Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for September 2018

Festivali i 8-të “Bylispolifonia”

by

festivaliPërfundon me sukses të jashtëzakonshëm Festivali i 8-të “Bylispolifonia” /

2 festiv 1

Nga Albert Z. ZHOLI/

Një Festival plot gjurmë dhe histori. Një Festival unik në llojin e vetë ku morën pjesë 28 grupe Polifonike nga Shqipëria, Maqedoinia, Greqia, Italia, Bullgaria.  “Bylisi dhe Polifonia”, me të cilat krenohemi dhe që identifikohemi si komb, u bashkuan, në Kuvendin e Polifonisë, në edicionin e 8-të në tempullin e Ilirisë ”Nikaja” pranë fshatit Hekal dhe Klos. Shtegtarja e pa moshë e njerëzimit, si thesar shpirtëror kënga vendçe shqiptare, në datat 21-22 shtator 2018, trokiti në portat e lashtësisë, ku si në gjirin e Perëndisë, ushtoi me tërë madhështinë e bukurisë dhe forcën e saj identare. Polifonia e bukur, duke demonstruar larmishëm edhe folk si dhe kostumegrafinë karakteristike të secilës trevë përfundoi me sukes.  Jo më pak se 28 grupe polifonike nga të gjitha trevat shqiptare konkurruan para një jurie prestigjioze në këtë kuvend madhështor unikal si bashkim zërash dhe zemrash ku nuk  mungouan dhe pjesëmarrja e të ftuarve nga grupe të huaj Ballkanik dhe Europa që ka shërbyer e do të mbetet, si një urë lidhëse kulturore shpirtërore fqinjësore tepër specifike. Si zakonisht, ky event tashmë, me fizionominë e tij ka marrë vlerësimin e shumë studiuesve të njohur, Etnomuzikologëve, Historianëve, Arkeologëve si dhe admirimin e publikut të gjerë artdashës. Veç kësaj ka marrë dhe impenjimin e gjithë artistëve për të qenë të gatshëm në edicionet e tjera. Dasmën e bën i zoti i shtëpisë, ndaj dhe Kryetari i Bashkisë Mallakastër z. Agron Kapllani edhe këtë radhë si zakonisht me kontributin e tij plot modesti dhe thjeshtësi, mundësoi vazhdimësinë e këtij eventi me ambicie që të kurorëzohet në lartësinë e duhur artistikisht dhe në të ardhmen. Për mikpritjen e tij fisnike në sofrën bujare mallakastriote, si patriot, ai ka fituar respektin dhe dashamirësinë e gjithë artistëve dhe publikut të mrekullueshëm që e dashuron dhe ndjek me nostalgji këtë pasuri që ne e gëzojmë sot nga të parët tanë. Organizimi i këtij festivali i thelloi më shumë lidhjet e popullit me këtë këngë magjike shumzërësh pa instrument. Tashmë që ky Festival përfundoi me sukses edicionin e VIII, themi se  vazhdimësia e tij është e sigurt. Në këtë festë të rrallë ,falënderimet shkojnë për pushtetin Vendor të Qarkut Fier, z. Agron Kapllani, z. Fatos Pashollari, z. Baki Bala, deputetin z.Ismet Beqiri, z. Armando Subashi, për kujdesin e zhvillimit të këtij aktiviteti i cili jo pak po tërheq vëmendjen e të huajve në këtë park turistik kombëtar që mban mbi supe një histori të rrallë 4000 vjeçare “Bylis”. Aktualisht për Polifonin problemet janë serioze dhe me atë sy duhet ti shohim. Ky tranzicion po ndikon shumë dhe në polifoninë e bukur dhe të shenjtë shqiptare. Shihet një venitje e saj. Duhen ruajtur vlerat e merituara që ka. Ky Festival e çoi Polifoninë në Altarin e Pavdekësisë. Urimet më të mira shkojnë për organizatorin dhe Presidentin e Shoqatës “BylisPolifonia” z. Yzeir Llanaj. I papërtuar, kërkues, i dashuruar marrëzisht pas Polifonisë ai arriti ta përfundojë me sukses këtë event kaq të rrallë.Vërehet një fenomen, ku, polifonia shqiptare mbas tranzicionit ka filluar të bastardohet dhe të gllabërohet nga turbo- folku. Është mëkat të cenosh polifoninë shqiptare, këtë perlë të kulturës kombëtare. “Nuk jam në kundërshtim për evoluimin e muzikës, por duhet të përqendrohemi më shumë tek tabani kombëtar. Tek ai folk i mrekullueshëm që e ka rrjedhën e vet që nuk duhet ndalur por të  rrjedhë ashtu siç ka dale nga burimi. Desha që ti bëj thirrje të gjithë atyre korifenjve të polifonisë, atyre që sot janë edhe të plakur, duhet të flasin për këtë trashëgimi dhe jo të rrinë indiferent, sepse doktorata  e atyre që e këndojnë, e trashëgimisë, vjen direkt nga rrjedha e ujëvarës, siç rrjedh nga maja e malit dhe ne duhet ta mbajmë të pastër. Polifonia është arti shpirtëror më i veçantë i kombit tonë dhe si i tillë  duhet ngritur duhet ruajtur si thesar në piedestalin që i takon  që koha ta lartësojë edhe më shumë. Ky visar mbetet udhëndricues i historisë së një kombi më të vjetër në botë me vlera shpirtërore tepër të rralla”.-thekson Llanaj.

