Archives for September 2015

Dritëhijet e Njeriut

September 18, 2015 by dgreca

(Shënime për librin me tregime “Rrëfime në hije” të Ramiz Gjinit)/

Nga Agim Baçi/

Një lëvizje dore, aq sa për të pulitur sytë. Por më pas, e gjithë qenia jote, mjafton të rrotullohet rreth atij çasti. Të tilla vijnë tregimet e Ramiz Gjinit, si një shigjetë, drejt e te Njeriu, i cili më pas duhet t’i bëjë vend brenda vetes gjithë atyre çasteve që e kërkojnë atë kudoqoftë ai. Gjini ka ndezur “kandilin letrar”, duke sjellë disa tregime që të mbajnë gjatë në melodinë e tyre, sepse e gjithë muzika kërkon shpirtin njerëzor, kërkon atë çfarë na shkakton lëvizjet tona të brendshme për të njohur vetveten, që na tërheq e na ndal përballë vetes dhe përballë tjetrit.“Ne kishim të gjithë një kokë së bashku dhe e donim njëri-tjetrin ashtu siç e donte secili veten. Mendimet na puqeshin mrekullisht dhe flisnim të njëjtat gjëra njëherësh. Madje, ne shikonim të njëjtat ëndrra, dhe, kur ndodhte që i rrëfenim mëngjeseve, korrigjonim njëri-tjetrin për detaje të vogla që na shpëtonin pa i kallzuar. Ne i tregonim ato edhe pse e dinim, që të gjithë bashkë kishim parë të njëjtën ëndërr. E bënim këtë, thjeshtë, sepse ashtu na pëlqente. (Shkëputur nga tregimi “Isaku, vëllaçkoja ynë i vogël”, përmbledhja “Rrëfime në hije”, f. 9)

Stuhia dhe fëshfëritja qëndrojnë bashkë, në një frymë, duke ardhur përmes një stili elegant, ku asgjë nuk qëndron tepër, e ku duket se fundi e fillimi janë thjesht për të ndalur takimin me tregimin e radhës, por jo për meditimin që ai nis të krijojë në kokën tonë. Ka humor e ironi, por në asnjë çast dorëzim për jetën. Kur Lef Kuka, personazhi i tregimit “Frika”, nis e kupton se mospërballja në çastin e duhur kish shënuar vdekjen e tij më parë se të mbyllë sytë, është vonë. E për çfarë na duhet guximi nëse nuk mundëm ta përdornim atëherë kur ajo na u kërkua? Veçse të mbyllim sytë e të pranojmë që ajo, vdekja tjetër, e trupit, të vijë sa më parë, ashtu siç lutet personazhi i tij që pas mosguximit pa se kishte ikur nga kjo botë. Pas tij, personazhe të tjerë vijnë e trokasin në imagjinatë, për të ndërtuar njeriun, atë që s’ka rëndësi se ku jeton – në Tiranë, Nju Jork, Nju Dehli, Toldeo, apo në një fshat të Dibrës ku Elbaroza (personazh i tregimit “Dërgesa e Zotit”) mbetet hija e asaj apo atij që kemi dashur të qëndrojë krah nesh pafundësisht.

Mes së pamundurës për të ikur për më tej dhe së shkuarës mbeten gjithnjë labirinthe që kërkojnë përgjigje. Luis Medina, një personazh i përsëritur, është ai që kërkon ta ndalë kohën përmes dashurisë. E di që ajo është e vetmja kohë që mundet të mbetet ashtu siç e kemi dashur dhe e vetmja që na pranon ndonjëherë siç jemi kur trokasim në derën e saj.

“Tashmë që gjallnimi më ka lënë dhe drita e jetës ka ngelur si ajo xixa që sapo ka filluar t’i dalë fjolla e hollë e tymit, kam nisur t’i mas gjërat me një logjikë universale; ngase vdekja nuk më erdhi në kohën e duhur, ia kam kthyer asaj shpinën me zemërim e shpërfillje të plotë. Me aq frymë sa më ka mbetur, kam nisur çapitjen rrugës nga kam ardhur duke shkelur nëpër kohë gjurmëve që kam lënë”. (Shkëputur nga tregimi “Posta që sjell era”, përmbledhja “Rrëfime në hije”, f.20)

Loja me vdekjen, kujtesën, dashurinë, frikën, vijnë përmes një loje që të sjell ndërmend tregimtarët e ashtit, ata që kanë ditur edhe ta lexojnë por edhe ta porosisin “rrugën e njeriut”. Një vetëironi me një finesë Gjini e ndërton me shkrimtarin, në tregimin “Kur heronjtë flenë”, duke sjellë përballjen me botën “përmes shkopit kokës” – një metaforë e gjithë realitetit, të cilit duhet t’ia gjejmë anën që e rrok njerëzoren, atë që duhet të themi me zë të lartë për të tjerët e që ta mbajmë mend për veten.

