Archives for November 2016

SHKOLLA E SHËNAVLASHIT NË DURRËS, FESTOI 100-VJETORIN

November 1, 2016 by dgreca

Nga Kadri Tarelli/ Këto dit shtatori, java e fundit të vjeshtës së dytë, fshati Shënavlash pranë qytetit të Durrësit, përjetoi festë të rrallë, të bukur e të shenjtë. Shkolla e fshatit, kjo çerdhe shqiptarie, u hap në 24 tetor të vitit 1916. Ky tempull i ndritur i gjuhës shqipe, i dijes, kultures, edukimit dhe atdhetarisë, i mbushi plot një shekull, përmes sakrificave, vuajtjes dhe mundimit, përmes punës, qëndresës, dashurisë dhe frymëzimit. Drejtues dhe mësues, nxënës, prindër dhe banorë të fshatit, të Durrësit dhe fshatrave përrreth, mbushën oborrin dhe mjediset e Shkollës së Mesme të Bashkuar “Besnik Hidri”. Mes tyre u ndodhën ish drejtues të shkollës, ish mësues dhe ish nxënës, të ardhur nga të këtër anët e vendit, dikur të bukur e plot vrull, energji dhe ëndërra rinie, sot të urtë e me thinja fisnikërie, e ballin plot brazda mendimi e krenarie.

Përfaqsues të pushtetit vendor, z. Florian Tahiri, n/kryetari i Bashkisë së Durrësit, dhe Lindita Muka, drejtore e DAR-së, të cilët përshëndetën të pranishmit e shumtë në këtë ditë të shënuar për shkollën dhe historinë e arsimit shqiptar. Mësuesve, këtyre misionarëve të dijes, të mësimit dhe të edukimit atdhetar, u takon mirënjohja dhe nderimi, si askujt tjetër. Jo më kot Viktor Hygo shprehet diku: “Dy janë nënpunësit kryesor të kombit, nëna dhe mësuesi”.

100-vjetori është i rrallë dhe nuk mund të festohet pa gjysmën e kombit, pa Kosovën pjesë të trupit dhe shpirtit shqiptar. S’ka si ndodh ndryshe, ndaj për të gëzuar së bashku, erdhën Agim Haxhiu, drejtor i arsimit për komunënë e Istogut, Sadik Bicaj, drejtor i shkollës në fshatin Vrellë, Nuredin Ymeraj, koordinator i arsimit në komunë, Zeqir Mehmetaj, drejtues i radios “Fontana” në qytetin e Istogut. Dikush ardhjen e tyre e quan nder, ndërsa unë e quaj detyrë shqiptarie, pasi në themel të kësaj shkolle janë edhe emrat e mësuesve të ardhur nga Kosova, shtoj këtu edhe një arrsye më tepër: po mbushen plot dhjetë vjet lidhje mes dy shkollave, të Shënavlashit këtu dhe të Vrellës atje.

Drejtore e shkollës znj. Merita Teta (Mema), si nikoqire e shtëpisë, në emër të kolektivit mësimor, u uroi të gjithë pjesëmrrësve mirëseardhjen në këtë ditë të shenjtë për fshatin dhe për shkollën. Mes të tjerave ajo shprehet: “Jam e lumtur që më takoi mua si drejtore e re, që të përjetoj e të organizoj këtë ngjarje kaq të madhe, të pres si asnjëherë tjetër, kaq miq e shokë, kolegë të nderuar drejtues dhe mësues dhe ish nxënës, të cilët u bënë kuadro të zot dhe specialist me emër, të njohur në Durrës dhe në mbarë vendin. Unë i admiroj të gjithë ata drejtues, mësues e mësuese, që ndaj një çshtje kaq të madhe, siç është arsimi, punuan, luftuan dhe përballuan vështirësitë e kohës. Ishin ata që me përkushtim misionari mësuan dhe edukuan breza të tërë nxënësish, duke mbajtur gjallë etjen për liri dhe dëshirën për dije e përparim. Jëmi krenar, që ne brezi më i ri po e vazhdojmë udhën e tyre të ndritur”.

Në një ngjarje të tillë me vlera jo vetëm për Shënavlashin dhe Durrësin, por edhe në rafshin e arsimit kombëtar, urimet burojnë nga shpirti dhe zemra. Këtu e gjen burimin edhe përshëndetja e kryetarit të bordit të shkollës z. Shpëtim Hidri, Fjalët dhe urimet e tij shprehën nderim për të gjithë brezat e mësuesve, duke vlerësuar edhe dëshirën e prindërve, djemve dhe vajzave të fshatit, si arsimdashës për shkollë e dije. Ndryshe nuk ka si shpjegohet krijimi i asaj elite intelektuale, me të cilët krenohemi sot.

Përshëndetja e Agim Haxhiut u prit me duartrokitje, sepse solli zërin e kolegëve mësues dhe të nxënësve shqiptar të Kosovës: “Është krenari për ju dhe për ne ky 100-vjetor, pasi lufta për pavarësi kombëtare dhe lufta për shkollë shqipe ishte qëllimi dhe objektivi ynë i përbashkët. U munduat shumë ju, por vuajtëm shumë edhe ne, pasi historia u tregua e pamëshirshme, sepse na e ndanë kombin në disa pjesë, me kufinj të mallkuar që rrallë kush i klonte. Jemi të lumtur, që tani me Kosovën e lirë e të pavarur, shkojmë e vijmë sa herë të duam, duke marrë pjesë në tubime, festa e ngjarje të tilla, që i bëjnë nder arsimit shqiptar. Është bukur kur jemi bashkë e festojmë sëbashku. Urojmë që përvjetorë të tillë të kenë edhe shkollat e tjera kudo qofshin ato”.

– Kur shikoj këtë shkollë kaq të bukur, – shprehet me nostalgji Fiqiri Resuli, ish mësues në shkollën e Shënavlashit në vitet 1961-1964 – më vijnë ndërmend ato vite të vështira, kur shkolla pikonte, dyshemeja ishte prej dheu, ndërsa dritaret ishin me rrypa xhami ose të zëna me letër, ku era e dimrit loste sinfoni që nga soprano e deri te kondrabasi. Veç kujtoj edhe dëshirën dhe idealizmin e mësuesve. Ishte i magjishëm, i admirueshëm. Besoj se këtu gjen vend edhe fjala e urtë arabe: “Shkolla le të jetë kasolle me kashtë, por me mësues të mirë”.

Bajram Gashi, i cili sapo ka ribotuar librin “NJË SHEKULL NË UDHËN E DIJES. Historia e shkollës Shënavlash”, shprehet: si bir i fshatit dhe ish nxënës, si ish mësues dhe ish drejrues i kësaj shkolle, po me brente meraku për t’i lënë këtij tempulli të dijes, një shkrim, një histori. Jam i lumtur që e realizova. Në punë e sipër mësova e kuptova se sa mund e djersë, dije e shpresë, është harxhuar për ta filluar shkollën, për ta mbajtur e vazhduar për gjatë 100 vitesh, e për ta sjellë deri ditën e sotme. Jam mrekulluar me dokumentat që kam gjetur, veçanërisht me jetën dhe veprimtarinë e mësuesve e më pas të nxënësve të kësaj shkolle.

Ishte data 24 tetor 1916, si sot 100 vjet më parë, kur në Shënavlashin tonë tingelloi për herë të parë, “a-b-c-ja” në shqip. Ishte Stefan Nosi, mësusi i parë i gjuhës shqipe. Shkolla si fillim kishte gjithsej 15 nxënës. Nuk po vazhdoj kronollogjinë e viteve, pasi ato janë në libër, ndaj si fillim po e nis me drejtuesit, për të cilët kam nderim të veçantë, sepse secili në kushtet e kohës bëri ç’mundi për të lartësuar emrin e kësaj shkolle. E filloj nga viti 1947-1948, kur shkolla kaloi në sistemin 7-vjeçar, me drejtore Vasilika Panteqi, më pas Ramadan Kalaci. Elbasanlliu Qazim Kuqashi. Agim Dermani. Zyber Abazi. Naim Hoxha. Loni Tiço. Pandeli Caku. Luan Zenelhoxha. Marika Bardhi. Xhavit Dashi. Riza Gashi. Alma Oshafi. Bajram Gashi. Ismet Laçi. Migena Kola. Bilbil Musai. Aktualisht drejtore kemi znj. Lindita Teta (Mema).Besoj se kam të drejtë të them, që në këtë 100-vjetor të ndalemi të kujtojmë e të nderojmë disa emra mësuesish, te cilët kanë një histori pak ndryshe nga të tjerët, sepse jeta e tyre pati tjetër fund.

Po e nisi me mësuesin kosovar Bajram Sali Gashi, i cili në vitin 1940, la klasën dhe nxënësit dhe msyni në Kosovë, mori pushkën, formoi çetën e tij dhe luftoi dhëmb për dhëmb kundër serbo-çetnkeve. Në luftë me ta u vra, më 8 Shkurt 1945. Fund heroik për një mësues. Çuditërisht, për gjysëm shekulli, emri i Bajram Sali Gashit ishte i anatemuar nga dy palët e komunistëve, jugosllav dhe shqiptar. Megjithse edhe godina e shkollës në Shënavlash dhe në Fllakë, ishin pronë e familjes së Bajramit, s’guxonte njeri të ngrinte zërin.

Po kështu edhe Tofik Deljallisi, mësues disa vjet në shkollën tonë gjatë kohës së monarkisë. Ai rridhte nga një familje fisnike dhe tradita atdhetare shijakase. Ishte ai që u pushkatua nga komunistët e diktaturës, me grupin e deputetëve në vitin 1947.

Ashtu si shumë të tjerë, as unë, nuk dija gjë për mësuesin gjakovar Haki Taha, sepse ishte e ndaluar të flitej për të! Ishte cilësuar si “Nacionalisti i rrezikshem”. Edhe ky në vitin 1940, u kthye në Kosovë, duke vazhduar karierën e tij në mësuesi, në Gjakovën e lindjes. Jetonte dhe nuk e pranonte tragjedinë e kohës që po luhej mbi shqiptarët e Kosovës. Ky ish mësuesi i Shënavlashit, që më 13 mars 1945, kur nga Prizëreni po niseshin për në “Masakrën e Tivarit”, mijëra djem nënash, shkon në Prishtinë për te Miladin Popoviçi, i futet në zyrë, i zhgreh tre plumba në kokë dhe qetë-qetë largohet. Mbas pak, për të mos rënë në duar të serbëve vret veten.

Jam i detyruar që të ndalem në copëza të historisë 100-vjeçare të shkollës sonë, duke i pranuar si pika kthese në veprimtarinë e saj. Koha e kërkonte që në shkollë të kishte mësues, djem e vajza të fshatit. Kështu që, në vitet 60-të, dolen normalistët e parë, si Osman Xhumra, Riza Gashi, Hava Braho, Filip Rikani, Muharrem Dulli, Zija Hyka, Kristo Noni, Nurije Mara (Keta), Hysni Mara, Bajram Gashi, Musa Hasa, Kristina Bardhi, Marika Bardhi, më pas vazhduan edhe plot të tjerë.

Me nderim duhet permendur edhe kontributi i madh në arsim i grave mësuese, të cilat krijuan familje në Shënavlash. Kështu: Liri Dulli. Xhevrije Xhumra, Vito Noni, Proletare Sherifi, Fiqirete Disha, Ruzhdije Plaku, Sabrije Gashi, Frane Ndoj, Xhevedije Krruçi, Fatmira Pashkaj, Shefikate Dedja, Mimoza Bajramaj, Hamide Gashi, duke nderuar edhe mësueset, që vijnë nga qyteti, plot gra e vajza, të cilat ndihmuan në arsimimin dhe civilizimin e fshatit, në veçnti të femrës dhe familjes.

Historia e shkollës në vetvete është jeta dhe veprimtaria e mësuesve dhe e nxënësve të suksesshëm të dalë nga kjo shkollë, të cilët nuk janë pak. Nuk e kam gabim kur pyes: Cili është metri me të cilin masim vlerat e një shkolle, veçse me nxënësit e mirë? Të tjerët mund të shtojnë: Cilët janë disa nga ata, që më pas u bënë të njohur në detyrat që shërbyen?..

Ali Meta (Berisha), sot banor i fshatit Qerret, nxënës në shkollën tonë në vitet 1938-1939, më vonë nxënës i Nomales së Prishtinës, dhe më pas mësues në disa shkolla të vendit.