 

 

Veçohet

Festivali Ndërkombëtar “Bylispolifonia” u zhvillua me mbështetjen e  kryetarit të Bashkisë së Mallakastrës, z.Agron Kapllanaj, Drejtor Organizativ ishte intelektuali  Fatos Klosi, bir i Mallakstrës, Drejtor Artistik i këtij Festivali ishte dirigjenti i talentuar Ermir Dizdari, regjisor, Milto Kutali, drejtues shkencor Prof. Pirro Miso, Zhani Ciko dhe historiani Kastriot Bezati. Sipas studiuesve, për ruajtjen e polifonisë nuk duhet vetëm puna e një shoqate, por dhe e shtetit, grupeve të ndryshme të polifonisë dhe ata festivalin e fundit e quajnë një risi dhe një rrugë te re për njohjen e “Bylysit” si qytet turistik brenda dhe jashtë atdheut. Por mbi të gjitha duhet vlerësuar roli i z. Yzeir Llanaj që si organizator bëri një prezantim dinjitoz të Polifonisë së bukur shqiptare.

 

Grupet Polifonike pjesëmarrëse:

1 – Rrajca
2 – Gora
3 – Kërraba
4 – Kuçova
5 – Saranda
6 – Lunxhëria
7 – Hormova
8 – Bijtë e Tepelenës
9 – Derveni
10 – 10 Shqiponjat e Tërbaçit
11 – Kalivaçi
12 – Lotë Kurbeti
13 – Buronjat labe
14 – Drashovica
15 – Velça
16 – Çamët
17 – Bashkimi
18 – Dushkaraku
19 – Fiershegani
20 – Demir Zyka Skrapar
21 – Maqedonia
22 – Suhareka
23 – Gostivari
24 – Janina
25 – Pogoni

Juria:  Zhani Ciko, Pirro Miso dhe Kosta Loli
President Nderi i Festivalit Ndërkombëtar “Bylis Polifonia” z. Agron Kapllanaj

QUO VADIS, PRESIDENT?

by

Nga Alban Krasniqi/

1 Alban-Krasniqi-x233Ideja për korrigjim kufijsh nuk është gjë tjetër veç një eufemizëm i copëtimit të Kosovës së copëtuar. Copëtimi i mëtejmë i saj lindi si ide në qarqet e hershme serbe dhe u ridefinua tevona.  Të mëhershmet u përkrahën nga shumica e botës së huaj, kurse kjo e sotmja po gjen përkrahje edhe nga disa qarqe shqiptare, sidomos nga presidenti dhe nga oborrtarët e tij. Mendimi se pjesa më veriore e Kosovës nuk ka qenë e jona dhe se atë e patëm dhuratë nga komunistët, është mendim shumë i rrezikshëm, i cili nuk guxon të përkojë nëpër mendtë dhe projektet tona kombëtare. Aq shumë e ka përpunuar këtë ide, sa që edhe vetë i beson këtij trillimi. E “mësimi më i dobishëm për jetën është që të heqësh nga mendja atë që është e pavërtetë”, të cilën presidenti ynë e ushqen, e mirëmban dhe e shpërndan me shumë fanatizëm. Me të tilla ide dhe me të tillë persona kemi mbetur këtu ku jemi. Për këtë arsye mbetëm pa antikitet dhe pa mesjetë. Antikitetin na e morën grekët e mesjetën sllavët. Këto dy epoka, si më të madhërishmet e historisë sonë, sot flasin dhe dëshmojnë nëpër muzetë dhe arkivat përkatës të fqinjëve tanë.

Prej nga ky riaktualizim i kësaj ideje “këmbimi”? Po pse pikërisht nga presidenti? A mos po kërkon të shkruajë historinë moderne përmes pajtimit historik shqiptaro-serb, ashtu siç thotë vetë? A mos e gjakon amnistinë personale përmes copëtimit të pasurisë kombëtare? 

