Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for March 2017

Rumani, 20 Vjet burg për shefin e burgut të komunizmit

by

Rumani: Vërtetohet dënimi për shefin e burgut të periudhës komuniste, për rolin e tij në vdekjen e 103 të burgosurve politikë./

1 Rumani

Ne Foto:Ion Ficior pas përfundimit të gjykimit të sotëm në përcjellje të policisë është dërguar në burg/

Pas vendimit gjyqësor, policia e ka dërguar Ficiorin në burg.Ky person ishte komandant i kampit të punës Pweriprave, në periudhën 1958 – 1963. Gjatë procesit gjyqësor, ish të burgosurit kanë dëshmuar për kuishte të tmerrshme në burg, përfshirë rrahjet, mosdhënien e ushqimit dhe ilaçeve, regjim i ashpër i punës dhe qeli pa nxehje.

“Shumë njerëz kanë vdekur ajte dhe kjo konsiderohej normale”, u tha mediave rumune ish i burgosuri, Ion Radu, i cili i kishte vuajtur 12 vjet në këtë burg, për shkak se i takonte një organizate antikomunsite.

“Ai totalisht e meriton këtë dënim, sepse ishte njeri mizor”, tha Radu për ish-shefin e burgut, Ion Ficior.Në vitin 2016, në Rumani ishte dënuar me 20 vjet burg edhe një tjetër ish-shef i burgut, me ermin Alexandru Visinescu, për rolin e tij në vdekjen e të burgosurve në burgun, Ramnicu Sarat, në periudhën 1956 – 1963.

Alicja Maria Kuberska, Poloni

by

Përktheu nga Anglishtja: Jeton Kelmendi/1 Alicja

 Alicja Maria Kuberska– poeteshë polake, romancieri, gazetar, redaktor. Ajo ka lindur në vitin 1960, në Świebodzin, Poloni. Tani ajo jeton në Inowrocław të Polonisë. Në vitin 2011 ajo botoi vëllimin e saj të parë të poezive me titull: “Realiteti i xhamit”. vëllimi i saj i dytë “Analiza e ndjenjave”, u botua në vitin 2012. Vëllimi i tretë i përmbledhjes “Moments”, (Momente) u botua në gjuhën angleze në vitin 2014, në Poloni dhe në SHBA. Në vitin 2014 Kuberska botoi romanin – “trëndafila Virtuale” dhe vëllimin e poezive “në kufirin e ëndrrës”. Vitin e ardhshëm vëllimi i saj me titull “Vajza në Paqyrë” është botuar në Britaninë e Madhe dhe “Love me”, “(Më do) në SHBA. Në vitin 2015 ajo gjithashtu ka redaktuar antologjinë me titull “Ana tjetër të ekranit”.

Në vitin 2016 ajo pëgatiti dy vëllime: “Shija e Dashurisë ” (ShBA), “Thief of Dreams” (Hajni I ë ndë rrave), Poloni dhe antologjinë me titull “Dashuria është si ajri”

Poezitë e saj janë botuar në antologji të shumta dhe revista në Poloni, ShBA, Britania të Madhe, Belgjikë, Kili, Izrael, Kanada, India, Italia, Uzbekistani, Republikën Çeke, Korenë e Jugut dhe Australi. Përveç kësaj, Poezitë e saj janë lexuar në programe të ndryshme në radio në Poloni dhe Belgjikë. Ajo është paraqitur në New Mirage Journal (ShBA) në verën e vitit 2011. Poezia e saj “Train” (treni) u propozua për Çmimin Pushcart në 2011. Me 2014, poema e saj “Në papafingo” është përmendur në konkursin ndërkombëtar Nosside, ne Itali. Vitin tjetër poema e saj me titull “Hajni i ëndrrave” fitoi medalje në këtë konkurs në Itali ndërsa poezia e saj “Vallëzim në vesë” është nominuar për çmimin Pushcart. Ajo ishte paraqitur në revistën “Viti i poetit II” Në mars 2015 (ShBA).

Ajo shkroi edhe një tekst për teatër, një numër të intervistave për revistat polonisht dhe gazeta amerikane.

 

Alicja Kuberska është anëtare e Shoqatës së Shkrimtarëve në Varshavë, Poloni.