Umbert Çumashi, kryen universitetin e Pekinit për mjeksi- dhe farmaci, përkthyes, inxhinjer kimist, farmacist.

Enver Plaku, mbaron Akademinë e Arteve në Tiranë, për aktor dhe regjizor. Më von kryen detyrën e drejtorit në Pallatin e kulturës “A. Moisiu” në Durrës. Si artist dhe reegjizor, ka luajtur e realizuar disa role në filmat shqiptar.

Miri Hoti, mjek kirurg, i njohur në mbarë vendin. Pedagog në fakultetin e mjekësisë. Drejtor spitali në Durrës. Deputet në kuvendin e Shqipërisë. Kryetar Bashkie në vitet 2000-2003. I dekoruar disa herë. “Njerui i vitit”, nga Këshilli bashkiak i Durrësit. “Qytetar nderi i qytetit të Durrësit”. Mban titullin “Mjeshtër i Madh”, dhënë nga Presidenti i Republikes.

Leonora Bardhi, kryen universitetin në Pekin. Punon për vite të tëra si përkthyese në organet e larta qeveritare dhe bashkëpunëtore shkencore. Ka kryer kursin e lartë të filozofisë. Në vitin 1993, i akordohet grada “Doktore e shkencave”.

Hazir Gashi, ekonomist, inxhinjer ndërtimi, president i firmes “Dranova”. Gëzon plot tituj: “Nderi i qytetit të Durrësit”, “Fisnikëria e qytetit të Durrësit”. Takon Papa Gjon Pali i II-të në Vatikan, në Romë, në Korrik 2004, si pjestar i një delegacioni nga qyteti i Durrësit.

Dafina Dhima (Bici), mjeke pediatre me nje shpirt te madh dhe shume humane, mike e nënave dhe fëmijëve të fshatit e të Durrësit.

Hysen Gashi i zgjedhur kryetar komune në 4 legjislatura nga vota e popullit. Punoi me shumë përkushtim në infrastrukturë, duke i dhënë një pamje të re komunës sonë.

Lista bëhet e gjatë. Unë po mjaftohem me kaq, pa i mbetur hatëri edhe shumë të tjerëve. Veç për një gjë dua ta ngre zërin: Ne mësuesit mburremi me nxënësit tanë, fshati mburret me bijtë e tij dhe rrethi i Durrësi mburrët me kuadrot dhe specialistët që kaluan në bangat e shkollës tonë. Historia vazhdon. Tani në Shënavlash kemi edhe shkollë të mesme. Të tjerë nxënës dhe bij të fshatit, do të ndjekin shkollat e larta dhe do të bëhen njerëz të zot, që do të nderojnë shkollën e fshatin dhe do të drejtojnë sektorë të ndryshëm të arsimit, kulturës, shkencës dhe detyrave shtetërore.

Jam i lumtur, besoj si shumica në këtë tubim brezash, që po kujtojmë dhe festojmë 100-vjetorin e shkollës së Shënavlashit. Në rrugën e vështirë të dijes, secili nga ne vuri një gurr në historinë e kësaj shkolle. Të tjerët që do vijnë do ta ngrenë më lart emrin dhe nderin e saj.

Unë si bir i këtij fshati, si ish nxënës, mësues dhe drejtues i kësaj shkolle, kam nderin të uroj: Shkolla e Shënavlashit të festojë edhe qindra përvjetorë në udhën e dijes”.

Pas një koncerti festiv, një vizitë në mjediset e shkollës, ku vend të veçantë zinin stendat me foto dhe dokumenta të 100 viteve shkollë.

A KEMI NDRYSHUE?

November 1, 2016 by dgreca

1-liria-e-medias

NGA LORO STAJKA/VIRXHINIA, SHBA/

Ndryshimet që ndodhen në shoqenin shqiptare, na tregojne se ajo asht largue nga baza e vlerave shoqnore që kemi pasun, e per kete largim nuk duhet perjashtue indoktrinimi filozofik që perzhiti trunin t’one për ma se gjysem shekulli, e sot po lehteson, e pa veshtirsi, ndihmon të joshim edhe këta të kohes moderne.Kjo shifet kjaret ner do gazeta e bloge e shum mateper ner programe televizive,thanun thjesht, ne kete ndotje, pergjegjesi ka edhe masmedia ku shifet qart se nuk asht e lire,por mbahet nga mbshtetja qe I ban njenes ose tjeters pal kur jane ne pushtet Perpose kesaje ner to nuk shkruhet as flitet tjeter,por një kronike e zeze dhe vulgariteti qe perdoret edhe ne parlament e mund thona ne ket rast se “klyshi bahet ma I zellshem se zagari”.Shpesh herë ashtë bam pytja; Gjatë sundimit diktatorial dhe edukim simbas ides social-komuniste në shqipni, a ka pas ndoj ndryshim në mënyren e jetës, traditave dhe në karakterin e Shqiptarit? Për ketë pytje, dashte e pa dashte, jam detyrue me i lëshue një sy ngjarjeve që ndodhne në vendin t’onë fill mbas luftes së Dytë Botnore, d.m.th.50 vjet sundim i diktatures, dhe kohës se “tranzicionit”.

Si mbas mendimit t’em këjo ashtë koha që bani efekt në jeten dhe karakterin e popullit t’onë. Ngjarje që ndrruen dhe ndrojn me një shpejtësi shumë të madhe.

Smundjet e kohve te Faraonve, Thucidudes, Justinianit, dhe kolera e mesjets, qe pershkoi pothuejse krejt popullsine e asaje kohe, gjinden nder libra te histories,por murtaja qe pershkruej ketu, nuk kje një smundje trupore.Ajo kje zhgatrrimi I cilsive te mira,perdhosja e individit, shperbamja e principeve morale dhe zhdukja e besimit dhe e praktikes se fese, tuj I xevendesue ato me do crregullime mendore e shpirtnore.Trazime demografike qe paten efekt ne jeten e perditeshme te cdo njenit, ne ekonomi,kulture,edukate,politike,agriculture e ne cdo gja qe mendohet dhe ashte e nevojeshme per jeten e një popullit. Pra kje një smundje e pashoqe dhe shume e veshtire me e pershkrue.

Ne kete kaos tragjik u ndertuen skele te një rendi te ri shoqnuer,një besim I ri dhe permbledhje ligjesh te reja per sjedhjen e njeriut. “Kur popullit I shtypen ndjenjat e revoltit prej ligjeve qe bahen simbas deshires se pakices,ne ate shoqni asht një shrregullim se ata ligje bahen vetem per udheheqsat qe drejtoine ate vend”kete e tha Juristi Francez Dalloy autor I Repertoire de la Legislation”.

Per te hetue ndryshimet, më ashtë dashte me shikjue edhe çka na ka mbet pa u prek ne shpirtin e pastert të shqiptarit. Cillat janë këto karakteristika të reja që po na thojnë se i kemi fitue, dhe të cillat kemi humb? Pra, me pam si jena sot.

Për t’iu pergjegjë pytjes, në ketë shkrim jam mundue në mënyren ma te thjesht, dhe në formen ma objektive me paraqit efektin që pat në jeten e popullit t’onë diktatura komuniste.

Kam ndej larg bisedave dhe teorive të thata. Mundohem me paraqit efektin e Marksiszmit në pikëpamjet ma me randesi; ate të qytetnimit, etikës, fesë, kulturës dhe jetes shoqnore në vendin t’onë.

Mendoj se kjo mënyrë ka për të ndihmue brezin e arshem me arsytue nëse komunizmi kje një ilaç për të këqijat e jetes s’onë, apor një rrezik.

Pra, si mund e shohin edhe lexuesi, qellimi ashtë me skjarue tuj paraqite faktet, e ai me gjykue.

Për këta fakte, falnderoj shumë, edukator, dhe profesionalista që lirisht u shprehne në bashkebisedime që patem, menyrë kjo që me ndihmoj me i dhanë lexuesit mundesit me çmue sa ma mirë kumunizmin,por mateper falnderoj ata qe vujtne ner burgje e kampe perqendrimi.Prej tyne mesova dhe vertetova fjalet e te urtit se:” Vuejtja asht ligj I zhvillimit,e se karakteri formohet ner stuhit e jetes”.

Ceshtja trajtue këtu, ashtë një realitet i vertet, i kjart, i prekshëm dhe rrahje zemre pa pushim.Asht një shfrim qe ne moshe qe kam nuk mund e ndryj ma se shoh humbje thezaresh shume te çmueshme.

Me ka interresue ma tepër efekti e marksizmit që pat në njeri si krijes, A e lejoi ate me mendue lirisht, për t’u lut, me adhurue, e me diskutue lirisht simbas vetedijes? Liri kjo që asht mbi të gjitha.A e lejoi ate që të zhvillojë personalitetin e tij simbas bindjes së ndergjegjes, apor e perdori si një leck e si mbas dëshires së klikes sunduese dhe e bani robot që të mendoj e të veproje, simbas direktivave që dolne nga komiteti qendror e mbledhjet e mshefta të partisë.?

Tuj qen se ndodhne të gjitha pengesat sa thash ma nalt, d.m.th. se ka prek në seder e moral të personit, në tempullin ku posaçerisht banoin elementat e njeriut, të cillet e dallojne ate nga frymore te tjere, e kur njeriut nuk I lejohet me u kujdesue për trupin e shpirtin e tijë, asht një menyre poshtnuese e perulëse si ajo që kufizonte slavin e kohve të faraonve me pronarin e tij.

Ky shkrim nuk ka të bajë gjithaqë me material të shkruem ndër libra gjatë 50vjetve të sundimit monist se nga presioni politik disa u ban qeshark, dhe nuk pasqyruen ftyren as gjendjen e vertet të popullit, por prirjen dhe qellimin e autorit dhe te partise.Carducci tha:”leteratura sbashku me gjuhe asht afshi shpirtnuer I një popullit se me ane te ketyne veçohet zani shpirtnuer I një popullit”.Pra ajo literature nuk u donte tu futete ner shkolla me një rryme politike dhe ideologjike,por ne vendin t’one xuni vend ideja e një parties e te paket kjene ata shkrimtare qe mujtne me shprehe ndisit dhe aftesit e tyne se do te perfundojshin ner burgje e kampe perqnderimi e nga friga ai jatoi jete te një skllavi tuj ulun kryet e hesht.pra, ishte I lidhun me pranga te padukshme , nersa ata qe lejuen me iu perzhit truni nga ideja marksiste leniniste u leshuen me vrap me shkrue per udheheqsin dhe partine.Boudelaire tha:”me shkrue shpejt,duhet me pas mendue shume”.Ata shkruen perpa mendue.Me anen e kesaje edukate,u munduen me zhduk ndjenjat qe Shqiptari ka pas per t’I qendrue padrejtesise, dhe e detyruen ate me u nenshtrue nga hallkat e ligjit qe nuk ishte tjeter vec shtypes e qe kerkonte ne cdo menyre me kontrollue cdo ngjarje te jetes deri aty qe qytetari mos me kene ne gjendje me zgjedhe simbas deshirit te tije,per te mirat e vedit,familjes dhe shoqnise. Ata trasformuen te kaluemen per te iu pershtate deshirave e interesave te tyne per te ardheshmen tuj paraqit kremtime, parada e keta tuj I kethye ne “fakte” per te vertetue rrenat e tyne.

Robert Blackstock Prof I drejtesise ne Universitetin Hillsdale ,pershkruen kulturen si një thurje mendimesh te ndryshme ne një model,qe harmonizon dhe forcon pjeset perbase dhe I flet mendes dhe shpirtit te njeriut ne mendyre qe nalteson jo vetem individin,por krejt qytetnimin.Ndersa prishja e kultures, ne anen tjeter, asht zhdukja e ndergjegjes.

Ne Rusi, e mjerisht edhe ne vendin t’one kjo prishje kje plotesue tuj shtremnue kuptimin e shkrimit e te mesimit,tuj shpall te paligjshem figurat historike e tuj humbun vleren herojve e atyne qe nuk kursyen kurgja per te miren e Atdheut, dhe tuj shkrue krejt ndryshe te kaluemen. Shkolla asht faktor ndryshimi, e si e tille ajo u donte te pregadise qytetaret e ardhshem, te ndershem e te ndergjegjshem, por ndodhi e kunderta, e sot pa veshtirsi ne ata mende te njoma xen vend krimi,hajnija,urrejtja,droga e shume vese te tjera.

Burimi i këtij materiali nuk asht nga librat e biblotekave, por ashtë nga arena e jetes.