“Ana Luigji”, personazh i tregimit me të njëjtin titull, sjell fytyrën që lë frika ndaj asaj që kemi paragjykuar, që ka lënë shenjën e së keqes e që na merr frymën edhe kur kërkojnë të na thonë se “ishte thjesht shaka”. Ndërkohë që dashuria vjen e “nxjerr të shkuarën e paharruar”, si një mace e zezë, te tregimi “Gruaja e huaj”. Më pas “Ara e pakorrur”, “Shpirti i shtëpisë së vjetër”, “Lule në varrezë”, “Plagë lulezonje” vijnë e plotësojnë atë grafikë të rëndësishme mes botëve, duke e kërkuar atë që na duhet, që nuk fshihet as pas qepallës së mbyllur e as pas kohës së grisur në kalendarët e varur në mure.

Këto e një galeri personazhesh e skenash që të mbeten në mendje, për stilin dhe finesën, e sjellin Gjinin përmes 19 tregimeve me një forcë të jashtëzakonshme në mrekullinë e prozës së shkurtër. Aspak për të mbetur “rrëfime në hije”.

ARMËT E DEDË GJO’ LULIT NUK NDRYSHKEN KURRË !

September 18, 2015 by dgreca

Nga Fritz RADOVANI/
Në Malësi të Mbishkodres – Mbas faljes së Sulltanit 1911./
■TË GJITHË KËTA BURRA KANË ARMË…Arma e Tyne ishte Formula “Atdhé e Fé”! /
Prandej edhe fituene! Dokumentat e Fototekës Marubi, ata të arkivuemet në revistat e kohës Leka, Hylli i Dritës, Cirka, Lajmëtari i Zemres së Krishtit etj… Janë thesari ma i madh që ka Populli Shqiptar per me dokumentue të verteten historike të Shqipnisë.
Edhe pse të gjitha arkivat dhe revistat e ruejtuna nga Kleri Katolik Shqiptar dhe i huej, që në Janarin e vitit 1945, filluene me u plaçkitë nga komunistët e brigadave partizane Sheuqet Peçi dhe Mehmet Shehu, me porosi të sllavokomunistëve jugosllavë, prap sot ai që dishron me thanë e shkrue të verteten e paperçudnueme nga Kongresi mashtrues i vitit 1972, me perpjekje dhe durim mund të “çvarrosi” nga Dheu i gropave nder Malësi, Armët e pandryshkuna të Burrave të Pavdekshem që dhane jeten per Liri t’ Atdheut.
Armët e Atyne Burrave edhe sot tregojnë heroizmin e Shqiptarit per Atdheun!
■A doni të dini se kush ishte Luigj Gurakuqi? Ua tregon këmisha që ruejti Miku i Tij trim Gjon Kamsi…Aty e keni në Muze të Shkodres, se Shtëpia Muze e Luigjit u shemb nga mbeturinat sllavokomuniste e anadollake të “demokracisë” së Ramiz Alisë, që nuk mujti me e pa me sy Luigj Gurakuqin as në “monumentin” e Vlonës, në vitin 1972…
E, Don Nikoll Kaçorrin mos e kerkoni… Ishte me veladon e Nanë muslimane, antiturk!Imzot Luigj Bumçi na la të shkrueme: “Kah gjysa e mojit të Qershorit 1911, Valija i Shkodrës i atëhershëm z. Mustafa Nedin iu lut Argjipeshkvit të Shkodrës Shk. Tij Emzot Serreqit, me shkue në Podgoricë, me Hot e me Grudë, qi kishin kalue kufinin e dalë në Mal të Zi në kohën e Turgut Pashës, me u thanë atyne qi Mbreti i kishte falë, por të këtheheshin ndër banime të veta e damet qi kanë pasë kishte me u a shperblye.Edhe Argjipeshkvi muer me vedi At Gjergj Fishten e mue, e u nisëm për Podgoricë. Mbas pak kohe qi mërrijtëm atje, Argjipeshkvi më çoi mu në Triepshë me u ndeshë me Malsorët e atij vendi e me u a diftue mesazhin e Mbretit. ZZ. D. Nikollë Ashta e At Mati Prennushi më shoqnuen n’at udhtim, e nji të diele në nadje heret u gjetëm te Kisha e Triepshit. Si u mblodhën Malsorët, dola e si u pershndeta me ta, u thaçë kto fjalë: Z. Argjipeshkvi ka dalë në Podgoricë me u pá me ju, por mbasi ai vetë nuk muejti me ardhë deri këtu, na ka çue né. Ju falet pra me shndet e çon bekimin…
■…Si hîmë n’at odë Ministri u fal me ’ta e u thotë: Zotni kam ardh prei Cetine me ju pa. Dedë Gjo Luli po i pergjegjet: S’na ka pasë marri malli per ty. Mue mu’ dote me i a perkëthye. Si u ulem e ndejëm po i thotë Ministri: Mbreti ju do e ju ka falë. Dedë Gjo Luli nuk e la me mbarue, e me ’i herë i tha: Mos na përmend Mbretin pse s’kemi punë me te. Aj as nuk na njef as nuk i di punët tona. Por ju qi vini mbas Mbretit jeni të tanë hajna e menafikë, e ju e rrêni si për né si për të tjerët. Pra aj nuk ka shka falë.
Atbotë Ministri siellet kah un e më thotë: Po pyeti kta Zotni at librin e kuq qi kta permendin a e duen për vedi a për të gjith Shqipnin?(Libri i kuq permbante disa pika të cilat i ndieri Luigj Gurakuqi i kishte pregatitë për me ja lypë Mbretit për Shqipni).
■Ministri, i cilli gjatë ktij kuvendi nuk kishte mujtë me mbajtë gjakftoftësinë, u çue mjaft idhnuéshem e më tha: thueji se s’kam me ardhë mâ me i pa.
■Marrë vesht kto fjalë Dedë Gjo Luli, i ndei gadi e i tha: Kurr bojën mos t’a pashim…”
■Imz. Luigj Bumçi, në librin “Nga kujtimet e mija”, Ua ngriti “Monumentin Burrave të Veriut të vitit 1911…” E Ata Burra të Pavdekshem, i keni në foton naltë…
■Me u ruejtë nga ngerrçi asht mirë! Nëse u ka mbetë pak “surrat”,..thoni të verteten!
***
“LIBRI I KUQ PERMBANTE DISA PIKA TË CILAT I NDIERI LUIGJ GURAKUQI I KISHTE PREGATITË PËR ME JA LYPË MBRETIT PËR SHQIPNI.”
Tek libri “Nga Kujtimet e mija”…
■Një Mik i imi, studjuesi Bep Martin Pjetri, me daten 11 Shtator 2015, me dhuroi një Dokument që do ta botoj ma poshtë, per me lexue Rinia Shqiptare nga origjinali ate që asht kenë nenshkrue në Memorandum të Gerçes me 23 Qershor 1911 …
Njëheri edhe falnderoj Mikun tim, per këte Dhuratë shumë të çmueshme!
***
Mbi vêndimét é dhânuna préj Kuvêndit te pergjitheshem te Krénevét Shqypetare ne Gerçé me 10/23 te Qershorit 1911 Si pergjigjejé te proklamacjonit te
Shéfqét Turgut Pashes
1. – Garantie kundra perseritjés pas sodit [6] te véperimévét é te menyravét antikonstitucjonaré nga ana é Qévéries qéndrore e t’Auktoritétévét vendoré ne te gjithe Shqyperien. Ndérim per te gjitha féet é per zakonét é vjétra te garantuara nga konstitucjoni é te konshakruara nga kanunét e zakonét.
2. – Te njohunit é plote te kjénejes se kombit shqypetar mé atò te dréjta qe kane kombét é t’jéra te Mbréteries.
3. – Lirie te plote per Shqypetaret te zgjédhin pa ndo-nji pengim a ngushtim députétet é véte, numri i te cilevét do t’i pergjigjét popullsies.
4. – Lirie te plote per Shqypetaret te mesohén é te perparojne ne gjuhe te véte, é te thémélojne shkolla shqypé te véçanta é te boteshmé te cilat te kéne te gjitha ato te drejtat qe kane shkollat é Qévéries. Ndérim per te dréjtat qe u jane njohune Krérevét féetare te kershténe per sa i perkèt mesimit ndé shkollat qe jane nen sundimin e tyné.
5. – Organizim i administrimit te Vilajétévét, ku ndodhén Shqypetare, i cili te kéte per thémél nje systéme déqéntralismi administrator, qe t’u pergjégjét névojevét te vêndit é zakonévét te vêndasvét, é qe t ’afrojne rrégullat é pergjitheshmé t’administrimit te njohuna préj konstitucjonit mé praktikat é konshakruara préj kohes ne disa visé.
6. – Te zgjédhunit é Valinjvét é te tjérevé nepunes te larte te shtétit nde mést mâ te mirevét é mâ te vjéfshemvet zyrtare te shtetit [7] tué pelqyé mâ téper atà qe dijne gjuhen é zakonét é véndit. Emnim i te tjerevé nepunes civile é financjére é te gjygjetarevét nde mést t’atyné qe jane shqypetare é qe te kéne cilesiét é njohesiet é lypuna. Xhéndaret é agjéntét é policies ashtu édhè nepunesit t’jére te zgjidhén nde mést mâ te zotevét nga njérezit é véndit.