 

 

Ditë – Pushimi

 

Me zgjo

Delikatishtë dhe kujdesshmëm.

Lëshoje ëndrrën larg

Çerpikëve të mi.

Atëherë do të shoh,

Si Aurora me gishtat rose

Shkurtimeve errësirës së natës

Dhe ndriçon qiellin blu.

 

Të gjithë zogjtë, më çojnë në fole,

Do të këndoj himnin për agimin.

E para, rrezet e ngrohta të diellit

Do tùa puth petalet e luleve fjetura.

Kjo është një mrekulli e ditës së re të krijuar.

 

Miremengjes.

 

 

 

Cdo dite

 

Do të doja të njoh çdo ditë,

ngjyrat dhe shijet e tyre,

Sikur të ishte dita ime e parë

Dhe e fundit, si ashtu pra.

 

Unë nuk dua të qëndroj

Në sferën e heshtjes.

Dua për të ndryshuar

Minutat në shënime.

Ditët janë të përbërë

Si simfonitë.

Netët luajnë Nokturno.

 

 

 

Treni

 

E mora trenin e jetës

Me asgjë,

Pa rroba,

Pa ndjenja.

Një fletë të bardhë letre.

Letër-njolle e thithur gjithçkaje.

 

Do të dal e ngarkuar me tufa

Kujtimesh dhe përshtypje.

 

I mbush ato me kujdes.

Disa prej tyre venitur, si

Ink nga letra të vjetra.

Të lidhur me shirita të gjitha ngjyrave.

Këta të bardha janë

fala ime jothelbësore

Dhe ato të zezat janë të rënda dhe traumatike.

 

Kam takuar shumë pasagjerë,

Gjatë këtij udhëtimi të gjatë

Dhe shumë pa-lëkurë,

Të cilët u kapën

Në ndalesa të ndryshme.

 

Çdo takim,

Edhe ky tani, një i shkurtër,

Si një rreze e diellit ose

Vibrim e krahë future, duke u

Pasuruar e mbushur çantën time të përvojave.

 

 

 

 

Unë jam

 

Unë jam ajo që jam.

Bazuar në realitet si rezultat i ngjarjeve,

Duke marrë shanse dhe zgjedhje të informuara.

Unë nuk e di se sa ishte deri në unë,

Ose sa e trashë ishte në eshtra,

Kjo më shpie për të takuar njerëz

Dhe për të kuptuar qenien e vërtetë.

Ndonjëherë një fjali

Mund të ndryshojë botën,

Ashtu si një shkëndijë do të digjet realiteti i vjetër.

Unë jam e habitur gjithmonë.

 

 

Huazim

 

Unë nuk kam një fole këtu

Por unë kthehem, si një dallëndyshe,

Për vendet e fëmijërisë sime.

 

I desha gardhiqet me rërë,

Për të marrë pjesë në misterin e këngës shaka.

I organizoja buqetat

E luleve të egra dhe lule-thekrës –

Për tu rritur deri të retë.

 

Pemët e vjetra, të cilave ua kam besuar sekretet e mia,

Ende rriten, thekshëm, qershi të egra

Dhe Linden ëmbël-aromatike

Si dikur –

Bota hyjnore në pasqyrë të liqenit.

 

I dëgjoj valët dhe erërat.

Me sa duket asgjë nuk ka ndryshuar.

Vetëm brija e varrezave,

Si një ditar i jetës, është gjithnjë e më e qartë.

 

 

Qyteti i vogël

 

Eci përgjatë rrugëve të qytetit,

Që dikur e desha.

Sot, unë jam një e huaj indiferente.

Mezi e njoh atë.

 

Nuk ka më të vjetër, hallat mikpritëse.

Asnjë fqinjë me hundë të madhe fshehur prapa perdeve,

Apo burrat trima me historitë e luftës.

Ata janë zhdukur.

 

Koha ndryshoi gjithçka,

Jo vetëm njerëzit, shtëpitë, rrugët dhe pemët.

Mua më duket se ajo edhe

Hijen e qiellit e ka ringjyrosur.

 

 

 

Mbathje

 

Mbathje të mëdha,

Dragoj të trashë me bark të madh,

Përbijnë faqet e poezive të mia.

 

Letra të ruajtura pakujdesshëm,

Shënime, fije mendimeve, ëndrra, ndjenja

Për të cilën unë kam qenë muzë.

