Archives for August 2015

Pa varr edhe themeluesi i qytetit të Korçës, Iljaz bej Mirahori; monument jo e jo!

August 31, 2015 by dgreca

Nga Vepror HASANI & Raimonda MOISIU
Pas lajmit të dy ditëve më parë për prishje të varreve të gjyshërve të vëllezërve Frashëri, Abdylit, Naimit dhe Samiut, ia vlen të veçohet dhe fakti se pa varr është dhe themeluesi i Korçës, Iljaz bej Mirahori. Pra, as varr as ndonjë monument, siç e ka fjala vjen Themistokliu i pushkës dhe i penës.
SAHATI
Shumë vite më parë, eshtrat e tij preheshin në një varr me shtrat në tyrben pranë Xhamisë së Madhe të Korçës, në pjesën e pasme të saj. Aty ndodheshin edhe varret e dy djemve të tij, Mehmet beut dhe djalit të vogël Sefer shah beut. Pranë të shoqit (Iljaz bej Mirahorit) qëndronte edhe gruaja e tij, e cila ishte bijë e sulltan Mehmetit II. Në hajatin e tyrbes ishte varrosur gruaja e dytë e Mirahorit dhe shërbyesja. Tashmë, që prej një shekulli nuk gjendet më asnjë gjurmë e gjashtë varreve të përmendura më sipër.
Varret u shkatërruan nga ushtria greke, e cila hyri në Korçë më 7 dhjetor 1912 dhe qëndroi aty deri më 22 tetor 1916, kur u përzunë nga francezët. Gjatë kësaj kohe grekët plaçkitën pronat dhe pasuritë e myslimaneve, pazarin që ishte pronë e tyre dhe grabitën gjithë floririn e qytetit. Plaçkitja përshkruhet me detaje nga Petro Harrizi te libri i tij “Historia kronografike e Korçës”.
Iljaz bej Mirahori njihej si njeri me pasuri të përmasave të mëdha. Pronat e tij gjendeshin gjithandej: në Korçë, në Kolonjë, në Përmet, në Janinë ku kishte punuar si sanxhakbej e gjetkë. Në Kostandinopojë pronat e tij nuk kishin të numëruar: dyqanet, shtëpitë, ujësjellësat, hamamet ishin të shumta, veçanërisht në lagjen “Ivlanka”. Në trashëgimin e tij pasurore bënin pjesë edhe një sërë shkollash të ndërtuara për djem dhe vajza. Kjo ishte edhe një nga arsyet që nxiti grekët për të kërkuar flori edhe në eshtrat e të vdekurve, por jo e vetmja arsye, ata synonin zhdukjen e çdo shenje që tregonte se qyteti i Korçës u ndërtua nga myslimanët dhe banohej prej tyre.

PAMJE

Iljaz bej Mirahori pati tre djem: Mehmet beun, Sefer shah beun dhe Muhamet beun, i cili u vra në një nga betejat në afërsi Bagdatit. Vajzat e tij ishin: Fatimeja, Shoh-Hatun, Aishja, Hondi dhe Hatixheja. Dy vajzat e fundit i kishte me gruan e dytë. Kishte gjithashtu një shërbëtore turkeshë, një skllave të quajtur Hurshide Abdullah dhe disa skllevër, të cilëve më pas u dha lirinë as qëndrimit për një kohë të gjatë në Turqi, u kthye sërish në atdhe me ëndrrën për të ngritur një qytet të madh dhe të bukur, por që të braktiste Turqinë iu desh të linte peng te sulltan Bajaziti II djalin e madh, Muhametin, i cili do të vritej në Bagdat. Më 1486 nisi ndërtimin e xhamisë së Madhe dhe të qytetit. U ndërtuan dyqane, lokale, hane, hamame, etj. Gjithashtu u ndërtua edhe një shkollë (e para në Shqipëri) për vajza dhe djem. Nisi të konturohej edhe pazari, i cili do ta bënte Korçën qytet të famshëm. U ngritën menca për të varfërit. Mirahori dha urdhër: “Të gatuhet dy herë në ditë, në drekë e në darkë. Do të gatuhet çorbë gruri dhe orizi, por edhe gjellë të tjera, dhe do të hajë kushdo që do të jetë i pranishëm në kohën e bukës, i vobektë, pasanik, i varfër, i huaj, udhëtar apo banues, fëmijët e studentëve e të tjerë. Kushdo qoftë, ç’kado që të hanë, e kanë hallall e t’u bëjë mirë”.

XHAMIANë Xhaminë e Madhe të Korçës për shumë kohë u ruajt një këmishë prej teli hekuri të rrahur, e cila mund të rëndonte gjer në 10 okë, që mesa duket Mirahori e kishte përdorur gjatë luftimeve në Turqi, shkruan Nuçi Naçi, te libri i tij, “Korça dhe katundet perqark”, gjithashtu një shkop i gjatë e me dobec në fund, sepse siç thonë ia kish ënda shumë bujqësinë, një anteri e bardhë e linjtë e me gajtanë të mëndafshtë, shumë e gjerë dhe e gjatë, gjë që na tregon se ka qenë shtatmadh, dy riza, me të cilat fshihej, të qëndisura me mëndafsh dhe një krehër i brinjtë, me të cilin krihej. Krehri, meqë i ka dhëmbët të rrallë e të trashë, na tregon se do ta ketë patur perçen të gjatë, shkruan Naçi, ndërsa shton se ka patur edhe një palë tespie të zeza, të shkuara në një gjalmë të mëndafshtë, tri lugë, që një nga këto është e brinjtë, ndërsa dy të tjerat të drunjta e të qëndisura me tel shumë të gjerë. Ka qenë njeri me shtat të madh sikundër na tregojnë rrobat e tij, por edhe shkopi, i cili ishte i gjatë afro tre kute të sotme”, përfundon Naçi. Sot nuk gjendet asnjë shenjë e tyre e relikteve te tij, Për datëlindjen e Mirahorit jepen data të ndryshme, ashtu sikurse edhe për vdekjen. Sipas Rustem Myteveliut, Mirahori lindi në vitin 1408 në fshatin Panarit të Kolonjës. Kur ishte rreth 14 vjeç. Babai i tij, siç shkruan vetë Mirahori në testament, quhej Abdullah. Iljazi u mor peng nga sultan Murat II. Fal aftësive të tij fitoi një sërë titujsh: Iljaz bej, Iliaz bej Mirahor, Mirahor Evel që do të thotë Mirahor i parë, ose gjeneral i parë i kalorësisë, dhe Khoxha Mirahor, titull që iu dha nga vetë sulltani dhe që ka kuptimin “i madh” dhe “i nderuar”. Siç shpjegon Sami Frashëri te “Kamus-ul alam”, (fq 1028), “Mirahori, kishte qenë pedagogu i preferuar i Sulltan Bajazitit II”. Sipas Nuçi Naçit, Mirahori vdiq në vitin 1500, sipas Sami Frashërit në vitin 1501, ndërsa sipas studiuesit Nedai Thëllimi në vitin 1512. Për Mytevelinjtë, Mirahori jetoi një shekull.Mirahori është themeluesi i qytetit të Korçës, por pa varr në qytetin që e themeloi vetë.

Korçë: prishen varret e gjyshërve të vëllezërve Frashëri

IMG_20150824_152827 (1)
Varret e gjyshërve të vëllezërve Frashëri, (Abdylit, Naimit dhe Samiut) nuk ekzistojnë më. Deri në fillim të gushtit këto varre gjendeshin në oborrin e xhamisë së themeluesit të qytetit të Korçës, Iljaz bej Mirahori, pasi ata që preheshin aty ishin në të njëjtën kohë ishin edhe pasardhës së Mirahorëve. Por ja që një fadromë që punonte për rikonstruksionin e territorit para xhamis, bëri që eshtrat të dalin mbi sipërfaqe. Sigurisht të dëmtuara. Megjithatë puna nuk u ndal.

Që eshtrat e gjyshërve të vëllezërve Frashëri preheshin pikërisht aty, na u konfirmua prej Besnik Myteveliut, pinjoll i familjeve që krijuan qytetin. Madje këta të fundit, përveç se kanë filluar të ndihen të alarmuar nga gjithë ajo që ndodhi, nuk arrijnë të kuptojnë dot përse nuk u ndal puna që nga çasti kur eshtrat nisën të dilnin mbi sipërfaqen e tokës.

VARRET 2

Njerëz që u ndodhën aty, pohuan se numri i varreve të prishura mund të ishte 20 apo 30. Gjithë sheshi u mbush me skelete të vdekurish. Megjithatë askush nuk mund të thotë me siguri sa ishte numri i varreve të prishura. Për të zbardhur sadopak këtë ngjarje tejet dëshpëruese, familja Myteveli kërkoi ndihmën e portalit “tesheshi.com” me qëllim zbardhjen sadop pak të kësaj ngjarjeje, por që realisht nuk ishte e lehtë.

