7 Nëntor 2018 Fjala e Presidentit Meta dhe fjala e Presidentit Mattarella në veprimtarinë e përbashkët në Shën Mitër Korona/

Fjala e Presidentit të Republikës së Shqipërisë, Sh.T.Z. Ilir Meta në veprimtarinë e përbashkët me Presidentin italian Mattarella në Kolegjin e “Shën Adrianit” të Shën Mitër Koronës të Kalabrisë, në kuadër të Vitit Mbarëkombëtar të Heroit tonë, Gjergj Kastriotit Skënderbeut:

I nderuar President i Republikës së Italisë, Sh.T.Z. Serxhio Mattarella,
Të nderuara autoritete vendore,
Ministri Majko, deputetë,
Të dashur motra dhe vëllezër arbëresh,

Jam shumë i lumtur të jemi sot së bashku me mikun e shqiptarëve dhe të arbëreshëve, me Presidentin Mattarella, këtu në Kolegjin e Shën Adrianit, në Shën Mitër Korona, në djepin e arsimit dhe kulturës arbëreshe.

Faleminderit i dashur President Mattarella për vëmendjen e veçantë që ju i kushtoni këtij komuniteti dhe marrëdhënieve tona.

Jemi pikërisht këtu në gjurmët dhe trashëgiminë e të madhit De Rada, i cili ishte mësuesi i parë i “Katedrës së Gjuhës Shqipe” dhe një nga themeluesit e “Rilindjes Shqiptare” këndej dhe andej Adriatikut.

Popujt tanë nuk i bashkon vetëm deti, por historia jonë e hershme dhe moderne. Dëshmia më e gjallë dhe modeli më i mirë i kësaj bashkëjetese të përjetshme janë arbëreshët, për të cilët jemi gjithmonë krenarë dhe mirënjohës.

Në udhëtimin e përbashkët historik mijëra vjeçar, kemi një moment kulmor të marrëdhënieve tona që përkon me “Epokën e Skënderbeut”, e cila ishte përcaktuese jo vetëm për fatin tonë si popull dhe komb, por edhe për vetë fatin e Europës.

Heroi ynë kombëtar Gjergj Kastrioti Skënderbeu, për 25 vite me radhë, jo vetëm mbrojti lirinë e kombit tonë, por u bë dhe mburojë për mbarë krishterimin dhe qytetërimin europian.

Ky kontribut i mirënjohur është dokumentuar edhe në marrëdhëniet e tij diplomatike, ushtarake e miqësore me Mbretërinë e Napolit, me Papatin dhe me Republikën e Venedikut.

Fatkeqësisht, me vdekjen e tij 550 vjet më parë, pushtimi otoman solli edhe “eksodin e madh” të arbëreshëve drejt brigjeve të Italisë.

Gjithë dhimbja për largimin nga Arbëria, mëmëdheu i tyre i dashur, nga varret e të parëve, arratia nga pushtimi, braktisja e vatrave, shtëpive, ndarja nga të afërmit etj. janë shprehur më së bukuri në vargjet:

Atje kam unë zotin At/ atje kam unë zonjën Mëmë /atje kam dhe tim vëlla / të gjithë mbuluar nën dhe/ Ah e bukura More…

Largimi ishte i dhimbshëm, malli dhe nostalgjia për mëmëdheun e lënë mbrapa, akoma më i madh.

Por, për fatin e tyre të mirë, atdheu i ri ku mbërritën, i mirëpriti duke ju dhënë mundësinë të krijonin fshatrat e tyre dhe komunitetin Arbëresh.

Edhe pse larg mëmëdheut të tyre, komuniteti Arbëresh krijoi dhe mbajti gjallë identitetin e vet kombëtar, i cili edhe sot pas 550 vitesh, ruan me dashuri e fanatizëm gjuhën, kostumet, ritet, traditat e besimin fetar.

Ruajtja dhe kultivimi i identitetit kombëtar të arbëreshëve është në simbiozë unikale me integrimin e plotë të tyre me kulturën dhe shoqërinë italiane.

Vargjet e ëmbla të Vincenzo Stratigò-it, fisnik arbëresh nga Lungro e pasqyrojnë këtë ndjenjë më së miri:

E dashur Itali, E bukura Itali/Ti më strehove si një motër/ Në gjirin e ëmbël të të bukurit vend.
Jam Shqipëtar.