E para nuk ka mundësi të jetë në të njëjtën vijë me artikulimin e tij, ngase nuk është në dorën e tij që të sendërtojë një nismë të tillë, ose, thënë shkurt, nuk ka fuqi mendore e politike për një veprim të tillë, sado që pohon e ripohon se pa këtë “korrigjim” kemi shumë pak mundësi veprimi, edhe pse ai nuk di se “mundësitë e vogla janë shpesh fillimi i veprave të mëdha”; e dyta ka shumë të ngjarë që të jetë e vërtetë, fatkeqësisht. Sa e sa herë ka dëshmuar se për karrierë personale është në gjendje të hyjë në lloj-lloj aventurash morale e politike, aq sa armiqtë i shndërron në miq, e miqtë në armiq; sa e sa herë ka dëshmuar personalitetin e tij të mbrujtur me mendësi staliniste, të një presidenti paranojak, që opozitën e konsideron si një luftë klasash apo si kulak, koalicionin si lolo, e disa nga bashkëluftëtarët e vet i trajton si Kolonelin markezian. Edhe pyetja drejtuar Gjykatës Kushtetuese nuk është gjë tjetër veç një tentim për një fuqizim të autokracisë së tij, duke u munduar që në heshtje ta tjetërsojë pushtetin nga një formë e qeverisjes parlamentare në formën e qeverisjes presidenciale.

 Me këto ide ai po dështon si atdhetar dhe si lider shteti. Si atdhetar po copëton një pjesë të trungut për një pjesë tjetër të të njëjtit trung; si lider, përveç mungesës së transparencës, ai po anashkalon Kuvendin dhe po mbjell përçarje në klasën politike, duke riaktualizuar divide et impera.  Liderët “sillen në mënyrë racionale dhe nuk lejojnë që ndjenjat e tyre ose nocionet e paracaktuara të dominojnë vendimet e tyre. Instinkti është shumë i rëndësishëm, por udhëheqësit më të mirë e përdorin atë së bashku me arsyen, jo si alternativë të saj”.

Që ta duam atdheun dhe kombin, nuk është e nevojshme që ta rritim kombin e ta zgjerojmë atdheun. Ne atdheun duhetta duam jo pse mund ta bëjmë të madh, por pse është i yni. Ai është djepi dhe varri i atit, birit dhe shpirtit të shenjtë.  Edhe delimitimin me Malin e Zi, edhe pajtimin për Zajednicën i bëri vetë, e pastaj shëmbëlleu në Pons Pilatin, që as uji i bekuar nuk e lan dot.

Edhe sa kohë i duhet të abuzojë me durimin tonë? Edhe sa kohë duhet që çmenduria e tij të tallet me ne? Është e pamundur që çdo gjë e errët dhe e mbrapshtë që i sillet kësaj toke të shenjtë pa qenë ai në mes tyre. Prandaj çdo gjë që vjen prej tij është e dyshimtë dhe duhet injoruar, qoftë edhe dhuratë. “Timeo danaos et dona ferentes”është thënë për “dhuratat” e dyshimta.

E çka duhet tash? Të zgjohemi nga letargjia dhe ta kundërshtojmë fuqimisht këtë ide! Të rimëkëmbemi e ta largojmë nga froni këtë president! Duke rrëzuar këtë, funksionalizojmë Republikën parlamentare dhe ndalojmë jetësimin jo vetëm të autokracisë.

Takim i shoqatave Alpine në trekëndëshin Shqipëri, Mali i Zi, Kosovë

by

Nga Xhevdet Vuçetaj/

1 alpinetTë shtunën me 22 shtator 2018 u mbajt një takim i shoqatave Alpine në trekëndëshin Shqipëri, Mali i Zi dhe Kosovës.3 shoq alpine

Qëllimi i këtij  takimi ishte që të punohet sa më shume në ruajtjen e natyrës dhe ndërtimin e raporteve të ndërsjella të shoqatave Alpine të Shqipërisë Kosovës dhe Malit të Zi.2 alpinet 2

Ne mesin e shoqatave vendore pjesëmarrëse ishte edhe shoqata Evropiane për ruajtjen e  natyrës Europian Greenbelt.  Në këtë takim në natyrën e përkryer të Bjeshkëve të Nemuna muaren pjesë Grupi alpin Era nga Shqipëria, Grupi alpin Gjeravica nga Peja dhe Grupi alpin Hrid nga Plava.1 alpet

Shoqatat u zotuan që kësi lloj takimesh do të ketë edhe në të ardhmen dhe njëkohësisht u shpreh dëshira që këto takime në të ardhmen të bëhen tradicionale , dhe kështu të punohet sëbashku në ruajtjen e ambientit të natyrës së bukur që na rrethon.