Historia na tregon se nër disa vende ndodhne revolucione e me to edhe terrori, por pa shkue gjat u mësue prej asajë pervoje, ndërsa në vendin t’onë ne emen te socjalizmit – komunizmit u kryen mizorit ma te tmershme,kete e treguen grumbullat e dheut të vorreve të freskta ku u pushkatonte ajka e popullit. Qytete që dikur ishin madhshtor për kulturen e tyne u zhgatrruen Këto na tregoin rrugen që komunistat fanatik ndoqen për të shfrye epshet shtazore të tyne.Vepruen ne kete mendyre se e dijshin se pa zhdukun ket keshtjedh te lirise personale e te dingitetit njerzor nuk mund te ndertohet diktatura e tmershme materjaliste-slavo-komuniste.

Këta njerz për interresa të tyne, e për të sigurue një karjerë u ban sherbetor te anmiqve t’one shekullor, e si kumarxhit ma të flliqun vuen bast edhe egzistencen e popullit tuj zhduke tegjith ata qe gjate jetes se tyne nuk kursyen kurgja per te miren e Shqipnise. Skena që paraqitet në ketë shkrim ashte realiteti i jetës, me të gjitha mbrapshtitë që ka teorija marksiste, e cilla në vend t’onë u kopjue drejte për së drejti nga burimi, sllavo-komunist dhe mjeshtri i sajë Stalini. Ketë metodë serbo-sovjetike Enveri me shok e vun në praktikë që në ditet e para të edukimit deri tek universitetet ma të nalta. Ne vend qe edukata te ishte mbrojtje e dijes dhe e parimeve ma te mira te njeriut qe e ardhshmja te ndertohet ne baza te shndoshta,rinija te ushqehet me patriotizem e moral ne menyre qe neser te kuptojne pergjegjesit qe kan karshi shoqnise. Ata ne vend te mesimeve te urta e qytetnimi te vertete,importuene fundrri idesh dhe degjenerim, e pjeset perbase te programeve mesimore qe duhet t’I paraqiten nxansit qe ne fmini, u dhane ne menyre te detyrueshme,por njeriu per te ken I lir duhet te jene I lir per te zgjedhe ate qe dishron ,e kjo mungoi ne sistemin shkolluer gjat asaje kohe

Read Bain ne Concept of Sociopathy thot:”Kur një institute deshton ne plotesimin e nevojave me menyre efikase,kur perzihet ne ndjenjat e tjerve,kur ideologjija e ketije institute permban mosperputhje te mbrendshme, dhe çon dam njeriun dhe pasurit e vendit,aty kemi një shrregullim shoqnijet =Sociopathy E mjerisht kjo sociopathy vrehet edhe ner ditet e sotshme. Ne kohen e “Tranzicionit” Kete e tham nga eksperienca qe pata qe nga viti 1992-2014.

Asht e drejta e cdo njenit qe te shpreh opinionin e tij, se ne shoqnine demokratike principi I kritikes asht I lejueshem, nersa aty ku asht doktrina komuniste bazue ne pakundershtushmenine e materializmit dialektik,asnjë dhe as vet komunistat nuk mund te pyesin as te kundershtojne shpalljet e vendimet qe ka bam partija. Sot duhet te shkruhet objektivisht qe te dalin ne drite pika te dobta,por edhe ngushlluese,por tuj u bazue ne fakte dhe te verteten,e jo ne fjale boshe simbas qejfit e hamendes.

Këto njerz me veprat e tyne, atij popull që u mundue per të dal nga zgjedha e huej,i vuen singjiret e robnis dhe e izoloi nga bota perparimtare. Sic e dijm; jeta e njeriut te izoluem asht sikurse një bime qe nuk ka rreze diellit as uj.

Këta janë simbolet e jashtme të plages: Vujtje e torture që popullit t’onë i tokoi në hise per gadi 50 vjetë. Ata kjenë një Golgot që asnjë popull i kohes sonë nuk e perjetoi.

Krimet, dhuna fizike e terrorizmi kjenë të pakrahasueshëme, por ata ma të randat u ban kundra shpirtit të populit Shqiptar i cili me shekuj pat rrokun zakone e tradita që pak kush i pat.

Për disa vjete me rradhë, udhtova, që nga veri deri në jug me qellim qe te formohet një e djatht me te vertete demokratike, por u vertetue thanja e te urtit se :”Kur njeriu provon me ndrue institutin perpa ndrrue ndergjegjen e njeriut,ato tipare te pa ndrueme pa vonue kan me ngjalle ate institute”.Komunizmi kishte depertue edhe atje ku nuk menduem..Kjo gjendje me shtyni qe te baj hulumtime në vend.Fola me të rin dhe të moshuemin, ate që kishte dhe nuk kishte,ish te burgosun e të sigurimit, me shkollë e pa shkollë, fshatar e qytetar, pra nga të gjitha shtresat e popullit të cillet në një mendyrë o tjeter, pa perjashtim, folne për vujtje e mjerim, por ajo që xente vendin kryesor ishte deshira me jetue të lir,por Thomas Pain tha:”Ata qe duen me korr bekimet( te mirat e lirise) duhet qe te lodhen per mbrojtjen e saje”. Me cuditi ma fort sjedhja e disav qe e lejuen vehten me u instrumantalizue nga bijt e atyne qe nuk kishin lan gja pa bam ne trup dhe familjet e tyne. “Hangne sapunin per djath”Viktor Frankl ne librin e tij “Man’s Search for Mining”ner te tjera shkruen per shoket e tij qe ka pas ne kampin e perqendrimit gjat nazizmit ne“Dachau’” Disa prej ketyne te burgosunve te cillet pritshin lirin e tyne me madh te madh se kish kalue një kohe shume te gjate ner vujtje, se fundi kur u liruene bane hapat e par jasht mureve dhe pan driten e diellit,kapsalliten syt dhe perseri u kethyen ne terrin qe ishin mesue per krejt ate kohe”

Per kohen e tranzicionit Ajo që më dha pasqyren ma te pastert, edhe se ishte kundra deshirit t’em, kje hymja nër kafane dhe bar te ndryshem ku me gota konjakut special, Uiski dhe kafe u rrahte fati i vendit,u ulte njeni dhe u çonte tjetri prej politikajve “Demokrat”, ku bajshin allishverishet e tyne e me plot të drejtë u thonte se: Partitë politike,janë pjedhe e se kaluemes” Çdo njeni prej tyne ma ekspert se tjetri.U shifte kjarët se nuk kijshin te bajnë me dy o tri parti e me plane e programe të tyne, por plane matrapazlleqesh . Prirje këto qe jane te damshëme dhe pengese për permiresimin e jetes së vendit.”Zhgatrrimi vjen kur shitsi,zemra e te cilit asht e unshme per pasuni, bahet sundimtar”Plato 434.

Intelektualet e vertet e të ndershem, të cillve u tokonte me rrah qeshtjet dhe me pri, nga shtypja e randë, rrijshin në heshtje e një shumicë e mirë e tyne u detyruen nga këta politikaj me marr rrugat e dheut dhe pa fe turpi u thirne :”jashteqitja e Shqipnise”, keta politikaj nuk dojshin me dijt se shoqnit njerzore ndertohen me njerz që kan virtyte dhe inteligjence,e keta nuk mungojshin,por u penguen ne një mendyre qe mos te veprojne te lire, Në atë gjendje m’u kujtuen fjalet e Einstein që tha se:” Percaktimi i fjales çmenduri asht me perserite pa pushim te njajten veper e me prite rezultate të ndrysheme”. Keshtu po vazhdon me veprue pjedha e Enver Hoxhes edhe sot.

Me biseda që pata me disa antar të partisë, kuptova se disa prej tyne qorrazi kan ndjek urdhnat qe i vishing nga nalt, nersa shumica e tyne ende kishin trute e pershituna e nuk shifshin ma larg se maja e hundes edhe se faktet tregojshin se jan qen ne rruge te gabueshme.Disa e kishin te veshtire me pranue, se kishin marr një edukate qe ushqei një kulture qe ma shume vlersoi dhunen e forcen se sa mirekuptim, bukurin e jashtme e jo substance, paren mbi dashtni dhe famen mbi cdo gja,.Kultura nuk asht vetem grumbullim I do njohunive,por asht fisnikija e karakterit, asht burrnija ne kuptimin e plote qe kane keto fjale tek njerzit e paprishun nga edukata materialiste.E ketu me duhet te citoj essay-n e Rousseau-t ku thot:”Do ishte ma mire te largohemi nga zhvillimi I ketij edukimi,dhe te synojme ne formimin e zemers dhe te ndergjegjes”. Këtyne “dijetarve”u keshilloj që të lexojn vepren e ish antar i kominternit Frank Berkenaunit “ The Communist International”ai i hjek ujkut lëkuren e gjingjit, e çdo antar partijet mund të shofin vedin se sa randë asht mashtrue dhe ra pre . Ata të sigurimit,mbasi te pergjigjen per veprat e tyne, ne se koha I lejon, të lexojn vepren e Krivitskit “I was Stalin’s Agent”( Un kjeç agent i Stalinit) ku mund të shofin rrjetin e spijunazhit, dhe të agjentave të partisë që imponuen e torturuen si mbas udhezimeve te partise. Aty kanë për t’a pam se permes lirisë njeriu mund të arrij zhvillimin e një jetes së dejë ekonomike përpa humbun personalitetin e perpa u tjetersue. Kane për të kuptue se;”Forca nuk peshtetet në forcë por në të verteten”Tolstoy :”E verteta ashte ma e fort se rrena”.Byron.

Edukata qe u dha ner shkolla, çrrajosi moralin se per te edukue rinin ner shkolla u muer per baze vendimi qe u ba ne kongresin e I te puntorve Bolshevik mbajt me 1918 ku ner te tjera thohet:”Na duhet te kethejme femijt te cilet perpunohen si dyelli, ne komunista, na duhet te largojme femijt nga influence e ashpert e papregaditun e familjes se tyne etj”.

E kuptoj fare mire se jam tuj rrahun një problem mjaft delikat se ky shkrim ka lidhje te ngusht me drejtimin dhe perparimin e Kombit Shqiptar .Per kete, mendimet jane te ndryshem,por duhet te mundohemi me fshi te kaluemen ne mendyre qe te skalisim shpirtin e Shqiptarit me drita te reja e qe një dite Shqiptari ta ndiej vedin se jeton ne vend te vet dhe I lire. Mjerisht ne menyren e jetes qe po kalon vendi I jone sot shifet kjaret zhgenjëmi qe iu ba me ardhjen e “demokracise””.Imoraliteti ka marre hove te rand e me ket hove kemi ram ne humnere,nga korropsioni ne cdo ent shtetnore,se politikanet po mendojne per vehten e tyne e kjo simbas mendimit tem tregon edhe shperbamjen e individit.

Shqipnija edhe se nuk ishte demokratike si e mendojm demokracin sot, ajo kje heroike, burrnore e fisnike.Shqipnija me kulturen e vet humanistike mund te krahasohej me vende te tjera ma te qytetnueme te Europes,por me ardhjen e ketije elementi u shkim kjo kulture.

Shkruej për të këqijat që dolne për fushë gjat sundimit diktatorial.

Shkruej për edukaten simbas sistemit komunist dhe degjenerimin që iu ba fëmijve nër shkolla.

Shkruej se në të vertetë na kena humbun shumë të mira që kemi pas si popull e këte e baj me qellim që ky nderlikim karakterit që u ushqye në ne me anen e frigës, turtures dhe indoktrinimit nga teorit e materializmit-dialektik të ndreqet, por mjerisht ai avaz po vazhdon edhe ner ditet e sodit, se udheheqsat me veprat e tyne po tregojne se nuk kan mesue kurgja nga e kaluemja, tuj mos dhane mundesi me bam as edhe një hap perparimi te vertete.e pyes Ku jane veprat dokumentare e monumentare te ketyne prijsave “Demokrat”te sotshem?Ku jane!? Nuk ka kurgja tjeter pervec pallateve e ciflliqeve tuj grabit qytetaret. Çdo gja u bazue në materie e feja, besa, ndera e burrnija për të cillat na njofti mbar bota, disa i hodhne jashte perdorimit. Keto cilsi, Bese ndere e Burrni jane virtyte themelore qe te grumbullueme se bashkut formojne konceptin supreme te nderit.Cilsi qe e mbajtne shqiptarin te ndershem.

