Nga Illo Foto- New York-Studius/
Ndersa organizmi i gjalle , e rregullon vete ballancin ujor , ne toke ujet i neneshtrohet vetem forces se gravitacionit tokesor dhe atij te eneve komunikuse . Mbi bazen e ketyre dy ligjeve universale zhvillohet levizja e ujrav ne natyre . Me ane te veprave teknike dhe inxhinjerike te gjitha vlerat dhe fuqite e mineralit uje, vihen ne sherbim te jetes njerezore . Investimet , per crytezimin maximal te vlerave dhe fuqise se ujrave , quhen disiplinim i ujrave te nje treve te caktuar .
Investimet per disiplinimin e ujrave konsiderohen ngjarje te rendesishme historike . Disiplinimi i ujrave ne Ameriken e veriut vijoi disa dekada dhe quhet i perfunduar ne fillim te shekullit te 20 . Nen kete veper ujrat detyrohen te rrjedhin drejt lumenjve me te medhej te vendit. Mjeti lundrus hyn ne liqennin Michigan dhe brenda kontintetit , del ne Gjrin e Florides .
Jasht rrjedhjes se disiplinuar , forca ujore eshte shkatrrimtare . Populli kete fenomen e stigmatizon : Nuk behet shaka me ujin , zjarrin dhe qeverrine .
Keto dite , qe permbytjet ne zonen jugore te vendit mbaruan , po paraqes mendimet rreth tyre , sepse une kam ndjekur aktivisht, qysh nga viti 1960 e tehu , te tera permbytjet , qe kane ndodhur ne Ultesiren bregdetare shqiptare . Ne periudhen 1960 – 1990 , permbytjet i kam perjetuar si subjekt qe jam permbytur , te tera heret .
Permbytjet postmoniste i kam ndjekur me shume dhimbje , por ne rolin e spektatorit . Kur them me shume dhimbje , nuk dua ta paraqes veten me te ndergjegjshem , por kam mbi shpine permbytjet e 35 vjet jete , ne zonen e Ultesires shqiptare .
Ne kete shkrim , qe besoj te jete i fundit , per permbytjet , une do te tregoj se si i perballonim permbytjet ne dhe si jane zhvilluar permbytjet ne historine shekullore te Shtetit shqiptar . Gjat permbytjeve kam qene ne vijen e pare , per te mbrojtur gjene e gjalle , qe ne ish fermat perbenin nje nga pasurite me te medha te tyre dhe te vendit .
Fillimisht njohurite e mia per permbytjet , kane qene shume te cekta . Kur fillova pune ne ish fermen Levan , pervec dokumentave te shumta zyrtare , gjeta 3 programe te shkruara me kaligrafi , nga para ardhesi im , Latif Cela : Planin e zhvillimit te blegtorise bashke me ate te prodhimit , Progrmi i evakuimit te blegtorise ne rrast fatkeqesish natyrale dhe specifikisht , per prmbytjet, termetet , zjarret, rreshqitje toke, orteqet dhe programi i shtegetimit te dhenve . Njifja vetem planin e pare , per te dy te tjeret nuk e kisha idene , pse ishin dhe si do t’i zbatoja.
E kam thene shume here , se per gjera te pa qarta i drejtohesha Dr . Jakovit , qe kryente detyren e Kryespecjalistit ne ish fermen “Clirimi “ . Ai me dha njohurite e duhura , por me porositi , qe te bisedoja me te moshuarit , per te dy problemet , qe jane specifike , per sejcilen treve te zones se ulet . Konsulta me njerzit e moshur e bera praktike pune , dhe e zbatova , ne c’do ekonomi . Kam perballuar te tera permbytjet , ne ish fermat Levan , Hoxhare , Valare – Gjirokaster , ish fermen Lushnje ,si dhe ne gjithe fermat e veriut, kur punova ne Drejtorine e pergjithshme te fermave . Aktualisht , ndoshta jam i vetmi specjalist , qe kam perballuar me shume rraste permbytjesh ne Shqiperi .
Nga sa kam mesuar nga vendesit dhe nga pervoja ime ne teren , po paraqes pak epizote te permbytjeve , ne zonen e ulet . Pergjithesisht vendet ku shperthen lumi dihet nga banoret e moshuar,te cilet i riprodhojne te tera episodet , qe kane kaluar , ne perballje me kafshimin e lumit . Permbytjet perpara bonifikimit , qe eshte periudha perpara 1960 , ndodhnin cdo vit , por jo me te njejtin intesitet . Vitin e pare te largimit te ujrave kenetore , permbytjet ishin te furishme , sepse u krijua nje boshllek , qe e thithte ujin e lumit , edhe kur nuk kishte fryrje te madha . Permbytjet u shtuan dhe u bene me agresive. Eshte koha , kur shteti mori masen e ndertimit te pendave te fuqishme . Pendat u ndertuan, ne vijen ku lumi thyente tradicionalisht .
U frenuan shume lumenjte dhe per nje kohe po thuaj, u eliminuan vershimet e cmendura . Ne fillim te viteve 60 ndodhi permbytje masive , ne te tere zonen bregdetare . Ndertimi i digave te hidrocentraleve i frenoi disi vershimet e Drinit , por ne juge vijonte e njejta histori . Zona , qe eshte permbytur me shume ne Shqiperi eshte Lezhe – Shkoder ; zona e Cermave ne Lushnje dhe Boshtova , ne anen tjeter e lumit .Permbytjet e tjera jane episodike .
Shkumbini thyente vazhdimisht tek Ura e Rrogozhines . Cermanaket ishin familjarizuar me kete fenomen dhe shqetsoheshin , me teper kur nuk kishte permbytje ne dimer , sepse kur ndodhin ne prandvere shkaterronin krejt te mbjellat. Lumi pleheronte edhe tokat . Cermanaket bene shtepi 2 katshe . Gjene e gjalle e evakuonin ne koder , qe quhet Zhame . Rralle mund te ndothte , qe dikush te ndertonte shtepi te re , jasht vijes kufizuse tradicionale . Largimi nga venbanimi i babait , konsiderohet nje nga llojet e tradhetise . Ndoshta lidhet me besimin fetar .
Kryefamiljari largohej i fundit , nga banesa , po qe se ujet delte ne katin e dyte. Eshte momenti qe njeriu laget nga ujet e lumit dhe zgjohet i llahtarisur , per te nisur rrugen , qe nuk duket me . Ketu e ka origjinen aforizmi “ Kur te bie prapanica ne uje “ . Ne rrastin e nje emergjence te tille , nje cermanak nuk mundi te merrte rruge dhe hipi ne nje peme , me gjithe disa orendi dhe ushqime . Aty ndenji tre dite , deri sa u duk rruga . Keto i perkasin nje te kaluare te larget . Vdekjet , mbytjet e bagetive , demtimi i te mbjellave dhe orendive ishin ne kuotat me te larta . Varferia percaktohej nga niveli i permbytjes se radhes .
Pas ndertimit te digave , perfundoi bonifikimi hidraulik i fushes . Bonifikim hidraulik nenkupton , largimin ujit nga siperfaqja , por ne te tere thellesine e tokes kapilaret jane te mufatur . Ujrat freatike afrojne deri ne siperfaqe . Ne keto kushte , toka nuk vjen shpejt , per plugim . Shtrati i fares nuk favorizon mbirjen dhe zhvillimin bimor .