Një fakt kuptimplotë i kësaj bashkëjetese shekullore është dhe kontributi i qenësishëm i komunitetit arbëresh në bashkimin e Italisë. Shumë prej patriotëve arbëresh dhanë jetën për të krijuar një Itali të bashkuar, një e të pandarë, duke u pagëzuar nga Garibaldi si “luanët e betejave”.

Poetët arbëreshë edhe Garibaldin e quanin Skënderbe këmishëkuqi ynë me flet / Skënderbeut tonë i ngjet!

Shumë prej tyre ishin iluministë dhe intelektualë me ide liberale dhe kulturë shtetformuese.

Ata ishin arsimuar në Kolegjin “Corsini” të San Benedetto Ullano dhe më pas këtu në Kolegjin e Shën Adrianit, të Shën Mitër Korona, duke krijuar kështu plejadën e elitës arbëreshe të Kalabrisë.

Shumë shpejt Kolegji i Shën Adrianit u bë qendra e përqasjes së ideve të reja liberale dhe revolucionare, duke promovuar shumë mendje të ndritura të Rilindjes Italiane, si Domeniko Mauro e Paskuale Skura.

Në këtë institucion u edukua dhe më pas dha mësim Jeronim De Rada, një rilindas dhe patriot i madh, i cili mes të tjerëve, pati nxënës edhe të riun Luigj Gurakuqi, atë që do të bëhej më pas njëri prej korifejve të mëdhenj të pavarësisë sonë kombëtare.

Ndërkohë që luftonin për bashkimin e atdheut të tyre të dytë, Italisë, arbëreshët filluan të mendonin sesi të mund të bënin të njëjtën gjë edhe me atdheun e tyre të origjinës, Shqipërinë.

Me në krye Jeronim De Radën, ata iu dedikuan gjuhës shqipe dhe mësimit të saj, ruajtjes dhe forcimit të trashëgimisë kulturore dhe të mendimit, si dhe nuk reshtën përpjekjet e tyre në luftën për pavarësinë e Shqipërisë.

Patriotët dhe intelektualët arbëresh kanë dhënë një kontribut të paçmuar në nivel politik dhe diplomatik për çështjen shqiptare dhe për shpalljen e pavarësisë.

Mbi të gjitha, ne u jemi mirënjohës pafundësisht arbëreshëve për kontributin më të çmuar që kanë dhënë për kombin tonë: përjetësimin e figurës së Gjergj Kastriot Skënderbeut ndër shekuj.

Kur u larguan nga atdheu i tyre, arbëreshët morën me vete në shpirt e në zemër të gjithë mishërimin e figurës së heroit tonë kombëtar, Gjergj Kastrioti Skënderbeu, të cilën po me aq dashuri e rikthyen gjatë periudhës së Rilindjes Shqiptare, si frymëzimin e bashkimit të të gjithë kombit tonë.

Skënderbeu na bashkon të gjithë ne shqiptarëve kudo në botë! Prandaj ne u jemi mirënjohje të pakufishme ndaj motrave dhe vëllezërve tanë arbëreshë që e ruajtën për shekuj këtë figurë të lavdishme dhe bëmat e tij.

Komuniteti arbëresh mbetet sot ruajtësi i vetëm i gjuhës që Skënderbeu dhe bashkëluftëtarët e tij patën folur gjashtëqind vjet më parë.

Ky është një thesar i madh për kombin tonë, për Italinë dhe për trashëgiminë europiane dhe botërore.

Ndërkohë, një falënderim të madh ia kemi Italisë dhe popullit italian, për mikpritjen, por mbi të gjitha për mbështetjen e pakushtëzuar që ju ka dhënë dhe vazhdon t’u japë arbëreshëve të Italisë, për ruajtjen e gjuhës, kulturës dhe traditave të tyre.

Është në interesin e dy popujve dhe vendeve tona të promovojmë këtë komunitet të vjetër dhe me vlera unikale, si pjesë e pandashme e trashëgimisë historike shqiptare, italiane dhe europiane.

Të dashur miq,

Shembja e diktaturës së egër komuniste në fillim të viteve 90-të provokoi një eksod tjetër masiv për shqiptarët. Dhjetëra mijëra qytetarë vërshuan me anije të mbingarkuara, në kërkim të lirisë, fatit dhe të një jete më të mirë në Italinë fqinje.