 * E dergoi per Diellin:Esad Gjonbalaj

 

KONTRIBUTI I HAJRO ULQINAKUT PËR HISTORINË E DETARISË SË ULQINIT

by

LIBRI-PER-ULQININ-Hajro-Ulqinaku1

Ndonëse është i njohur në opinionin e gjerë letrarë mbarëkombëtar si një nder shkrimtarët më të dalluar për fëmijë, Hajro Ulqinaku si personalitet shumëplanësh   përveç letërsisë  ka dhënë kontribut edhe si pedagog, gazetar, publicist, redaktor, skenarist, përkthyes,  botues e hulumtues ku si preokupim parësor  në dy dekadat e fundit ka  të kaluarën e Ulqinit, vendlindjës së tij, pikërisht veprimtarinë e detarisë dhe detarët e këtij qyteti.

Nail_Draga

Shkruan: Dr.Nail  Draga/DIELLI/

Ndër qytetët bregdetare të Adriatikut Ulqini  padyshim bën pjesë ne ato qytete të cilët kanë pasur një të kaluar të bujshme historike ne një periudhë kohore prej 25 shekujsh. Në sajë të zbulimeve arkeologjike është dëshmuar se nga koha e Ilirëve qyteti ka ruajtur vazhdimësinë  dhe  fizionominë e zhvillimit nga koha antike e më pas. Nuk ka dilemë se si  i tillë ky qytet vazhdimisht ka qenë inspirues për krijues të fushave të ndryshme diturore.

Ne gamën e gjërë të krijuesve qe si temë hulumtimi kanë qytetin e Ulqinit përkatësisht  të kaluarën dhe veprimtarinë e banorëve të tij,  bën pjesë edhe Hajro Ulqinaku. Edhe pse  larg vendlindjes në sajë të punësimit në Kosovë, sipas mundësive qe ka pasur vazhdimisht është marrur me hulumtime të vendlindjes,  kryesisht me veprimtarinë e detarisë e të detarëve të këtij qyteti të lashtë. Dhe s’ka si të jetë ndryshe sepse kjo ishte veprimtaria kryesore e banorëve të këtij qyteti nga kohërat më të hershme e deri në ditët tona.

I vetdijshëm se është duke trajtuar një temë tjetër që trajton te kaluarën e lavdishme të vendlindjës së tij, por e cila dallohet shumë nga letërsia   H.Ulqinaku  i është qasur më një seriozitet dhe përkushtim  duke  mbledhur materiale interesante   nga kjo gamë  temash, ku përveç materialeve të botuara me përkushtim ka mbledhur shenime nga individet e ndryshëm  të moshuar të cilët i kanë dhënë informacione  autentike dhe më vlerë të padiskutueshme.

Duke jetuar në Ulqin sidomos në dy dekadat e fundit  i përkushtohet detarisë dhe peshkatarisë së ulqinakëve, ku në sajë  të hulumtimit, përpunimit, sistematizimit dhe analizimit të një lënde  të tillë ai  për pesë vite(2000-2004)  opinionit të gjërë i   ka dhuruar këto vepra publicistike dhe shkencore: “Deti, detaria e Ulqinit”(2000), “Detaria, peshkatarë, ulqinakë”(2002), Glosar(Fjalorth i detarisë i të folmes së Ulqinit-2003), Thesar popullor(këngë, balada, legjenda-2004) dhe si vazhdimësi i këti cikli  opinionit i dhurohet vëllimi i pestë  më titull “Detaria, detarë, dokumente”(2004).

Ne  vëllimin e fundit autori na prezanton të dhëna më interes për disa familje ulqinake të cilat kanë luajtur rol të rëndësishëm në zhvillimin e detarisë së Ulqinit nga fundi i shek.XIX dhe mesi i shek.XX. Ne këtë spektër të dhënash  është edhe  publikimi i të dhënave  nga Teufik Shurdha në formë të ditarit për familjen e tij, por edhe për detarinë dhe detarët e Ulqinit.

Më pas  ne detaje jepen të dhëna edhe për familjën e Becve dhe të Nimanbegve, duke vlerësuar lartë kontributin e tyre për detarinë ulqinake.Ne një kapitull të veçantë jepen të dhëna për dokumente detarie qe kanë të bëjnë per disa individ të njohur detar që iu përkasin  familjeve  Hoxha, Truma, Mollabeqiri dhe Malohoxha. Ne momente të caktuara autori  ngjarjet i ka ilustruar edhe me këngë foklorike, duke dëshmuar se detaria është pjesë e pa ndarë e folklorit të këti mjedisi.