Prej educates Marksiste Leniniste kje një efekt i madh në mende, në të folun dhe në vepra. Asnjeni nuk mujt me i ikun shkrimeve, fjalimeve, muzikës dhe filozofisë megjithse shumë u munduen mos me i prandue se ata ndryshime ishin të paarsyeshem e kallpe,sa qe na u kendue “Bijt e Stalinit jemi ne”e ban stalin babe.

Sociologet na thojnë se: Rrethi shoqnuer dhe jeta, e kontakti që kemi me tjetrin, gjat shekujve formon karakterin që ashte i përshtatshëm për të gjith, pra beheviorizem i mësuem nga jeta. Ndersa psikoanalistat(psikolog e psikiatra) na thojn se super ego i individit formohet tuj iu pershtat super egos së prindit e si i till formon vazhdimsinë brez mbas brezi,e ket po e shofim edhe sot ne kohen e post komunizmit.

Shumë prej nesh janë dishmitar se, kur në vendin t’onë na u paraqitne agjitatoret profesional, në qytet, fshat e çka ma zi edhe nër shkolla dhe familje, hodhne faren e urrejtjes. Ponkaire në vepren e tij”Mendimet e Mbrame” shkruen:”Shifet kjart se na paraqiten njerz që duket se inteligjenca i sherben me rrejt e zemra me urrye”.

Sa ma të pa njoftun që ishin këta gjysmak, aqë ma të rrezikshem vishin e u bashin kah trillojshin shpifje të gjithndyrshme kundra inteligjences a atyne që populli i nderonte, e dami që bane me këto vepra asht i pallogaritshem. I urti pat thanë:”Kur ulen e poshtnohen veprat heroike ose heroit atehere del në shesh e keqja, dreqnija e marrija”.

Duhet që të gjithë të hedhim posht erozionin moral që ka zhgatrrue shpirtin fisnik e ndjenjat ner disa.

Krejt permbajtja e kultures sonë sot, perpunohet nga disa “mjeshtra” politikaj që ashte shumë veshtir me kuptue se çka janë tuj bam. Si do e çka do që të mundohen me ba këta mjeshtra, me tan premtimet e bukura të tyne, si rrjedhim, çka shifet deri tash nga keta “demokrat “nuk po na del tjeter, por perzimje e korrupcion, se të mbetat i duken virtyt.

Këta lloj udheheqsash ose njerz të “mëdhaj” prej disave edhe nderohen, por per mendimin t’em burra shtetit e të mdhaj janë ata burra që me veprat e tyre i sigurojnë vendit paçë, liri e mundesi jete.

Enver Hoxha mori si model metodat e Stalinit dhe ndigjoi udhezimet e Titos qe me shume andje I zbatoj me ane te “gjyqeve popullore”ku gjyqtar ishte një teneqexhi ose kasap, ne shpirin e tij e si prokuror gangstjera e rrugaqat ma te mbedhaj.

Shembuj të tjer per çrregullimin moral që po shifet edhe gjatë periudhes së trazicionit, nuk po ashte veshtir me i gjet.Ata nuk dijn çka ashte e drejta e si veprohet per lidhjet që duhet te jenë në mes puntorit e punedhansit, zyrtarit, popullit dhe qeverisë, interresat e të cilve janë aqë ngusht të lidhuna sa që çdo devijim mund të shkaktoinë kriza per mbar vendin, keshtu që edhe problemet ekonomike e me to edhe dilemat morale bahen të randa e të veshtira me u bajt.

Ky impuls barbar doli për fushë gjatë sundimit dhe edukimit simbas materializmit dialektik.Tuj vue në praktikë ideologjin sllavo komuniste.Këta udheheqsa nuk kjenë në gjendje me ndjek një rrugë të mesme, e jo vetem ata që sunduen per gadi 50 vjet, por mjerisht ai avaz po vazhdon edhe sot.

Kuvendi Popullor, sot pasqyron gjendjen e trishtushëme, të një shoqnisë të çorganizueme, egoiste dhe grindavecash. Pra ashte një turmë e mbledhun do si do pa lidhje të mbrendëshëme, pa ideal të perbashket, pa asnjë organizim, demek drejtojne fatet e popullit, por në realitet punet po tregojne se këtyne njerzve po i mungojn vetitë per të udheheq kombin.Njerzit e urte e pregadisin vedin tuj studjue vazhdimisht per te qen autoritet ne një detyre per ti sherbye shoqnise,por udheheqsat e sodit po na bahen ekspert mbrenda njëkohe shume te shkurte. Ner keto politikaj po na paraqiten intelektual e atdhetar sa te duesh, por fjala e moçme na thot se:” Të gjitha mizat nuk bajn mjaltë”.

Vien per te shenue fjalet e Aesopit ai tha:”Na varim hajnat e vogjel e te mdhajt I emnojme ner zyre publike”.Po merziz lexuesin ,por mendoj se thanja e John Adams skjaron bukur cka due me thane. Ai tha:” In my meny years I have come to a coclusion that one useless man is a shame,two is a law firm and three or mor is a congress”.Por tjetra na paraqet ate cka po ndodhe edhe sot ne Shqipni. Mark Twain tha:” No mans life,liberty,or property is safe while legislature is in session”.

Një gjendje e till, në një shoqni, na difton se ajo ka humbun kuptimin e së drejtes, e

po t’u bante qoft edhe perciptazi diagnoza e te gjitha veprave te tyne e t’u pergjigjet pa-aneshisht dhe pa frige rezulton te dalin fajtor tegjith se vepruen si matrapaza e senkser ne detyren e tyne.Harruen se ishin Shqiptar dhe rroken me passion bastardhimet e importueme nga jasht, e morali qe kishte qytetari nuk u njoft ma se u paraqit morali komunist, nër to edhe mos majtja e fjales ; Edhe sot thohet:”Fjala e burrit per pese pare”. “Ne kohen e diktatures u thonte :”Jeta e njeriut një cingare”.

Kolektivizim që kaloi nëper katunde si një uragan dhe zhduki gardh e shteg e sla kufi në vend, perpos shtypjes e vujtjeve që pat populli per sa kohë, edhe sot jena tuj ia pam sherrin. Mallin e tjetrit e gëzon i pa munduemi dhe po shkakton ngatrresa edhe në kushrini. Pra u vertetue se ai sistem socialist nuk iu pershtat nevojave të mases.Kje një rrebesh I madh fortune e pluhun, qe mori me vedi gjithshka gjet perpara ne fushe te hapet,por tuj lane te paprekun llomin ner skutuliqe ashtu edhe clirimtaret vuen perpara dhe zhdukne shume figura te nalta e me do furde I ndruem pamjen vendit t’one.

Formimi i “njeriut të ri”asht një veper që largoi te rin nga rregullat e etikës.

Përmendi këto ngjarje se një numer i mirë nuk pat mundësi me njoft të kaluemen se muzeumet dhe arhivat u dogjne dhe u zhgatrruen me qellim që me shkrue një histori të re.

Te mencmit thojne se:”Per te udheheq popullin atje ku ai deshron te jene, separi duhet te dihet se ku gindet”.Ajo, per fat te keq mungon krejtesisht ner planet e programet e partive politike ne vendin t’one.

Duhet që rregullisht të jena të vetdijshem për zhvillimin e veprave tona e kjo pjekuni nuk vjen kollaj e pa dhima,por na ndihmon me u rritun e krejt ajo pasuni qe njeriu ka ne vetevedi e qe deri dje ishte e pergjumun zgjohet .Me ketë zgjim njeriu duhet të shikojn dy mesazhe, ate të konfirmimit dhe të pergjegjsisë, Keta dy mesazhe janë si dy kambet qe njeriu ece me to.

Shteti gjate sundimit te diktatures rregulloj edhe moralin.Prof M.V.C. Jeffreys ,fjales moral I nep ket kuptim,qe perfshine se cka shumica e njerzve mendojne kur e perdorin ate fjale.Ai tha se :”Morali asht sjellje qe ka te bajne me disa rregulla te cilat tregojne se cka asht mire dhe cka asht keq e me u perpjeke per te miren dhe me u shporre nga e keqja”.

Kuptimi qe populli I nep fjales moral asht me veprue ne pajtim me rregullat e shoqenise, nersa asht imoral me veprue ne kundershtim te ketynme rregullave.

Këto janë komplikimet që erdhne në vendin t’on nga ideja marksiste leniniste.

Sic e dijme, ligji I jetes asht qe kush nuk pelqen andjet e thjeshta te punes se ndershme, do te psoje andjet e mnershme te vesit.keto sjedhje mos te merren per guga se I mencmi pat thane:”Cka goja mesohet me thane,zemra mesohet me besue”.

Me qellim që të ngjallet përseri mirësjellja,dashtnija,besa,ndera thjeshtësija e virtyte të tjera që në të vertetë janë në shpirtin e Shqiptarit,duhet që të gjithë aktoret e jetës shoqnore të marrin pjesë në ndrydhjen e erozionit moral që asht kah lodhe edhe sot shpirtin fisnik të popullit t’onë.Këte e tham se shumë prej nesh jena dishmitar se qysh nga gjysa e shekullit XX të,e që lirisht mund e thrrasim koha e mbrapshtinave, intrigave dhe veseve ma të këqija,doli dhe rrin sypri si voji mbi uthull,fundrrija ma e ndyta e shoqnisë.Prandaj duhet të bajm ç’asht e mundun që ajo fundrri,e ai llom të bijnë ne fund atje ku e ka vendin e këte mund e bajn të rijt dhe intelektualet që sot po kanë fatin me u edukue nër universitete të ndryshëme të botes..

Lexuesit po i paraqes një pjese të leters të Prof .Arshi Pipes dergue disa miqve në mars 1991 ku nër të tjera thot:”Damet që ideologjia staliniste i ka ba moralit shqiptar dhe dokeve arbënore janë të pallogoritëshme.Shqiptaret duhen riedukue.Dhe kjo nuk bahet me poterë parullash e lloqe kafehanesh, por me analiza shkencore që germojnë rranjët e helmatisuna t’ideologjisë staliniste. Ashtu si nuk sherohet lëngata me nuska, por me diagnozë mjeksore dhe me barnat e duhuna, po njashtu nuk shërohet murtaja e stalinizmit pa dërmue bazën e tij pseudoshkencore me argumenta bindës t’arsyeshëm”.

“HABERE TË KRIPURA“ NGA “KASABAJA” E TETOVËS

November 1, 2016 by dgreca

Nga Fadil LUSHI/Tetovë/

Një ditë, në“sabah” herët, një mik imi i vjetër më tha: “Do të ma bësh një shkrim!”. I thash që të më tregonte se si donte t’ia bëj!? “Fillimisht do të ma bësh badihava, mandej do ma bësh si për xhanin tim, bëje të tërën me shumë lezet…, bëje me kandar dhe për kandarin tim…, bëje për mua që njerëzit të mos më paragjykojnë a edhe të mos thonë se kinse këtij plaku i paskësh ikur fiqiri…, le ta dinë se ende nuk më ka braktisur pasioni a edhe kënaqësia për lexim!?” Ia ktheva: “Ore mik i dashur, unë shkrimet i bëj për qejfin tim dhe të lexuesve të mi të nderuar. Pa më thuaj, ç’kryetitull do t’i vë?! Ai vazhdoi: “Ja, unë po ta jap kryetitullin e fabulës e mandej ti thure si të duash”. Po si duket “kryellafi” i fabulës, – e pyeta! “HABERE TË KRIPURA” NGA “KASABAJA“ E TETOVËS. Hë, hajde, po deshe mos e qep këtë artikull! Ndonëse ky miku ka moshën time dhe njëkohësisht është njeri “që merr zjarr për çdo gjë”, i premtova se do ia shkarravis shkrimin “në vaktin kur të më zërë terri i natës!”. I ka shumë merak opinionet, sidomos ato që duken si specat gogozhare, shkrime me pak gjeografi politike dhe historike, me pak patriotizëm popullor herë-herë të rremë a të sajuar, me pak piper të kuq, me pak “karabiber”, me pak “mesele a vaki shehri“, me pak folklor e të folme krahinash e të tjera “dokrra”!? Ai, duke e “përfunduar urdhëresën e tij si prej gardiani”, sikur deshi të më thoshte: “Mik, bëj kujdes që ky shkrim të mos dalë si proçkë vjeshte”. Hajde, ç’më zuri “belaja” me këtë plak. Po halli, nëse këtë shkarravinë do ta bëj me shumë “lezet”, kam frikë se do të më dalë me “zarar”. Tekembramja, edhe “lezeti ka karar”. Se këtë “broçkull” do ta vë në kandar, nuk ma kapte rradakja, mbase isha i sigurt se kjo nuk shkon, sepse ky miku, tok me mua dhe disa të tjerë si unë, moti nuk “ka punë me bishtin dhe topin e kandarit!?”