Shteti dhe populli mik italian hapi dyert për t’i mirëpritur, ashtu siç kishte bërë 5 shekuj më parë me arbëreshët tanë. Italia mbetet mikpritësi i njërit prej komuniteteve më të mëdha e më të mirëintegruara të emigrantëve shqiptarë jashtë atdheut.

Italia ka qenë pranë nesh në të gjitha momentet kyçe të historisë sonë.

Edhe sot, ne vazhdojmë t’i jemi mirënjohëse Italisë për mbështetjen e gjithanshme që na ka dhënë e vazhdon të na jep në rrugëtimin tonë drejt integrimit europian.

Italia është partner strategjik i Shqipërisë, me një kontribut të jashtëzakonshëm politik, ekonomik, arsimor dhe kulturor në të gjitha proceset demokratizuese, në konsolidimin e shtetit ligjor dhe në zhvillimin ekonomiko-social të vendit.

Arbëreshët dhe emigrantët shqiptarë të pas viteve 90-të kanë një kontribut të pamohueshëm edhe për vetë zhvillimin ekonomik dhe progresin e shoqërisë italiane.

Ne jemi krenarë kur dëgjojmë histori dhe modele suksesi të arbëreshëve dhe shqiptarëve të njohur në Itali, qofshin këto në jetën akademike, në botën e biznesit, apo në fushën e artit, kulturës dhe sportit.

Nga ana tjetër, nuk mund ta fshehim kënaqësinë që aktualisht janë mbi 25 mijë qytetarë italianë që kanë zgjedhur të studiojnë, të punojnë dhe të jetojnë në Shqipëri. Kjo ishte e paimagjinueshme 27 vite më parë!

Jemi të vetëdijshëm që komuniteti Arbëresh meriton më shumë vëmendje dhe vlerësim nga Shqipëria, prandaj jam këtu me Ministrin e Diasporës Majko, me deputetë të mazhorancës dhe opozitës, dhe do të jemi te të gjitha komunat arbëreshes.

Kemi nevojë që brezat e rinj të një gjaku, në dy anët e Adriatikut e të Jonit të njihen më shumë, të komunikojnë më tepër, të shkëmbejnë eksperienca dhe të ndajnë aspirata të përbashkëta si qytetarë europianë.

Do të bëjmë përpjekje maksimale jo vetëm në nivel qëndror shtetëror, por edhe në nivel rajonal dhe lokal për binjakëzimin e komunave arbëreshe me bashkitë tona, në realizimin e projekteve ekonomike, sociale, kulturore dhe artistike, ndaj kemi rënë dakord me Presidentin e Rajonit të Kalabrisë dje për marrëveshje shumëplanëshe mes Shqipërisë dhe Kalabrisë .

Po kështu jam i bindur se kjo vizitë e përbashkët me Presidentin Mattarella nuk shënon veçse një fillim të ri të angazhimit të përbashkët në emër të dy vendeve për ruajtjen e kësaj trashëgimie unike që ju përfaqësoni për të dy vendet tona dhe për Europën.

Të dashur motra dhe vëllezër Arbëreshë,

Shqipëria dhe shqiptarët do t’ju jenë mirënjohës për rolin tuaj të pazëvendësueshëm si faktor i identitetit tonë kombëtar.

Ju na ruajtët emrin si popull i vjetër e i lavdishëm: Arbër Arbëresh, Arbanë, Arbën e Albani janë fjalë që ekzistojnë prej jush.

Sepse ju jetuat me mitin e të parëve në shpirt dhe lavdinë e pavdekshme të Skënderbeut.

Prandaj ideologjia jonë kombëtare lindi së pari këtu tek ju.

Ndaj shqiptarët kudo që jetojnë sot e në të ardhmen nuk do të harrojnë se në momentet më kritike të përgjumjes së kombit tonë, nga këtu kumboi thirrja e De Radës, patriotit dhe rilindasit tonë të madh që zgjoi ëndrrën e fjetur.

Erdhi Dita e Arbrit!
Lavdi të përjetshme kombit tonë dhe Heroit Kombëtar Gjergj Kastriotit, Skënderbeut!
Rroftë miqësia vëllazërore italo-shqiptare!
Rrofshin arbëreshët!

