatës shqiptare
Shkiejtë quheshin të gjithë ata të krishterë që ngelën nën ndikimin e Patriarkanës së Lindjes Kostandinopojës kur u bë shkizma ndarja e kishës Perëndimore (Romake katolike) me Kishën Lindore (Ortodokse) në vitin 1054. Nga fjala shkizma ka dalë fjala shkij, shkja. Pra, është emërtim shqiptar që emërtoi të gjithë ata që u shkëputen nga kisha katolike Perëndimore.
Edhe pse ishin shqiptarë, deri tash u është “holluar” aq shumë gjaku i pasardhësve, sa nuk do të diskutojmë mbi çfarëdo gjëje të rilidhjes me ta dhe se këtu askush nuk po kërkon vëllazërim apo bashkim me shkije, por po bisedojmë me të dhëna dhe burime historike si u formuan serbët si komb, andaj është mirë t’i dimë proceset e asimilimit të popullatës shqiptare që, për fat të keq ka qenë plagë e rëndë, të cilin ende nuk kemi arritur ta zbërthejmë.
Pra, ka të bëjë edhe me atë, arsyeja e ndarjes së kishës,sepse në një moment historik, gjatë kohës së ‘çlirimtarëve’ otomanë, popullata jonë ortodokse i ka pasur vetëm dy mundësi: të mbetet ortodokse dhe të sllavizohet, ose të islamizohet, ‘turqizohet’ , që kinse të shpëtojë nga sllavizimi.
Andaj, shkak i ndarjes edhe më të madhe të shqiptarëve otodoks- shkijeve të tokave tona në Mal të Zi, Maqedoni, Serbi dhe Kosovë nga trungu shqiptar ka qenë edhe politika favorizuese e turkut që i ka bërë sllavëve nën presionin rus, për zhdukjen e elementit katolik shqiptar.
Pra, si e thashë edhe më lart, nuk mbetej gjë tjetër për ne, ose sllav ose muhamedanë.
Jovan Tomiq në librin e tij mbi shqiptarët shkruan se disa shqiptarë u bënë shumë të njohur në kryengritjen serbe të vitit 1804. Madje, shumë studiues pajtohen se udhëheqësi i kësaj kryengritjeje, i pari i Dinastisë së Karagjorgjeviqëve, Karagjorgje Petroviq ishte me origjinë shqiptare. Kësaj periudhe i takon edhe krijimi i letërsisë serbe, ku në vitin 1816 Vuk Karaxhiqi (shkja) e ofroi për ta shtypur fjalorin në gjuhën serbe.
Shkijet ishin shqiptarë
Viti 1637për Gjakovën,sipas misionarit fra Bonaventura da Palacula, nga 500 shtëpitë e kësaj kasabaje vetëm 20 ishin katolike, të tjerat “ il resto tutti Turche et Scismatici”( të tjerët shqiptarë muslimanë dhe shqiptarë shkije ). Dhe mandej vazhdon: “Duke u ngjitur nga Gjakova në Deçan, në veriun e Gjakovës nëpër fshatra të gjithë fshatarët “shkizmatik”. Në marsin e vitit 1683 dëshmitë e fra Kerubinit e japin pamjen demografike-statistike të rrethit të Gjakovës si “që nga Gjakova e deri në Deçan ishin të gjithë shkizmatik dhe Manastiri i Deçanit . Pra, frati Kerubini që nga Gjakova në Deçan i hasi “fshatrat shkizmatik” (‘molte ville di Scismatici’).
Shembull i pranisë të shqiptarëve ortodoksë është edhe ky, ku për Hasin (ndër bjeshkët e Pashtrikut, në lugine e Lumit Drin, në jug të Gjakovës), shkruhet (1837): i tërë rajoni është i banuar me serbë të albanizuar dhe me shqiptarë.
Ka me mija dokumente për ekzistimin e shkijeve në anët tona dhe më gjerë, por të cilët kanë kaluar ose në myslimanë ose në serbë.
Për kazatë e Pejës dhe të Gjakovës, deri në luftën e Krimesë, sipas Myllerit dhe Bues, konstatohej se në rrethinat e këtyre qyteteve ka mbizotërua element i krishterë ortodoks (shkijet f.xh.) e më pak shqiptarë katolikë.
“Kemi shembuj të gjallë ku shkijet dhe shqiptarët janë me trung familjar të përbashkët. Janë sot familjet shqiptare Korça nga fshati Gmicë në komunën e Dardanës që jetojnë sot në disa qytete të Kosovës. Familjet serbe Korçiç nga fshati Zebincë komuna e Artanës, që sot jetojnë në Zebincë dhe shumë qytete në Serbi, si dhe familja Llapashtica që sot jetojnë në fshatin Marec, Hajvali dhe qytete të Kosovës. Lagjja Korça në fshatin Gmicë të Dardanës sot ka mbi njëzet shtëpi myslimane shqiptare që e dëshmojnë prejardhjen e përbashkët të krishterë me familjet sot serbe në fshatin Zebincë. Fshati Zebincë në mesjetë është quajtur Arbanashi i Artanës. Këto familje janë trashëgimtarë të dy vëllezërve Ilit dhe Simonit. Duke e parë origjinën e përbashkët të këtyre familjeve, akademiku serb i shtyrë nga politika pansllaviste pa të drejtë shkruan se korçajtë e Gmicës janë serbë që së pari u myslimanizuan dhe kinse më vonë u shqiptarizuan. Pas hulumtimit dhe studimit të kësaj çështje vërtetohet se pikërisht korçiçët e Zebincës u asimiluan dhe u bënë serbë në fillim të shekullit XX. Këto dy familje gjatë gjithë shekullit XX kanë komunikuar mes vete dhe të gjithë të moshuarit e korçiçve të Zebincës e kanë folur gjuhën shqipe. Si dëshmi tjetër është edhe përkatësia e përbashkët fisnore e fisit Krasniqe. Ili pas myslimanizmit e ndërroi emrin në Ali, ndërsa Simoni mbeti i krishterë në fshatin Zebincë”. (Fakte historike mbi serbizimin e popullatës shqiptare në Kosovë, Qazim Namani).
Është interesant të theksohet se si në Serbi ashtu në Malin e Zi të sodit shkizmatikët nëse janë shndërruar në myslimanë dhe flasin serbisht i quajmë boshnjakë, kurse ata shkizmatikë që mbetën ortodoksë dhe po ashtu flasin serbisht quhen serbë ose malazezë.
Pra, shkijet ishin shqiptarë, e që rrethanat historike aspak favorizuese për ne i shtynë që të bëhen armiq të vetvetes dhe tokave të tyre. Andaj, serbët e kanë të kotë të mburren me trashëgiminë e të tjerëve-shqiptarëve, dhe atë trashëgimi ta bëjnë si të veten.
Fund