7. – Emnim i nje perfaqsonjesi te Sulltani si inspektor i pergjitheshem per nje périudhe vjétesh mé barren qe te shekonje te vuemit bésnikisht n’udhe te nomit organik te mbaruarit é detyres se Valinjvet é te t’jérevét nepunes, é té mbajtunit é qétesies é te harmoniés nde mést t’éléméntévét te ndryshmé éthniké qe ndodhén nde Vilajétét bashkarisht.
8. – Perdorim i gjuhes shqype nde marrevéshjét nde mést te t’administruarvét é t’administratorevét te vêndit, é nde kuvêndét é gjykimét perpara gjygjévét per krah mé turqishtén qe âsht é mbétét gjuha zyrtaré e
qévéries qendroré.
9. – Sherbim ushteriak i detyreshem per te gjithe Shqypetaret mé systéme skânjésh(systéme de cantonnement), ne kohe paqi; é nje organizim té veçante per vêndasit é visévét qe ndodhén ne kufî te Shtétévét Balkaniké, tué u dhâne léhtesien qe te munt te bâjne sherbimin ne vênt é te ruajne shegurien e kufinjvét. Ushtaret do t’a kéne te liir sherbimin é besevét te tyné
é te mbajtunit é zakonévét te véta.
10. – Te lidhunit per névojet é vèndit te te gjitha t’ardhunavét, pervéç sé atyné te Gjym – [8] rykut, te Postes é te Télégrafes, te Duhanit, te Shpirtravét, é te Pullavét, te cilat jane dhâne per disa sherbimé te véçanta.
Te lânunit per ndertim udhash, é hékurudhash me nderâshtjé vêndoré é per mbajtjén é shkollavet te boteshmé te nje pjésè te téprices t’ardhunavét te permenduna sypri ashtù é dhé te te gjitha pagésavét per udha, te pagéses shtimoré per mesim é te 3 % te se dréjtes se hyrjés.
Tu njihet komunévét é dréjta é te prérit dréjt per se dréjti osé mé anen é t’jérevé, te pyjévet te véndit me detyre per komunét mé marre per barre ruajtjén é tyné, mé rregulluar te prérit, pas urdhnavét téhnike, é mé i paguar fiskut nje pagése qe do te shênjohét pas llojit te drunjvét é pas largimit te pyllit nga limani osè nga vêndi i shitjés.
11. – Te dréjta per Keshillat é pergjitheshmé te munt te japin vêndimé mbi budgétin é Vilajétévét é te bâjne kontroll te prishunat.
12. – Kerkim i fundévét te névojeshmé qe te shegurohét mbledhja é te te hollavét qe lypsén per goditjén rishtazi te shtepiavét é te ndertésavét te djéguna; e thémélim i nje komisjoni te perziém(comission mixte) é te mosvarme qe te véshtronje kethimin ne vênt te njéresvét te dâmtuare é goditjén é shtepiavét te djéguna.
Te kthéhén armet e marruna me detyre per atà qe i mbajne qe t’i shtarohen kanumit te posaçem.
(U riprodhue krejt tekstualisht si âsht në librin e kuq)
Shenim (B.M.Pjetri): Marrë prej faqeve 9 – 13 të Revistës ”Leka”, Nr. 1 – kallenduer 1937.
Melbourne, Shtator 2015.