Fjala e Presidentit të Republikës së Italisë, Sh.T.Z. Sergio Mattarella në veprimtarinë e përbashkët me Presidentin Meta në Kolegjin e “Shën Adrianit” të Shën Mitër Koronës të Kalabrisë, në kuadër të Vitit Mbarëkombëtar të Heroit tonë, Gjergj Kastriotit Skënderbeut:

Zoti Presidenti i Republikës së Shqipërisë, mik President Meta!

Përshëndetje Presidentit të Rajonit, Kryetarit të Bashkisë, dhe nëpërmjet tij bashkëqytetarëve të tij, Presidentit të Provincës, kryetarëve të bashkive të tjera të pranishëm që dëshmojnë sa e përhapur është prania arbëreshe në shtatë rajone të Italisë.

Një përshëndetje të veçantë delegacionit që shoqëron Presidentin Meta.

Do të doja të falënderoja shumë Prof. Altimari për prezantimin interesant dhe të plotë të fakteve historike dhe dy studentët për përshëndetjet dhe reflektimet e tyre.

Do të doja të falënderoja gjithashtu edhe korin e të rinjve, që kënduan me të njëjtën përfshirje himnin kombëtar shqiptar dhe himnin kombëtar italian dhe korin që më parë në oborr na ofroi dy këngë arbëreshe: e para ishte një këngë malli për Mëmëdhenë.

Të gjithëve një përshëndetje shumë dashamirëse, mirëdita, falem, mirëmëngjes!

Për mua është një kënaqësi të jem me ju sot – së bashku me Presidentin Ilir Meta – në Shën Mitër, njëra nga qendrat më aktive të kulturës arbëreshe në Itali. Një vend domethënës, në të cilin të gjithë – shqiptarë, italo-shqiptarë, italianë – mund të ndihemi me të vërtetë në shtëpi.

Pasardhësit e Arbërit, kanë rrënjë në një Vend të afërt, mik dhe aleat, përveç se për Italinë me të vërtetë një partner i rëndësishëm strategjik.

I dhashë mirëseardhjen në Itali Presidentit të Republikës së Shqipërisë në korrikun e kaluar, me rastin e vizitës së tij të parë zyrtare jashtë vendit, dhe iu bashkova me kënaqësi propozimit të tij për tu takuar sërish, në një kornizë që do të na lejonte të shprehnim, në mënyrë veçanërisht të qartë, lidhjet e thela historike dhe kulturore, përveç se politike dhe ekonomike, që bashkojnë Vendet tona dhe sidomos popujt tanë.

Në një kuadër të lashtë marrëdhëniesh të ndërsjella, afërsi dhe interesa të përbashkëta ndërmjet Shqipërisë dhe Italisë, arbëreshët përfaqësojnë njërin nga shembujt më autentik të raportit të vëllazërimit mes dy popujve tanë.

Shqiptarë për nga origjina dhe italianë prej më shumë se 500 vjetësh, kanë ruajtur me krenari traditat e lashta, ritet fetare, gjuhën e të parëve, duke dhënë, në të njëjtën kohë – me kurajë dhe nëpërmjet idealeve të tyre – një kontribut të rëndësishëm lindjes dhe bashkimit të Vendit tonë.

Kolegji italo-shqiptar i Shën Adrianit, që na pret sot, dëshmon mbi rëndësinë dhe kuptimin e këtij gërshetimi, mbi këtë përzierje të thellë e të frytshme.

Nën këto mure u formuan patriotë të flaktë, nxitës kurajoz të motove kalabreze të 1844 e të 1848, eksponentë të ndritur të Rilindjes italiane, e më tej të asaj shqiptare. Këtu studioi, ndër të tjerë, Jeronim De Rada, poet dhe themelues i L’Albanese d’Italia – e para gazetë ne gjuhën shqipe në botë, – që dha kontributin e saj në pavarësinë italiane dhe shqiptare si dhe një kontribut të jashtëzakonshëm studimeve të rrënjëve të popullit shqiptar.

Nga ky Kolegj janë edhe disa studentë, ardhur nga Quarto me trupat e Garibaldit, bashkë me “të mijtë” të cilët besnikë i qëndruan çështjes kombëtare dhe përkujtohen në lapidarin e mermertë të vendosur në hyrjen e këtij kompleksi sugjestionues.