Kete problem e ngrinin specjaliste te ekonomive te asaj kohe , qe shquheshin per erudicion , por dhe drejtus te ekonomive bujqesore , qe kishin punuar me Fullcin . Keta ishin : Ali Ypi , Zyber Juka, Faik Barajaktari , Sami Hysi , Refat Toptani , Hysen Cobani , Dule Carcani , Ilo Prifti , Mentor Permeti , Mihal Daljani, Minella Xinxo , Irakli Leka , Kastriot Panariti , Petrit Kripa,Mihallaq Qirjako , Spiro Gushi , Demlush Thaci , Sule Gallai , Dhimo Liko, Profesoret e Institutit bujqesor , shkencetaret e insticjoneve te bujqesie .
Qeverria e kohes nuk bindej , se bonifikimi nuk po i sherbente teresisht prodhimit , qe kerkohej . Qeverria thoshte: Bonifikimi perfundoi , sipas projektit , kerkohet shlyerja e investimeve . U planifikuan rendimente te pa arritshme . Kontradikta teknike ishte e thelle , dhe ne opinion dukej se Qeverria kishte te drejte. Specjalistet dhe shkencetaret e mirnjohur nuk reshten , deri s u realizua bonifikimi bujqesor , i cili prepusopuzon ngritjen dhe uljen e ujrave freatike , sic e kerkojne interesat e plugimi te tokes dhe ato te zhvillimit bimor .
Per te arritur te bonifikimi bujqesor , u rishikua projekti , duke bere thellime te reja te kanaleve dhe ndertimi i hidrovoreve , qe kushtonin shume . Bonifikimi bujqesor vijoi gati 10 vjet , deri ne fillimt e viteve 70 te shekulli te kaluar . Ne ndryshim nga bonifikimi hidraulik , ky i fundit u krye me mjete te mekanizuara. Me kete operacion te kushtushem , tokat e ish kenetes u transformuan ne toka bujqesore te nivelit te larte . U rriten rendimentet , ne menyre progressive dhe se bashku me ujitjen , Ultesira bregdetare shqiptare , klasifikohej nje masiv bujqesor , qe konkuronte ne Europe , deri sa arriti te merrte , 48 kv/ Ha grur , 100 Kv / ha miser , 500 Kv / ha panxhar , 4000 litra qumusht per lope etj .
Efektin me te madh bonifikimi bujqesor e pati ne kufizimin drastik te efektit te permbytjeve . Se bashku me masat per pyllezime dhe luftes kunder errozionit , masat pr evitimin e permbytjeve ishin plotesuar . Toka bujqesore ishte e sigurte , lumejte leviznin brenda shtratit . Nuk kishte asgje c’ti shtoje masave per mirmbajtjen e tokes bujqesore . Ishte nje investim , qe vijoi mbi 30 vite ,per te dy fazat . Kushtoi shume vuajtje , djerse , gjak dhe pa diskutim vlera te medha monetare . Bonifikimi , mund te quhet nje veper monumentale , qe u krye kryesisht me punen e pa paguar dhe diskriminuse te te burgosrve politike te kohes . Pati shume te sakatosur dhe te vdekur . E meritojne , shtresa e te perndjekurve nje memeorial te larte , diku ne Terbuf dhe ne Maliq .
Edhe pas perfundimit te bonifikimit bujqesor kishte permbytje , por me intensitet shume me te ulet , por c’do 2-3 vjet kishte nje permbytje . Atbote nuk ekzistonte struktura e emergjencave civile . Strukturat e pushtetit shteteror nuk merreshin konkretisht me permbytjet . Behej nje lajmerim dhe pergjithcka pergjigjej ekonomija . Nuk merrej as fuqia puntore me kete problem , me perjashtim te njerzve, qe merreshin me ndonje kullim te prapambetur dhe punonjesve te blegtorise .
Ne pese vitet e fundit kane ndodhur permbytje katastofike ne veri dhe ne juge te vendit . Permbytjet kane krijuar stinen e tyre te peste . Shtetaret e tranzicionit kane problem me pa aftesine drejtuse . Keta i falen grekut , pjesen me te rendesishme te detit dhe i falen detit , pjesen me te rendesishme te tokes . Shqiptari nuk ka pse ta fali kete tradheti !
I gjithe vendi ka perjetuar dite ferri dhe deme te pa llogaritshm ne pasuri dhe gjene e gjalle . Ne keto kushte solla ne vemendje permbytjet , qe une kam kaluar ne jeten time professionale , ne fushat e Ultesires se vendit . Ne 35 vite te veprimtarise profesionale kam perjetuar 9 permbytje te ish ekonomive bujqesore, ku kam punuar . Gjat evitimeve te permbytjeve te kaluara , nuk mbaj mend te jete demtuar as nje koke bagetie e cfardo lloi . Bagetite , qe eventualisht mund te permbyteshin beheshin ngarkim personal . Zona e permbytur kishte pamjen e nje shtepije funerale . Nuk degjoheshin zhurma, vec asaj te ujit , ne se leviste . Kjo qetesi varri kushtezohej per faktin se duhesh te degjoheshin sinjalet , qe mund te jepeshin per rreziqe te shtuara. Qetesia presupozon ngushllim dhe solemnitet : Njerzit presin te shofin perpara syve , mynxyra ! Personalitete te Partise dhe Qeverrise , kurre nuk kishin vizituar zonat e permbytjeve, kur ishte ujet pa terhequr . Aty dukej vetem ndonje gazetar , por jo gjithnje . Vizitat beheshin fill pas lirimit te zones.
Jeten profesionale , nuk e kam jetuar vetem si specialist , por dhe si gazetar dhe autor librash bujqesore . Ky status me jep te drejten , jo vetem te gjykoj mbi permbytjet e viteve te fundit , por dhe te kritikoj ate pjese , qe nuk ka funksionuar normalisht , ne evitimin e pasojave. Ne krye te heres , duhet te pohoj me pergjegjesi , qe 9 permbytjet e perjetuara nga une , nuk krahasohen as me gjysmen e permbytjeve te ketyre 5 viteve . Shtetit te ketyre 25 viteve i ka rene prapanica ne uje !
I mbaj mend me hollesi te 9 permbytjet , sikur te kene ndodhur sot . Nuk di ta pershkruaj tmerrin. E kane parafytyruar ne format e perbindshit , nje prej tyre eshte situata e permbytjeve. Per te sjelle ate pervoje te hidhur , po pershkruaj permbytjet ne Bushat – Shkoder dhe Hoxhare – Fier , qe ka ndodhur, ne mesin e viteve 80 te shekullit te kaluar . Jam i sigurte , qe do kete lexus , qe kete pervoje nuk do ta pranojne , sepse eshte pervoje e fituar ne diktature . Ju sqaroj se ne Diktature , punojne dhe mendojne te shtypurit . Diktatori dhe besniket e tij te afert nuk mendojne , por vetem sundojne . Pjesen e trurit , qe mendon dhe ndien , diktatoret e kane te atrofizuar.