Organet kompetente nuk flasin

Mëngjesin e ditës së hënës, u interesuam posaçërisht për këtë ngjarje në Komisariatin e Policisë së Korçës për të mësuar sa ishte numri i varreve të prishura, çfarë po bëhej konkretisht me eshtrat e dëmtuara, si do të evidentoheshin eshtrat që u përkasin gjyshërve të vëllezërve Frashëri, deri ku kishin shkuar hetimet etj., por drejtuesit e Komisariatit na thanë se duhet të interesoheshim pranë Drejtorisë së Policisë së Qarkut Korçë, por edhe atje, për të njëjtat pyetje, nuk morëm asnjë përgjigje, duke u justifikuar me faktin se çështja i kishte kaluar Prokurorisë së rrethit Gjyqësor Korçë.

Për këtë arsye, Besnik Myteveliu, si palë e dëmtuar, u paraqit në Prokurori për të mësuar mbi hetimet që po kryheshin, por edhe Prokuroria nuk u tregua e gatshme të jepte ndonjë shpjegim. Deri më tani gjithçka po mbahet në heshtje të plotë. Ajo që dihet ka të bëjë me faktin se eshtrat e gjyshërve të vëllezërve Frashëri u nxorën nga varret.

Familja Frashëri

Dri më sot shumëkush njeh vetëm tre vëllezërit Frashëri, por në të vërtetë Emineja me Halitin patën një sërë fëmijësh çupa dhe djem. Haliti u martua me Emine Mirahorin, stermbesen e Iljaz bej Mirahorit nga Korça. Patën 6 djem dhe 2 vajza:

1- Abdylin (1839-1892), u martua me Ballkëzin, vajzën e Ibrahim Laçit

2- Nafisenë (1841-1894), u martua me Halim Bej Permetin, nuk lanë fëmijë ????

3- Sherifin (1843-1874), u martua me Hatixhenë (Hatçenë)

4- Naimin (1846-1900), u martua me Hatixhenë (Hatçenë), pas vdekjes së Sherifit

5- Shanishanë (1848-1871), u martua në Elbasan, lanë djale Vasfi Pashën në Stamboll (1870-1931) Ai la vajzën Lejla (1910) dhe djalin Ohran (1911). Ohrani la një vajzë, Samira

6- Saminë (1850-1904), u martua me Ballkëzen, pas vdekjes së Abdylit

7- Tahsimin (1853-1876), vdiq i ri, student

8- Mehmetin (1856-1918)

Vepror HASANI/Raimonda MOISIU

BOLSHEVIKU RADE

August 31, 2015 by dgreca

NGA FASLLI HALITI/
TREGIM/
Shpallja kulak e Sefi Dushit në fshatin tonë pritej, pasi ai ishte i pasur dhe i prekur rëndë nga Reforma Agrare, por ajo që e habiti fshatin tonë ishte se Sefiun nuk e braktisën djemtë e tij, siç bënë disa të tjerë me baballarët e tyre të shpallur kulak nga Fronti.
Iu lumtë djemve të Sefi Dushit që nuk e braktisën babanë si djemtë e Liko Lumit që e mohuan babanë deri në atë pikë sa Liko u bë punëtor komunaleje. Kudo lavdëroheshin, jo vetëm në fshat, por deri në qytet flitej me simpati për ta që shpallja e të atit kulak, i bëri ata më të afërt, më të lidhur me të atin. Kulak stërkulak Sefi Dushi është babai ynë dhe ne vetëm vdekja na ndan me të, thoshin ata lart e poshtë nëpër fshat. Ne jemi krenarë për babanë tonë. Ai na ka rritur me djersë të kulluar. Bujqit e tij kemi qenë ne, dhe vetëm ne, së bashku me motrat dhe nënën tonë. Arat që na i mori Agrarja, babai ynë i kishte blerë me flori të bardhë djerse. Babai ynë as ka vjedhur as ka vrarë as ka bërë turpe e as ka spiunuar kënd gjatë gjithë kohës, kur spiunët të ngatërroheshin si qentë e macet nëpër këmbë. Spiuni është si qeni, që e ndjek prehën për të tjerët, na thoshte e na thotë edhe sot babai, kurse smirëziu mund të bëhet dhe ai, fare lehtë një spiun i shkathët. Smirëziu është si macja, e ndjek gjahun për vete, kurse babai ynë nuk ka qenë e nuk është as si qeni e as si macja, ai ka qenë dhe është një ka i fuqishëm pune dhe si i tillë, i ka urryer dhe i dhe i urren spiunët dhe smirëzinjtë dhe, jo vetëm kaq, por ai na mëson që dhe ne, t’i urrejmë ata njëlloj, si vetë ai. Kjo ishte arsyeja që Sefi beu e urrente Rade Dakën, sepse ai ishte edhe smirëzi edhe spiun i komunistëve. Megjithatë, prapë, nuk ishte kjo arsyeja thelbësore… Rade Daka nuk kishte kursyer as xhaxhanë e vet, të cilin e spiunoi dhe jo vetëm e bëri kulak, por edhe e futi në burg. E si mund të kursente Sefiun ai?!

***
Veç kësaj, fshati u habit nga urrejtja e çmendur që kishte Sefi Dushi dhe djemtë e tij për Rade Dakën, vetëm e vetëm pse ai pranoi të merrte arën e tyre nga Reforma Agrare. Kjo ishte njëra nga arsyet, por inati më i tërbimshëm i Sefi Dushit dhe i djemve të tij ndaj Rades, lidhej me dashurinë që kishte motra e tyre për Rade Dakën, sepse, ndërsa ai bënte dashuri me motrën e tyre dhe të bijën e Sefiut, në arat me luledielli, si Grigor Melehovi me Aksinjën, dy personazhe të romanit «Doni i qetë», vëllimi i parë i të cilit sapo ishte botuar dhe pjesët me dashuri të romanit lexoheshin, pothuaj nga gjithë të rinjët e të rejat e fshatit e të qytetit, me shkollë apo gjysmë analfabetë, Rde Daka duke imituar Grigor Melehovin bënte dashuri me të bijën e kulakut arave me luledielli. Dashuri bënte por nuk pranonte që nuk pranonte të martohej kurrsesi me të. Djemtë e kulakut dhe vetë Sefi Dushi bënë çmos që ta bindnin Raden të martohej me Serveten e tyre të bukur. Kë s’futën ata, që t’i mbushnin mendjen Rades të martohej me Vajzën e tyre. I premtuan edhe flori, por Rade Daka as që ua fishkëlleu fare. Thonë se i pështyu florinjtë e tyre… Madje u fol se e pshurri qesen me flori… Por ajo që e nxiu dhe e bëri katran me bojë, Sefi beun dhe djemtë e tij ishte dita e zezë, kur Sefi beu u ankua për Rade bolshevikun se, po harbonte me vajzën e tij arave me misër e luledielli. Pas ankesës së Sefi kulakut, Rade Dakën e thirrën në Komitet të Partisë dhe e kritikuan rëndë pse harbonte arave dhe po i merrte nderin vajzës së Sefi beut. Punë e madhe, tha Rade Daka, nderin e vajzës së kulakut mora; nderin e vajzës së atyre që na kanë çnderuar gjithë jetën. Dhe si i përkëdheluri i partisë dhe i pushtetit në rreth, Rade Daka ia dha një të qeshure të madhe sa edhe vetë shokët e Komitetit të Partisë qeshën me lot. Po pse o Rde kështu qenka puna: «Në ato maja rripa rripa/një herë ma hipe një herë ta hipa? Radja ia dha përsëri të qeshurës: ha, ha ha, ha.
Ik o Rade, ik; ik o dreq ik e mos hip e mos zbrit më në ato maja rripa rripa, se do të biesh e do të thyesh qafën ndonjë ditë: ha ha ha, qeshi Rde bolsheviku dhe u tha
E di si ishte ajo or shokë?, brumë. Brumë or brumë i kishte kofshët dhe gjinjtë sa gishtat e duarve të mia, linin shenjë në kofshët dhe gjinjtë saj. Apo s’e ngordhte atë të shkretë punë, ( shokët e komitetit ulën kokat) një dynym grurë bëhej lëmazhd, rrogoz sa herë që ne bënim atë punë, mes grurit. Ajo e kishte zakon apo kënaqësi që i ngrite bythët një pëllëmbë mbi tokë dhe tërhiqej bythas e bythas nëpër grurë…
Këtë herë asnjë nga shokët e Komitetit të Partisë nuk e ngriti kokën, s’e panë fare Raden në sy. Ai e kishte tepruar para tyre duke përfituar si ish partizani më i ri e më i përkëdhelur i Brigadës X Sulmuese. Ai po tregohej cinik e mburravec para tyre, sikur secili prej tyre të ishte babai dhe të gjithë së bashku të ishin vëllezërit e vajzës së beut… Gjithë kuadrot e partisë e të pushtetit në rreth, i lëshonin pe Rades, sepse ai, nuk ia përtonte t’i shkruante letër ish komandantit të Brigadës Sulmuese që sapo ishte bërë anëtar Byroje dhe…
Thuhej se Rade bolsheviku, e merrte byroistin në telefon dhe i këndonte këngën e Grykës së Mezhgoranit, këngën e një betejë teh më teh bajonete, midis partizanëve e nazistëve gjermanë. Ish partizani Rade Daka, e dinte se ish komandanti i Brigadës, e kishte pikë të dobët këtë këngë, ku: « Shoku Asim del jasht nga istikami /Dhe si dragua hidhet mbi ushtri/ Ne sulm o shok per nder te ketij vatani / Ne sulm shqiptari po hidhet per liri.
Asim Zeneli u derdh si llavë vullkanike, mbi nazistët gjermanë. Ai u shndërruar në një dragua. Llava e kuqe, përvëluese e betejës partizane, buçima e së cilës s’do të shuhej gjer në çlirimin e vendit, gjëmimi i së cilës do të vazhdonte ende e nxehtë përvëluese për të mos u ftohur kurrë.