Në fund “vendosa” që këtë shkrim ta “qëndis” me atë fjalorin a gjuhën e fallxhore Hatixhesë, që jeton te Kombinati i Tiranës…, e veshur me çitjane të gjera prej basme. Jo, nuk e bëj dot me fjalorin e Hatixhesë, pasi që jam i sigurt se shkrimi do të më dalë thjeshtë “ezmer”…, njësoj si “krakëllimat e korbave” të lagjes sime!? Hajt, thashë, do ta bëj me fjalorin e kryeministrit të shqiptarëve të Shqipërisë londineze. U bëra pishman karshi kësaj reference, sepse z. Rama më zhgënjeu thellë me deklaratën e tij, kur tha, pos të tjerash, me plot gojën: “Historia e Ballit Kombëtar është e parehabilitueshme!“…, sikur “ky qerrata nuk paskësh hiç habere” se dikur këtej afër nesh vepronin ballistët tanë…, të cilët mbronin vatanin nga komunistët. Dhe, kur edhe kjo më doli “hajdutçe”, thashë t’u referohem lidershipëve të partive politike shqiptare në Maqedoni! Edhe kjo nuk më doli si provë bindëse a e gjallë, sepse kryeparët, gjatë hartimit të listave kandiduese, shumë politikanëve ua kishin humbur besimin a edhe shpresën e të bërit deputet. Se kjo nuk është gabim, na bind Sigmund Frojdi, i cili dikur moti kishte thënë: “Martesa e gjatë e kthen gruan në motër!” A mos vallë, kjo thënie e lartpërmendur u shkon edhe disa përfaqësuesve të popullit, helbete nuk i kthen ata në “gjumashë, mendjemëdhenj dhe makiavelistë “. Unë nuk e di, mbase ky “informacion”nuk më hyn në punë.

Në mbrëmje i lashë anash të gjitha referimet dhe sugjerimet për të shkruar. U “kurdisa” të shikoja një emision dokumentar paksa të bezdisshëm. Meqë nuk më pëlqeu, mora “telekomandën” për të ndërruar programet në kërkim të ndonjë emisioni human dhe më emancipues. Më doli e kundërta! Gjithandej dukeshin emisione politike debatuese, gjithandej figura të njohura e të panjohura, disave nuk i njihet emri, mbiemri e as mëhalla, disa fytyrëqeshur, disa fytyrëhequr, një tjetër fytyrëmbushur, një fytyrëmprehtë dhe disa të tjerë që për herë të parë i shihja, ishin fytyrëngrysur, hiq mënjanë udhëheqësen simpatike, e cila dukej paksa e trishtuar nga prania e meshkujve, të cilët kishin “përveshur mëngët e këmishës karshi ndërtimit të kështjellës së SHOVINIZMIT MASHKULLOR!” Dhe kur edhe këto emisione nuk i pëlqeva, ia futa gjumit. Më erdhi një zë gruaje. Ishte një llaf urdhërues! “Kur nuk do të shtypësh gjë tjetër, do të detyrohesh të shtypësh telekomandën!?”… dhe vazhdoi të “dërdëllisë” duke më sugjeruar: “Shikoje Bleonën me trup gjysmëlakuriq!”. U “shtira” sikur nuk dëgjova gjë…, ajo këmbënguli duke thënë: “shihe, shihe”…, u çova në këmbë dhe “ngjita surratin” në ekran… dhe thashë me vete “E moj Bleonë loçkë”! Po ç’është e vërteta, kjo Bleona nuk është kushedi çka. Kjo zonja sikur nuk më krijonte përshtypjen se ishte e bezdisur me pamjen e Bleonës, përkundrazi, asaj nuk ia kapte rradakja nocionin LOÇKË! Andaj para se të shpërthente “gjurulldia”, kërkoi shpjegim shtesë rreth fjalës LOÇKË! Kur nuk i mjaftoi shpjegimi im, u detyrova ta konsultoj Fjalorin e Gjuhës së Sotme Shqipe, sidomos pjesën figurative: “3. fig. Pjesa më e brendshme e diçkaje; thelbi. Loçka e zemrës (e shpirtit). 4. fig. përk. Njeri shumë i dashur e i shtrenjtë për nënën. Loçka e nënës! Loçka ime!“ Ajo, menjëherë ma ktheu: “Ore ti, po këtu nuk përmendet emri i Bleonës!”. Sime shoqe i thashë se përpiluesit të Fjalorit i ka ikur emri i Bleonës. Tekefundit, është humane ngandonjëherë njeriu edhe të gabojë, qoftë ai të jetë Faik Konica, Fishta a edhe Eqrem Çabej (kisha mendjen tek shtëpitë botuese).

Ju, miqtë e mi të nderuar, që keni moshën time, bëni kujdes me “telekomandën që ditë e natë e mbani në dorë”, bëni kujdes dhe mos harroni se ajo nuk është thjeshtë një “copë heku-rishte”, bëni kujdes se ajo shpesh të nxjerr “telashe”, njësoj siç më nxori mua disa të tilla, mos harroni se ajo fletë e Fjalorit të Gjuhës së Sotme Shqipe, ku jepen shpjegime sa i përket fjalës “LOÇKË”, nuk është thjesht një copë letër. Kini parasysh, ajo letër nuk është e bakallit të fshatit.., bëni kujdes me emisionet e Çanit ku duket Bleona, bëni kujdes me “haberet e kripura” të “kasabasë” së Tetovës, bëni kujdes me emisionet e debatit, në veçanti ato politike, të cilat herë-herë nuk rekomandohen për çdo moshë mentale, andaj mos kërkoni me “zor belanë”, sepse, siç kanë “ardhur kohërat”, “belaja” të futet në shtëpi pa trokitur në derë e pa e ftuar.

Ndërkaq miku im besoj se do të më falë që nuk ia përfundova shkrimin. Kësaj radhe kaq, për herën tjetër do të shohim!

At MATI PRENNUSHI O.F.M. SHPEJT DO TË JETË SHEJT !

November 1, 2016 by dgreca

NGA FROTZ RADOVANI/

Ne Foto: At Mati PRENNUSHI O.F.M. (2 Tetor 1882 – 11 Mars 1948)/

“POPULL SHQIPTAR, EC PËRPARA ME KURAJO DREJT SHTIGJËVE TË SOLIDARITETIT. ASHT NJË RRUGË E VËSHTIRË KJO, POR NË TÉ JANË TË MBJELLUNA FARNAT E SHPRESËS.LÈ TË SHOQNOJNË FORCA E MARTIRËVE TË TU,DISHMITARË GJITHMONË NË ROJE TË LIRISË NË VITËT E PAFUND TË SHTYPJES SË RREGJIMIT TOTALITAR»/PAPA GJON PALI II-Tiranë, 25 Prill 1993/

Me daten 8 Janar 1948, në gjyqin e mbyllun që po zhvillohej në mensen e burgut të Kishës së Fretenëve në Shkoder, Provinçiali At Mati Prennushi në fjalën e fundit tha:“Tash e disa shekuj na kanë ngulë ndër hûj e na kanë varë n’ konop ata që nuk deshten as Fenë as kombin, por e kemi thirrë vedin gjithmonë Shqiptarë katolikë të Gjergj Kastriotit.Kemi jetue gjithmonë me Popullin si në luftë, si në paqë. Në luftë me turkun e me shkjanë, sepse njani na mbante në robni e tjetri donte me na përpî. Ndërsa na nuk jemi nda kurr prej Popullit, por jemi përpjekë me e mësue e me i dhanë atë kulturë që ka Europa e mos me u dallue për keq prej të tjerëvet. Na kemi hapë shkolla Shqiptare e nuk kemi dallue ndër to as katolikë as myslimanë, mjaft që Populli Shqiptar të ecin në rrugën e Zotit.” (Revista “Buzuku”, nr. 18, E. Merlika, me 22 tetor 2005, Ulqin.)

***

At Mati PRENNUSHI ka lé në Shkodër më 2 tetor 1882, prej prindve Kolë e Drande Prennushi. Asht i pagëzuem me emnin Paulin. Familja Prennushi asht e vjetër në qytetin e Shkodrës. Të parët e tyne kanë ma shumë se 350 vjet që kanë ardhë nga Zhupa, fshat malor por që, asnjëherë nuk asht shkelë nga turqit deri në ardhjen e kësaj familje në Shkodër, prandej, edhe nuk kanë ndrrue Fé. Tregojnë se vazhdimisht kanë pasë klerikë në za. Ndër të fundit asht kenë Don Mati Prennushi, axha i At Matisë, që ka vdekë në vitin 1904 e asht varrosë në Rrëmaji, ku janë vorret e kësaj familje. Don Matia ishte i njohun për aktivitet atdhetar në krahinat e Veriut. At Matia trashigoi emnin e Tij, mbasi pikërisht atë vit kur Ai vdiq ky u shugurue meshtar, më datë 4 prill 1904, në Kishën e Françeskanve të Gjuhadolit. At Matia mësimet e para i mori në Troshan, ku edhe Ju kushtue Urdhnit të Shën Françeskut, i njohun në Shqipni “Urdhni i Fretënve të Vogjël, O.F.M.”. Vazhdoi në Bosnje mbasi pothuej ishte ba traditë parapërgatitore e fretënve për vazhdimin e studimeve të nalta në Austri. Kjo rrugë asht ndjekë nga pjesa ma e madhe e françeskanëve Shqiptarë, mbasi Austria jo vetëm, se ishte forcë e madhe, po ishte e vullnetëshme me ndihmue Shqipninë me kuadro të nalta në të gjitha fushat.Pergatitja e klerikëve atje bahej me dëshirën ma të madhe prej tyne mbasi atë kohë ajo shihte edhe tëposhtën që kishte marrë Përandoria Turke. At Matia studimet e nalta i përfundoi në Grac në vitin 1904. E theksova këtë fakt mbasi edukata dhe kultura e marrun në këto qendra edukimi në Austri, la përjetësisht gjurmët e veta të pashlyeshme në formimin atdhetar e fetar në të gjithë ata Shqiptarë që, edhe pse ishin nën pushtimin mizor turk, formuen atë brezni që Shqipnia nuk do të mundët me e persëritë kurrëma. Në moshën 24 vjeçare At Matia, zotnonte mirë gjuhët: latinisht, greqishtën e vjetër, italisht, gjermanisht, serbo-kroatisht dhe frengjisht, gjuhë të cilat i fliste dhe i shkruante saktësisht. Françeskani i ri e filloi misionin e tij si profesor në Gjimnazin e Fretënve dhe mbas një viti shkoi në Katund të Kastratit ku, përfshihej edhe Bajza. Ka edhe sot familje e që kujtojnë me respekt meshtarin e ri ndër votrat e të parëve të tyne.Shumë shpejt u fiton zemrën besimtarëve të vet. At Dioniz Maka më tregonte më 14 prill 1995: “Kur turqit në agoninë e tatpjetës mendonin aty nga 1905 me djegë Shkodrën, në shenjë hakmarrje për përpjekjet që po baheshin me dalë nga zgjedha e robnisë së tyne, njëditë të dielë mbas meshët, At Matia çveshi teshat e meshës e u tha besimtarëve me pritë në oborr pesë minuta. Ai vetë shkoi te qela, doli para Kishës dhe ju drejtue të pranishëmve tue nxjerrë prej xhepit të zhgunit një alltije: – Kush asht burrë dhe e don me zemër Shkodrën o sot o kurr, me ardhë mbas meje, do t’ju prij unë e do të shkojmë me i ndalue dorën hasmit turk që don me zharitë vëllaznit tonë!