Une isha nje nga specjalistet e blegtorise ne Drejtorine e pergjithshme te fermave, ne vitet 80 te shekullit te kaluar . Ish Zv. Ministri Stavri Rista , me jep detyren , per t’u nisur ne Bushat , sepse Drini ka dhene shenja , per te care argjinaturen . Ujrat perparojne ne brendi te fermes . Ruaj gjkftoftesine , me porositi Stavri . Mbeshtetu te njerzit me pervoje dhe i ke te tera kopetencat , per te mobilizuar te tera ndermarrjet ne sistem te bujqesise, ne Shkoder dhe Lezhe , po te jete nevoja . Bashkepuno me Pushtetin lokal .Dy here ne dite , do njoftosh situaten te Drejtori yt , nga telefoni i Drejtorit te fermes , ose nga posta . Do te kthehesh , kur te bien ujrat , qe rrezikojne banoret dhe blegtorine . Raportin e hollesishem , me shkrim do tja paraqesesh Drejtorit tend ; aty do te perfshihet dhe vlera e demtuar , firmosur nga autoriteti i rrethit , qe eshte autorizuar . Vetura , qe te pret jashte , kur te arrish ne Bushat , te kthehet ne Tirane .
Ne Bushat gjithcka ishte ne alarm . ujrat kishin permbytur krejt fushen dhe po perparonin me shpejtesi , drejt qendres se banuar , me emrin , Rranxat . Situata dukej , qe kur hyje ne kufirin e Bushatit . Ishte e tmerrsme , perpara nesh ishte nje det i ri pa emer . Shoferat e Ministrise ishin njerez serioze dhe te vjeter ne detyre . Shoferi me tha se rreziku eshte ende larg , deri sa nuk ka uje , ne rrugen e Rranzave . Takova drejtorin e fermes Bushat , per te cilin kam shkruar ne librat e mi . Ishte nje agronom nga Malesia , relativisht i ri , por i zgjuar , i pjekur, shume energjik dhe njeri me llogjiken si dare. Me raportoi , per gjendjen , por nuk hezitoi te me thote se fusha eshte permbytur totalisht dhe siperfaqja e mbjelle me grur , eshte e pa reabilitushme. Kane shpres reabilitimi , gjysmat e parcellave te mjelle me jonxhe , ndersa terfilin do ta rimbjellim te gjithe ne pranvere . Simbas llogarive , investimet 9 mujore te mbjelljeve , ishin fshire nga defteri .
Ditet e tjera , natyrisht dhe netet , ndiqnim , te tere bashke dinamiken e levizjes se ujrave . Kishte shenja , ku duhet te vendosnim , per evakuimin e kafsheve , qe ne Bushat ishin lokalizuar ne nje komleks me 500 lope qumeshti dhe ne nje kompleks derrash , me 500 dosa prodhimi . Ne shtabin e emergjenes te ndermarrjes patem vendosur , qe perpara te dy komplekseve blegtorale dhe oficines , te krijonim barriera me plisa dheu dhe thase rere . Kjo pune behej dite- nate, me turne .
Ujet arriti te vinte ne barrjerat e reres . Evakuam nje stalle me gica te vegjel , brenda komleksit , nepermjet adoptimeve . Ne oficinen e ndermarries hyri nje shtrese uji , deri 10 cm, pavaresisht nje argjinature , qe adoptuam me plisa . Ujet nga territori i banuar , ku llogarit dhe ate te kafsheve , filloi te terhiqet pas dites se 4 . Une prita dhe dy dite , deri sa ujet arriti ne Rranxat . U ktheva ne Tirane dhe mbajta lidhje telefonike , per shume kohe , me fermen Bushat . Demi ishte kolosal , por vetem ne fushe .
E njejta gje u paraqit dy vite me von , ne Hoxhare te Fierit . I njejti ritual i thirrjes nga Zevendes Ministri . Drejtusit e fermes , punet i dinin shume me mire se une , por prisnin vetem te ndanin pergjegjesite me mua . I degjova dhe e ndjeva veten shume inferorior , per punet , qe na prisnin te terve bashke . Vazhduam te rritim bankinen perballe komleksit te vicave dhe ne menyre urgjente nisem per ne kombinat te mishit rreth 600 vica , pavaresisht se nuk kishin arritur peshen , por lehtesuam tufen nga shpenzimet dhe mundesite , per te evakuar lehtesisht , po te ishte nevoja . Ujet depertoi ne stallat e vicave , por e evituam evakuimin , me levizje te brendshme . Renia e ujrave filloi nga dita e 7 , ndersa fusha mbeti 20 dite nen uje . Permbytjen e evituan vendesit , pa shume zhurme dhe eufori por me sigurine dhe dinamizmin , qe te jep puna dhe devotshmeria , per te arritur ate , qe projekon .
I kam ndjekur me shume perpikmeri permbytjet e 5 viteve te fundit , por duke qendruar perballe ekranit te komjutrit . Mendoj se organizmi i krijuar , per emergjencat civile , eshte gjetja me e pershtateshme dhe me kopetente , per t’u bere balle situatave te veshtira . Thatesira , eshte e kunderta e permbytjeve , por nje lloj e demshme . Ultesira jane bregdetare , ndaj te dy ketyre dukurive eshte me e ndjeshme se c’do fushe ne Europe , vec Hollandes .
Kjo vecori e Ultesires lipset te na rrisi vigjilencen dhe pergjegjshmerine , per ta ruajtur dhe selitur kete pasuri kolosale te vendit . Nevoitet tjeter impenjim , ne kuadrin mendor , fizik dhe financiar, por jasht permbytjeve , ne kohe te thate . Permbytja e diteve te fundit , u analizua gjeresisht nga medjat , politika dhe shkenca . Te tere ishin te mendimit se “natyra na denoi ashper , per mangesite tona ndaj mjedisit natyror .” Kjo eshte arsyeja , qe permbytjet , behen gjithnje me agresive . Konkluzioni i medjave , per permbytjet eshte shume llogjik dhe kritike e baraspeshuar .
Nuk me la shije te mire nje shprehje e Ministrit Panariti , i cili theksoi se kete vit pastruam me shume kanale , prandaj efekti permbytjeve u kufizua . Ministri si dhe c’do specjalist, e dine fare mire , qe nuk ka bonifikim dhe kullim te pjeseshem, qe matet me disa kanale , por ka bonifikim bujqesor integral , ndryshe kullimi nuk realizohet . Une do t’i drejtoj disa pyetje Ministrit . Sa kohe do te presi fshataresia fushore , qe ujrat te disiplinohen nga Shteti ? Ju dhe paraardhesit e tu , i quani permbytjet fatkeqesi natyrore . A mund te kete fatkeqesi te pervitshme , qe vijon nje cerekshekulli ? Juve ju quan bota Minister bujqesie , por bujqesia zhvillohet ne toke edhe bimet e ujit kane kufizimet e tyre . Merrni mundimin dhe sqaroni shqiptaret , kur do te kufizohen keto kastrofa , qe nuk jene teresisht natyrore .