Fjalë të fërguara

Në atë që ju duhet dhe nuk duhet –

kërkuar nga bari,

Copa të vogla letre,

Qëndrojnë në gjumë.

 

Ndoshta një ditë

Do të hap sirtarin.

Nga fshikëza e faqeve

Do të çelin poezi, si ngjyra si pilivesa,

Apo si cicërima zogëzash,

Dhe ata do të fluturojnë, kush e di se ku,

Dhe pranë kujt.

 

 

Trishtimi

 

Une nuk e di,

Ku e gjeni kufirin e trishtim.

Ndoshta ajo përbëhet nga rrethet si ferrit të Dantes.

 

Unë jam tërhequr thellë e më thellë

Me rërë thithëse të zhgënjimit.

Qiejtë blu janë mbyllur mbi mua.

 

Buzëqeshja ime është më e përsosur se hëna.

Ajo gjithmonë duket si një gjysmë-hënë

dhe drejton turmat e vëzhguesve të humbur.

 

Vetëm humnera në sytë e mi po bëhet më e zezë dhe më e thellë.

Sytë nuk mund të gënjejë.

 

 

Bisedë

 

Trokita në mendjen tënde.

 

Më lejoni të hyj- pyeta

Unë ju kam sjellë diçka,

Mendimet e mia të çmendura dhe ëndrrat,

Punimet e mbledhura nga

Oqeanet e krijimtarisë.

Shikoni sa të bukura janë ato,

Madje edhe ajo më e vogla…

Më e vogël se kokrrizat e rërës.

 

Nuk dua ato – mu përgjigje

Bota ime është sterile,

E rregulluar dhe e njohur.

çdo poemë e juaj e shkruar

Mund të rrënoj qetësinë time,

E cila është ndërtuar gjatë viteve.

Njohja mund të jetë e dhimshëm

Për shkak të paturpësisë së saj dhe injorancës.

Pyetjet zgjojnë frikën e fjetur.

I preferoj të qëndrojnë në mënyrë të sigurtë brënda

Vetmisë së mirënjohur.

 

 

 

Varg në ajër

 

Kam qenë duke kënduar,

Si vargu në ajër,

Këngën e trishtuar për vetminë,

Zhgënjimet e hidhura,

Mungesën e dashurisë.

 

U varur diku,

Larg nga realiteti

Dhe ishte duke u kërkuar obsesiviteti për

Kuptimin dhe butësinë.

 

Nuk e di pse më këputët mua.

Shikoni çfarë ka ndodhur.

Ju thyen vargjet tensionimit.

Kur keni copa teli

Në dorën tuaj, por kjo është shumë pak, shumë vonë.

 

Bli vendin e punes!

by

Nga Blerta Haxhiaj.