Të gjithë si ishin shkuen ndër shtëpia, ndrruen teshat, u armatosën dhe u rreshtuen mbas Tij ndër kuaj për pak kohë. Dhanë kushtrimin përreth ndër male dhe nën drejtimin e At Matisë u nisën në drejtim të Shkodrës. Lajmi erdhi shumë shpejt edhe në Shkodër. Me të marrun vesht Valia dërgoi ndërmjetësit tek Kisha e Madhe e Shkodrës për me e ndalue këtë veprim, tue u premtue se ushtria turke nuk do të bajë asnjë reprazalje kundër shkodranëve. Imzot Guarini i dërgoi një përfaqësues me u dalë para malësorëve që po vinin me At Matinë në krye. Përfaqësuesi i klerit i takoi ata pak pa mërrijtë në Vrakë dhe mbasi ishin marrë garancitë prej Valisë, malësorët u kthyen, Shkodra shpëtoi… At Matia qysh i ri asht dallue në trimni. Kishte një za të trashë dhe pak të marrun… e, si tash e kam ndër veshë zanin e tij kur këndonte Gloria…”

Me shkuemjen e Imzot Lazër Mjedjes në Prizren, aty nga 1908, At Matia shkon në Traboin, Deçiq dhe Greçë. Tue pa përditë me sy tiparët e malësorit të kulluem atje, Ai preku me dorë gjanë ma të çmueshme që e karakterizon Shqiptarin dhe që e veçon nga kombët tjera, aty ishte burrnia e besa! Në çdo votër ndër ata male përcillej ndër breza qëndresa e kreshnikia pa mburrje.

Virtyti ma i shenjti i yni besa, qarkullonte ndër damarët e gjakut të malësorit bashkë me fisnikinë dhe formulen “Fé e Atdhé”, aqsa dukej sikur ky ny i pazgjidhshëm asht lidhë njëherit me kërthizën e tij. Prova ma e saktë asht vetësakrifica për hatër të mikut, ndërsa, për priftin edhe binte në zjarr e nuk i dhimbsej jeta si me lé së dyti. Ishin françeskanët të parët që e provuan këtë gja ndër male mbasi me ndôre të këtyne, ata mërrijtën me falë edhe gjaksin. Një veper sa Fetare aq Atdhetare e papersëritëshme. Ishte besa që në karakterin e atyne burrave ruente të forta dhe të freskëta ndjesitë Atdhetare që prisnin çdo çast me u zgjue nga dora e bekueme me gjakun e martirëve, nga dora e atij Kreshniku që shpejt do të thërriste: “Çonju burra, ku jeni, drejt e në Deçiq!..”

E, mbas Tij, fluturuen edhe shqipet e Alpëve tona!

Më 24 mars 1911 janë At Mati Prennushi e At Buon Gjeçaj, që shpalosin nga gjoksi i tyne Flamurin Kombëtar të Gjergj Kastriotit – Skënderbeut, dhe ia dorëzojnë të pathyeshmit Trim të Traboinit, DEDË GJO’ LULIT, që me ata dy sy zhgabë që i vezullojshin prej gëzimi, e buzëngërthye nën ata mustakë të bardhë si biluri, me kësulë mbi një sy si bora e MAJËS SË BRATILËS, i mbërthyem ndër armët e të Parëve, në atë brez të punuem prej lokes qysh se rrezja e diellit kishte shkrepë ndër ato maje, me ata çakçirë nën t’ artin xhamadan ku rrahte ORA E SHQIPNISË, aty, po, ishte zëmreku i kombit ku gufonte gjaku i shkuem rrëkajë i Fatosave; aty, po, ishte ajo e forta zemër që me duer prej bronxi, ngjiti në atë shtizë të latueme në shekuj atë cohë KUQ E ZI, të qëndisun nga duert e bijave të Rozafës, po, në atë shkam ku asht daltue amaneti i GJERGJIT, që për pesë shekuj priti: AGIMIN E LIRISË…

Po, po, bash AI BURRË, që sot nuk ka as vorr!

Për këtë ngjarje kaq të randësishme përveç dokumentëve historike të botueme të asaj kohe, fotografive etj., në revistat “Leka”, “Hylli i Dritës”, etj., shkruan edhe Stephen Schwartz, Albanian Catholic Bulletin, 1994, vol. XV, fq.150, University of San Francisco: “On March 24, 1911 the Albanian double-headed eagle flag was raised for the first time in five centuries since the death of Scanderbeg. The flag was raised on the top of Deçiq mountain, near the toën of Tuzi. It had been wrapped and secretly carried from Shkoder by Franciscan Father Mati Prennushi under his religious habit.”; dhe, e përkthyeme:

“Më 24 Mars 1911, pesë shekuj mbas vdekjes së Skënderbeut, për herë të parë u ngrit Flamuri Shqiptar me shqiponjën dykrenare. Flamuri u ngrit në maje të malit Deçiq, afër qytetit të Tuzit. Atë e solli në mënyrë të fshehtë nga Shkodra, Françeskani Padre Mati Prennushi, i cili e kishte palosë nën zhgunin e tij.”

At Matia nuk asht i knaqun vetëm me lirinë e malëve mbasi atje liria pothuej nuk ishte shkelë asnjëherë. Vepra fisnike e Deçiqit vërtetë që ishte një shpërblim i luftës së vazhdueshme të malëve tona, por kënaqësia duhej me u shtri në të gjithë Shqiptarët.Asht kjo arësyeja që në qelën e At Matisë, në Greçë, shkon Imzot Lazër Mjedja dhe organizojnë takimin historik ku përpilohet një dokument shumë i randësishëm: “Memorandumi i Greçës”, më 23 qershor 1911, që i prinë ngjarjës së madhe të Pavarësisë Kombtare në Vlonë, më 28 nandor 1912.

Ky Memorandum u shkrue në gjuhën frenge nga dora e atdhetarit Luigj Gurakuqi dhe u përpilue nga Imzot Lazër Mjedja, Luigj Gurakuqi, At Mati Prennushi, At Buon Gjeçaj, dhe asht nenshkrue nga: Sokol Baci i Grudës, Ded Gjon Luli i Traboinit të Hotit, Dedë Nika Bajraktar i Grudës; Dodë Preçi Bajraktar i Kastratit; Tomë Nika i Shkrelit, Col Dedi i Selcës Këlmendit; Lul Rrapuka i Vuklit të Këlmendit; Llesh Gjergji, Bajraktar i Nikçit; Gjeto Marku i Hotit; Mehmet Shpendi, i pari i Djelmënisë së Shalës; Martin Preka i Shkrelit; Prelë Marku, Bajraktari i Shalës, Avdi Kola Bajraktar i Gimaj, Nik Mëhilli i Shllakut, Pup Çuni Prekalor, Binak Lulashi Toplanas; Bash Bajrami Bajraktar i Nikajve dhe Bec Delia. Burra që nuk i vijnë ma Shqipnisë!

Ajo që sot bie në sy në këte Dokument kaq të rendsishem asht përdorimi i saktë i terminologjisë juridike të asaj kohe, kur as Shqipni pothuej “nuk kishte”…që, të jep përshtypjen e përpilimit të tij në kohën e sotme moderne prej ndonjë grupi juristësh të një shteti shumë të përparuem.

Kur malazezët shkelin tokat tona, për këto akte atdhetarie që At Matia kishte organizue atje, e kapin dhe e dënojnë me varje në litar. Gjatë zhvillimit të gjyqit një anëtar i trupit gjykues, i thotë: “E sheh litarin që ke në brez, në atë litar do të varim!” …dhe, At Matia, me buzë në gaz i përgjegjët: -“Ua dij për nderë me më varë në konopin tem mbasi me siguri litari em ka me ma falë jetën!” Thanja kishte dy kuptime: Së parit, konopi i Françeskanit do të këputej, mbasi nuk do të pranonte që të varet kush në atë litar; së dyti, litari i tij nuk kishte si me bajtë peshën e randë të trupit të madh dhe të shëndetshëm të At Matisë. Asht e vërtetë që me At Fishtën ishin miq por ishin edhe bashkëpunëtorë. Për hirë të kësaj dashtnije që kishte At Gjergj Fishta për té, Ai ndërhyni tek Krajl Nikolla për me i falë jetën At Matisë. Krajli jo vetëm i fali jetën po, edhe e liroi dhe ja dha me vete. Erdhën në Shkodër ku për pak kohë punoi si profesor në Gjimnazin Françeskan. Siduket, ata i përpiqte bashkë edhe humori. At Fishta e tregonte shpesh thanjën e At Matisë para gjyqit dhe qeshëshin. Kjo vërehet edhe ndër ato pak letra të korrespondencës së tyne që për fat nuk janë zhdukë dhe, prej të cilave një muejta me e fotokopjue. Pjesa ma e madhe e tyne asht e vështirë me ra në duert’ e mija. Nuk zgjati shumë kohë dhe At Matia u kthye në Bajzë të Kastratit edhe njëherë mjedis miqve të vjetër, që e pritën me dashtninë dhe mirnjohjen e vet ma të madhe.

Në vitin 1924 asht përkrah Opozitës si gjithë Kleri Katolik Shqiptar, kryesisht ai Françeskan, kundër regjimit të Zogut. Lëvizjet e 1926 e përfshijnë edhe At Matinë, i cili mbas vrasjes së Luigj Gurakuqit, nuk donte me i ndigjue emnin as Zogut dhe as Musa Jukës. Arrëstohet prap në këtë Lëvizje bashkë me shumë klerikë të tjerë. Don Gjon Gazulli u dënue me varje dhe u ekzekutue vëndimi në Shkoder në 1927.

At Matia do të pushkatohej. Këtë herë asht At Palë Dodaj që ndërhyn tek Zogu, i cili për miqësinë që kishte me At Palin qyshë në Rubik, ia fali jetën At Matisë. Edhe ky e liron por me kusht që At Matia me u largue nga ato krahina malore. Atëherë detyrohet me u largue përfundimisht dhe emnohet në Laç të Kurbinit. Në vitin 1928 shkon në Iballe të Pukës dhe mbas pak vitësh asht famullitar në Gomsiqe. Në vitin 1941 emnohët në Tiranë, megjithëse aty nuk shtrihej veprimtaria e Françeskanëve. Në Tiranë bashkë me Provinçialin e tyne At Anton Harapin, hapin Kishën Françeskane të kryeqytetit, ku At Matia ushtron një aktivitet të gjanë atdhetar. Këto vepra as nuk perkujtohen!

Aty bashkëpunon me At Pjeter Meshkallën, Imzot Vinçenc Prennushin, Imzot Luigj Bumçin, Don Lazër Shantojën etj. At Matia jo vetëm ishte antifashist por ishte edhe anti-italian. Nuk pajtohej me pushtimin e Shqipnisë nga Italia, gja të cilën, e ka shpreh pa kurrfarë frike. Në Kishën Françeskane të Tiranës më 28 nandor 1942, ai ka vue Flamurin Kombëtar me Shqipën e flamurit të Deçiqit, pa stemat e fashizmit. Kryente vizita kortezie ndër autoritetet shtetnore edhe italiane që i kishte të detyrueme po prej tyne… At Mati Prennushi konsiderohej nga autoritetet atje: “Françeskan me ndjenja të theksueme nacionaliste dhe antifashiste italiane”. Dëshmi e At Dioniz Makës (1995).

Në Tiranë Ai u njoh me shumë përsonalitete të kohës si, me Shefqet Vërlacin, Mustafa Krujën, Maliq Bushatin, Iliaz Agushin, Musa Gjylbegun, Rexhep Mitrovicën, Ibrahim Biçakun, Lef Nosin, Cafo Beg Ulqinin etj. Të gjithë dokumentët arkivore të marrëdhanjëve të At Matisë me këta përsonalitete, flasin vetëm për ATDHETARIZËM. Ai, edhe pse ishte në Tiranë ruen miqësinë me fisin e Ded Gjo’Lulit, me Prekë Calin, Kol Zefin e Grudës, Kol Ndoun – Bajraktar’i Shalës, Lulash Gjeloshin e Shoshit dhe, veçon Gjelosh Lulin, si trim dhe atdhetar. Në grupin e politikanëve të njohun ruen respekt për Mehdi Frashërin, si politikan, jurist, historian e liberal shumë i kulturuem. (Dosja 1302).

Ndër takimet e bame me italianët shihët kjartë interesi që ata kishin për me krijue lidhje me Françeskanët e Shqipnisë, për të cilët Konti Çiano shkruen në kujtimet e veta: “Shkollat e tyne kishin edukue rininë me ndjenja të theksueme anti italiane…”

Ata ndërtuen disa qela e Kisha në zonat e Tiranës dhe në Veri, per me krijue tjera ide per ta nder Shqiptarë. Këto dokumentohën edhe sot me shpjegimet e shpënzimeve të sakta, të ruejtuna nga At Matia në Arkivin e Shtetit Tiranë. (Libri “Françeskanët”1998)

Në vitin 1943 At Matia vjen në Shkodër. Mbas emnimit të At Anton Harapit në Regjencë, në vendin e Tij si Provinçial i Françeskanëve të Shqipnisë, emnohet At Matia, detyrë e cila i njihët zyrtarisht nga eprorët në muejin qershor të vitit 1944. Detyrën e fillueme në gjysmën e vitit 1943 e vazhdon pa emnim zyrtar, mbasi rruga e ndjekun me At Anton Harapin nga Argjipeshkvia e Shkodres për aprovimin e Tij në Regjencë, ka vazhdue disa muej. Mënyrën si u veprue do ta shpjegoj tashti nga burimet e vërteta për këtë çashtje: Zgjedhja e At Mati Prennushit si Provinçial asht mjaft origjinale.