Nuk ka nevoje te behet shume zhurme ditet e permbytjeve. Ne ditet e permbytjeve duhet te degjoihet vetem zeri i Shemsi Precit .Respektohen te njejtat ligje si ne mbytjen e vaporreve . Te tjeret duhet t’i kerkojne atij edhe per evitimin e situatave tragjike edhe njoftimet zyrtare , per situaten . Keto pese vjet , kam vene re se te gjithe pushtetare , deputete, gazetare , politikane , zbresin ne zone ,pa sherbim te percaktuar ,thjesht per sehir . Po ju drejtoj nje pyetje te gjithe ketyre njerzve te shkolluar : C’fare ndreqet ne zonen e permbytur , kuja i sherbyet , a e justifikuat karburantin , qe dogji makina tuaj lluksoze ?
Shumica e vizitavet ne zone i konsideroj shetitje aerobike , per te realizuar tretjen e ushqimeve vitaminoze , qe konsumoje kuriozet dhe qe i kane prodhuar varfanjaket e permbytur . Shume me te hidhura ndihen shprejhet opozitare : Pse nuk mblidhet qeverria ne zone , Pse kryeministri nuk duket ne biseda me banoret ? Ka pasur dhe kerkesa me skandaloze : Pse nuk kini ndertuar konvikte dhe hotele per te evakuarit , pse nuk keni rezerva me bar per delet ? Nje nder cudite ishte qesendia ndaj njerzve , qe hane e pine, ne zone. Nuk di c’mund te nenkuptoi kjo qesendi , qe eshte totalisht e turpshme .
Shteti i tranzicionit , ka nje pergjegjesi te madhe mbi supe , qe nuk mund te shlyhet nga memoria kombetare . Pjesen me te mire te detit ja fali grekut dhe pjesen me te mire te tokes ja fali detit . Keto krime nuk shpjegohen shjesht me dilentatizem qeverrises .
Ne nje moment pashe disa djem , qe i quaj pa dyshim rrugace , qe kishin rrethuar deputeten Doda dhe zgerdhiheshin me dy gishshtat lart , gjoja protestonin. Kundra kujt protestonin dhe perse ? Rrugacet emajmur , te ardhur nga qyteti, dekurajonin fatkeqet e permbytjeve . Ne kete loje deshen te fusnin dhe Deputeten e nderuar . Kurrsesi nuk i besoj disa lajme se ata i kishte sjelle deputetja. Besoj se ata ju bashkengjiten vetures se Deputetes , qu udhetonte per arsye sherbimi . Keshtu dua te besoj . Veprimet rrugacore te ketyre te rinjve , duhet te ekspozohen ne shkolla dhe kudo ne komunitet , per te kuptur rinia e sotme , se prona nuk mund te percmohet ne kete fare feje , sic bene keta birbo , qe vala , rrastesisht i ka nxjerre mbi uje .
Ne konkluzion te ketyre dukurive te permbytjeve , dua te nenvizoj se Qeverria, Ministri dhe pushtetaret vendore , per permbytjet duhet te punojne 11 muaj te vitit, simbas specifikave te detyrave . Muajin e 12 zonen tja lene Sherif Precit, i cili do te kete gjithnje e me pak pune .
Sot , quhet e mbyllur permbytja e radhes- Shkurt 2015 . Fusha po merr pamjen natyrale , por kjo gjendje eshte provizore . Ultesira bregdetare shqiptare , kjo bukueoshe e fjetur , eshte gjithnje e kercenuar.Eshte pjesa me vitale e vendit, sepse nga Bistrica , deri ne Bune, jetojne 70 % e gjithe shqiptarve. Aktualisht shteti nuk ka kontroll mbi ujrat siperfaqesore te kesaj fushe . Ne dimer permbytet , ne vere zhuritet.Kjo gjendje ka 25 vite , qe perseritet . Sa do te vijoi ende te jete keshtu , as fushe as kenete ?
Medjat e kane analizuar gjeresisht dhe me shume pergjegjesi,kete problem kombetar.Drejtesia eshte e vonuar , per venien perpara ligjit te shkaketarve te anarshise bujqesore- mjedisore te vendit , qe eshte shkaku i varferise te pa justifikuar te shtreses fshatare.
NY – Shkurt 2015
Archives for February 2015
ANTITERRORIZEM-Presidenti Obama: Nuk jemi në luftë me Islamin
Takimi i nivelit të lartë kundër ekstremizmit, Obama: Jemi në luftë me ata që përdhosin Islamin/
Presidenti Barack Obama foli në një takim të nivelit të lartë për luftën kundër ekstremizmit të dhunshëm, që po mbahet në Shtëpinë e Bardhë.
Presidenti amerikan Barack Obama, tha se Shtetet e Bashkuara nuk janë në luftë me islamin. Udhëheqësi amerikan tha në një takim në Shtëpinë e Bardhë për luftën kundër ekstremizmit të dhunshëm, se ai dëshiron të hedhë poshtë besimin se amerikanët dhe perëndimorët në përgjithësi janë në kundërshtim me myslimanët. Ai tha se ky rrëfim ndihmon ekstremistët të radikalizojnë dhe të rekrutojnë të rinj amerikanë dhe të tjerë.
Deri tash, Shtetet e Bashkuara ishin përqendruar në luftën ushtarake kundër militantëve islamik. Tani president Obama tha se është koha për të trajtuar aspektin ideologjik dhe shkaqet që ndikojnë tek të rinjtë që të jenë të rrezikuar nga radikalizimi.
Pasi u kritikua për mos përmendjen e fjalës “islamik” kur u referohej ekstremistëve, ai bëri thirrje për përballje të drejtpërdrejtë dhe të ndershme me kërcënimet.
“Ne nuk jemi në luftë me Islamin”, tha ai.
Amerikanët janë tmerruar nga pamjet e mizorive të kryera nga ekstremistët e Shtetit Islamik, disa nga të cilët janë rekrutuar në mesin e komuniteteve të emigrantëve mysliman në qytete si Minneapolis, që është strehë e emigrantëve kryesisht nga Somalia.
Komunitetet e tilla të pakënaqura për shkak të diskriminimit, varfërisë, mungesës së arsimimit dhe korrupsionit, e bëjnë më të lehtë për terroristët që të përfitojnë nga të rinjtë, kryesisht nëpërmjet rrjeteve sociale.
Presidenti Obama, mblodhi udhëheqës fetar, policor e të tjerë në takimin në Shtëpinë e Bardhë, për të trajtuar shkaqet e radikalizimit.
“Nëse do të trajtojmë sfidat e përpjekjeve të tyre për të rekrutuar të rinjtë, nëse ngrisim zërin e tolerancës dhe pluralizmit në komunitetin mysliman, atëherë do të bëjmë që puna e tyre të bëhet më e vështirë për të shpërndarë rrëfimin që ekziston në shumë bashkësi myslimane se perëndimi është në armiqësi me Islamin”, tha presidenti Obama.
Qëllimi është që të hartohen programe që do të ndryshojnë perceptimin në rrugë. Në St, Paul të Minneapolisit, programe sprovuese janë duke u zbatuar me ndihmën e udhëheqësve të moderuar mysliman, përfshirë edhe disa që janë pjesëmarrës në takim.
“Ne besojmë në të drejtën e të gjithë njerëzve që të jetojnë në paqe e siguri. Imamët mysliman kanë dënuar dhe vazhdojnë të dënojnë këdo që përpiqet të shfrytëzojë besimin islam për të mbështetur terrorizimin”, tha Abdisalam Adam, imam i Minneapolisit.