Fan Noli për Faik Konicën…

September 18, 2015 by dgreca

Nga Ilir Ikonomi /

” E kam takuar Konicën për herë të parë më 1909. Ishte diçka që nuk kam për ta harruar kurë. Më kishte shkruar nga Londra se do të vinte në Boston i veshur me kostum shqiptar.

… E kam takuar Konicën për herë të parë më 1909. Ishte diçka që nuk kam për ta harruar kurë. Më kishte shkruar nga Londra se do të vinte në Boston i veshur me kostum shqiptar. Ideja ishte që të dilte fotografia e tij në gazetë dhe të shfrytëzohej rasti për të propaganduar çështjen kombëtare shqiptare, e cila ka qenë pasioni i gjithë jetës së tij. Unë mbeta i shtangur. Si prift ortodoks i modës së vjetër, në atë kohë unë vetë mbaja nnjë mjekër të gjatë të zezë, për të cilën më duhet të pranoj se nuk u pëlqente djemve të Bostonit. E merrja me mend se sa do të dëfreheshin ata djem po të më shihnin duke ecur me një burrë të veshur me fustanellën shqiptare. Ndonëse nuk kisha parë kurrë ndonjë fustanellë greke, një lloj fundi i balerinave. Unë isha i shkurtër e i bëshëm, Konica ishte i gjatë e i thatë, kështu që të dy do të dukeshim si Don Kishoti me Sanço Pançën të arratisur nga ndonjë cirk. Sa u habita këtë herë kur pashë se djemtë e Bostonit e harruan gjithçka lidhur me mjekrën time dhe thjesht zunë të shihnin Konicën me adhurim. Atëherë e kuptova se fustanella shqiptare nuk ishte fustanellë qesharake greke, por diçka që i ngjante kiltit të skocezëve dhe se i përshtatej shumë një burri të pashëm si Konica.

Meqë ra fjala, lexuesi mund ta gjejë në librin e Konicës ndryshimin ndërmjet kostumit grek dhe veshjes shqiptare: është e vërtetë se grekët e kanë përshtatur nga shqiptarët, por ata u përpoqën ta stërhollojnë sa që e bënë një veshje grash me aq sa mundën.

Veshja e Konicës nuk ishte e vetmja gjë që më habiti. Thjesht mbeta pa mend, kur ai nisi të më “mësonte” për çdo gjë në botë. Ishte njeri me kulturë të lartë. Gijom Apoliner, një shkrimtar dhe mik i tij, e ka quajtur “enciklopedi shëtitëse” që e fliste frëngjishten si një francez. Një shkrimtar tjetër, Zhyl lë Metrë, ka shkruar për të: “Ky i huaj që e shkruan kaq mirë gjuhën tonë”.

Si studiues i pasionuar i muzikës, Konica e adhuronte shumë Vagnerin. Një nga gjërat e para që bëri ai pasi u takuam, ishte të më tregonte për Vagnerin dhe operat e tij. Me këshillën e tij e pashë përherë të parë Parisfalin, kur u dha më 1910 në Boston. Në varrimin e tij, tridhjetë vjet më vonë, duke e ditur se sa shumë e donte Vagnerin, iu luta organistit të luante muzikën e Vagnerit nga kreu deri në fund.