Me origjinë arbëreshe ishin edhe Francesco Crispi dhe Antonio Gramsci, protagonistë të historisë së vendit tonë dhe të rrugëtimit drejt bashkimit kombëtar, të identitetit të tij.

Përfshirja e pasardhësve shqiptare në (Mëmëdheun e ri) krijoi një lidhje të ngushtë, të pandashme të ngjarjeve historikeve të dy vendeve tona. Një gërshetim që frymëzoi poetin Zef Serembe i cili shkruan “një luftëtar i madhërishëm me këmishë të kuqe barazohet me tonin Skënderbe). Heroi Kombëtar Shqiptar është quajtur shpesh dhe “Garibaldi i Shqipërisë”. Ngjashmëri që e bën këtë përkujtim edhe më kuptimplotë. Si Garibaldi për Italinë Skënderbeu nuk qe vetëm protagonist i bashkimit kombëtar, por me kalimin e kohës u kthye në simbol të krenarisë kombëtare. Një simbol në të cilin “populli i Shqiponjave” identifikohet, edhe jashtë kufijve shqiptare. Ai mbrojti pareshtur vlera dhe parime, të cilat ruajnë dhe sot një aktualitet të patundshëm: pranimi i diversitetit, respekti i identitetit të individit, si pikënisje për ndërtimin e një identiteti kombëtar që përcillet në breza dhe përfshin, duke vlerësuar specifikën e gjithkujt.

Prejardhja e tij nga prindër me prejardhje fetare të ndryshme, dhe eksperienca e tij prej një fëmijë i rritur si mysliman , dhe me pas konvertuar ne katolik, në krye të një ushtrie shumëetnike dhe disa fetare, diti të veshë interesin e përbashkët i cili përfshin dhe përmbledh përkatësi etnike dhe fetare.

Figura e tij na përcjell një mesazh të një rëndësie të veçante, jo vetëm për Shqipërinë, vend i disa kulturave dhe disa besimeve fetare, në të cilin sipas poetit Vaso Pasha e vetmja fe është shqiptaria, por edhe për Italinë, për Ballkanin dhe për të gjithë kontinentin europian.

Trashëgimia më autentike dhe aktuale që ky strateg i aftë dhe i ndjeshëm, diplomat dhe politikan na le pas është një model i formës së shtetit që bashkëlidh dhe di të respektoje diferencat. Një mesazh që na ndihmon të orientohemi dhe të veprojmë në një epokë në të cilën duket sikur shumëzohen dhe mbivendosin e mbivlerësojnë artificialisht tensionet, ashpërsimi i përplasjeve, evidentimi i diferencave, ngritja e kufijve ideologjike ndarëse, të cilat nënkuptojnë një përballje të përhershme me “tjetrin”.

Mesazhin e Skënderbeut, Arbëreshët ndër shekuj e kanë promovuar dhe përcjellë. Diaspora shqiptare, që me heroin kombëtar identifikoi fillin lidhës, me anë të të cilit vijoi të mbajë fort lidhjet me mëmëdheun, tej e më tej, duke vijuar ndërkohë integrimin në zona të ndryshme të Italisë.

Një përvojë që përbën dhe më jep kënaqësi të veçantë që ta rikujtoj – një shpalosje konkrete të parimit përmbajtur në nenin 6 të Kushtetutës tonë, dedikuar mbrojtjes së pakicave. Një parashikim që përfaqëson një çështje të rëndësisë të veçantë, lidhur ngushtë me unitetin dhe pandashmërinë e Republikës tonë, me njohjen dhe vlerësimin e kulturave të ndryshme kombëtare. Një parashikim që vendoset në bazat e pluralizmit, pikë kyçe e demokracisë dhe element i pandashëm i një sistemi që nuk synon asimilimin e diferencave, por njohja e tyre vlerësimi dhe respektimi i tyre si një detyrë.
Arbëreshët përbëjnë një histori integrimi dhe mikpritje që ka pasur sukses të plotë, një shembull se si njohja dhe respekti reciprok i kulturave sjell rritje për territoret dhe Shtetet ku jetojnë komunitetet e ndryshme. Ruajtja e origjinës së lashtë, ndikimi reciprok, përzierja harmonike e gjuhës, kulturës dhe traditave, kanë qenë për shekuj dhe janë ende “vlera e shtuar” e këtyre komuniteteve. Realitete që luajnë një funksion thelbësor lidhës midis dy “popujve përballë”, siç u referohemi shpesh shqiptarëve dhe italianëve.