Të dhënat nga individet të cilët kanë qenë të lidhur drejtpërdrejt me detin e detarinë, por edhe nga  pasardhësit e detarëve ulqinakë ne botim prezentohen në mënyrë autentike. Deti për ulqinakët ishte burim jete, veprimtari e guximshme  por edhe arenë e ngjarjeve dramatike.

Poashtu ne këtë botim jepen të dhëna interesante për momente dhe ngjarje të rëndësishme ku si protagonist ishin detarët ulqinakë, të cilët kanë treguar guxim të jashtëzakonshëm si është psh. rasti i Likacen Lazos, në shek.XVIII. Botimi është i ilustruar me fotografi dhe dokumenta origjinale dhe të përkthyera ne gjuhën shqipe që  kanë një vlerë të veçantë për këtë veprimtari në qytetin e Ulqinit.

Por, duhet thënë me këtë rast se është për të ardhur keq së një numër i konsideruar i dokumentave të familjëve ulqinake nga pakujdesi janë humbur. Nuk ka dilemë se ata  dokumenta kanë qenë me vlerë të jashtëzakonshme për detarinë e Ulqinit dhe dëshmi historike për përiudhën përkatëse kohore.

Ne këtë botim është paraqitur një regjistër i gjërë i emrave të anijeve si  dhe të personave apo familjeve ulqinake të cilët kanë qenë  kapidana apo marinar në anije, që janë më rëndësi të veçantë. Dhe një regjistër i tillë patjetër duhet të vendoset  në të ardhmen në  muzeun  e detarisë së Ulqinit, muze të cilin ky qytet e ka merituar ta këtë prej kohësh.

Dhe pasi të lexohen këto të dhëna mënjëher bie në sy se një numër i konsideruar i tyre patronimëve nuk ekzistojnë më në Ulqin, sepse siç dihet nga viti 1880, kur Ulqini iu dha Malit të Zi, një numër i konsiderueshëm i familjeve  ulqinake e kanë emigruar  duke u vendosur kryesisht në Shkodër, Durrës e gjetiu.

Duke pasur energji krijuese e pasion shpresoj se autori do të vazhdojë  të hulumtoj gjithnjë në lidhje mbi detarinë dhe detarët e Ulqinit sepse ne këtë aspekt ka ende se çka të hulumtohet dhe të  shkruhet. Dhe nuk ka si të jetë ndryshe sepse Ulqini paraqet një arkiv i cili meriton të hulumtohet si brenda dhe jashtë vendit, andaj shpresojmë se ky cikël do të këtë vazhdimësinë me vëllime të tjera, që mendoj së  do të jetë dhurata më e çmuar nga autori për vendlindjen e tij në veçanti,  dhe kulturën tonë kombëtare në përgjithësi.

(Fjalë e mbajtur në mbrëmjen kushtuar 80-vjetorit të  Hajro Ulqinakut, në Ulqin, më 15.8.2018)

Elia Zaharia, princesha e Festivalit mbarëkombëtar të komedisë në Korçë

by

5ELIA 1ELIA 2ELIA 4ELIA 3

Nga Vepror Hasani/

Aktorja Elia Zaharia e befasoi Korçën që në momentin e parë të provave. Ishte tejet e veçantë në rolin e saj. Kush pati rastin ta shihte nga afër, tha se ajo ishte shfaqur si një princeshë në një botë që nuk kishte dritë. Ndaj të gjithë prisnin ditën që do të shfaqej komedia “Vetëvrasësi”. Elia Zaharia kishte rolin e Mashës, bashkëshortes së Simonit që donte të vetëvritej sepse i ishte mërzitur jeta dhe nuk duronte dot më. E kishte të pamundur të jetonte. Shpesh ngrihej në mesantë dhe kërkon koburen që e kishte fshehur në kutinë e zezë të klarinetës, por nuk ka guxim “t’ia heqë vetes”. Edhe komedia kishte patur peripecitë e veta. “Vepra ishte shkruar nga dramaturgu rus Nikolai Erdman, në vitin 1928, por u ndalua të vihej në skenë nga regjimi stalinist, sepse për pushtetarët shfaqja kishte qenë e frikshme. Autori u internua në Siberi. Thuhej që ishte një nga dramat më të mira të shkruara në kohën e Rusisë komuniste. Dhe e vërteta ashtu kishte qenë: komedia-satirë mbeti kryevepra e tij. Deri më tani kjo vepër nuk ishte përkthyer asnjëherë në shqip. Gjithçka u mor përsipër nga regjisori Sulejman Rushiti; edhe përkthimin e kishte bërë vetë. Të gjitha këto e vishnin shfaqjen me mister. Ç’fshihte vallë brenda vetes kjo komedi që kishte trembur më të fuqishmit e Rusisë?! Roli i Elia Zaharisë ngjasonte shumë me atë të princeshës që përpiqej të shpëtonte gjithçka mundej nga ajo botë e frikshme. Qytetarë të shumtë të Korçës prisnin ngjitjen e shfaqjes në skenë. Vetëm atëherë do të mund të mësonin të vërtetat e kësaj komedie. Do të kuptonin nëse shoqëria shqiptare ende vuan nga atavizma të kohës së Stalinit. Shfaqja ishte projekt përbashkët i Teatrit “Andon Zako Çajupi” të Korçës me Teatrin Kombëtar të Tiranës. Loja e Neritan Liços (“Vetëvrasësit”) shkëlqente. Edhe skenografia ishte e Sulejman Rushitit.