***

Kur mori vesh Sefi beu se ç’kishte thënë Rade bolsheviku në Komitet të Partisë, se Rade Daka, jo vetëm i kishte marrë e i kishte lëruar e mbjellë atë me misër, por njëherësh ia kish lëruar edhe të bijën, i ra qielli në kokë, thirri djalin e madh dhe i tha të shkonte të vriste Rade pushtobolshevikun. Po, po, ta vriste atje në mes të misrit. T’ia përmbyttë mirin e blertë e t’ia mbulonte flakë gjaku, që të vinte në vend nderin e nëpërkëmbur të vajzës. Djali i madh, nuk ia bëri dysh fjalën të atit. Peqe, i tha babait. Por me t’u larguar nga i ati nisi të mendonte thellë; jo ti s’do ta vrasësh pushtobolshevikun Rade Daka i tha prerë vetes së tij. Mirë, mirë, mirë e ke ti baba, i tha përsëri vetes, por e di se çdo të thotë të qëllosh mbi ish Rade Dakën, ish partizanin e Betejës së Grykës së Mezhgoranit që ka luftuar përbri Asim Zenelit, tha përsëri me vete djali i bejkulakut. Të qëllosh mbi Rade bolshevikun, do të thotë të qëllosh mbi Pushtetin Popullor, mbi ish komandantin e ish partizanit Rade, mbi Asim Zenelin, mbi byroistin, do të thotë që ne të dy, babë e bir, të lëkundemi me litar në fyt në një trekëndësh, ngritur në qendër të fshatit. Unë, baba, mërmëriti përsëri, me vete ai, do të mjaftohem, që t’ia rrafshoj, t’ia shtroj rrogoz përtokë gjithë misrin e arës Rade bolshevikut, me qëllim që atij t’i mbeten fëmijët, gjithë njerëzit e shtëpisë pa bukë, të vdesin urie gjatë gjithë dimrit që ka gjasa të jetë i egër, i zi, me uri të zezë, tha me vete i vendosur, pa një pa dy, djali i Sefi bejkulakut. Ishte kohë zie dhe jo një kohë zie si dokudo, por kohë zie, zie buke… Dhe kur Rade bolsheviku të vente e t’i kërkonte misër Sefi bejkulakut në pikë të dimrit, për të shpëtuar nga uria, fëmijët, gjithë pjesëtarët e tjerë të shtëpisë, Sefi beu do të shqyhej, gajasej së qeshuri e do t’ia mbushte thesin me të qeshurat e tij si kujë vajtojcash profesioniste, do të bënte me Rade bolshevikun, atë që bëri milingona me gjinkallën, kur i vajti e i kërkoi grurë në palcë të dimrit. Djali i madh i bejkulakut Sefi, nuk e vuri në dijeni të atin për vendimin e tij butak që kishte marrë, pa e pyetur fare të atin, vendim ky që vërtet nuk ua vinte nderin në vend, por ishte shpëtimtar ama. Kështu djali i kulakut shpëtonte veten dhe të atin nga litari apo plumbi, kështu ata s’do t’i shihte fshati të lëkundeshin në litar apo t’i përcillte te Çezma e Kalifasë, ku armiqtë e klasës dërgoheshin me daulle e saze për t’i pushkatuar. Kështu ai vetë dhe i ati do të mbeteshin gjallë dhe fëmijët, nipat e mbesat nuk do të mbeteshin jetim dhe fisi nuk do të surdisej kampeve të internimit maleve e grykave të Tepelenës Gërhotit, Grabianit…