Pas debateve të tilla, çështja është nëse programet qeveritare do të arrijnë të orientojnë të rinjtë drejt atyre që përfaqësojnë pikëpamje të moderuara islame dhe të ndihmojnë që t’u bëjnë ballë joshjeve të ekstremistëve.
***
Gjatë një fjalimi dje para një grupi të komuniteteve dhe udhëheqësve fetarë, Presidenti Obama u bëri thirrje atyre që ndihmojnë në luftën kundër “premtimeve të rreme të ekstremizmit” dhe hodhi poshtë idenë se grupet “terroriste” përfaqësojnë Islamin.
Administrata e Presidentit Obama ka qenë e kujdesshëm duke mos e vënë fokusin e takimit të kësaj jave vetëm tek ekstremizmin islamik, por në të gjitha format e ekstremizmit.
“Ata përpiqen të portretizojnë veten si udhëheqës fetarë, luftëtarë të shenjtë”, tha dje në Shtëpinë e Bardhë, Presidenti Obama. “Ata nuk janë udhëheqës fetarë, ata janë terroristë. Ne nuk jemi në luftë me Islamin. Ne jemi në luftë me njerëzit që kanë shtrembëruar Islamin”.
Ai gjithashtu u bëri thirrje të drejtpërdrejtë udhëheqësve të njohur myslimanëve që të distancohen nga ideologjitë brutale.
Cfare zbulon Ukraina
Nga Zeno Jahaj/
Në një përpjekje të minutës së fundit për të evituar Luftën e Dytë Botërore, Kryeministri i atëhershëm anglez Çamberlein propozoi një konferencë të katër fuqive në Mynih për të diskutuar e pranuar një marrëveshje sipas një plani të “propozuar” nga Musolini për të ardhmen e zonave të diskutueshme, siç ishin, midis të tjerash, edhe Sudetet Çeke të pretenduara nga Hitleri. Kur anglezi u kthye në Londër, i kumtoi opinionit publik britanik se kishte arritur “një paqe me nder,” gjë që u sfidua menjëherë nga pasardhësi i tij Çërçill: “Ju patët shansin të përzgjidhni midis luftës dhe turpërimit. Ju zgjodhët turpërimin, por do të keni luftë.”
Tashmë rolet janë përmbysur: Gjermania, e cila atëherë duhet të menaxhohej, sot duhet të menaxhojë. Gjermania e atëhershme ishte një fuqi në rritje dhe arti i parandalimit të luftërave qëndron pikërisht në menaxhimin e fuqive në rritje. Në të kundërtën, sot duhet të menaxhohet Rusia, por jo se është fuqi në rritje. Përkundrazi, thjeshtë sepse është një fuqi në rënie.
Vite më parë Presidenti i sotëm rus do të konkludonte se shpërbërja e ish BRSS ishte “katastrofa më e madhe gjeostrategjike e shekullit të njëzetë.” Ndërhyrja ushtarake ruse për të bërë zap Gjeorgjinë tregoi se ky nuk ishte një konkluzion akademik, por një platformë veprimi për të sjellë botën në modelin dypolar apo shumëpolar. Në kulmin e zhvillimeve në dhe për Ukrainën ai e shpalli akoma më hapur: “Ka një përpjekje për të përmbysur rendin egzistues botëror…” dhe se ky rend botëror “kurrë nuk do t’i përshtatet Rusisë.”
Natyrisht Rusia është një fuqi dhe kjo lidhet me sipërfaqen e paanë, popullsinë relativisht të madhe, armët bërthamore dhe gazin. Ndaj sipërfaqes dhe popullsisë ruse dështoi Bonaparti, dështoi edhe Hitleri – dy fuqi të mëdha të atyre kohëve. Veçse do thënë: në luftëra konvencionale, ashtu siç do thënë se në botën e sotme nuk është më në fuqi rregulli i sipërfaqes apo i popullsisë si rregull fuqie. Prandaj zor se do të kemi këtu e tutje një luftë botërore apo edhe rajonale ku mizëritë njerëzore të ushtrive të zvarriten e kacafyten për të pushtuar hapësira tokësore e detare.
Fuqia ruse është arma bërthamore. Por fuqi do të thotë që të jesh në gjëndje të neutralizosh fuqinë e një tjetri – një mision që fuqia bërthamore nuk e njeh, sepse i shuan të gjithë. Pastaj, si çdo armë, edhe arma bërthamore e ka një kundërarmë. Ndërkohë, armën bërthamore e zotërojnë të paktën dhjetë shtete. Dhe më në fund, armën bërthamore mund ta përftojnë apo ta prodhojnë edhe persona e grupe terroriste. Por kjo nuk do të thotë se për këtë arsye, të gjithë këta këta duhet të përbëjnë klubin e të pyeturve për rendin e ri botëror.
Fuqia ruse është gazi rus. Por edhe kjo fuqi është me një efekt të dyanshëm: aq sa Rusia e mban atë si mjet presioni duke mos e shitur, po aq presion e nevojë ka edhe vetë për ta shitur. Siç dihet, sektori rus i energjisë përllogaritet të mbulojë afro dy të tretat e eksporteve dhe përbën rreth 30 përqind të GDP-së apo pothuajse gjysmën e të ardhurave të buxhetit federal.
Politika ruse e ka mbështetur kërcënimin pikërisht mbi faktorët e mësipërm të fuqisë. Po a janë të mjaftueshëm? Dihet se ka një marrëdhënie midis fuqisë dhe kërcënimit. Kërcënimi “pi ujë” vetëm kur mbështetet nga një fuqi proporcionale. Për më tepër që në kontekstin e rendit botëror të aspiruar nga Putini, kërcënimi duhet të jetë në koncert të paktën me një fuqi tjetër të botës. Kina do mund të ishte një fuqi e tillë, prandaj Rusia u kujdes aq shumë për të lidhur me Kinën një marrëveshje 30 vjeçare miliarda dollarëshe për furnizimin me gaz. Gjithsesi, zor se Pekini do të bëhej pjesë e një koncerti me Moskën. Nuk mund të harrohen mosbesimi dhe armiqësia historike midis Kinës e Rusisë. Në një reagim ndaj “referendumeve” të mbajtura kohë më parë në dy rajonet e Ukrainës Lindore, zëdhënësi i Ministrisë së Jashtme të Kinës, deklaroi qartazi se “Kina respekton sovranitetin dhe tërësinë territoriale të Ukrainës”.
Presidenti rus e ka “hapur lojën” duke akuzuar Perëndimin për “komplot ndaj Rusisë.” Në botën e komuniste të shekullit të kaluar shpikeshin patjetër komplote për të justifikuar dështimet që natyrshëm sillte ai rend social e ekonomik. “Komplot perëndimor” u quajtën revoltat e atëhershme në Hungari, Çekosllovaki e Poloni. Por çuditërisht kohët treguan se as Hungarinë, as Çekosllovakinë dhe as Poloninë nuk i tërhoqi askush me zor apo në mënyrë komplotuese të përzgjidhnin modelin perëndimor të zhvillimit. Ashtu si carët e dikurshëm të Perandorisë Ruse, as udhëheqësit e sotëm rusë nuk do të mund t’i ndalojnë as rusët, të cilët, me vullnetin e tyre të lirë priren të përzgjedhin shkollat perëndimore për të shkolluar fëmiijët, të përzgjedhin bankat perëndimore për të vendosur kursimet dhe vendet perëndimore për të emigruar.