Ka disa fakte që mungojnë në librin e papërfunduar të Konicës, fakte për Shqipërinë, që i kam mësuar prej tij. Për shembull, Konica flet për krenarinë e malësorëve shqiptarë. Zonja Durham e pranon këtë në librin e saj “Brenga e Ballkanit”. Kur përshkruan shpërndarjen e ndihmave në Maqedoni gjatë dhjetëvjeçarit të parë të shekullit të njëzetë, ajo na tregon se si gratë fshatare e rrethonin ditë e natë, duke i kërkuar ushqime dhe rroba. Ata vendoseshin rrotull shtëpisë ku banonte ajo dhe nuk largosheshin derisa të merrnin diçka. Edhe kur u shpjegoi se nuk kishte më asgjë për t’u dhënë, ato nuk shkuleshin. Kur zonja Durham vajti në Shqipëri, priste që t’i ndodhte njësoj. Për habinë e saj, askush nuk iu afrua për t’i kërkuar ndihmë.

Konica përmend edhe faktin se zonja Durham ka qenë një adhuruese e madhe e amvisës shqiptare. Ajo mendonte se vetëm amvisa holandeze mund të krahasohej me të për pastërtinë. Zonja Durham kishte të drejtë. Mjafton të shkosh për vizitë në shtëpitë e shqiptarëve në Shtetet e Bashkuara dhe mund ta shohësh dallimin ndërmjet amvisës shqiptare dhe shumë prej fqinjëve të saj që nuk janë shqiptare.

Një gjë që e ka lënë jashtë Konica është fakti që fqinjët ballkanas e italianë kanë shpifur se shqiptarët janë të egër e të pamëshirshëm. Zonja Durham na thotë se kjo nuk është e vërtetë. Ajo kiste parë fshatarët siçilianë se si i rrihnin pa mëshirë kuajt dhe gomerët, por kurrë nuk kishte qenë dëshmitare se si një shqiptar rrihte një kafshë. Unë e kam vënë re edhe vetë kur kam udhëtuar me kalë në Shqipëri. Sa herë vinim te ndonjë copë rrugë e vështirë, ishim të detyruar të zbrisnim dhe kafsharët gjithnjë përdornin fjalët përkdhelëse për t’u dhënë zemër kafshëve, si për shembull: “Hajde, vëlla. Ec, or bir; Nuk është dhe kaq e vështirë. Do ta kalojmë”.

Një shpifje tjetër e përhapur nga fqinjët tanë, është se shqiptarët qenkan njerëz që nuk u shtrohen ligjeve. E vërteta është krejt e kundërt. Ata u shumë më tepër se gjithë fqinjët e tyre. Statistikat e rajoneve të policisë në qytetet amerikane ku ka shqiptarë, dëshmojnë qartë se ata janë nga grupet më të mira ndër të gjithë të ardhurit e huaj. Përvoja ime e gjatë më ka vërtetuar se shqiptarët u binden ligjeve në shqipëri po ashtu siç u binden në Shtetet e Bashkuara. E keqja është se, kur fqinjët e Shqipërisë përpiqen të shkelin tërësinë e saj tokësore, atëherë shqiptarët “e paligj” ngrenë krye.

Kur përshkruan pamjet e bukura të Shqipërisë, Konica përmend shumë turistë të huaj që e kanë admiruar këte vend. Një emër, që megjithatë mungon, është ai i prozatorit, dramaturgut dhe kritikut muzikor francez, Roman Rolanit, i cili në njërin nga librat e vet flet për “kodrat e bukura të valëzuara të Shqipërisë”. Unë për vete i kam soditur nga maja e malit Tomor dhe nga kështjella e Krujës, kryeqyhteti i vjetër i Skënderbeut. Nuk kam parë gjithë jetën time gjë më të bukur.

Mjaft shtesa mund t’i bëhen kapitullit të Konicës për vetitë luftarake të shqiptarëve. Për shembull, kalorësit shqiptarë u bënë proverbialë në gjithë Europën pas vdekjes së Skënderbeut. Gjithë mbretërit dhe sundimtarët e Italisë, Francës, Britanisë së Madhe kanë marrë kalorës të lehtë shqiptarë për ushtritë e tyre. Konica më ka thënë një herë se në shekullin e shtatëmbëdhjetë, kur francezët kërkonin të lavdëronin një kalorës, shpreheshin: “E nget kalin si një shqiptar”.

Kemi disa dokumente italiane, që flasin për kalorësinë shqiptare dhe që na shpjegojnë se si Skënderbeu e shpëtoi mbretin Ferdinand të Napolit me kalorësinë e vet të lehtë. Sipas dëshmisë së historianëve bashkëkohës, Ferdinandi e kishte humbur davanë kur e braktisën banorët feudalë dhe u bashkuan me Rene Anzhuanë, që ishte rivali i tij francez dhe që pretendonte fronin e Napolit.