***
Rade Daka, arën e Sefi Beut që ia dha Agrarja, e mbolli misër farë vendi. Edhe pse ishte fare i ri, bujk pa përvojë, misri i Rade Dakës tërboi në gjelbërim. Misri kishte një ngjyrë kobalt si ngjyra që merr deti në kohë të vërejtur. Degët kishin të njëjtën lartësi, si në mes dhe në anë të arës. Gjë që tregonte se ara ishte ushqyer me pleh kudo njëlloj si ne mes dhe në anë të saj.
Rade Daka, shkonte dhe e shihte misrin vetëm në mëngjes herët. Kalonte buzë arës dhe e vështronte dhe kënaqej me ngjyrën e gjelbër në të thellë. Aty, ku disa degë ishin të verdha, si të veremosura, Radja shpejtonte hapin, nuk i shihte me sy ato degë të sëmura. Ara i dukej si të ishte një sanatorium dhe e kapte një trishtim i thellë, ndjente dhimbje në gjoks, por aty ku misri, tërbonte, harlisej dhe gjethet luanin me erën e blertë të mëngjesit ngjyrë pjepri. Atëherë bujku i ri Rade Daka që Sefi Dushi, i vuri nofkën Rade bolsheviku, ngaqë Radja linte kokën për Pushtetin e ri komunist, për të cilin nuk kursente as kokën e babait të vet; ulej në bisht në krye të arës dhe nuk ngopej se vështruari misrin që harbonte në një blerim, gati, serë të zi. Pasi ngopej me pamjen e tij çohej dhe i binte arës kryqe e tërthor. Nuk i rrihej pa u futur mes misrit për të parë një për një degë dhe niste e i përkëdhelte ato si të ishin vajzat e tij të veshura me fustane të gjelbra. Edhe pse ende në prag të lidhjes së kallirit, që tani ai shihte se çdo degë kishte ngjizur nga dy, tre, katër, mase dhe pesë kallinj. Pesë cepa kishte ylli partizan, pesë kallinj do të kishte edhe çdo degë e misri im, i thoshte kujto bujku që takonte Rade Daka.
***
Një mëngjes Radja u habit dhe, gati, ia dha ulërimës. Një vazhdë e tërë degësh tejembanë arës si një rrogoz i blertë, i gjatë, ishte përkulur e shtruar përtokë. Dikush kishte kaluar e i kishte thyer e bërë lesë degët e misrit. Kush të ishte vallë? Ndonjë derr i egër, i ndjekur nga gjahtarët? I pa dhe një herë i erdhi për të qarë. Ktheu kokën mënjanë. Nuk e shihte dot atë thyerje degësh rrogoz në gjatësinë e arës. I dukeshin si të ishin gjymtyrët e thyera të fëmijëve, nipërve, mbesave të tij, mbase edhe të gjithë fëmijëve, nipave dhe mbesave të fshatit. Zuri t’i ngrite, t’i drejtonte degët e rrëzuara përtokë, por vetëm ato që nuk ishin thyer.
Të nesërmen në mëngjes, Radja pa një vazhdë tjetër degësh të gjelbra të përkulura, por jo të rrëzuara rrafsh me tokën. Po kështu edhe mëngjesin e ditës se tretë e të katërt. Kush ia thyente, kush ia rrafshonte kështu misrin atij? Gati sa s’bërtiti, sa s’u ulëriti e nuk vuri kujën. Ndjente sikur dikush i kishte thyer brinjët duart, krahët, këmbët aq sa, vetja po i dukej si trung i rrëzuar gjatë e gjerë mes arës… Ç’të ishte kjo kështu? Dikush që s’e shihte me sy si njeri të përkrahur, të përkëdhelur nga Pushteti komunist që i dha tokën zhelanit. Po, po, një i tillë është ai që nuk ia mban bytha të rroket me mua dhe mbërthehet me degët e misrin tim që tërbon nga ngjyra e gjelbër e fortë, ngjyrë e cila në vend që t’ia qetësoi, ia vret, ia verbon sytë. Kështu më shikon mua djali i madh i Sefi Dushit që më quan bolshevik. Ai kujton se më shan duke më quajtur bolshevik. Unë e kuptoj se ai, gati, sa s’plas nga urrejtja e dyfishtë; ndaj meje dhe tërthoras edhe ndaj Pushtetit komunist që na dha tokë ne që punonim tokën, por nuk e kishim tonën.
Mos ndonjë lopë, ndërroj mendim befas, Rade Daka, mos ndonjë lopë kalon mes arës, kullot dhe thyen degët e misrit ? Por jo, jo, ndërroi mendje, ai, po të ishte lopë që hante dhe ecte nëpër misër, ai do të shihte dhe degët e ngrëna dhe degët e shkelura. Por Rade Daka, nuk po shihte degë të ngrëna, por vetëm të degë të thyera! Bolsheviku, siç e quante Rade Dakën Sefiu me djemtë, u la në lot. E kishte punuar tokën, i kishte thyer plisat me barre, i kishte shkërmoqur e bërë pluhur me grushte, që fara të mbinte pa pengesë, pa u shtrembëruar bifka e misrit nëpër plisa. Duart i kishte me kallo të tilla, si thundra kau. Sidomos, pjesa e poshtme e grushtit të majtë i ishte bërë vërtet si një thundër kau.
Vendosi ta ruante misrin. Gjersa thyerja ndodhte natën, diku në mes apo në buzë arës. Po sikur t’i kishin thënë Sefiut se, gjoja, ai bolsheviku, bën dashuri me vajzën e tij, Serveten e bukur, për të cilën çmendeshin gjithë djemtë e fshatit, kurse ajo nuk ua hidhte fare sytë dh tërbohej pas Rade Dakës…! Por jo, jo. Një gjë që nuk ndodh, kuptohet që është shpifje dhe nuk mund ta besojë njeri, sidomos babai. Kot që më vajti mendja te shpifja, tha me vete Rade Daka, ndërsa rrinte tulatur në hendekun me bar të arës. Nuk e kuptoj se si m’u çapërçik mendja…!
Natën e dytë nuk pa të kalonte ndonjë kafshë nëpër misër. Nuk pati fiksime të kota. Mos e kishte zënë gjumi duke parë yjet e shpërndarë nëpër qiell si kokrra të verdha misri e nuk kishte parë gjë? Jo. Në mëngjes ai nuk dalloi asnjë vazhdë degësh të thyera. Pra nuk kishte kaluar asnjë derr a kafshë tjetër mes përmes arës. Kështu natën e tretë e të katër…
Një mbrëmje ndërsa dielli po perëndonte i kuq mbi kodrat e Spolatës. Rade Daka vendosi që të mos rrinte më të ruante misrin gjatë netëve. Ç’kishte ndodhur kishte ndodhur, ç’ishte bërë ishte bërë. Me siguri ndonjë derr i egër duhej të kishte qenë meqë ara ndodhje afër Kënetës së Tërbufit. Por sapo perëndoi dielli dhe ra muzgu, një muzg i bukur gri dhe ara po mbulohej me një tis bryme që nisi të bjerë befas, u duk silueta e një kali të bardhë në gri, një kali çil si dhe silueta e një njeriu mbi kalë që duke u afruar drejt arës me misër, bëhej më i dukshëm dhe Rade Daka pa se ai po merrte tiparet e djalit të madh abrash të Sefi kulakut…
Radja nuk po iu besonte syve… Të ishte vërtet djali i madh abrash i Sefiut që vinte drejt meje me një urrejtje të dyfishtë prej katili dhe mizori se kisha misrin më të mirë, më të shëndetshëm, më të bukur, mes të cilit, gjoja unë bolsheviku, bëja dashuri me motrën e tij të bukur, Serveten? Po tani po e dallonte ende më qartë, më mirë. Ai po vjen tërbimshëm drejt meje, tha me vete Radja? Edhe pse tisi violë i brymës e bënte flu figurën e kalit dhe kalorësit, përsëri dallohej se ai që vinte së katrash drejt Rade Dakës ishte djali i madh i Sefi kulakut. Nuk kishte më asnjë dyshim.
Radja u tulat në hendekun e thellë, buzë arës, po aty ku ishte dhe më parë, kur ende nuk ishte varur dielli mbi kodrën e pyllit të Spolatës. Njeriu mbi kalë kapërceu hendekun e thellë e të gjerë të arës dhe u fut dhe çau përmes misrit duke e ngarë me shpejtësi skëterre kalin. Ai i ra mes përmes arës me kalë dhe Rade Daka me të dëgjuar krismën e degëve të misrit që thyheshin nën këmbët e kalit doli vringthi nga hendeku. Djali i madh abrash, i kulakut doli në krye të arës aty ku ai do të kthente prapë kalin që ta përshkonte edhe një herë tejembanë misrin, gjethet e të cilit luanin hareshëm me flladin e blertë të mbrëmjes, hare të cilën djali i kulakut nuk e duronte dot e fshikulloi kalin që të shtonte shpejtësinë me qëllim që të mos mbetej degë misri në këmbë, por të rrëzohej rrafsh me tokën si një rrogoz jeshil.
I biri i kishte thënë të atit se, misri në arën e Rade Dakës po harbonte si për inat të tyre dhe se gjoja ai aty do ta vriste qenin bolshevik. Atëherë i ati Sefi Dushi i shpallur kulak i dha leje të birit që para se ta vriste, t’i rrafshonte misrin bolshevikut, t’ia shtronte përtokë si një qefin të gjelbër ku ai do të shtrihej gjatë e gjërë, i mbytur në gjak të kuq bolshevik.
Dhe i biri, nuk ia bëri dysh fjalën të atit. Kur djali i kulakut, po dilte në krye të arës, ktheu kokën dhe pa vazhdën e degëve të misrit të shtrirë përtokë, u kënaq …. Atëherë, Rade Daka, nuk u përmbajt më, u ngrit lingthi në këmbë, duke i thirrur gjer në kupë të qiellit si Akili Hektorit… Ah kulaku i mutit, ti ma thyeke misrin mua. U turr përpara drejt tij, kapi kalin prej freri dhe e rrëzoi djalin e kulakut nga kali, e vuri poshtë duke e qëlluar me grushte në fytyrë, pikërisht me atë grusht thundër që kishte shtypur plisat e arës, ia përsheshi keq turinjtë. Djali i kulakut u la në gjak. Por duke qenë i fuqishëm, ai arriti të ngrihej dhe e vuri poshtë bolshevikun.
Ndërkaq unë së bashku me Zanin, vëllain e Rades pamë se ngjarja po merrte trajta tragjike, u afruam që t’i ndanim.
Kur vëllai i Rades, Zani që ishte si një dem i zi, i fuqishëm pa se, djali i kulakut e vuri poshtë të vëllanë dhe, po e qëllonte me grushte, po e mbyste në gjak, u lëshua egërsisht mbi të. u mat ta qëllonte me çomange pas kokës, por unë ia kapa që prapa çomangen sa një granatë dore dhe e pengova që ta qëllonte, goditje kjo që do të ishte më fatale se ajo e shpërthimit të një granate. Duke e penguar që ta qëllonte djalin e kulakut, Zani turfullonte si dem i zi i përrallës: lëmë o kusho, ulërinte, lëmë o kusho ta vras këlyshin e kulakut. Unë nuk e lëshova, por e shtrëngova edhe më fort. Djali i kulakut përfito nga rrëmuja, u çua menjëherë në këmbë, i hipi kalit dhe çau plumb mes fushës …
Qershor 2014