Po citoj nga At Konrrad Gjolaj, i cili ishte i pranishëm në atë mbledhje porsa kishte ardhë nga studimet prej Italie. Në librin “Çinarët” (fq. 67) shkruen: “At Çiprian Nika ishte ndër françeskanët ma me vlerë që ka pasë kleri e kjo asht edhe arësyeja që kur u zgjodh Provinçial At Matia, Ai pat ngulë kambë mos me u zgjedhë At Çipriani, se komunistët punën e parë që kanë me ba kanë me pushkatue Provinçialin, prandej, t’a ruejmë At Çiprianin për ma vonë, mbasi asht i ri dhe i vlefshëm shumë për né. Ai e mori vetë detyrën e Provinçialit me bindje të plotë se do të pushkatohet, por At Matisë, nuk i bante përshtypje pushkatimi, se edhe dy herë maparë kishte shkue deri te gryka e pushkës, bile edhe deri tek stoli i konopit në Serbi.” Po në këtë mënyrë e shpjegon edhe At Dioniz Maka mënyrën e zgjedhjes së At Matisë Provinçial.

Në fq. 65, At Konrrad Gjolaj shkruen: “Ardhjen e At Mati Prennushit si Provinçial të Françeskanëve të Shqipnisë, unë e kam konsiderue gjithmonë si një fat i madh i Kishës Katolike dhe i Françeskanëve të Shqipnisë. Ai asht kenë portreti shpirtnuer, fizik e moral i një Françeskani të vërtetë. Inteligjent, trim dhe organizator. Janë tri cilësi të vështira me u kombinue, por sidukët Zoti, tue dashtë me na ruejtë me faqe të bardhë na shndriti mendjën me zgjedhë At Matinë në kohën ma të rrezikshme dhe delikate, në të cilën asht ndodhë Kisha përballë terrorit sllavo-aziatik komunist”.

Shkuemjen e At Anton Harapit në Regjencë, At Matia e konsideron të rregullt dhe në përputhje të plotë me normat ligjore të Urdhnit, mbasi vetë At Antoni ka kërkue rrugën ligjore. Mbasi u mblodhën françeskanët: At Mati Prennushi, At Pal Dodaj, At Çiprian Nikaj, At Donat Kurti, At Pashko Bardhi, At Gjon Shllaku dhe At Augustin Ashiku; At Matia deklaron: “… U bisedue nëse mund t’i sillej ndonji dobi Atdheut me pjesëmarrjen e tij (Padër Antonit) në Regjencë, e arritëm në përfundimin se mund t’i sillet shumë, prandej e autorizueme Padër Antonin të marrin pjesë në Regjencë.”

(At M. Prennushi Dosja 1302, fq. 56, Arkivi Min. Mbrendshme, Tiranë).

Ma poshtë vazhdon: “Mbas kësaj mbledhjeje i asht kërkue mendimi Papës, dhe Vatikani në bazë të Kodit Kishtar, e lé në dorë të Argjipeshkvit. Argjipeshkvi i Shkodrës e pëlqen këtë vëndim dhe Padër Antoni shkoi në Regjencë”.(po aty fq. 57.)

Kur hetuesi e pyet At Matinë, se konsiderohët apo jo At Antoni “kriminel lufte”, përgjegja asht kjo: “Për Padër Anton Harapin nuk ka ndonjë fakt që të më bindin se ky mund të jenë kenë kriminel lufte”. (Dosja 1302 fq. 6). Letra e At Antonit që i ka dhanë Osman Kazazit njëditë para pushkatimit, ende nuk po botohet. E quej me vlerë po të ishte mundësia e një studimi të plotë për At Anton Harapin, me nxjerrë në dritë një letër të Lef Nosit, që ruhet në Arkivin e Shtetit, me të cilën Lef Nosi kërkon me çdo kusht kenjen e At Antonit në përbamjen e Regjencës. Po aty asht e ruejtun një letër tjetër që At Matia ua dërgon të gjithë françeskanëve me rasën e vrasjes At Lekë Lulit në mënyrë mizore dhe tradhtisht, vetëm me i plaçkitë të hollat që kishte me vete. Në këtë letër jep urdhën të premë që asnjë frat të mos merrët me politikë dhe të mos ju besojnë asnjenës parti, mbasi jo vetëm mund të pësojnë fatin e At Lekë Lulit, por edhe do të njolloset me akuzat ma të këqia nga ajo parti që do t’i marrë edhe jetën.

Porosia asht e padiskutueshme. Ka një shënim me të cilin akuzojnë At Matinë, se kjo letër asht shkrue vetëm kundër Lëvizjes N.Çl. dhe formacionëve partizane. Qëllimi i vërtetë me sa duket asht frika e përzimjes klerikëve në turbullinat e kohës.

Në të vërtetë koha e turbullt dhe e pa sigurtë e vitit kobzi 1944 sjell të paprituna të njëmbasnjëshme. Shumë nana shkodrane zanë derën e kuvendit për me ju shpëtue kokat e djelmëve të kapun nga gjermanët, si komunistë ose të dyshimtë; shumë të tjerë afrohën me vërejtë se çfarë qëndrimi po mbante kleri kundrejt partizanëve; shumë të tjerë vijnë me lypë ndihmë për jetesë si Pjerin Kçira me shokë; shumë të tjerë kërkojnë me rrahë në të dy krahët dhe me e pasë mirë me të gjitha palët e, që këta të fundit, janë kenë ma të shumtit. Praktikisht në Kuvendin e Fretënve gjetën strehë edhe shumë prej atyne që ma vonë do të dëshmojnë për “veprimtarinë antikombëtare” të françeskanëve, vetëm e vetëm me sigurue një vend pune të rahatshëm, me marrë një gradë shkencore edhe ate të pameritueme etj. etj., që shtjellohën ma kjartë në ngjarjet e ndodhuna mbas vitit 1944.

Procesët e bame ndër gjyqet e hapuna të Shkodrës janë dëshmia ma e mirë dhe mbahën mend nga qytetarët, por procesët e “mbylluna” që sot edhe ato janë të hapuna e publike, për fat të keq, dëshmojnë se shumë vetë kanë mendue se komunizmi asht i “përjetëshëm” dhe asnjëherë, nuk kanë mendue se një ditë do të dalin në shesh e vërteta e veprimeve të tyne antiatdhetare e antifetare.

Nuk ishte detyrë e thjeshtë me kenë Provinçial në një kohë ma keq se në kohë të paganëve, për Françeskanët e Shqipnisë ishte koha ma e vështirë e shekullit.

Gjithshka ishte në dorën e jugosllavëve e tradhtarëve, e kush ma parë se fretnit do të kishin punë me ta?

Në fillim të Janarit 1945, At Matia asht i pari klerik katolik Shqiptar që takohet me terroristët e njohun Sheuqet Peçi dhe Mehmet Shehu, në kuvendin e Gjuhadolit në Shkoder, dhe kur ata i kanë kerkue shkëputjen nga Vatikani, At Matia u asht pergjegjë: “Kjo punë nuk mund të bahet kurr nga Kleri Katolik Shqiptar!” Pikrisht, aty ishte edhe piknisja e Gjenocidit komunist kunder Klerit tanë që vazhdoi tiraninë 47 vjetë!

At Mati Prennushi ruejti dinjitetin e vet dhe të shokëve pa madhështi. Ai u ndodh i vorfën mjedis të vorfënve të Asizit. Dijti me lidhë gjithmonë veprën me logjikën, tue arsytue gjithshka e këshillonte Atë vëllau i kuvendit. Per këte flasin kjartë dokumentat e Dosjes së Sigurimit të shtetit nr. 1302.

Ai ishte i sjellshëm, i premë në vëndimet ma delikate, i njerëzishëm, bujar dhe i pakundërshtueshëm, mbasi me fjalë e vepra nuk dijti me iu randue as anmikut. At Matia ishte elokuent, të bante për vete, Ai ishte gjithmonë dashamirës. Këshilla e vërejtja e Tij mirëpritej si prej Atit, se njihej si Atdhetar që nuk u pajtue me asnjë okupatorë!

Punoi pa iu ndigjue zani për Fé e Atdhé si të gjithë françeskanët, mbasi në zemër u vlonte LIRIA. Ai vdiq i respektuem edhe nga anmiqtë, se njihëj për Burrë trim.

AT MATI PRENNUSHI, me 11 Mars 1948, në Zallin e Kirit para pushkatimit ka thanë: “Jam i pafajshëm, po vdes në krye të detyrës s’eme. Rroftë Krishti Mbret, Rroftë Papa, Rrofshin Katolikët, Rroftë Shqipnija!

U bëj hallallë gjyqit dhe ato që do të shtijnë mbi trupat tonë të pafajshëm!”

(Dosja 1302, Arkivi i Ministrisë së Punëve të Mbrendshme Tiranë, 1998.)

Kanë kalue 25 vjetë e “Varri… as sot nuk i dihet!”…

■Me daten 5 Nandor 2016, Papa Françesku në Vatikan do të shpallin:

SHEJTIN MATI PRENNUSHI…

Melbourne, Nandor 2016.

KY ASHT KUVENDI I FRETENVE I KTHYEM NË BURG ME 17 NANDOR 1946.

Dishmitari i vetem i torturave të bame në këte burg të mnershem asht ky bli… që vazhdon me jetue këtu përpara per me diftue…

1946… DERA E BURGUT KISHËS SË FRETENVE…

Dallgë lotësh perplaseshin per këte “Derë”…

“PSE NA VRATË O VËLLAZËN SHQIPTARË?”

November 1, 2016 by dgreca

Lumturimi i heronjve martirë të Kishës Katolike dhe të kombit shqiptar të shtunën që vjen, shënjtërimi i bijës së kombit Nënë Tereza fillim shtatorin që kaloi dhe emërimi kardinal nderi i Dom Ernest Troshanit kohët e fundit, janë një njohje nga ana e Vatikanit e vuajtjeve çnjerzore dhe e shfarosjes së një numri të madh të viktimave të pafajshme të regjimit komunist në Shqipëri. /

1-lumnimi2

Nga Frank Shkreli/

1 Frank shkreli (2) Siç është njoftuar tanimë nga Vatikani si edhe nga Kisha Katolike Shqiptare, ceremonia e lumturimit të 38-martirëve katolikë do të celebrohet në Katedralen “Shën Shtjefni” në Shkodër më 5 nëntor 2016. Aktivitete të ndryshme kulturore dhe fetare prej pothuaj një jave, po i paraprijnë ceremonisë solemne. Ceremonia fetare do të kryesohet nga përfaqësuesi i posaçëm i Vatikanit, Hirësia e Tij Kardinali i Kongregatës për Çështjen e Shenjtërve, Angelo Amato. Në këtë ngjarje historike për Shqipërinë dhe shqiptarët do të marrin pjesë zyrtarë të lartë të Kishës Katolike nga Europa dhe mbarë bota. Në një shënjë ringjalljeje të Kishës Katolike shqiptare, do të jenë të pranishëm në ceremoni mbi 300 meshtarë nga të gjitha trojet shqiptare në Ballkan si dhe nga diaspora. Në shënjë simbolike të unitetit kombëtar janë ftuar të marrin pjesë në këtë ceremoni edhe udhëheqsit më të lartë politikë dhe shtetërorë të Republikës së Shqipërisë dhe të Republikës së Kosovës. Kisha do të jetë e hapur për të gjithë pa dallim dhe përveç mediave të shumta kombëtare dhe ndërkombëtare që do të mbulojnë këtë ngjarje, pritet që i gjith ky kremtim të transmetohet aty për aty nga televizioni publik shqiptar, TVSH.