Që në kohërat e hershme sipas rrëfimeve mitologjike dhimbja u nda mes mashkullit dhe femres në dy kategori: femra duhet te përjetoje dhimbjet e lindjes ndersa mashkulli duhet te mbajë barrën e punës. Kjo është si pasojë sepse shkelën rregullat në kopshtin e Edenit. Si nga shprehjet më të dëgjuara është kjo ‘punë’, ndonjëherë ajo bëhet edhe e padiferencuar, e pakuptuar dhe shumë komplekse. Puna në gjuhën e shkencës paraqet veprimtarinë e njeriut në përgjithësi, mandej vijnë nëndarjet e saj të shumëllojshme. Në epokën e Homerit puna fizike është konsideruar si veprimtari jo e denjë për aristokracinë dhe luftëtarët. Aristoteli thotë: “Jeta është praxis (veprim) dhe jo poiesis (prodhim)”, mirëpo në ditët e sotme shikohet vetëm prodhimi si me veprim si pa veprim. Dallimi mes kohës së lirë dhe punës, në kohët e hershme, është shumë fondamentale dhe konsiderohet si parakusht për veprimtari shkencore dhe teorike, tipike për një jetë kontemplative e kundërt me jeten aktive apo fizike. Sipas Hanna Arend prodhimtaria dhe veprimi janë të njëjta me punen dhe të lidhura me domosdoshmërinë ku puna lirohet pak nga përbuzja Antike. Në nocionin modern të punës janë shumë kategorizime por bazamenti është te prodhimi, kemi punë fizike; pune mendore; punë shpirtërore; punë duke qëndruar kot; kjo e fundit ndikon negativisht ne konstituimin e shoqërisë sepse formësimi në vend të progresionit është regresioni. Më Locke (loqka) ‘fillon historia e nocionit modern të punës’. Fichte e çliron nocionin e punës nga domethënia negative dhe paragjykimet duke i dhënë një funksion civilizues. Të punosh nuk është turp.  Hegeli e barazon punën me veprimtarinë  ku subjekti modern shfaqet si demiurg i botës njerëzore. Njeriu është prodhues i vetë botës së tij duke u munduar të pavarësohet nga forcat e jashtme, natyra mund të mposhtet vetëm nëse nënshtrohet, kjo mund të arrihet me pranimin e rëndësisë shoqërore të punës. Puna është edhe si burim i pronës sepse përmes saj si veprimtari caktohet prona, që tashmë prona karakterizohet nga blerja. Duhet të blesh pronen që ta punosh pronës. Ajo luan rol në ekonomi është kategori kryesore e saj duke u manifestuar me migrimet e përkohshme të individeve. Shprehja Cogito Ergo Sum e përkthyer në ditët e sotme që është pak krize për vende të punës është Punoj pra jam. Duke mos diskriminuar personat punëtorë justifikohet blerja e punës. Nëse për një vend të punës duhet paguar një sasi parash, ato shlyhen përmes taksave që paguhen për të siguruar një shërbim sa më cilësor për jetësën, që në mënyrë indirekte kompensohen përmes punës. Privatja dhe publikja janë të prirura për një taksimetri të pashmangshme.

Njeriu gjithmonë i hap punë vetës. Njeriu jeton nga puna prandaj përtaci është i priviligjuar sepse rrnon nga puna e të tjerëve. Hegeli jep alegorinë e padronit dhe të shërbëtorit, ata janë të lidhur domosdoshmërisht nga puna e njëri – tjetrit apo nga ekzistenca e njëri – tjetrit. “Krahas të gjitha transformimeve të cilat i ka përjetuar puna më përsosjen, automatizimin dhe robotizimin e vet, mandej me transformimin e proçesit të punës në proçes shkencor (përkatësisht me faktin se ajo merr karakter shkencor), si dhe me reduktimin dhe eliminimin e saj, ajo megjithatë mbet kusht i ekzistencës së njeriut, formë e vetme e realizimit dhe e dëshmimit të forcave krijuese për shumicën e njerëzve në globin tokësor”(R.M) Me ekzistimin dhe kushtëzimin për jetesën është edhe kushtëzimi për punën. Teknologjia vetëm sa e lehtëson proçesin e punës, duke mos tentuar t’ia humbe kuptimin origjinal të saj. Gjithmonë ankohemi se ose kemi punë ose nuk kemi punë! kemi lënë punë pa bërë, skemi lënë punë pa bërë. Bli vendin e punës nuk duhet të marrë konotacione negative sepse në realitet oferta – kërkesa janë relative. Nga obligimet e shtetit që duhet të të japë punë ndryshon në Bli vendin e punës.

Nje shkrim dedikuar katrahurës shqiptare

by

“NJË VAKI, QË PËRSËRITET PËRSËRI “/

Nga Fadil LUSHI/

E nderuara ime mike e dashur! Para se ta lexosh këtë vështrim gazete, ki parasysh se do të ballafaqohesh me një fjalor paksa të denigruar, do të ballafaqohesh me një të folme krahinore dhe, së fundi, me atë fjalorin erotik të Edmond Tupjes nga Tirana. Bëj kujdes dhe vëre në “fiqir” faktin se këtë “shkarravinë” në asnjë mënyrë nuk do ta vë në parantezë pavarësisht se, ti, bashkëpunëtorët dhe  lexuesit e mi të vëmendshëm, të rregullt dhe të ndërgjegjshëm, herë pas here, me shumë të drejtë do të thonë se ky shkrim nuk vlen më shumë se “pesë para”, por ama, mua le të më jepet e drejta të besoj se ky vështrim në logjikë, gjithsesi, nuk do më dalë “si lesh arapi”, andaj që në fillim do ta përjashtoj çdo dualizëm me qëllim që të mos krijoj keqkuptime a edhe armiqësi me ty dhe me njerëz të tjerë, me të cilët shpesh vihem ballë për ballë për të nxjerrë në shesh të vërtetat e bëra nga unë dhe të tjerë të tillë si unë…, për Tetovën time universitare.