Propaganda ruse thotë se lufta në Ukrainë bëhet për sigurinë e popullsisë ruse në këtë vend. Natyrisht që interesi dhe interesimi për popullsinë ruse në Ukrainë është një e drejtë legjitime ruse, por kjo nuk i jep askujt të drejtën të përmbysë rendin e pranuar ndërkombëtar. Precedenti i Kosovës (që e ka aq shumë për zemër ta përmendë Presidenti rus) nuk është në të njëjtin plan të së drejtës ndërkombëtare me të ashtuquajturën Republikë e Donetsk-Krivoy-Rog. Kjo e fundit, historikisht është vetëm e vetëpohuar por jo e pranuar, as kombëtarisht, as ndërkombëtarisht dhe ndaj popullsisë ruse të saj nuk është ushtruar spastrim etnik sikurse u ushtrua nga regjimi i Millosheviçit ndaj popullit të Kosovës. Përkundrazi, janë pikërisht formacionet hibride të orkestruara nga Moska që kryejnë spastrim etnik ndaj popullsisë ukrainase. Praktikisht, ushtria ukrainase është inegzistente, ndërkohë që ushtria ruse e ka kthyer Ukrainën në një poligon ku eksperimenton llojet e luftimit, të armëve e mjeteve sipas mësimeve të nxjerra nga operacionet e demoduara në Gjeorgji.
Për të arritur “misionin” e tij Presidenti rus ka përzgjedhur dhunën dhe jo garën paqësore të zhvillimit, duke injoruar kësisoj faktin se ndryshimin në Luftën e Ftohtë nuk e bëri dhuna e Perëndimit ndaj Lindjes por efektiviteti i demokracisë si vlerë politike dhe ai i tregut si vlerë ekonomike. Dhuna është thjeshtë një instrument, një gjëndje psikologjike, një përzgjedhje personale, jo fuqi, as forcë. Përkundrazi, fuqia, në radhë të parë, është legjitimitet dhe, mbi këtë bazë, kërkon edhe mbështetje. Zor se dikush që pretendon të ndryshojë rregullin ndërkombëtar t’ia dalë vetëm me dhunë apo pa aleatë. Nëse këtë e arriti me Krimenë, kohët do tregojnë pse u hesht e po heshtet ndaj saj.
Për arritjen e këtyre qëllimeve nga pikëpamja ushtarake Putini ka përzgjedhur formën hibride të luftës, domethënë luftën në bazë të së cilës qëndron kaosi i mbajtur nën kontroll nëpërmjet gërshetimit të formacioneve të fshehta me uniformë ushtarake, zbulimit, informacionit e terrorit, të gjitha të bashkërenduara nga një qendër e vetme për të arritur qëllime strategjike. Në rrafshin gjeopolitik synimi është shkatërrimi i shtetit viktimë, përkatësisht i Ukrainës, neutralizimi i peshës së saj gjeopolitike, sakatimi i përmasave të saj shtetërore, i territorit, popullsisë, ekonomisë, fuqisë luftarake, statusit të saj në botë, degradimi i prestigjit të saj, etj. Gjithsesi, luftërat hibride mund të sjellin, e shumta, rezultate hibride.
Përhapja gjeografike dykontinentale dhe kompozita shumëkombëshe e detyron Rusinë ose të përzgjedhë një qeverisje e ekonomi rreptësisht të centralizuar, ose të rrezikohet të shpërbëhet nga tendencat nacionaliste. Shteti pothuajse sundohet nga vetëm një parti politike ku udhëheqësi bën ligjin dhe jo politikat e programet, ku oligarkia shtetërore, ekonomike e financiare transferon pushtetin në dy-tre individë të përjetshëm. Ndërkohë, një ekonomi e padiversifikuar, e mbështetur kryesisht në eksportin e gazit, veçse fuqi nuk është. Për më tepër, gjysma e GDP së Rusisë bashkëshoqërohet si produkt i drejtëpërdrejtë i korrupsionit, prandaj edhe vlerësohet se korrupsioni në Rusi nuk është thjeshtë një problem, por një biznes.
Në këto kushte, ndërmarrja e një lufte në terma klasikë do mund të kishte pasoja të paparashikuara në radhë të parë për vetë Rusinë. Gjeopolitikisht Rusia ndihet gjithnjë e pasigurtë dhe e izoluar në pikëpamje tregëtare për shkak të mungesës së aksesit në oqeane. Për më tej, Rusia nuk i ka aleancat dhe as mundësitë për aleanca të qëndrueshme, si për nga vlerat, ashtu edhe për nga numrat. Si rrallë ndonjë shtet tjetër, Federata Ruse, në jo pak raste, ka qenë e detyruar të shtypë me luftë vetë pjestarët e saj. Kësisoj nuk është fuqia, por rënia e saj që e shtyn klasën politike ruse drejt autoritarizmit në politikën e jashtme dhe në marrëdhëniet ndërkombëtare.
Prandaj kursi i Putinit nuk mund ta çojë Rusinë shumë larg. Prandaj ka pak gjasa që i dyti Minsk të dështojë me sukses si i pari.
BERATI– KRYEQENDER E DESPOTATIT ARBËRESH NË BIZANTIN E VONË
Nga Harallamb Kota-Studiues/
Fitorja e Beratit mbi anzhuinët e Napolit në fundin e vitit 1280, që u arrit nën muret e kalasë, shënoi fillimin e ripushtimit bizantin të trojeve shqiptare. Qeverisja e Beratit u realizua sipas sistemit administrativ bizantin nëpërmjet personit tëqefalisë, që në dokumentat latine quhet kapiten. Qefalia ishte njëkohësisht komandant i ushtrisë dhe kryetar i pushtetit civil. Ai ushtronte pushtetet që i ishin deleguar drejtpërdrejtë nga perandori dhe qeveriste në emër të tij.Shpesh ndodhte që kapiteni(qefalia) ti nënshtrohej një autoriteti tjetër sipëror, që ishte guvernatori ose despoti i krahinës, i cili jepte urdhëra dhe i impononte vullnetin e vet të parit. Duke filluar nga viti 1280, krahina e Beratit ndryshe nga rajonet e tjera, përjetoi një gjëndje paqeje relative. Kjo ishte një premisë e mirë, që ndikoi pozitivisht në zhvillimin ekonomik të zonës dhe formimin e kushteve për një stabilitet të qëndrushëm politik. Në vitet që pasuan, Perandori i Bizantit, Mihali VIII Paleolog pushtoi kështjellat e Kaninës, Durrësit dhe të Krujës (kryeqëndra e Arbanonit), duke synuar që të shtyhej përtej Krujës në veri dhe përtej Kaninës në Jug. Përparimet e bizantit në këto dy drejtime nuk patën sukses. Ekspansioni drejt jugut i mbretërisë serbe të Nemanjidëve dhe ndërhyrja e përsëritur e anzhuinëve në zonën e Durrësit pas vitit 1304, i detyroi bizantinët t’i braktisnin pozitat e përparuara dhe të tërhiqeshin në jug të vijës Durrës-Ohër.Në fillim të shek. XIV, harta politike e Arbërisë ishte kufizuar shumë dhe përfshinte krahinat, nga lumi Mat deri në bregdetin e Himarës dhe prapatokën e tyre deri në Kostur. Pjesa veriore deri në lumin Mat ishte nën sundimin e mbretërisë Serbe, e cila synonte edhe Krujën. Qyteti i Durrësit, kryeqëndra e Arbërit të hershëm bashkë me rrethinat e tij, kishin hyrë nën vartësinë e mbretërisë Anzhuine. Trojet shqiptare në jug të maleve Akrokeraune, i sundonte “Despotati i Epirit”. Ndërsa trevat arbëreshe të quajtura “Shqipëria bizantine”, qëndruan kurdoherë bashkë, në një njësi politike-administrative.