NË HIMARË DHE NË GJITHË BREGUN E SHQIPËRISË NUK KA PASUR ASNJËHERË MINORITET GREK

August 31, 2015 by dgreca

Rubrika: Faik Konica – Histori dhe aktualitet/
Është koha kur Athina zyrtare duhet t’i thërrasë mendjes e të kuptojë përfundimisht: Në Himarë dhe në gjithë Bregun e Shqipërisë, historikisht, nuk ka pasur asnjëherë minoritet grek. Ka pasur dhe ka vetëm popullsi me gjak të pastër shqiptar që ka tundur Bregun, shekuj pas shekujsh, jo vetëm me kryengritjet popullore të fuqishme, që mbeten të lavdishme në Historinë e Shqipërisë, por edhe me këngën polifonike shqiptare dhe ison e famshme himarjote të “Vajzës së Valëve”. Dhe, nëse është folur e flitet edhe greqisht në atë trevë tipike shqiptare, kjo është përsëri vetëm në nderin e shqiptarit, falë shpirtit të tij fisnik, që ka ditur të dojë e të respektojë edhe një gjuhë të dytë, gjuhën e fqinjësisë së mirë e të marrëdhënieve të ngushta Korfuz-Breg.
Është koha gjithashtu kur patriarkana greke dhe Athina zyrtare të kuptojnë njëherë e përgjithmonë se ortodoksia shqiptare nuk ka dhe nuk njeh kurrfarë vartësie e tutele që me themelimin e Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare (KOASH) të Bostonit më 1908, ku Noli meshoi për herë të parë në gjuhën shqipe. KOASH është dhe do mbetet vetëm shqiptare, vetëm për ortodoksët dhe patriarkët shqiptarë, në bazë të së drejtës së autoqefalisë që rrjedh nga parimi i miratuar në Sinodin e Shenjtë të Kishës Ortodokse. E pavarur tërësisht, Kisha Ortodokse shqiptare është e denjë për misionin e saj shpirtëror po aq sa edhe Kishat ortodokse serbe, polake, ruse, gjeorgjiane, qipriote, e me radhë, që nuk kanë në krye të tyre ndonjë patriark grek. Pra, boll Athinë me tutelë dhe me orekse shoviniste!
Historia i ka vënë tashmë pikat mbi -i- mbi bazë dokumentare : Jo vetëm tërë Bregu është me identitet të pastër shqiptar, por edhe krejt Veriu i Greqisë kontinentale përmban troje të mirëfillta shqiptare të grabitura jo më larg se Lufta e parë botërore, që nga Arta, Preveza, Janina e Mecova – përfshirë tërë Çamërinë historike martire – gjer në Kostur, Follorinë e Manastir.
Duan apo s’duan grekët, suljotët fustanellorë prejardhur prej shqiptarit Suli, Marko Boçari dhe gati krejt plejada e kapedanëve arvanitas të Luftës për pavarësinë greke, janë shqiptarë 24 karat, denbabaden, tek derdhën gjakun e tyre për të dhënë atë kontribut të pashembullt dhe vendimtar në fitoren e revolucionit grek të 1824-ës. Të jesh pra, ortodoks shqiptar nuk do të thotë kurrsesi të jesh grek. Është një mashtrim kolosal, është si t’i vësh gomarit brirë cjapi! Paçka se na paska, siç thotë Konica më poshtë me ironi, të ashtuquajtur të prejardhur nga Perikliu!
Do apo s’do, Greqia me popullsi të amalgamuar historike – e vërteton Konica aq bukur më poshtë dhe sa herë! -, i është njëmijë herë borxhleshë kombit shqiptar, qëkurse shqiptarët ngritën Greqinë e pavarur dhe dhanë ndihmesën e tyre të vyer në konsolidimin e shtetit grek të shekullit XIX.
E ndërsa ne me pambuk e mirësi, ata me gurë e ligësi. Vazhdimisht Athina zyrtare ka vënë në veprim ndaj kombit shqiptar sharlatanizmat e veta, me frymë grabitqare e shovinizëm të egër! Historikisht, vetëm na është rënë në qafë, dhe si shumë! Si shumë është përdorur gjuha greke e nënçmimit dhe e ndërhyrjes në punët e brendshme të shtetit sovran shqiptar.
Disa fakte të pamohueshme jo dashamirëse ndaj Shqipërisë, për të mos thënë fakte antishqiptare të qarqeve zyrtare greke – fakte që tingëllojnë absurde në frymën e sotme europiane që duhet të mbisundojë në Ballkanin e djeshëm fuçi baruti – janë aq evidente sa nuk i kanë hije jo më demokracisë së sotme greke dhe shtetit europian grek, (në janë të tillë!), por as demokracisë së lashtë greke me të cilën mburren grekët dhe Europa bashkë. Sepse, të mbash sot e kësaj dite, “Ligjin demode të Luftës me Shqipërinë” fqinje, dhe ta tundësh si dordolec për të trembur karkalecat, kjo nuk flet aspak për një Greqi europiane. Sepse, të kërkosh me zor, me hir, pa hir, me ndoca partiçka b…lëpirëse a la Bollano, financuar prej Athinës zyrtare krimbur në borxhe, ekzistencën e minoritetit grek në Rivierën e pastër Shqiptare, as kjo nuk flet kurrsesi për Greqi europiane. Në të kundërt, të mos pranosh kurrsesi në Greqi asnjë prani pakicash minoritare, asnjë prani dhe rol qoftë historik, qoftë aktual të elementit arvanitas e shqiptar në Historinë e djeshme dhe të sotme të shtetit grek, as kjo, s’ka se si të flasë për një Greqi me frymë europiane.
Dhe, se sa europiane është Greqia, mjaft të themi se ajo i trembet keqas nënshkrimit të Konventave të rëndësishme evropiane. “Konventa kuadër për mbrojtjen e minoriteteve kombëtare” (STCE nr. 157) e Këshillit të Europës, as që është ratifikuar nga shteti grek, i cili i trembet idesë së pakicave kombëtare në truallin e vet si djalli thimjamit. Ndërkohë që Shqipëria e ka nënshkruar këtë Konventë të rëndësishme evropiane që më 1995 dhe ratifikuar më 1999! Me ç’të drejtë atëherë, Greqia e mbarsur nga fryma e saj shoviniste dhe e klerit që e drejton, na kërkoka respektim të minoritetit grek në Shqipëri, kur për vete nuk njeh si duhet kuptimin e fjalës “minoritet” apo “pakicë kombëtare?!!? Çfarë Greqie europiane është ajo që nuk njeh, sot e kësaj dite, gjenocidin çam (si Turqia me gjenocidin armen)! Pale të kërkojë të falur për masakrën historike që ka kryer, ndërkohë që mban me arrogancë prona të vjedhura të popullsisë çame?! Çfarë Greqie europiane është ajo që nuk çel një shkollë të vetme shqipe në Athinë, në respekt të punës dhe djersës së shqiptarëve që ndodhen në territorin e saj, kur përpiqet, përkundrazi, t’i asimilojë dhe vetëm t’i asimilojë, me çdo kusht e çdo çmim paguar në mënyrë të paligjshme?! Çfarë Greqie europiane është ajo që ushtarët e vet na dashkan të bëjnë në mënyrë kanibaleske lidhëse këpucësh me zorrët e shqiptarëve?!
Durimi i një populli të tërë shqiptar ka kufi dhe defterët e Historisë nuk janë të varrosura. Athina zyrtare duhet të dijë se ka marrë fund njëherë e përgjithmonë koha kur Shqipëria u kthye në kasaphane ballkanike dhe kur greku me fustanellën shqiptare të shkurtuar qesharakisht hidhte vallen sipas koncertit të krisur europian që paralajmëronte furtunën e marrë të Luftës së parë botërore.
Është koha kur Athina zyrtare të japë prova konkrete dashamirëse ndaj Shqipërisë dhe shqiptarëve, koha kur Athina t’i flasë më në fund rradakes! / Monet Maneshi.

Nga Faik Konica

SHËNIM TEK REVISTA “ALBANIA”
Londër, 15 shkurt 1909.
“Që feja shërben si maskë për qëllimet më të ulëta, ky është një fakt aq i rëndomtë sa nuk ka pse të habisë askënd. Por që të ndodhë kështu edhe me filozofinë, vajza engjëllore e qiellit, që nuk ka kërkuar kurrë gjë tjetër përveç së vërtetës, kjo veç në kohën tonë ka ndodhur”. (Schopenhauer, Parerga und Paralipomena*, passim. Përkth. A. Dietrich, 1906-1909).