Dihet mirë se ushtritë mercenare të Rilindjes asnjëherë nuk bënë ndonjë betejë të vërtetë. Ata kujdeseshin jo për lavdinë ushtarake, por për pagat. Zakonisht krijohej një komitet i përbashkët i të dy ushtrive rivale dhe vendoste kush do të shpërblehej me fitoren. Për shembull, kur njëra nga ushtritë kundërshtare kishte epërsi të padyshimtë si numër, asaj i jepej fitorja pa e zgjatur shumë. Kur ushtritë ishin të barabarta nga numuri dhe komiteti nuk mund të merrte vesh se cila palë mund të fitonte, atëherë kurdisej një betejë e shtirë, në të cilën nuk dëmtohej ose nuk vritej askush, me përjashtim të ndonjë aksidenti. Por kjo manovër shërbente për të ndihmuar komitetin e përbashkët që të merrte një vendim.

Diçka e ngjashme ndodhi kur skënderbu zbriti në Itali me kalorësinë e vet të lehtë. Komandanti i ushtrisë kundërshtare konti Piçinino dhe Skënderbeu rregulluan një betejë të tillë të shtirë për të parë se cila nga të dy ushtritë do të kishte më shumë shanse për të marrë fitoren. Dy reparte të zgjedhura nga ushtria shqiptare dhe italiane bënë një paraqitje të kalorësisë dhe të aftësisë luftarake. Shqiptarët e fituan ndeshjen dhe kështu u mbyll gjithë kjo histori. Italianët asnjëherë më nuk e kundërshtuan epërsinë e kalorësisë shqiptare. Natyrisht, me turret ishte një pun krejt tjetër. Atëherë Skënderbeut i duhej të bënte beteja reale dhe të arrinte fitore reale. Turqve nuk u bënte përshtypje asnjë paradë.

Skënderbeu ka qenë, padyshim, një gjeneral i madh dhe ai meriton nderime të mëdha për kryqëzatën e tij heroike kundër turqve. Por ne nuk duhet të harrojmë se edhe ushtarët e tij meritojnë pjesën e tyre të nderit. Kryengritja shqiptare e viteve 1910 – 1912 kundër turqve tregoi se luftëtarët e çetave shqiptare ende e ruanin trimërinë dhe forcën e gjallë që kishin dëshmuar në kohët e vjetra në Skënderbeun. Vetëm për vetëm ata i mundën turqit, marshuan në Selanik dhe e detyruan qeverinë turke t’u jepte autonominë. Pas disa muajsh iu desh gjithë kombeve të Ballkanit që të bashkoheshin për t’i mundur po ata turq. Më 1920 atje u përsërit po ajo histori e përjetshme. Shqipërinë e kërcënonte copëtimi. Italia kishte pushtuar Vlorën dhe prapatokën e saj deri në Gjirokastër. Fqinjët e tjerë kërkonin copat e tyre sipas traktatit të fshehtë të vitit 1915. Vetëm një zë u ngrit për të kundërshtuar, ai i president Wilson. Por ai mjaftoi për të ngritur kombin. Malësorët shqiptarë të bregdetit jugor qenë të parët që u ngritën, pastaj i ndoqën edhe të tjerët. Brenda pak muajve italianët u hodhën në det dhe u detyruan ta linin Vlorën dhe rrethin e saj. Rreth njëzetë vjet më vonë, më 1940 grekët, pothuaj shtatë herë më të shumtë si numër sesa shqiptarët, nuk mundën ta përsëritnin këte marifet, ndonëse kishin mbështetjen e flotës angleze dhe të forcave ajrore angleze, që i penguan italianët të sillnin përforcime.

Tani disa fjalë për vendin e Konicës në historinë e Shqipërisë së sotme. Si mysliman dhe si përkrahës i një familjeje të vjetër aristokratësh nga Shqipëria e jugut, Konica kishte të gjitha mundësite që të fitonte poste të larta në Perandorinë Turke, ku Shqipëria bënte pjesë, që pas vdekjes së Skënderbeut. Në të vërtetë, shumë shqiptarë të tjerë gjatë shekujve ishin ngjitur në postet më të larta të Perandorisë Turke. Për shembull, kur Konica ishte i ri, Vezir i madh ose kryeministri i Perandorisë Turke ishte Ferid Pasha, një shqiptar nga Vlora.

Por kjo karrierë nuk e tërhiqte Konicën. Ai mendonte se misioni i tij ishte të luftonte për pavarësinë e Shqipërisë. Nga viti 1897 deri më 1912, dy nga pionierët më të shquar të pavarësisë së Shqipërisë kanë qenë Konica dhe Shahin Kolonja, botuesit e dy revistave shqiptare, që dolën jashtë: “Albania” dhe “Drita” përkatësisht.

Gjatë sundimit turk shqiptarët kishin harruar gjithçka për lavdinë e tyre të kaluar nën Skënderbeun. Konica ka qenë njeriu që e rizbuloi dhe e popullarizoi Skënderbeun e flamurin e tij, shqipen e zezë dy krenare në një fushë të kuqe. Ky flamur u bë simbol i pavarësisë kombëtare dhe më në fund u ngrit në Vlorë më 1912 nga Ismail Qemali kur Shqipëria u shpall shtet i pavarur.