Organizimi i “Shqipërisë Bizantine” në Guvernaturë ose Apanazh
Burimet dokumentare të vitit 1315, shënojnë rastin e një grindjeje të lindur midis qefaliut të Beratit Jan Pikerni dhe disa tregëtarëve venecianë. Për ta zgjidhur grindjen, nga Perandori Androniku II, u caktua guvernatori Kostandin Paleologu, i cili ushtronte me delegim të tij pushtetin e përgjithshëm në ato vise. Prania e këtij funksionari të lartë, që ishte një i afërt i perandorit, shënon shndërrimin e krahinës së Beratit në një apanazh të mirëfilltë. Midis guvernatorëve bizantinë që pasuan njëri tjetrin në krahinën e Beratit, dy prej tyre u dalluan për nga roli që luajtën në historinë e këtij vëndi. I pari qe Andronik Paleolog Aseni i cili qeverisi në vitet 1327—1328 dhe i dyti Jan Pikerni i njohur në dokumentat bizantine me emërin Sirjani, që qeverisi në vitet 1328-1330. Falë fuqive sovrane, të transmetuara nga perandori, “guvernatori i përgjithshëm” duhej të siguronte besnikërinë e qefalisë dhe të despotatit ndaj perandorit. Në të vërtetë guvernatorët e Beratit parapëlqenin ta vendosnin selinë e tyre jashtë vëndit, në Selanik, Ohër apo në Kostandinopojë, gjë që e bënte të pamundur marëdhënien e tyre të drejtpërdrejtë me provincën. Natyrisht e gjithë kjo ishte në favor të qefalisë, i cili mbetej i pari i krahinës.
“Krahina bizantine e Beratit” ose “Despotati i Beratit”
Në fillim të vitit 1318, krahina e Shqipërisë bizantine, e organizuar nga ana gjeopolitike me juridiksionin “guvernatura e Beratit”, u shënua në dokumentat perandorake sipas rastit me emërtimin: “krahina bizantine e Beratit” ose “despotati i Beratit”. Ky organizim i ri politik i “Shqipërisë bizantine të vonë” ishte një lloj principate e qeverisur nga një despot, por që njihte sovranitetin e perandorit të Kostandinopojës dhe gëzonte një autonomi administrative. Kryeqëndra e despotatit u caktua Berati, i cili në Iliri quhej Partha, ndërsa gjatë periudhës së pushtimit Bizantin shkruhej Belegradon. Jeta ekonomike e politike e “despotatit të Beratit”, pulsonte në një varg qëndrash të rëndësishme dhe Berati (Bellogradum) kryeqëndra e despotatit, pa dyshim që zinte vëndin e parë. I fortifikuar në majë të një shpati mali që sundon luginën e Osumit, Berati përfaqësonte terenin ideal për të krijuar një vendbanim. Largësia e mirë nga bregdeti, që shmangte çdo sulm të papritur nga deti, afërsia me prapatokën malore që siguronte krahët, si dhe kontrolli i arteries kryesore që lidhte Vlorën me portet e tjera më të vogla dhe me tokat e brëndshme të perandorisë,i dhanë Beratit rolin e Kryeqëndrës së provincës.Këtu ishte selia e qefalinjve, despotëve e governatorëve bizantinë, serbë, e më pas shqiptar, që qeverisën në faza të ndryshme të historisë së despotatit. Përkrah Beratit ishin fortesat e Këlcyrës, Skraparit dhe Tomorit, që kontrollonin vendkalimet për në bregdet e anasjelltas. Rëndësia e tyre ishte thjesht ushtarake, megjithatë Kantakuzeni pohon që Tomorri ishte një kështjellë e banuar. Në vitin 1319, “despotati i Beratit”, përfshinte krahinat e Beratit, Vlorës, Myzeqes, Këlcyrës, Tomorricës, Skraparit, rrafshnaltat e Devollit, Ohrit, Kolonjës, Himarës, temën e Vagenetisë(Çamërisë) si dhe zonën e Adrianapolit (Gjirokatrës) e të Janinës. Në këtë periudhë Perandoria Bizantine i braktisi përfundimisht këto teritore, të cilat u qeverisën nga Qefalia. Nëse qefalia i parë i despotatit të Beratit, ishte një shqiptar me emërin Stani, duhet pranuar që perandoria bizantine kishte një njohje të thellë mbi strukturat qeverisëse të familjeve fisnike shqiptare mes të cilave shquheshin Matrëngët, Muzakat e Ganxat. Pal Matrënga ishte ndër krerët më të mëdhenj dhe Vlash Matrënga ishte zot i një pjese të madhe të fushës midis Durrësit e Vlorës dhe mbante titullin sevastokratorit. Në dokumentat perandorake dhe ato perëndimore, hasen edhe përcaktime të tjera mbi emërtimin e Shqipërisë bizantine duke e quajtur: “despotati i Beratit”, “despotati i Vlorës” dhe “despotati Romani”. Koncepti gjeopolitik “Romani”, ende në shek.XIV kishte një pëmbajtje shumë të gjërë dhe përcaktonte të gjitha hapësirat perandorake bizantine në gadishullin ballkanik (bizanti romak), të rrudhura dhe të mbetura në teritorin e krahinës së Beratit. Në një dokument anzhuin të datës 30 janar 1327, bëhet fjalë për një fushatë ushtarake drejtuar nga Filipi, i cili me këtë rast quhet “despot i Romanisë”, që është e barazvlerëshme me shënimin “despot i Beratit”. Në fakt fushata anzhuine u krye në vitin 1328 dhe ishte mbyllur me një fitore të vogël. Berati dhe Vlora u ripushtuan nga anzhuinët. Konti Raymond de Termis, komandanti anzhuin u emërua qeveritar i këtyre krahinave dhe e vendosi selinë në kështjellën e Beratit.Kurorëzimi “despot i Beratit” i Andrea Muzaka në vitin 1330, është fakt që dëshmon se anzhuinët u larguan nga Berati pikërisht në atë vit. Historia e Shqipërisë bizantine e dhjetëvjeçarit 1330-1340, është histori kryengritjesh të vazhdushme nga ana e shqiptarëve e fushatash ndëshkimore të udhëhequra nga perandori Andronik III Paleologu. Sidoqoftë perandoria bizantine u tërhoq.