Lumturimi i këtyre heronjve martirë të Kishës Katolike dhe të kombit shqiptar të shtunën që vjen, shënjtërimi i bijës së kombit Nënë Tereza fillim shtatorin që kaloi dhe emërimi kardinal nderi i Dom Ernest Troshanit kohët e fundit, janë një njohje nga ana e Vatikanit e vuajtjeve çnjerzore dhe e shfarosjes së një numri të madh të viktimave të pafajshme të regjimit komunist në Shqipëri. Këto tre vendime historike të Vatikanit ndaj Kishës Katolike shqiptare, në të vërtetë, janë një njohje edhe nga mbarë bota e dhunës dhe e shkeljeve që i janë bërë këtij kombi të vogël për pothuaj një gjysëm shekulli nga regjimi komunist i Enver Hoxhës, pa dallim feje ose krahine, megjithëse proporcionalisht, kleri katolik e pësoi rëndë nga ky regjim duke pasur numrin më të madh të viktimave.

Në të vërtetë, me njohjen dhe me kurorërzimin e heroizmit fizik dhe shpirtëror të këtyre klerikëve katolikë shqiptarë duke i shpallur të lumtur, Kisha Katolike si një institucion botëror, siç thuhet edhe në një njoftim të Radio Vatikanit, akordoi këtë njohje të merituar jo vetëm martirëve katolikë, por është njëkohsisht edhe një shënjë simbolike mirënjohjeje nga ana e Vatikanit për të gjithë ata burra, gra, pleq e fëmijë, të cilët, si pasojë e një ideologjie ateiste, krejt të huaj për botën shqiptare, u dënuan padrejtësisht gjatë pothuaj një gjysëm shekulli, duke pësuar si pasojë torturat nga më çnjerëzoret që kishte njohur shekulli i kaluar. Si të tillë, këta të lumtur nuk i përkasin vetëm Kishës Katolike por janë edhe heronjë të Kombit shqiptar, të cilët trimërisht, në heshtje dhe plot dinjitet i qëndruan dhunës së bishës së kuqe komuniste sllavo-aziatike të imponuar mbi shqiptarët. Ata ishin dhe janë simbol i qëndresës kombëtare — atëherë dhe sot — ndaj të keqes që i është kanosur këtij kombi të vogël të shumë-vuajtur, i përbuzur dhe i sulmuar gjithmonë nga të huajt, por i cili dijti që përballë sfidave të mëdha historike gjatë shekujve të ruante vlerat dhe virtytet më të larta njerëzore, traditën, gjuhën dhe kulturën, jo vetëm në fushën fetare por edhe atdhetare.

Por megjith këtë histori të tmerrshme dhune, madje edhe sot 25-vjetë post-komunizëm, në nivelet më të larta të institucioneve të qeverisë dhe të shtetit shqiptar, ka ende individë, përfshirë pseudo-historianë dhe grupe të ndryshme të shoqërisë, të cilët vazhdojnë të fshehin të vërtetën dhe ex-catedra arsyetojnë gjithnjë viktimizimin e këtyre të pafajshëmve dhe të tjerëve si këta se gjoja, sipas tyre, ata kanë na paskan bashkpunuar me pushtuesin dhe si rrjedhim i meritonin mundimet dhe vuajtjet dhe asgjë më pak se zhdukjen e tyre fizike nga shpellarët e ish-regjimit komunist. Është thekësuar shpesh, por më kot, nga shumë vërejtës vendas dhe ndërkombëtarë gjatë 25 viteve të kaluara, sidomos nga miqtë e Shqipërisë dhe të shqiptarve, se autoritetet shqiptare dhe shoqëria në përgjithsi duhet pa tjetër të përballen me të vërtetën e kësaj historie tragjike duke u ërë thirrje që të hapin dosjet e ish-Sigurimit famëkeq të shtetit, me qëllim që të mësohet e vërteta e kësaj historie tragjike.

Para disa ditësh, Zëri i Amerikës, nepërmjet korrespondetit Ilirian Agolli, në një kronikë nga Tirana raportoi se apeli më i fundit drejtuar pushtetarve të Tiranës në lidhje me këtë çështje, erdhi nga Kryetari i Zyrës së OSBE-së në Shqipëri, Ambasadori Bernd Borchardt. Në takimin, “Hapja e dosjeve të Sigurimit – Sa më shpejt aq më mirë”, organizuar nga Fondacioni Konrad Adenauer, ambasadori Borchardt u shpreh se vetëm zbulimi, trajtimi dhe diskutimi i padrejtësive të shkuara, nuk lejon që e kaluara të bëhet barrë për të ardhmen. Çfarë të ardhme duan për vendin e vet, autoritetet shqiptare që për 25 vjetë tani kanë refuzuar hapjen e dosjeve të komunizmit për të zbardhur krimet e komunizmit, përfshirë vrasjet e 38-martirëve që do të lumturohen këtë fund jave në Shkodër. Zëri i Amerikës njoftoi gjithashtu nga konferenca se “Politikanë dhe zyrtarë, socialistë dhe demokratë, morën fjalën për të bërë një mori sqarimesh ligjore dhe procedurash parlamentare, pa mundur të shpjegojnë se si ka ndodhur që pas 25 vjetësh demokraci, përsëri ka mbi një vit që nuk zbatohet as ligji i moderuar i hapjes së dosjeve, që i ofron ato vetëm për studime dhe jo për lustrime”. Një shënjë tjetër kjo e arrogancës dhe e mos-veprimit të autoriteteve shqiptare për një çerek shekulli post-komunizëm, në lidhje me hapjen e dosjeve të komunizmit. Ky nuk është vetëm një qëndrim arrogant i Tiranës zyrtare, por është edhe një sjellje fyese dhe përbuzëse ndaj të gjitha viktimave të komunizmit në veçanti dhe ndaj publikut shqiptar në përgjithësi dhe është një faqe e zezë në biografinë e këtyre pushtetarëve të cilët kanë patur përgjegjësinë, mundësinë dhe autoritetin për të bërë një gjë të tillë.

Prandaj për derisa autoritetet shqiptare nuk hapin dosjet ashtu siç kanë bërë ish-vendet komuniste të Europës Lindore dhe për derisa disa pseudo-historianë shqiptarë vazhdojnë të hedhin baltë mbi viktimat e pafajshme të një regjimi kriminal të cilit ata i shërbyen gjithë jetën, Shqipëria as shqiptarët nuk do të ecin përpara. Por ama, duan a s’duan këto mbeturina të regjimit komunist, bota po e zbulon të vërtetën. Këta martirë shqiptarë që sot i njeh bota si të tillë, si dhe pasardhësit e tyre të gjallë, janë vëllezër e motra, pjesëtarë të denjë të një Atdheu të përbashkët i të gjithë shqiptarëve pa dallim. Publiciteti që u jepet në media mendimeve të këtyre nostalgjikëve të shëmtuar dhe të diskredituar të komunizmit në këtë kohë, nuk është diçka e rastit. Këta apologjetë të regjimit vëllavrasës, madje edhe 70-vjetë pas mbarimit të Luftës së Dytë Botërore, vazhdojnë të mbjellin urrejtje dhe inate midis shqiptarëve duke e mbajtur shoqërinë shqiptare peng dhe në një konflikt të përhershëm, trashëgimi e një regjimi diktatorial dhe të një ideologjie të vdekur. Por këta nostalgjikë të komunizmit ende nuk e kanë kuptuar se e vërteta dhe idetë e mëdha nuk mund të mbahen të mbyllura për gjithmonë në çmendurinë e metalitetit të Enver Hoxhës, ku ata gjithnjë mendojnë, veprojnë dhe jetojnë. Mos mashtroni veten se ju nuk jeni aspak më të mirë e më të denjë të Shqipërisë së Gjergj Kastriotit Skënderbe, të Shqipërisë së Ismail Qemalit, të Fan Nolit, Bajram Currit, të Luigj Gurakuqit e shumë të tjerëve — në krahasim me këta martirë dhe të persekutuar të tjerë të atij regjimi komunist diktatorial që ju gjithnjë gjeni forcën morale ta mbroni. Jo, jo mos e gënjeni veten se nuk jeni aspak më të mirë. Përkundrazi, me qëndrimet tuaja, me shkrimet dhe deklaratat tuaja, ju nuk i bëni nder as vetes as kombit shqiptar, por jeni duke mbajtur pengë Shqipërinë e mjerë, ndërkohë që viktimat e komunizmit po i vrisni për së dyti, për së treti e për së katërti, në të vërtetë sado herë që hapni gojën. Dhe jo vetëm këta të lumtur të Kishës dhe të Kombit, por të gjitha viktimat e komunizmit në Shqipëri të cilët nëpërmjet historisë së këtyre 38 martirëve, tani kundër vullnetit tuaj, bota e njeh sadopak më mirë të vërtetën e krimeve të tmerrshme të burgut të regjimit të Enver Hoxhës ndaj popullit të vet të pafajshëm, në përgjithësi.

Jo vetëm historia e kombit shqiptar pret përgjigje për 25 vjetë tani prej autoriteteve zyrtare të shtetit dhe mbështetësve të këtyre krimeve të insitucioneve të dhunës komuniste, por presin përgjigje edhe martirët që do të lumturohen në Shkodër këtë fund jave. Ata duan dhe kërkojnë të dinë psehen. Duan të dinë se pse u vranë atëherë nga regjimi enverist dhe institucionet e tij të dhunës dhe pse vazhdojnë të vriten edhe sot nga autoritetet e vendit dhe nga nostalgjikët e regjimit enverist. E gjithë kjo në një shtet që pretendon të jetë demokratik dhe i cili mburret me anëtarsimin në Aleancën Ushtarake të Atlantikut, NATO. Vet martirët e Kishës Katolike Shqiptare por as pasardhësit e tyre, ditën e lumturimit të tyre më 5 nëntor në Shkodër, nuk kërkojnë as hakmarrje as dënime kundër askujt, pasi në prak të martirizimit të tyre, ata i kishin falur xhelatët komunistë. Por u kërkojnë autoriteteve shqiptare zbulimin e të vërtetës të së kaluarës komuniste dhe njëkohësisht – para Kombit dhe para botës –kërkojnë njëzëri nga bashkatdhetarët e tyre sot, një përgjigje ndaj këtyre pyetjeve:

“Pse na vratë, o vëllazën shqiptarë; cila ishte e keqja që ju bâmë me misionin tonë, o stërnipa të Kastriotit, ku ua shkelëm doket e zakonet tueja, ku e përdhosëm kanunin tuej, o mbasardhës të Lekës; thue gabuem që ju mësuem ‘Hymnin e Flamurit’ të ngritun në bjeshkët e Dedë Gjo’ Lulit; gabuem, thue, se ecëm ndër gjurmë të opangëve të tija për me mbledhë ushtarë për Krishtin? … Me ruejtë fenë e Tij në tokën tonë të Arbënit? Thue nuk i ndejëm besës suej ndër votrat e sofrat e shtrueme e të çueme prej atyne burrneshave fisnike, që në djep druni përkunden dikur foshnje Nanë Terezën? Gabuem, thue, se kënduem në ‘Lahutë të Malcís’, kangën e Atë Gjergjit e diftuem si vdes shqiptari për Fé e Atme, ashtu si vdiq Gjeçovi? … Por nuk ka gjâ… mbasi na jemi këtu… këtu âsht toka jonë, këtu âsht trupi ynë, këtu âsht edhe gjaku ynë, që u derdh për jú, për idealin ma të naltë, për të cilin vdes shqiptari. Një ditë kemi për t’u ringjallë s’bashkut! (Shënim nga vepra “Çinarët” e Françeskanit shqiptar Konrad Gjolaj, marrë nga Radio Vatikani)

Ka ardhur koha për veprim. Mjaft më me rezoluta dhe projekt-rezoluta boshe që nuk çojnë askund. Tregojeni veten burra se më në fund pas 25 vjetë post-komunizëm jeni gati — institucionalisht dhe moralisht – të zbuloni dhe të njoftoni të vërtetën mbi krimet çnjerzore të regjimit të Enver Hoxhës, duke hapur dosjet e regjimit famkeq. Sepse për shqiptarët, trajtimi i krimeve të komunizmit, sipas ish-ambasadorit gjerman Helmut Hoffman në Tiranë, është një doemosdoshmëri që viktimave të regjimit komunist— të gjallë e të vdekur – në mos asgjë tjetër, të paktën – “T’u këthehet një pjesë e dinjitetit të tyre.”

Këthejani pra dinjitetin dhe nderin jo vetëm viktimave të komunizmit, por mbarë kombit shqiptar. Hapni dosjet e Sigurimit famkeq!