Për ta shkruar këtë vështrim gazete, s’do mend se “provokimi” erdhi nga takimi i së shtunës që lamë pas me një aktor të madh, me një njeri bujar, me një bashkëmoshatar timin, me një artist humanist, me një njeri që hiqet si puro kaçanikas, me një njeri i cili kur “zatetet” me ish-shokët e klasës të moteve 68/69, sikur kërkon rininë e tij…, me një njeri i cili ta kthen mallin për gjeneratën e Shku-pit të vjetër. Ata që e njohin nga afër do të thonë se ky njeri aktron. Jo, ai nuk aktron vetëm në skenë, përkundrazi, ai gjithmonë llafos të vërtetën, qoftë në rrugë, qoftë në ndeja burrash, po qoftë edhe në “mejhanen” e mëhallës sime. Dhe, ky njeri që e takova quhet Bajrush Mjaku, i cili javë për javë duket këtej afër nesh, duket pranë mëhallës sime, aty afër ku dikur ekzistonte xhamia më e bukur e qytetit. Ky njeri, sa herë që duket këtejpari në Tetovë, aq herë i jep “ustallëk” dhe shpirt godinës të artit dramatik që është e vendosur përballë apartamentit tim…, sikur do të thotë: “Miku, Tetova jote është shndërruar në kasaba a edhe në një katund të madh…,sikur me gjithë njerëzit që jetojnë në të është shndërruar në Kandahar, sikur në të jetojnë njerëz të cilët e rrëmbejnë të vërtetën, sikur në të jetojnë njerëz të cilët sapunin ta shesin për djathë, sikur vlerat (aq sa i keni) i nëpërkëmbni qëllimisht”. Së fundi, ramë në pajtim, ai të ma lavdërojë Tetovën, kurse unë të llafos, po edhe ta shaj, katrahurën a rrëmujën që na ka kapur për fyti. Para se të ikte, i “parashtrova një pyetje”, po ai nuk ma ktheu përgjigjen, sikur deshi të thoshte: ehe, gjithë ky “alamet shehërli” nuk paskësh lidhje rreth një informacioni të thjeshtë…, sikur deshi të më thoshte: “shporru nga sytë e mi dhe konsulto fjalorët, me kusht nëse i ke”… dhe ai mori udhë për në kryeqendrën e shtetit, kurse unë mora ashensorin për në banesën time, për të shfletuar Fjalorin e Gjuhës së Sotme Shqipe, të botuar në motin 1980. M’u ngjall kureshtja sa i përket shpjegimit të nocionit “kondom a prezervativë”. Nuk e gjeta dot. E shfletova edhe fjalorin etimologjik (1980), edhe aty nuk jepeshin shpjegime në shqip, as te ai fjalorth i vjetër, të cilin dikur moti e vodha nga Biblioteka Universitare e Prishtinës, edhe në të nuk gjeta sqarim. Në fund, vendosa që ta konsultoj një mik timin të mençur dhe “garip” (njeri i huaj që jeton në mërgim, i ngratë, i çuditshëm). Ai i di të tërat, sidomos kur “sabah e aksham bëhet tapë a shndërrohet në dërrasë dyshemeje”, është një njeri njësoj si ata të pastrehët të Londrës rrospi. Është një sui generis, i cili nuk meriton urrejtjen dhe përçmimin…, çuditërisht, nuk kërkon mëshirë as prej shtetit, as prej njerëzve që kanë më shumë të mira se ç’u duhen. Nuk i do njerëzit me dy surrate, të cilëve në vend që t’u skuqen fytyrat, atyre u skuqet “bytha prej majmuni”. I kërkova shpjegim për fjalën “kondom!”. Ma ktheu thjesht, thuaj “filter”, po në do edhe “mushama”. Por, para se t’ia parashtroja pyetjen e radhës, më tha të paguaj edhe një të “Skraparit” e më pastaj do ma thoshte “hazerxhevapin”. I thashë se pse në vaktin e Enver Hoxhës nuk prodhoheshin dhe nuk përdoreshin “filtrat a mushamatë”. “Ehe, përdorimin e këtij lloj produkti xhaxhi e ndaloi jo rastësisht, mbase kishte të drejtë, po ndoshta kjo ndalesë e tij ia vlejti…, sepse sot e gjithë ditën e Perëndisë do të ishim në numër aq sa janë toptan malazezët dhe këta bashkëvendësit tanë – maqedoncit!” Këtij paragrafi sikur donte t’ia parashtrojë edhe një të vërtetë me sa vijon: “…, ca shqiptarë të papërgjegjshëm gjithsesi kanë nevojë për mushama vetëm e vetëm që të mos krijojnë fëmijë me fizik e mendje të degjeneruar” (Ne e dimë fare mirë se në këtë shkrim nuk kishim të drejtë ta përfshijmë nocionin “fëmijë”. Gjithsesi, është jo humane).  Dhe, kur miku ishte duke e përfunduar gotën e pestë me “lëng të sertë Skrapari”, më tha:  “Ore, qerrata, pa më thuaj, me këto habere që i merr nga unë, kë do të paragjykosh dhe kujt do t’ia fusësh, a mos vallë do t’ia fusësh Kushtetutës, Kryeparit kukull të shtetit, Sobranies, politikanit apo në fund mos e ke ndërmend të ma fusësh mua…,”  ashtu siç dikur moti  “Ahmet Zogolli e kishte futur në psikiatrinë e Vlorës kryeministrin e parë shqiptar, Sulejman Delvinën. Dhe kur njerëzit i thoshin pse s’dilte nga spitali, ai përgjigjej: E ku të shkoj? E gjithë Shqipëria një spital psikiatrik është”. Pasi miku im absolvoi muhabetin, fillimisht më sikterisi dhe iku nga mejhaneja duke më lënë me gisht në gojë.