Zoti President,
Autorite,
Të dashura bashkëqytetare dhe të dashur bashkëqytetarë!

Kësaj amalgame historik i është shtuar, duke e pasuruar dhe përforcuar, kontributi i shqiptarëve që, në kohë më të afërta, kanë zgjedhur të vijnë në Itali për studime ose punë. Një komunitet me rreth gjysmë milioni njerëz që kanë kërkuar dhe gjetur në këto vite mundësi për integrim. Këtë e dëshmojnë, ndër të tjera, 112 000 nxënësit shqiptarë në shkollat italiane, 10 000 studentët universitarë të angazhuar në universitetet tona dhe dhjetëra mijëra veprimtarive e sipërmarrësve, të ndërtuara nga qytetarë shqiptarë.

Italianët me origjinë shqiptare dhe shqiptarët e Italisë janë dy anët e një medalje të çmuar. Ajo përcjell kontributin e jashtëzakonshëm që gjatë 500 viteve të fundit ka ardhur nga Shqipëria për zhvillimin social, civil, kulturor dhe ekonomik të Italisë. Një kontribut që, në mënyrë reciproke, shfaqet edhe me anë të pranisë gjithnjë e më të rëndësishme italiane në “Tokën e Shqiponjave”, vend i mundësive të reja për qytetarët italianë që shkojnë atje në numër të madh.

Zoti President,

Trashëgimia e jashtëzakonshme që Skënderbeu ka lënë nuk duhet të humbet, sot po ndihmojmë ta ruajmë atë dhe kjo duhet të bëhet pikërisht nga gjeneratat e reja të vendeve tona. Në këtë drejtim, dëshiroj të përgëzoj Gjimnazin e Shën Mitrit për nismat e tij largpamëse, që kanë për qëllim nxitjen e shkëmbimeve të frytshëm midis nxënësve shqiptarë dhe italianë nëpërmjet udhëtimeve studimore dhe projekteve për alternancën shkollë-punë, të tillë si ai i kryer, disa javë më parë, në Shqipëri.

Vetëm nëse ushqehemi me rrënjët tona, duke shoqëruar këtë me respektin dhe hapjen ndaj atyre të të tjerëve, mund të vazhdojmë me vendosmëri dhe qetësi rrugën drejt së ardhmes.

Një e ardhme në të cilën – jam i bindur – Shqipëria do të jetë gjithashtu pjesë përbërëse e Bashkimit Europian, pas hyrjes në komunitetin euroatlantik. Ky është një qëllim, i rëndësishëm për të gjithë komunitetin, dhe që Italia mbështet me bindje dhe vendosmëri të mëdha.

Na bashkon, mbi të gjitha, vokacioni i përbashkët për të ndërtuar, së bashku me anëtarët e tjerë të familjes europiane, një kontinent të bashkuar, të integruar dhe paqësor.

Nëntor 2018 Presidenti Meta viziton Universitetin e Kalabrisë në Kozenca

Kozenca, Itali

Presidenti i Republikës, Sh.T.Z. Ilir Meta zhvilloi një vizitë në Universitetin e Kozencës në Kalabri ku u takua përzemërsisht me Rektorin Gino Mirocle Crisci, me studentë arbëreshë dhe shqiptarë, me pedagogë, si dhe me stafin akademik.

Pasi u njoh me një prezantim të detajuar të Universitetit kalabrez (UNIQAL) dhe me funksionimin, strukturën e mjediset e tij, Presidenti Meta vlerësoi rëndësinë e madhe të Universitetit për shkollimin e të rinjve italianë, arbëreshë dhe nga Shqipëria, sidomos kontributin për studimin e gjuhës shqipe, forcimin e marrëdhënieve me vendin tonë dhe shkëmbimin e përvojës së vyer akademike.

Presidenti i Republikës në fjalën e Tij, u shpreh:

“I nderuar prof. Gino Crisci, Rektor i Universitetit të Kalabrisë,
Të nderuar profesorë, akademikë, studiues, studentë,
Zonja dhe zotërinj,

Universiteti i Kalabrisë për vendin tim dhe për mua personalisht nuk është si çdo universitet tjetër.