SHQIPËRIA E POSHTME APO EPIRI
– DHE GREKËT

Tek Albania e vitit 1901 (vëll. G, f. 141) kemi paraqitur, sipas Le Mémorial Diplomatique de Paris, mendimin e një diplomati austro-hungarez për shqiptarët dhe çështjen shqiptare. Artikulli është aq i ngjeshur, dhe me pastërti e njohuri aq të thellë e të admirueshme për t’i vënë gjërat në vend, sa mund t’i rikthehesh me dëshirë lëçitjes të tij.
Ja dhe një diplomat italian, Z. Silvestrelli, ministër në Athinë që mendoi të shprehet për këtë çështje, duke thënë edhe ai copë disa të vërteta të thjeshta. Mendje kritike, Z. Silvestrelli nuk u kufizua vetëm në opinionet e rëndomta; por kërkoi të studiojë etnografinë dhe gjendjen e vendit ku ndodhet; dhe rezultati i kërkimeve të tij u përmblodh në një memorie që u botua në Buletinin e Ministrisë së Punëve të jashtme të Italisë, as më shumë e as më pak por 150 fletë të mira. Dy çështje vlen të vihen në dukje në këtë memorie: 1° që banorët e sotëm të Greqisë nuk janë pasues të grekëve të lashtë, por janë rezultat i një përzierjeje të sllavëve, shqiptarëve dhe latinëve; 2° që Greqia ka për kufi në Veri, Shqipërinë.
Këto dy konstatime të diplomatit erudit italian kanë shkaktuar në Greqi një indinjatë dhe protesta të shfrenuara, sa është e vështirë për një të huaj të krijojë një ide të qartë se ç’po ndodh. Qeverisë italiane iu desh madje të dorëzohet përpara këtij presioni qesharak popullor; por për të treguar edhe më mirë se ç’është në gjendje të bëjë me përfaqësuesin e vet të shkëlqyer në Athinë, ajo e ngriti Z. Silvestrelli në rangun e ambasadorit, dhe me këtë cilësi e akreditoi pranë Oborrit të Madridit.
Nga të dy vërejtjet e diplomatit italian po veçoj të dytën për ta komentuar. Por së pari, më duhet të them se ajo që ka të bëjë me origjinën e grekëve modernë është sot një e vërtetë e pranuar; pas veprës monumentale klasike të Fallmerayer dhe pas tërë atyre veprave të kritikës historike, ata që këmbëngulin të besojnë tek έλληνιχότης [helenët] e grekëve modernë, ata mund të thonë çfarë të duan, por ama jo se janë me mend. Që Greqia është e banuar nga një grumbull sllavësh, shqiptarësh, latinsh, dhe në sasi të vogla edhe nga gjermanikë, keltë, normandë (Kryqëzatat) e nga hebrenj (shekulli I e II pas J.K.) kjo, as që lë shteg për dyshimin më të vogël. Veçse grekët, s’ka pse ndihen të turpëruar për këto origjina. Një përzierje racash nuk është domosdoshmërisht e keqe. Përkundrazi, dhe mjaft të kujtojmë për këtë që populli më artist e më i brishtë që ka ekzistuar ndonjëherë, populli francez, është një agregat të paktën prej tri racash. Madje, e mira është që, për vetë grekët, e vërteta të njihet; ajo, në këtë mënyrë, u hyn më shumë në punë. Si pasues të grekëve të lashtë, ata do dukeshin më të zvetënuar; përzierje të shumë racave, relativisht kohët e fundit, ata përkundrazi janë një popull i ri dhe si të tillë kanë të drejtën e një prestigji para se të pohojnë vlerën e tyre. Nga ana tjetër, ata popullojnë Greqinë dhe janë kësisoj, depozituesit e gjuhës së grekëve: për këtë arsye të dyfishtë, pavarësisht nga gjithçka, ata duhen quajtur grekë; por duhet kuptuar më së miri se ky term nuk nënkupton aspak një vijimësi etnike.
Le të arrijmë te vërejtja e dytë e Z. Silvestrelli. Grekët kanë përfytyruar t’i japin Shqipërisë së poshtme emrin e vetë të lashtë të Epirit, duke nënkuptuar që këtej se kjo zonë ka qenë e banuar nga grekë dhe duhet t’i përkasë një ditë Greqisë; dhe kështu, Greqia nuk e prek më Shqipërinë. Për grekët, ka vetëm një Shqipëri të Veriut dhe jo një Shqipëri të Jugut; Shqipëria është për ta, në njëfarë mënyre, një distik [grup dy vargjesh në një poemë], thjeshtëzuar në një varg, apo një biçim vargu aleksandrin që nuk përbën veçse një hemistik [gjysmë vargu].
Mirëpo, të gjitha pretendimet janë qesharake e të përbuzshme. Në fakt:
1° Strabon-i na mëson se epirotët nuk flisnin greqisht, ishin të huaj. Po citoj fjalët e tij:
“ Όί δέ Θράκες καί Ίλλυριοί και Ήπειρώται καί μέχρι υϋυ έν πλευραίς (Έλλάδος) είσιν έτι μευτοι μάλλον πρότερον ή υϋυ όπου γε καί τής τώ παρόντι Έλλάδος άναντιλέκτως οΰσης τήν πολλήν οι βάρϐαροι έχουσι, Μακεδονίαν μέν Θράκες [ άλλα δέ μερη] Ήπειρώτικά έθνη.”
Është më se e qartë, apo jo? Strabon-i na mëson se “kombet epirotike” ishin “barbare”, domethënë të huaja para racës dhe gjuhës greke (Vepra, Strabon, VII, 6-13, f. 267. bot. Dübner-Muller).
2° Jo vetëm që shqiptarët nuk kanë emigruar në ndonjë Epir grek, por janë pikërisht grekët ata që kanë emigruar, në numër të vogël në Epirin shqiptar.
3° Përherë shqipja është quajtur “gjuha epirotike”. Dictionarium latino-epiroticum (Fjalori latono-epirot) i F. Blanchus (Frang Bardhit), Romë, 1635, provon pikërisht këtë. Jo më larg se para dyzet vjetësh, Rossi botonte përsëri në Romë një “Vocabolario italiano-epirotico” që nuk është tjetër veçse një fjalor shqip.
4° Në të gjitha veprat e botuara para periudhës së intrigave greke, përngjashmëria midis fjalëve Epir dhe Shqipëri e Poshtme është e përkryer.
5° Po e njëjta gjë edhe në hartat gjeografike. Po kënaqem me një shembull të vetëm: më 1827, admiraliteti anglez botoi një hartë zyrtare të Brigjeve të Shqipërisë, hartë e përgatitur nga një komision hartografësh anglezë, austriakë dhe napolitanë: krejt brigjet e Epirit përfshihen në të.1
6° Rusët, francezët dhe anglezët kanë pasur njëri pas tjetrit në ishujt jonianë një regjiment që e kanë quajtur zyrtarisht Regjimenti shqiptar. Krejt ushtarët e këtij regjimenti ishin rekrutuar në Epir, të gjithë ishin të së njëjtës fe me grekët dhe prapë, të gjithë e quanin veten shqiptarë dhe flisnin shqip. Një nga oficerët e regjimentit franko-shqiptar ishte Marko Boçari, i cili ka shkruar madje në atë kohë, me kërkesë të Pouqueville [Pukëvilit], një leksik shqip, dorëshkrimi i të cilit ndodhet në Bibliotekën Kombëtare të Parisit (Mss.Fonds albanais, n°1); kujtojmë që ne kishim parashikuar ta botonim këtë leksik. Po i njëjti Boçar shkëlqente në luftën e pavarësisë duke besuar, i shkreti, se bëhej fjalë për themelimin e një mbretërie shqiptaro-greke. Nipërit e tij, me mbiemrin Boçari e quajnë tani veten “helenë” dhe të prejardhur nga Themistokliu. Përshëndetje, o të prejardhur të Themistokliut! Të gjithë “helenët”, siç e shihni, janë po aq të vërtetë sa nipollët e Boçarit tonë. Ka madje në Athinë bij bavarezësh vendosur në Greqi në kohën e Otonit dhe që e mbajnë veten po ashtu për helenë, me demek të prejardhur nga Perikliu: Përshëndetje dhe juve, o të prejardhur të Perikliut!
7° Tradita diplomatike e të gjitha Fuqive evropiane ka njohur, pa kufizim, identitetin e Epirit dhe të Shqipërisë së Jugut, që janë e njëjta gjë. Pata ndër duar që prej një muaji qindra dokumente diplomatike të pabotuara që flasin për Shqipërinë dhe në të gjitha, njëjtësia është po aq absolute midis Epirit dhe Shqipërisë së Poshtme sa dhe midis Lutesës e Parisit, apo Ali hoxhë dhe hoxhë Aliu.
8° Më në fund, le ta provojë i huaji që përgatit një studim rreth Shqipërisë dhe që ka dyshime rreth çështjes së albanitetit të Epirit: të udhëtojë duke u ndalur për ca ditë nga Elbasani në Parga dhe nga Vlora në Janinë, domethënë le të përshkojë si turist Epirin nga Veriu në Jug dhe nga Perëndimi në Lindje, për së gjati dhe për së gjeri, duke zigzaguar në atë mënyrë që të vizitojë lokalitete sa më shumë që të jetë e mundur, – dhe le të na vijë pasandaj e të na kundërshtojë po të dojë.
Po i drejtoj tani një pyetje grekëve të zgjuar dhe që dinë të thellohen: a pandehin ata se këto intriga foshnjarake kundër unitetit kombëtar shqiptar janë të tilla që i shërbejnë interesave të Greqisë?
Albania, Viti 8, 1904, Seria 9 [nr. 1].