 “Vetëvrasësi”

Aktorja e mirënjohur Zamira Kita, pjesë e kësaj komedie në rolin e Serafinës, vjehrra e Simonit që kërkon të vrasë veten, shpjegon: “Vetëvrasësi” është një personazh shumë social, por në rrethanat e tij gjithësecili mund të jetë një vetëvrasës. Ai s’ka një rrugë të përcaktur, nuk di ku do të mbërrijë. Jeta e tij është pa zgjidhje, gjendet në udhëkryq. Ka probleme të shumta që e ndjekin pas prej vitesh. Është një burrë që dëshiron të investojë për familjen, por nuk mundet; dëshiron të punojë por nuk gjen dot punë. Jeton fal gruas së tij, Mashës, dhe vjehrrës, Serafinës. I gjendur në këto rrethana, tejet i lodhur prej jetës, befas shpërthen, ngre krye, deklaron se do të vrasë veten, por askush nuk e ndihmon të dalë nga situata ku gjendet. Shoqëria e kohës së tij është e paaftë të gjejë zgjidhje: intelektuali, poeti, gazetari, prifti, gruaja që lufton për të drejtat e grave, dashuria, femra e bukur etj; madje të gjithë personazhet janë qesharakë e të paaftë për të krijuar një shoqëri të denjë për veten e tyre. Përkundrazi, ata i kërkojnë Simonit të vetëvritet për ta. “Ti duhet të vetëvritesh për ne”, është lutja më e thellë e tyre. Pra, ai duhet të vetësakrifikohet në emër të të gjithëve, sepse të gjithë janë si ai, – të pashpresë. Në të vërtetë Simoni nuk dëshiron të vrasë veten, ai e paralajmëroi vetëvrasjen me shpresën se njerëzve do t’u vinte keq dhe do ta ndihmonin, por ndodhi e kundërta, ata nisën t’i kërkonin me ngulm vetëvrasjen, sepse ata të gjithë ishin për të të ardhur keq. Edhe pse gjithçka dukej tragjike, situatat paradoksale sillnin shpërthime të qeshurash pa fund. Të vërtetat thuheshin përmes humori të zi, ndaj edhe të qeshurat ishin me gjithë shpirt. Thuheshin  të vërteta që shpesh ne nuk i themi dot.

Masha

Mes kësaj bote të errët, shfaqej Masha, bashkëshortja e “Vetëvrasësit”,  interpretuar nga Elia Zaharia, e cila shfaqej si një princeshë, sepse ishte e vetmja që qëndronte mbi të gjithë, shpesh mbështetjen e gjente te nëna e vet, Serafina. “Masha punon gjithë ditën në fabrikë, – vijon të na shpjegojë aktorja Zamira Kita, – lodhet shumë mundohet, mban edhe burrin, por për shkak të lodhjes dhe papunësisë së bashkëshortit, acarohet edhe nga konfliktet më të vogla dhe hyn në kontradiktë me të shoqin. Atij i hahet bukë, por lekët që merr nga fabrika nuk mjaftojnë, megjithatë ajo nuk i thotë vdis, nuk ia ndalon bukën, veçse nuk mund të ngrihet në mes të natës t’i shërbëjë të shoqit, sepse ende ka nevojë për çlodhje dhe qetësi. Ndërkaq aktorja Zamira Kita shton:  “Mashka është një nga personazhet kryesore të veprës; fal interpretimit të Elia Zaharisë pamë një personazh shumë të bukur si karakter”. Masha përpiqej të mbijetonte, por e ka të vështirë. Në shtëpinë ku banon ajo, jetojnë dhe shumë familje dhe persona të tjerë që bëjnë jetë të degjeneruar; ambienti ngjason gati-gati me një shtëpi publike, ku brenda saj hyjnë e dalin meshkuj që shkojnë me femra. Në marrëdhëniet me ta krijohen konflikte. Shumë e vështirë për të qëndruar njeri i ndershëm. Atmosfera e krijuar prej lojës së aktorëve plotësohej mjeshtërisht edhe nga kolona zanore, interpretuar prej instrumentistëve Nexhildo Sula, Edi Qesaraka, dhe këngëtares Laxarela Deti.