Konica është quajtur si krijuesi i prozës moderne shqipe. Kur unë vendosa të bashkohesha me kryqëzatën për pavarësinë e Shqipërisë, e para gjë që më bëri përshtypje ishte mungesa e plotë e veprave letrare shqipe me vlera artistike. Por kur vajta në Egjipt më 1903, një atdhetar shqiptar, Spiro Dineja, më dha vëllimet e revistës “Albania” nga viti 1897 deri më 1903. I lexova të gjitha nga faqja e parë deri tek e fundit dhe atëherë e mësova se në shkrimet e Konicës ne e kishim atë që na duhej: letërsinë e mirë shqipe. Për më tepër, Konica zbuloi dhe popullarizoi shqiptarë të veprimtarisë letrare si Kristofordhi, Mitkoja, Fishta dhe Zako Çajupi. Me këshillën dhe udhëzimet e tij unë përktheva disa vepra nga Shekspiri, Ibseni, Edgar Alan Poeja dhe Don Kishotin e Servantesit. Të gjithë autorët shqiptarë që vijnë pas Konicës janë nxënësit e tij, duke përfshirë dhe shkruesin e këtyre radhëve.”

Át Pashko Gjadri S.J. – Konica në një letërkEmbim patriotik të panjohun

September 18, 2015 by dgreca

Nga Kolec CEFA/

Vitet 1877-1954 caktuen kufijtë kohorë të hapsinës jetësore të këtij meshtari jezuit shqiptar, ndërsa permbajtjen e percaktoi fundi i çthurun e i pafuqi i pushtimit turk në Shqipní e fillimi i egër i pushtetit komunist. Edhe pushtimi i vjeter, edhe pushteti i ri, kaluen pa lavdi, tue lanë prapambetje të gjithanshme, plagë të thella e mbi të gjitha zvetënim moral ndër njerëzit. Por edhe aty, njerëz si Át Gjadri formuen karakter të fortë, shprehën ndjenja njerëzore, dëshmuen atdhetarizëm të flaktë, zotnuen kulturë të gjanë, e punuen me zell e vullnet të paperkulun. Zotnonte pesë gjuhë të hueja: latinisht, greqisht, italisht, gjermanisht, anglisht.

Dr. Pjeter Pepa në veprën voluminoze shenon: “Ka qenë profesor në Seminarin Papnor në retorikë e në humanitet, ka qenë profesor në Kolegjen Saveriane, se ka veprimtari të pasun në Misionin Shetitës ndër malsitë tona, si: Pult, Shalë, Shosh, Dushman, në Malsi të Madhe, Mirditë, etj. sidomos me falje gjaku, me ndihma e bamirësina, aty ku gjendja materiale, shpirtnore e kulturore ishte ma e vështirë”.

Pushtimi i gjatë, i lodhun e tashma i liberalizuem turk e lejoi të bahej meshtar katolik; pushteti shqiptar komunist ia ndaloi veprimtarinë fetare, shoqnore, kulturore. E filloi veprimtarinë e hapun si bashkëpunëtor i revistës me emën “Albania”. Shkroi edhe shumë artikuj të shperndamë në organe të ndryshme, por e ndërpreu ndër burgjet e komunizmit shqiptaro-sllav. Në moshë mjaft të thyeme provoi nëperkambjet, perbuzjet, keqtrajtimet, diskriminimet in odium fidei e torturat çnjerëzore.

Një jetë plot vuejtje, por me ideale të paperkuluna, plot shqetësime, por edhe plot shpresë.Ky njeri, me atë potencial të madh shpirtnor e kulturor u arrestue dhe “u gjet fajtor” per “krime kundër shtetit”, u dënue dhe provoi tortura në moshën madhore, sa, kur doli nga burgu, pas pak muejsh vdiq.Edhe sot jehona e këtij emni të frymëzon respekt per ideale të nalta, ndjeshmëni per vlera morale, perkushtim per veprimtari shoqnore.

Át Gjadri, i urtë e i butë, i dashun e i virtytshëm, i ditun e patriot, i shkroi këtë letër Konicës së “Albanisë”:

Fort i dashuni atdhetar,

Oh, sa kënaqet zemra jonë, kur posta na bie Albanien e cila pernjimend âsht shkrue në gjuhë të fortë e të kullueme e i del lighirtorit (lexuesit) një shkollë e vertetë per gjuhen e per interesat e atdheut të vet.T’perhapet “Albania” sidomos në Shkodër e jo vetem nder katolikë, por edhe nder zotnitë tjerë e punet e Shqyperisë shpejt kishin me u mirësue, jo me luftë e gjak, por me paqe e me të mira.

Por mjerisht anmiku i Shqyperisë perpiqet gjithsesi që mos të bashkohena e mos të lidhena per lulzim të kombit tonë si u lidhne babat tonë në kohën e të dashtunit Skanderbegut.

Po (ndoshta âsht kjo nji anderr e jeme) unë kujtoj se të gjithë shqiptarët do t’i ngulin sytë në këtë Diellin e Shqypnís, në daçin me dalë prej territ që i mblon, do t’ia mësojmë qyshë në vocërri jetën e punët e tij e sidomos dashuninë që mbajti per dheun e vet. Por këto punë i di Zotnia jote ma mirë se na, e tjetër qellim nuk patme tue të shkrue këtu, veçse të shfrejmë me nji mik të dashun dhimben e zemres sonë per mjerime të Shqypnís.