Kjo filozofi e këtij shkrimi dedikuar katrahurës shqiptare sikur nuk funksionoi, jo pse ishte një filozofi e zbehtë, por pse ishte e paragjykuar që në fillim të dështonte. Çuditërisht, në hapësirat shqiptare sot e gjithë ditën nuk dështon vetëm tranzicioni, marrëzia, zënka dhe inati ynë homerik. Të tjerat janë relative!

Ime mike e dashur, më ndje për fjalorin tim “pis!”.

Kadare, laureat i Çmimit Ndërkombëtar “Letërsia Shqipe”

by

1 LetersiaKosovë-Ismail Kadare, laureat i Çmimit Ndërkombëtar “Letërsia Shqipe”/

PRISHTINË, 29 Mars 2017-Gazeta DIELLI-B.Jashari/ Ministri i Kulturës, Rinisë dhe Sportit, Kujtim Shala, sot, në konsultim me Këshillin e Librit, ka vendosur që Çmimi Ndërkombëtar “Letërsia Shqipe” t’i jepet shkrimtarit Ismail Kadare, për kontributin e madh dhënë letërsisë shqipe dhe asaj botërore.

Ky çmim i veçantë, jepet për personalitet, të cilët, me veprën e tyre, kanë ushtruar një ndikim esencial në emancipimin e shoqërisë, ngritjen dhe vetëdijesimin e përgjithshëm për vlerat emancipuese, me theks të veçantë, përmes fushës së letërsisë, duke ndikuar kështu në njohjen e saj në përmasa ndërkombëtare.

Çmimin në fjalë ka vlerë monetare 10 mijë euro, dhe u jepet personaliteteve, shtetas të Republikës së Kosovës, Shqipërisë, apo ndonjë shteti tjetër, që kanë dhënë kontribut të çmuar për letërsinë shqipe.

Ky çmim, sipas Rregullores, jepet nga ministri, në bashkëpunim me Këshillin e Librit.

Ministri Kujtim Shala e vlerësoi se laureati Ismail Kadare, e vë këtë çmim në një standard të lartë ndërkombëtar. Ky çmim, si i tillë, do të jetë një ndihmesë për pranimin, njohjen dhe afirmimin e mëtejmë të letërsisë shqipe.Shala më tej shtoi se një çmim dhe vlerësim i tillë i ka munguar letërsisë shqiptare.Ceremonia e solemne do të zhvillohet në Prishtinë.