Me këtë universitet është e lidhur fort tradita e promovimit të identitetit arbëresh, i cili është një identitet “sui-generis” (shqiptaro-italian) që bashkon e ndërlidh dy anët e Adriatikut.

Me këtë universitet lidhet historia e albanologjisë, historia e mendimit shqiptar, e gjuhës dhe e kulturës shqiptare.

Ne u jemi mirënjohës kolegjeve e seminareve italo-arbëreshe, që i paraprinë Rilindjes Kombëtare në Shqipëri, me idetë iluministe dhe me pasionin për arsimin dhe kulturën europiane, si frymëzim për jetën dhe veprën e shumë patriotëve dhe intelektualëve shqiptarë.

Nëse interesimi për gjuhët e vendeve të vogla e të palëvruara nis me enciklopedistin dhe filozofin gjerman Lajbnic, Italia e Jugut ka meritën historike si vendi i themelimit të së parës katedër të gjuhës shqipe në botë.

Pesë shekuj më parë në këto treva emigruan dhjetëra mijë, ndoshta dhe qindra mijë arbëreshë, që nuk e duruan sundimin e huaj dhe e lanë me dhimbje vendin e të parëve.

Italia e Jugut u bë atdhe i dytë jo vetëm për arbëreshët, por edhe për grekët e sllavët, për të gjithë ata që historia i njeh si levantinë.

Këtu bashkëjetuan gjuhë, besime, liturgji, tradita e kultura të burimeve të ndryshme. Dhe kjo tolerancë multikulturale është para së gjithash vlerë dhe meritë e shumicës, sepse pakica është ajo që ka nevojë të tolerohet ashtu si edhe në demokraci.

Mirënjohja jonë i drejtohet para së gjithash kësaj tolerance e bashkëjetese, pa të cilat nuk do të mund të imagjinohej kjo mbijetesë gjuhësore, kulturore e identitare e të gjitha grupimeve pakicë, para së gjithash e arbëreshëve.

40 vjet më parë, kur ishte në këto anë e në këto vise, shkrimtari ynë i madh Dritëro Agolli, pati thënë se: “Ju arbëreshët jeni bijtë dhe etërit tanë”. Kjo shprehje ka një domethënie të madhe. Duket si kundërthënie, por ka shumë mençuri dhe urtësi në thelbin e vet.

Ju jeni bijtë tanë, sepse jeni një degë e ndarë prej dheut të të parëve shekuj e shekuj të shkuar, ashtu siç shkruante Zef Serembe me vargjet e tij:

“Arbëria matanë detit na kujton,

Se ne të huaj jemi tek ky dhe”.

Por Dritëroi ka të drejtë edhe kur i quan arbëreshët “etërit tanë” sepse sa herë që duam të dimë si kanë qenë shqiptarët para se të bëheshin pjesë e një perandorie të huaj, që vinte nga Lindja aziatike, teokrate e ushtarake, ne i kthejmë sytë nga ju, nga arbëreshët.

Tek arbëreshët shohim ato vlera fisnikërie dhe identitare që na bëjnë krenarë edhe sot e kësaj ditë për prejardhjen dhe historinë tonë të lavdishme.

Mbijetesa juaj “në dhe të huaj”, siç thoshte Skiroi, është një meritë historike e kulturore e shpirtit të Arbërit. Është dhe mbijetesë e shpirtit të Arbërit andej, të shqiptarëve të sotëm.

Ju nuk e harruat epokën e ndritur të Gjergj Kastriotit, të Gjergjit të Madh, me të cilin jeni identifikuar, të Kastriotit tonë, të cilit sivjet i nderojmë 550-vjetorin e ndarjes nga jeta, me Vitin Mbarëkombëtar, që na ka bashkuar e lidhur edhe më shumë.

Arbëreshët mbajtën gjallë kujtimin e Skënderbeut dhe rrojtën prej nderit e lavdisë së tij.

Kur De Rada bëri thirrjen “Erdhi ditë e Arbërit”, Shqipëria dhe shqiptarët ishin ende në përgjumje.

“Arbëria e vjetër” ishte e robëruar, kurse në Itali zienin idetë e Rilindjes kombëtare. Poetët arbëreshë edhe Garibaldin e quanin “Skënderbe”:

“Këmishkuqi ynë me fletë / Skënderbeut tonë i ngjet”.