Testamenti i vetëvrasësit

Jeta e “Vetëvrasësit” bëhej gjithnjë e më e vështirë. Që nga dita kur ai tha se do të vriste veten, intriga u mbajt gjallë. “Albano Prodani në rolin e një “horri” të kamufluar”, siç e përshkruan Josif Papagjoni, mban nën kontroll gjithçka: kontrollon korridorin e përbashkët publik ku flenë shumë familje dhe persona; nxit Simonin të vetëvritet dhe të shkruajë me dorën e tij arsyet pse u vra; nëse e shkruan testamentin, familja e tij bëhet  përfituese e shumave të mëdha. Të tjerëve u thotë: kush merr testamentin, lartëson misionin e vet për të cilin lufton. Për realizimin e intrigave shfrytëzon dhe lokalin e vet ku gjithçka që gëlon aty është degjeneruese dhe amorale. Pas kësaj të gjithë duan të jenë përfitues të testamentit. Testamentit e dëshiron Jegori, gazetari, i cili ka një portal të vetin, ëndërron të jetë i pari në njoftimin e vetëvrasjes dhe  portali të ketë ekskluzivitetin. (Roli i Jegorit, edhe pse ishte djalë u luajt bukur nga nga Paola Kodra). Testamentin e dëshiron edhe poeti, luajtur nga Mateus Frroku për të lartësuar poezinë; e dëshiron gruaja që lufton për të drejtat e grave, luajtur nga Blerta Belliu, që të lartësojë gruan; e dëshiron prifti, luajtur nga Ligoraq Riza, që lartësojë Kishën; e dëshiron vajza e bukur, luajtur nga Olta Gixhari që të lartësojë bukurinë; e dëshiron vajza që josh meshkujt që vijnë në lokal me kërcime mbi tavolinë e tekste provokuese, luajtur nga Ilda Pepi, që të lartësojë dashurinë; e dëshiron më shumë se të gjithë intelektuali, luajtur mjeshtërisht nga Shkëlqim Jaupi, që të çojë përpara vendin dhe shoqërinë. Të gjithë zbulojnë anën falsifitetin e jetës së tyre, dhe të gjithë shikuesit shkulen gazit, sepse sot pazare të tilla janë të përditshme. Në këtë ndërthurje interesash, Albani krijon lidhjen dhe trillin e veprës.

Princesha Elia Zaharia

E vetmja që i dhuronte dashuri “Vetëvrasësit” (Simonit), ishte bashkëshortja e tij, Elia Zaharia, në rolin e Mashës. Me dhembshurinë e saj arriti t’i përcillte fisnikëri botës së pashpresë ku jetonin. Loja e saj ishte e mrekullueshme, mori edhe më shumë dritë fal aktorëve të talentuar që e rrethonin. Roli i Zamira Kitës ishte shumë i bukur, i këndshëm, me shumë humor, sepse vetë karakteri i Serafinës ishte paradoksal. “Ishte një rol që më dha shumë kënaqësi,- rrëfen aktorja Zamira Kita, – u përpoqa t’i shtoj edhe pak humor nga karakteri im hokatar. Më shijoi shumë loja me Neritan Liçaj dhe Elia Zaharinë. Edhe Albano Prodani solli një karakter të bukur, krijoi shumë humor sepse vetë Albano është aktor karakteri dhe humori. Paola Kodra krijoi një karakter unik që rallë e gjen në teatrin dhe dramaturgjinë shqiptare. Ishte rol i dytë i saj që shkëlqente. Olta Gixhari me rolin e vajzës së bukur të dashurisë ishte një vajzë  simpatike, sensuale me karakter shumë të veçantë në vepër. Blerta Belliu solli një rol mjaft të bukur. Intelektuali, i realizuar nga Shkëlqim Jaupi, ishte një rol që ai nuk e kishte patur në jetën e tij aktoriale, krejt ndryshe nga ato që ka luajtur, por solli një rol befasues. Ligoraq Riza pati një interpretim të vërtetë, shumë të brendshëm dhe të bukur. Ilda Pepi me sensualitetin e saj ia doli të përcjellë një vajzë të bukur e të këndshme. Mateus Frroku me kostumin e tij të bardhë, pardesynë vishnjë solli një poet elegant dhe të dashur nga pamja,  karakteri dhe emocioni që përcolli. Por, pa harruar këtu kostumografen Bernarda Gjata që i dha vlera shfaqjes”. Ndërsa Miho Gjini shkruan: “Por le të evidentojmë këtu interpretimin e mrekullueshëm të dy personazheve kryesor Liçaj-Zaharia, ku komiciteti i tyre buronte natyrshëm nga vuajtjet e tyre, pa e “lozur efektin komik së jashtmi”, qe është  e do të mbetet si kriter bazë në konceptimin e përgjithshëm të interpretimit të karakterit të figurës komike, si një evoluim i brendshëm i halleve  të tyre”. Dhe vërtet: Mes aktorëve të talentuar, Elia Zaharia me rolin e Mashës, la mbresat e një princeshe të dashur….(Lexoje te plote ne Dielli online www.gazetadielli.com)