Vizitë e Presidentit të Vatrës në Ambasadën Shqiptare në Uashington DC

August 31, 2015 by dgreca

Nga Merita McCormack- Uashington DC/*
Ditën e enjte më 27 Gusht 2015, në mesditë, Dr. Gjon Buçaj , presidenti i Federatës Pan-shqiptare të Amerikës “ Vatra” dhe zonja e tij Nikoleta dhe autorja e ketij shkrimi, vizituan Ambasadoren e Republikës së Shqipërisë në Uashngton DC, Znj. Floreta Luli-Faber.
Dr. Buçaj në momentin e parë të takimit i dha dorën zonjës Ambasadore duke i uruar kështu mirëseardhje dhe punë të mbarë dhe suksese në detyrën e re. Dr. Buçaj dhe Znj. Luli-Faber ishin takuar më përpara , kur Znj. Ambasadore merrte pjesë në funksione të tjera profesionale në një nga aktivitetet e Vatrës në Nju Jork, vitin e kaluar.
I shoqëruar nga bashkëshortja e tij znj. Nikoleta, Dr. Buçaj shprehu kënaqësinë të ndodhej në mjediset e rinovuara të Ambasadës shqiptare ne Uashington DC.
Ambasadorja Luli-Faber i mirëpriti mysafirët Vatranë në hollin e pritjeve të Ambasadës ku shihen qartë monumentet e Gjergj Kastriotit, Heroit Kombëtar Shqiptar dhe një statujë e shenjtores shqiptare, Nënë Tereza. Flamuri Kombëtar shqiptar dhe flamuri amerikan dekorojne bukur qendrën e hollit.
Nga diplomatët e Ambasadës, ndodheshin në takim edhe Konsullja shqiptare ne DC znj. Daniela Kristo-Nesho dhe Sekretarja e Dyte Ambasadës zonjusha Eni Jucja. Çifti Buçaj shoqërohej nga autorja e këtij shkrimi.
Dr. Buçaj dhe Ambasadorja Luli-Faber biseduan për çështje të ndryshme që kanë të bëjnë me shqiptarizmin në përgjithësi, për organizatat e ndryshme të diasporës, strukturat dhe rolin e tyre. Ambasadorja shqiptare shprehu kënaqësinë për takimin, falenderim për informacionin lidhur me VATRËN dhe për diasporën shqiptaro-amerikane në përgjithësi, rolin dhe aktivitetet e tyre. Ajo shprehu besimin se ajo vetë dhe stafi i ambasadës do të jetë gjithnjë pranë komunitetit shqiptar në SHBA dhe se konsullatat janë në shërbim të shqiptarëve në mërgim. Ambasadorja lavdëroi arritjet me të cilat ajo është njohur deri më tash nga diaspora shqiptaro- amerikane, veçanërisht nga ajo e Uashington DC, e cila punon e bashkuar dhe koordinuar. Ambasadorja Faber shprehu dëshirën të njihet edhe më gjerë, në shtetet e tjera, ku ka komunitet shqiptarë.
Dr. Buçaj dhe Ambasadorja Faber shprehën dëshirën e një takimi të afërt në NY dhe Dr. Buçaj e siguroi ambasadoren se gjithkush është i mirëpritur në shtëpinë e Vatrës, në aktivitetet dhe në funksionet e saj dhe se Vatra ka gjithnjë dyert e zemrat e hapura.
Dr. Buçaj theksoi rëndësinë e rolit të diasporës në çështjen shqiptare, apolitizimin e saj, punën e përbashkët të organizatave në Diasporë si dhe rolin që qeveria shqiptare duhet të luajë në rajon lidhur me të drejtat e shqiptarëve në shtetet fqinje por edhe në mbështetje të diasporës në botë, e veçanërisht në Amerikë ku ai jeton e vepron si president I VATRES.
Dr. Buçaj , I cili ka lindur në fshatin Arst të Pukës, ka kaluar vitet e para largimit nga Shqipëria në qytetin e Shkodrës dhe është larguar në vitin 1951, shprehu mallin dhe dashurinë për vendlindjen.
Në fund të takimit Dr. Buçaj i dhuroi Bibilotekës Shqip të Ambasadës rreth njëzet libra, disa prej tyre edhe volume të rralla.
Ambasadorja Luli-Faber dhe Dr. Buçaj biseduan për më shumë se një orë dhe pritja kaloi në një atmosferë të ngrohtë e miqësore dhe gjithë biseda u mbajt në gjuhën shqipe.
*Merita McCormack është presidente e degës së Vatrës për Uashington DC