Dhe pergjigjja që mendojmë ne e Faik Konicës:

Shumë i nderuari bashkatdhetar

E kam lexuar me interesin më të madh letrën, që Ju kini pasur mirësinë të më shkruani dhe do ta botoj të perkthyer shqip, kuptohet, pa treguar autorin. Mendimet tuaja janë të drejta, mësimet tuaja patriotike.

Per fat të keq, atdheu ynë vuan nga një sëmundje e çuditshme: të gjithë njerëzit te ne kërkojnë të urdhërojnë dhe asnjë nuk do të bindet.

Shqiptarët kanë humbur sensin e të bindurit dhe, sa kohë të vazhdojnë kjo prirje anarkike, është vështirë të bëhet diçka.

Ne duhet të luftojmë e mënyra më e mirë per ta bërë është të veprojmë gjithmonë me shpirt bashkimi e mirëkuptimi.

Unë do të pranoj me kënaqësi gjithmonë sugjerimet tuaja e këshillat tuaja dhe ju lutem, i dashur bashkatdhetar, të kini besim në devocionin tim.

Faik Konica

IV. 1906

(Origjinali âsht frengjisht, perkthimi imi. Letra gjindet në AQSH, në dosjen e Bazhdarit.

Koment-Kriza me migrantë dhe “vrasja” e Schengenit

September 18, 2015 by dgreca

Kroacia ka mbyllur shtatë nga tetë pikat kufitare me Serbinë deri në “njoftimin e radhës”, për shkak të fluksit masiv të migrantëve dhe refugjatëve, ka bërë të ditur Ministria e Brendshme.Kroacia po ashtu ka vënë ushtrinë në gjendje gatishmërie, për t’u marrë me më shumë se 11,000 migrantë që kanë hyrë në këtë vend nga Serbia, qysh më 16 shtator.

Migrantët ia kanë mësyrë Kroacisë pasi Hungaria ka mbyllur kufirin me Serbinë të martën, duke bllokuar kështu njërën nga rrugët kryesore për në Bashkimin Evropian, që sivjet është përdorur nga më shumë se 200,000 migrantë, shumica e tyre nga Lindja e Mesme dhe Afganistani.

Kroacia ka thënë se do të kishte lejuar njerëzit të kalonin lirshëm nëpër territorin e saj, por kryeministri Zoran Millanoviq ka njoftuar se burimet e vendit për të trajtuar fluksin e migrantëve janë “të kufizuara”.

Bashkimi Evropian, për muaj të tërë, nuk ka arritur të bie dakord për mënyrën e sistemimit të migrantëve, duke bërë që shumë shtete anëtare të marrin hapa të njëanshëm për kontrollimin e kufijve të tyre.

Hungaria ka mbyllur kufirin e saj me Serbinë, duke ngritur gardh me tela, dhe çdo hyrje të paligjshme në vend e konsideron shkelje penale.

Bullgaria ka filluar vendosjen e trupave në kufirin e saj juglindor me Turqinë, për të ndaluar fluksin e refugjatëve.

Austria po ashtu ka nisur kontrolle selektive të automjeteve që hyjnë nga Hungaria, ndërsa Gjermania kontrollon njerëzit që hyjnë nga kufijtë me Austrinë dhe Republikën Çeke.

Gazeta Economist shkruan se rikthimi i disa kontrolleve kufitare është shenjë paralajmëruese për diçka dramatike: erozionin dhe shfuqizimin e mundshëm të zonës Schengen, njërës prej arritjeve më të mëdha të Bashkimit Evropian.

Për zgjidhjen e krizës, gazeta shkruan se duhen ndërhyrje në të gjitha anët, nga përpjekjet për të arritur armëpushim në Siri deri te ndihma për Turqinë dhe Libanin, që bartin numrin më të madh të refugjatëve.

Parlamenti Evropian ka mbështetur planin për sistemimin e 120,000 refugjatëve në BE, në bazë të kuotave të detyrueshme, por ministrat e Brendshëm të bllokut evropian, deri më tash, nuk kanë rënë dakord.

Gjermania dhe Franca janë në favor të planit, por Hungaria, Polonia, Republika Çeke dhe Sllovakia janë në mesin e disa shteteve anëtare që i kundërshtojnë fuqishëm kuotat e detyrueshme.

Nëse ngecjet rreth planit të BE-së vazhdojnë, perceptimet për një çarje midis vlerave evropiane perëndimore dhe lindore do të rriten, shkruan gazeta Financial Times.

“Pas rënies së komunizmit, vendet e lindjes kanë bërë zhurmë për ‘kthimin në Evropë’, duke thënë se ato ndajnë karakterin humanitar. Kriza me migrantë ka rritur shqetësimet se disa shtete evropiane, sidomos Hungaria dhe Sllovakia, janë më shumë jotolerante dhe ksenofobe sesa vendet e vjetra të BE-së…”.

“Kjo krizë mund të përkeqësohet më tej nëse Evropa përçahet edhe më shumë, jo vetëm nga kufijtë, por edhe nga vlerat. Kjo është diçka që të gjithë evropianët – sidomos ata që jetojnë në lindje – duhet ta shmangin me çdo kusht”, shkruan Financial Times.

Bashkimi Evropian do të mbajë një samit të liderëve më 23 shtator, për të diskutuar krizën më të rëndë me migrantë qysh nga Lufta e Dytë Botërore.(Valona Tela)