Pozicioni Gjeografik i “Despotatit të Beratit”
Nëse Berati ishte qëndra politike e administrative e despotatit, Vlora ishte pa dyshim poli i tij ekonomik. Këto dy qëndra formonin boshtin e Despotatit deri në vitin 1340, kur Vlora u shkëput dhe formoi një despotat të ri. Gjatë gjithë mesjetës pati një ndarje rolesh midis Vlorës dhe Kaninës. Në fakt në Kaninë, kishin selinë e tyre guvernatorët, kështjellarët, qefalitë e trevës së Vlorës nën sundimin bizantin, shtaufe, anzhuin, serb, dhe të shqiptarëve Balsha. Edhe krahina e Himarës, bënte pjesë në Despotatin e Beratit dhe përfaqësonte në kuptim të ngushtë kështjellat, lokalitetin dhe bregun e detit. Ndërsa në një kuptim më të gjërë përfshinte brendësinë e vëndit, Labërinë, vënde të banuara nga njerëz të ashpër e luftarakë. Në pjesën lindore të Despotatit të Beratit një rëndësi të madhe ekonomike e strategjike kishte krahina e Devollit. Roli i kësaj krahine u rrit shumë me kalimin e rrugës Egnatia nëpër grykën e Devollit, pasi anzhuinët dhe serbët u vendosën në vijën e Shkumbinit. Me Devollin përmëndet edhe krahina fqinje e Kolonjës, e cila deri në kohërat kur funksiononte mire sistemi i Temave, kishte luajtur një rol të rëndësishëm në mbrojtje të bizantit, në këtë anë të Ballkanit. Para se të ishte një rajon ekonomik, Despotati i Beratit ishte një krahinë ushtarake, me rëndësi themelore për Perandorinë Bizantine. Ai u krijua si një njësi administrative gjatë konfliktit me Anzhuinët e Napolit, pra ishte një produkt i rrethanave dhe kërkesave të luftës. Pasi theu këtu ofensivën anzhuine, Bizanti synonte ta bënte këtë bastion të vetin në skain perëndimor, një digë për të ndalur përparimin e serbëve drejt jugut, apo të anzhuinëve nga deti. Despotati i Beratit, ishte e vetmja provincë që lidhte Bizantin me Perëndimin.Ai përbënte dritaren e vetme që e nxirte Bizantin faqe botës perëndimore e’në mënyrë të veçantë përballë Italisë. Bregdeti shqiptar mbetej pika më e përshtatshme e komunikimit dhe më e afërta e lindjes me perëndimin. Vlora u bë porti nga i cili ambasadorët dhe anëtarët e familjeve perandorake niseshin në drejtim të Venedikut, Napolit, Romës etj. Rëndësia e “Despotatit të Beratit” u ndje kur Bizanti u detyrua t’i braktiste këto troje, përballë mësymjes së papërmbajtshme serbe, të cilët u derdhën në Thesali e në Epir. Në një dorëshkrim të gjetur në malin Athos, thuhet se viti 1343, “ishte viti i parë i hyrjes në Berat, i Sebastokratorit të Serbisë së Car Dushanit, zotit Niqifor Isak”. Sundimi serb zgjati deri në vitin 1355. Pas largimit të ushtrive serbe, filloi historia e lavdishme e Principatave Shqiptare, të organizuara fillimisht nga Balshajt, Muzakajt, Zenebishët, Shpatajt etj., dhe konfliktet e tyre me feudalët serbë, të cilët ju kundërvunë.
POEZI NGA ILIR LEVONJA
Nga Ilir Levonja/
Kafja e luksit/
Era e kafesë pluskon rrugën me avlli ku varur rrinë/
Dredhkat e bardha në formën e filxhanit. Dhe hera-herës/
Bëhen shkëndija të verdha, të blunjta, të jeshilta, të kuqe;/
Plot pëshpëritje sikur të jenë duar përkëdhelëse,/
Për kokat e lodhura të kalimtarëve të ditës dhe atyre të natës/
Edhe për hokataret pa dyshim. Kaq ngjyra, kaq paqe sa /
Gurët e kalldrëmit lahen vetiu me ajër dhe aromë/
Rrallë herë e kemi jetuar./
A do ta pimë bashkë këtë kafe luksi,/
Tu gëzohemi luleve, paqjes së pashkruar të dredhkave
Nëpër avllitë që mbrojnë rruginën e vogël
Që ndjek formën e hajthme të kodrës,
Ashtu si kalaqafja e duarve tona nëpër muzgjet prej bulkthi?
Megjithëse tashmë jemi zogj të mëngjesit,
Na pëlqen mëngjesi. Të ngrihemi herët. Të shplodhim sytë
Tek e bardha, e brishta, delikatja, koha e jonë.
Tek prarimi në flluska ngjyrash lofatash njomëzake,
Tek qoshku nën pullaze tjegullash vendi.
Aty ku shërbehet kafe me filxhanë të bardhë
Veç për njerëz të agimit.?
Pardon garson
Heshturazi u afrove edhe ti,
Nuk thirre që përtej,
Tavolinën e nxirrte këtu garsoni
Poshtë këtij ekualipti që edhe pse nga
Gjeorgjia e largët, u miqësua me ne si robi i
Shtëpisë; në mendjen e tij jemi akoma shokë rinie,
Por koha u fut mes nesh me peshën e saj reale
Me masën e sferës që rrokulliset duke qeshur,
Heshturazi, pa u ndjerë, pa u kuptuar,
Kalaqafet si kulpra e gjelbër me ne,
Të mbeturit mes saj, por edhe të ikurit;
Ata që gjallë nuk ia heqim dot mendjes sonë
Një dallandyshe e kuqe rrëkajash bore.
Heshturazi flasim për kaçurrelat, baluket,
Diabetin, kolitin, kolesterolin etj.., aq sa edhe kulpra
Nuk na beson. Po ekualipti shushuritet
Të t’i japi freski heshtjes tonë dhe tavolinës plot me
të mira duarsh.
Pardon garson!
Ulu pranë meje
Ulu e të flasim bir
Ulu pranë meje.
Më pyete për babain
Dhe unë të thashë se ka qënë
Burr i bukur,
Por unë i ngjava mamasë;
(Simbolit të bukurisë)
Megjithatë heroi im ishte ai.
Ulu të flasim se
Të dëgjova edhe ty
Kur u the shokëve që unë
Jam idhulli yt.
Nuk e di nëse e meritoj
Dhe nuk e di se për çfarë më adhuron,
Pasi unë vetes i njoh pak lavdi heronjsh
Apo burrash të ndritur.
Nuk e di se për çfarë mund të mburresh me mua,
Megjithëse nganjëherë
Rri edhe unë mendohem
Për çfarë e adhurova dhe akoma e adhuroj tim at’ ?
Ai nuk më bleu një herë një lodër,
Ndërsa edhe tani më djeg shpulla tek rrëza e veshit.
Por prapë disa gjëra ia mbaj mend,
Disa çikërrima shenjti;
Nuk erdhi një herë i dehur në shtëpi
Nuk mori borxh një herë;
Ashtu i sertë dhe fjalë prerë
Vërtetë,
Por kurrë nuk më quajti
Kalama.
shkurt 2014
- « Previous Page
- 1
- …
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- …
- 70
- Next Page »