Këtu tek ju u ruajt gjuha dhe shkrimi. Ju ishit të parët që derguat misione për të rimëkëmbur gjendjen kishtare, historike e kulturore në Shqipërinë e vjetër.

I pari që guxoi t’i shkruante në shqip letra zyrtare Selisë së Shenjtë, ishte arbëreshi monsinjor Zef Skiro i parë. Prej arbëreshëve, prej De Radës, u themelua e para katedër e gjuhës shqipe në histori.

Prej arbëreshëve bota shqiptare u ribë pjesë e botës europiane dhe hyri në veprat e Hygoit, Delakruasë, Aleksandër Dymasê dhe shumë shkrimtarëve të tjerë.

Profesorët tanë të nderuar, akademikët Francesco Altimare dhe Matteo Mandala’, të cilët janë nderi juaj dhe nderi i kombit shqiptar, nuk janë lodhur së kontribuari për promovimin e lidhjeve historike e kulturore dhe urave të bashkëpunimit në dy anët e Adriatikut.

Sa herë që duam të gjurmojmë origjinën dhe trashëgiminë tonë europiane ne i kthehemi botës arbëreshe.

Nga bota arbëreshe kanë dalë emra të mëdhenj, që nga Lekë Matranga e Nikollë Keta deri tek De Rada, Gavril Dara, Zef Skiroi e Zef Serembe, Krispin e Terenc Toçi dhe shumë personalitete të tjera.

Shqipëria i ka gdhendur fort si gurë të çmuar këto personalite në memorien dhe identitetin e saj kombëtar.

Shqipëria ka qënë europiane dhe moderne shumë kohë para se të fitonte pavarësinë e saj.

Vitin e ardhshëm kemi 200-vjetorin e lindjes së Francesco Antonio Santorit. Ky është një rast për të evokuar së bashku për një epokë të re të iluminizmit kombëtar, siç ishte ajo e Rilindjes Arbëreshe.

Ne duhet të bëjmë shumë më tepër për ju. Këtu kam parasysh mbi të gjitha mbështetjen e nismës që trashëgimia arbëreshe, së bashku me bartësit e vet, të regjistrohet në UNESCO. Për fat të mirë edhe autoritetet italiane e duan dhe e çmojnë këtë nismë.

Angazhimin e demonstruam shumë qartë dje me Presidentin Mattarella, i cili ma konfirmoi këtë vullnet dhe dëshirë.

Dua të shpreh një falënderim të përzemërt për Presidentin Mattarella, i cili e pranoi menjëherë ftesën për të vizituar së bashku komunitetin arbëresh, që siç edhe theksoi është një faktor i rëndësishëm i unitetit midis dy vendeve tona.

Ne e konsiderojmë Universitetin e Kalabrisë edhe si një universitet tonin.

Me energjinë e tij të pashterrshme, me mençurinë dhe intelektin dhe dashurinë për dheun e Skëndërbeut, akademiku ynë dhe profesori juaj Francesco Altimari, në gjurmët e Mjeshtrit Francesco Solana – që e donte me zemër Shqipërinë – e ka fuqizuar shumë degën e albanistikës, e ka zgjeruar regjistrimin e kandidatëve duke pranuar studentë të rinj nga gjithë hapësira historike shqiptare, si dhe ka krijuar ekipe akademike të suksesshme, me programe e projekte ambicioze.

Studiuesit shqiptarë i konsiderojnë akademikët Francesco Altimari dhe Matteo Mandalà jo vetëm si modele të një rruge të re kërkimi shkencor, por dhe si shembëlltyra të bashkësive arbëreshe këtu e në Siçili.

Prandaj ne i adhurojmë ata dhe i çmojmë lart universitetet ku kontribuojnë, si asete të arta intelektuale të tyre.

Shpreh besimin se nga ky universitet do të dalin albanologë të rinj të suksesshëm, studiues të denjë të botës italo-shqiptare, të cilët do të japin një kontribut të jashtëzakonshëm jo vetëm për fuqizimin e miqësisë së përjetshme mes dy popujve tanë, por mbi të gjitha për progresin dhe të ardhmen europiane të shqiptarëve.

Ju faleminderit!”