19 – VJEÇARI I PËRJETSHËM NË DITËN E LINDJES

August 31, 2015 by dgreca

Në kujtim të Atjon V. Zhitit/
“ Pa një ide eprore nuk mund të jetojë një njeri, as edhe një komb. Ka vetëm një ide eprore mbi tokë : ideja e pavdekësisë së shpirtit njerëzor, sepse të gjitha të tjerat me të cilat mund të jetojë njeriu, burojnë vetëm nga kjo ide”- Fjodor Dostojevskij/
SHKRUAN: EUGJEN MERLIKA/
Po sjell nëpërmënd këtë shprehje të gjeniut të letërsisë ruse e botërore sot, në ditën kur dua të kujtoj lindjen, njëzet vjet më parë, më 30 gusht 1995, të një fëmije, për të cilën u gëzova shumë atëherë, sepse ishte biri i një shoku të vuajtjeve, e të cilin e kujtoj me shumë dhimbje sot, kur Ai nuk arriti t’a festojë ditëlindjen më të bukur të jetës njerëzore në familjen e Tij. Të shkruash për jetën e një njeriu që ndalet papritmas mes 19 e 20 vjetëve, të cilit i ke uruar ardhjen në këtë botë para njëzet vitesh, qënka jo më pak e dhimbëshme se sa të pranosh, në caqet tona njerëzore, të pakuptueshmen e misterin e kësaj gjëme….
Koncepti i shtjelluar nga Dostojevskij, që ishte edhe një nga autorët më të pëlqyer të Djaloshit, i shpallur thjesht e fuqishëm nga themeluesit e doktrinave fetare, i shprehur në format më të ndryshme nga shumë mëndje të ndritura të njerëzimit në shekuj, i pranuar apo i mohuar nga rryma të ndryshme të mendimit e përfaqësues të tyre, mendoj se mbetet një e vërtetë që duhet të ndriçojë botën tonë të brëndëshme edhe në çastet më të errëta të saj, kur provohen dhimbjet më cfilitëse, edhe para ngjarjesh të pakuptueshme e të papranueshme për logjikën tonë njerëzore.
Një e tillë ishte, para disa muajsh, humbja tepër e parakohëshme e Atjon Zhitit, një biri të rrallë e të paharruar, jo vetëm të prindërvet të nderuar e rrethit të Tij familjar, por edhe të mjedisit shkollor e shoqëror në të cilin u lind e u rrit, madje të gjithë Shqipërisë, me të cilën e kishte lidhur shpirtërisht jetën e Tij rinore e për të cilën, me formimin njerëzor e intelektual, me karakterin e personalitetin e spikatur jashtë të përgjithëshmes, përbënte një shpresë për t’ardhmen, një pikë riferimi tejet pozitive.
Përvjetori i njëzetë i lindjes së “19 – vjeçarit të përjetshëm” i sjell lexuesit shqiptar dhe dashamirësvet të Tij në atdhe një dhuratë të çmuar, librin “Për atë që dua(m)…..”, i Autorit më të ri të publiçistikës shqiptare, të botuar nga UET Press, që nderohet me emrin e Atjon Zhitit në botimet e saj. Uroj që ky libër të ketë vëndin e tij në çdo bibliotekë të cilitdo që flet shqip e të jetë si një busull drejtuese për të gjithë të rinjtë shqipfolës. Ai libër, me të gjithë shkrimet e Tij, shumica e të cilëve të botuara në këtë vit e një pjesë, me gjallje të Autorit, na jep portretin e plotë të personalitetit të jashtzakonshëm të djaloshit.
Mosha e re , në të cilën u nda nga jeta tokësore studenti i “Sacro Cuore-s”, e bën të pabesueshëm përceptimin e saktë të individualitetit të vërtetë, në të gjithë shtrirjen e tij e në lartësitë e arrira. Atjoni ishte “bir arti”. Trashëgoi humorin e hollë dhe pavarësinë e mendimit të Gjyshit artist, së bashku me aftësinë për të vëzhguar botën, duke pësuar mbi shpinë padrejtësinë dhe dhunën, për t’a paraqitur atë, në vërtetësinë e saj rrënqethëse, pa nxitur urrejtjen, cilësi këto të babait, Visarit, njërit ndër më të shquarit e letrave të këtij Vendi. Këtyre dhuntive u shtoi kulturën klasike, të marrë në liceun “Giulio Cesare” të Romës dhe një aftësi të rrallë për të depërtuar në thelbin e sendevet e të dukurive, së bashku me guximin e moshës për të shprehur thjesht e qartë mendimin e Tij, edhe kur ai ishte kundër rrymës, edhe kur mund të shkaktonte kundërshtí, edhe kur nuk ishte “politically correct”.
Djaloshi Zhiti ishte një personazh poliedrik me prirje të shumta dhe interesa të gjithanëshme intelektuale. Prirjet u shfaqën shpejt, që në moshën e fëmijërisë kur, tre vjet e gjysmë, pikturoi një skicë për Nënë Terezën që u fut në një vëllim kushtuar Asaj, e të cilën e riprodhoi “L’Osservatore Romano”, gazeta më e rëndësishme e hierarkisë së krishterë. I dhënë mbas pikturës që në moshë të njomë, ka lënë disa vizatime në stilin e impresionizmit bashkëkohor, të cilët zbukurojnë muret e dhomës së Tij, ku ndoshta shpirti kthehet shpesh për t’u shmallur me atë mjedis familjar, nga i cili u nda aksidentalisht papritmas në një agim dite fundi dhjetori…
Me rrjedhjen e viteve interesat intelektuale u shtuan duke krijuar përfytyresën e personalitetit që njohim. Në të bashkëjetojnë delli artistik me prirjen vëzhguese e përsiatëse që e shtyn drejt studimit të filozofisë, shkencës së mendimit njerëzor, që i paraprin fushave të tjera të dijes, kryesisht të disiplinave humaniste. Që në vogëli mëndja e Tij priret të vëzhgojë e të bluajë, të arrijë në përfundime, të shprehë opinione, të japë përcaktime tepër larg nivelit të bashkëmoshatarëve. “Flake para se të të flakë” i thotë babait kur e sheh të tymosë një cingare. Ishte gjashtë vjeç.
Pesëmbëdhjetë vjeç në Durrës shkruan një ese me titullin “Në kërkim të përsosjes”. Duke u endur nëpër rrugët e qytetit bregdetar, përfytyron të shkuarën dhe qytetërimet që kanë kaluar mbi të, duke u ndalur me mendim mbi një mit të lashtë, të Agarthit, të mbretërisë së nëndheshme të njerëzve të përsosur. Për djaloshin miti ishte kërkimi i vazhdueshëm i njeriut mbi kuptimin e qënies. Kujton Sokratin, idhullin e Tij, por edhe Diogjenin, që kërkonte njeriun me qiri në dritë të diellit.
“Të mendosh do të thotë të endesh në hapësirën e pafundësisë” shkruante Lacordaire, një murg filozof francez. Pafundësia ishte bota e brëndëshme e Djaloshit që projektohej jashtë me leximet e etëshme e të larmishme, me udhëtimet e njohjet e njerëzvet, që i lehtësoheshin nga mjediset e punës e të veprimtarisë së babait, tashmë të shquar në kulturën shqiptare. Një forcë e çuditëshme e brëndëshme, apo një frymëzim i jashtëm jashtë kohës e hapësirës sonë, e nxisnin të “digjte etapat”. Formimi intelektual i djaloshit ishte i shpejtë, i qëndrueshëm, i thellë. “Sa më tepër të zgjerohet njohja e jonë e librave të mirë, aq më shumë ngushtohet rrethi i njerëzvet, shoqëria e të cilëve është e pëlqyer.” vërente filozofi gjerman Ludwig Feuerbach. Për Djaloshin student të filozofisë kjo thënie u zbatua plotësisht. Rastet dhe rrethanat bënë që të njihej me poetë, shkrimtarë, sociologë e filozofë, të cilët gjetën tek Atjoni i ri një shok të tyre, me të cilin mund të bisedonin lirisht për çfarëdo argumenti. Njohu e krijoi lidhje me shkrimtarë e artistë shqiptarë, miq të babait, me piktorin e shquar Ibrahim Kodra, me Shënjtoren shqiptare Nënë Terezën, u miqësua në Itali me poetin Sebastiano Grasso e, nëpërmjet tij, me Jevtushenkon, Adonisin, Paolo Coelhon etj. Më parë kish njohur poetin e moshuar Mario Luzzin, ishte takuar me Nobelistët Dereck Walcott dhe Tomas Tranströmer. Marredhëniet e Tij me përfaqësues të shquar të kulturës botërore bashkëkohore, miqësia e konsiderata e ndonjerit prej tyre për Djaloshin shqiptar, ende të parritur mirë, tregojnë katërcipërisht se cili ishte brumi, me të cilin ishte gatuar Studenti i Universitetit Katolik të Milanos.
Ai brumë, i mbruajtur me miellin e fisnikërisë së trashëguar të familjeve të dy prindërvet, do të punohej e do të merrte formë në atdhe apo në Itali, ku punonin ata, fatmirësisht, jashtë atmosferës mbytëse të diktaturës, në mjedise e rrethana që lejonin zhvillimin e lirë të mendimit. Nga ky kompleks u ngjiz e u formua personaliteti i Djaloshit që qe përfaqësues shqiptar në forumet rinore të Europarlamentit në Riga, Barcelonë etj. Ai përfaqësoi denjësisht e cilësisht Atdheun në botën e sotme, në sajë të formimit kulturor të jashtzakonshëm e të krenarisë që ushqente për trashëgiminë më të mirë të traditës së tij.
Atdheu për Të nuk ishte vetëm toka ku u lind, ishte historia, më shumë dhimbje se gaz, ishte trashëgimia kulturore, jetësore, doket, zakonet, morali. Përfytyresa e Tij për Atdheun i ngjan asaj të një njeriu të moshuar, që ka kaluar përvoja të ndryshme, por që gjen drejtpeshimin e duhur ndërmjet vlerave të së shkuarës së largët për t’u ringjallur dhe “paragjykime, tabu e budallalliqe të tilla”, “në disa relike të paafta dhe hipokrite të diktaturës komuniste”, për t’u hedhur në koshin e historisë si mbeturina të dëmshme që pengojnë përparimin e fitimin e kohës së humbur.
Tepër kritik ndaj politikës shqiptare nga pozitat e qytetarit mëndjendritur, idealist, vizionar e largpamës, nuk nguron të bëjë pyetje e të ngrejë çështje, i aftë të gjejë zgjidhjet e të japë recetat. Larg idesë së politikës aktive, edhe se jo i pandjeshëm ndaj ndonjë nxitjeje të veçantë që i bëhej drejt për së drejti, por tepër i gjallë në shpalosjen e parimevet të drejta, të domosdoshme për të shkuar përpara si shoqëri e si komb, themeloi gazetën elektronike “Mesi radikal”, “një idealizëm pa iluzione”, siç e përcaktonte Ai. Ajo qe krijesa e Tij, ndoshta më e dashura, sigurisht më frytdhënësja në rrjedhë të kohës, që do të kishte patur një rol, besoj shumë të dobishëm, në jetën intelektuale shqiptare, sidomos të rinisë e të rrjeteve sociale por, për fat të keq nuk pati vazhdim…
Është tepër prekës njoftimi që jep në të për organizimin e forumit të ardhshëm rinor të Europarlamentit në Korçë. Entuziazmin e Tij, të bashkuar me vullnetin e fortë që karakterizonte çdo hap të jetës, e gjejmë në një njoftim të thjeshtë : “Kam filluar punë dhe shpresoj që Europa të gjejë Europë tek ne.” Është synimi i shkëlqyer i të riut idealist, por edhe objektiv e realist, për të sendërtuar me brezin e Tij t’ardhmen evropiane të Shqipërisë. Kujtimi i Tij i ndritur na bën të gjithë të detyruar t’a rrokim atë mesazh e secili të bëjë punën e tij. Ai kujtim duhet të jetë veçanërisht një shtysë e fuqishme për brezin e Tij, i cili, në fjalët e shkrimet e Tij, gjen jo vetëm modelin për t’u imituar, por edhe projektin e nisur për të sendërtuar Shqipërinë, vërtetë demokratike dhe evropiane.
“Unë besoj në rrugën e nisur, unë besoj në idealet e demokracisë, unë besoj në ndryshimet e bëra…” Ishte kjo besojma e shpallur e Atij Djaloshi të shkëlqyer që, nga bota e dritës e së vërtetës, vazhdon të hedhë vështrimin e Tij mbi “ata shumë të rinj, më të aftë, më me shumë ëndërra, dije…”, të cilët do të kishin qenë bashkudhëtarët dhe shokët e Tij të luftës për të ndryshuar për mirë Atdheun e tyre. Çuarja përpara e projekt-idesë së Atjonit mendoj se është për ta detyra urdhëruese e brezit, i cili mbetet e vetmja shpresë në shkretëtirën e idealeve të vyshkura të politikës shqiptare.
Duke shkruar me dhimbje të thellë këta rrjeshta për një Djalosh që e mbylli shumë shpejt rrethin e jetës së Tij tokësore, e cila qe aq intensive e prodhimtare, pa krahasim me shumë të tjera që mbartin dhjetëvjeçarë të shumtë në vetvete, por asgjë për t’u kujtuar veç dashurisë e mirënjohjes së familjarëvet.
Nëse vullneti hyjnor, që përcakton lindjen dhe vdekjen e njeriut, herë herë është i pashpjegueshëm për vendimet e Tij të pakapëshme nga mëndja e jonë, drejtësia zyrtare, që e ka për detyrë të hetojë e të nxjerrë përfundime në raste të tilla, më duket shumë e vonuar në punën e saj. Shpresoj që kjo vonesë mos të jetë e tillë që të ngjallë dyshimin e mungesës së dëshirës për të nxjerrë përgjegjësitë e, madje, edhe fajin eventual të ndonjerit. Familja, së pari e shoqëria kanë të drejtë të njohin të vërtetën e zotërinjtë prokurorë e hetues duhet të kishin plotësuar me kohë atë kërkesë të ligjëshme.
Frederiku i Madh i Prusisë, në fund të shekullit 18 shprehej kështu : “Ne nuk e masim jetën e njerëzvet me kohëzgjatjen e saj, por me përdorimin që i kanë bërë kohës në të cilën kanë jetuar.” Atjon Zhiti meriton, në këtë vështrim vlerësimin më të lartë, për mënyrën se si e ka mbushur, në të gjitha drejtimet, jetën e Tij, të familjes, të shoqërisë e të Atdheut. Meteori i Tij qe tepër i shkurtër, por drita e tij do të mbetet gjatë në qiellin e hirtë të jetës shqiptare. Si e tillë, nëpërmjet atij libri, do të mbetet e gjallë në kujtesën e kombit.
Çifti i shquar Kadare thotë se “Ai ishte bërë për qiellin, jo për këtë botë”. Duke e përqafuar me bindje të plotë këtë pohim të vlertë, i mbyll këto konsiderata të thjeshta e të dhimbëshme me një thënie të një tjetër Perandori, kësaj here të Romës, filozofit Mark Aureli : “Sheh mbrapa teje një përjetësi pa fund dhe një tjetër përjetësi para teje. I vënë kështu në mes, çfarë ndryshimi sheh ti mes një jete tri ditëshe dhe një tjetër tre shekujshe ?”
Gusht 2015 Eugjen Merlika