Vetëvrasja

Ditët kalojnë dhe gjendja e “Vetëvrasësit” bëhej më e rëndë. Të gjithë shkojnë njëri pas tjetrit për t’i kërkuar testamentin. Shkonte tek ai dhe vajza e bukur që t’i kërkonte që testamentin ta linte për dashurinë, por vajtjet e saj të herëpashershme krijuan përshtypjen sikur Simon ishte lidhur me të. Ela Zaharia (Masha) fillon të ndihet e shqetësuar, ikën nga shtëpia. Dëshpërimi bëhet edhe më i madh për bashkëshortin e saj Simonin. Banorët që jetojnë në korridorin e përbashkët publik vijojnë t’i kërkojnë vetëvrasjen. Si gjithnjë, në gjendje dëshpërimi Simoni dehet për të harruar gjithçka. Duket sikur është në grahmat e fundit të vdekjes. I kërkojnë të shkruaj testamentin dhe ai e shkruan. Të gjithë mendojnë se vdiq. I përgatisin festën e lamtumirës, i sjellin edhe arkivolin. Elia Zaharia, bashkëshortja e tij, kujton se ai po vdes  dhe atë çast i shpërthen nga brenda dashuria e madhe që ka për të, dëshira për ta ndihmuar që ai të mëkëmbet që së bashku të rrisin jetën familjare dhe bashkëshortore. Loja e Elia Zaharisë rrëmben spektatorin: “Elia Zaharia, thotë Zamira Kita ishte shumë e saktë në lojën e vet, ishte konkrete, kishte shpërthime  të bukura, energji e gjitha në skenë, rruajti ritmin dhe figurën artistike nga fillimi deri në fund. Pra edhe mendimi im ishtë që ajo ishte aktorja më e mirë e Kokofestit (Korca Komedi Festival) dhe juria këtu ka dhënë vlerësimin e duhur. Finalen e shfaqes e sjell me pak fjalë Josif Papagjoni: “Dhe kur plumbi i vetëvrasjes pritet të dalë prej revolverit, shfaqja mbyllet me një paradoks. Dëgjohet një krismë vetëvrasjeje, por jo e tij, është prej dikujt tjetri, e një gazetari të ri, mbase edhe më i parealizuar dhe më i stresuar se vetë Simoni. Vdekja, pra, ndodhi. Dhe në buzë ikën shakaja dhe mbërrin dhimbja…”.

Mesazhi i shfaqjes: Vdes po nuk kam faj!

Për mesazhin e shfaqjes Miho Gjini shkruan: “Edhe kur vendos që t’i japë fund jetës së tij të vështirë e me plot komplikacione, personazhi qendror Simoni, ky lloj tipi krejt i veçantë, do të lërë pas një letër të shkurtër me fare pak fjalë, ku shkruan se, me vetëvrasjen e tij nuk ka faj, por që të gjithë kanë faj! Në këtë hulli është e mpleksur për të e gjithë shoqëria e qeveria, gruaja e të dashurat, miqtë e shokët e afërt, bile edhe komshiu që nuk e lë të qetë, por edhe vjehrra që i fut hundët këtu, në sferën familjare, me maninë, tutelën dhe pangopësinë e saj nga përfitimet që mund të nxjerrë edhe prej kësaj vetëvrasjeje të dhëndrit! Por krejt i ndryshëm është pozicioni i Elia Zaharia (Mashës) në krahasim me shoqërinë që e rrethon. Këtë gjë e vë në dukje edhe Miho Gjini: “Po këta të dy, ndonëse flinin në të njëjtin krevat, dallonin për temperamente krejt të ndryshme, Simon- Liçaj për karakterin e vet të rrëmujshëm, herë brenda tragjedisë që e ka pllakosur e herë në linjën absurde të rrethanave, po të veta, në atë realitet të ashpër, ndërsa Masha-Zaharia mbart përherë  shqetësimin nga ky mizerabilitet i jetës së varur në fijet e perit, me këtë bashkëshort që ajo nuk e sheh dot edhe pse nuk është për të, duke e dashur deri në fund ,- gjë që e lartëson së tepërmi si karakter njerëzor e si grua, në linjën e veprimeve të dyfishta të personazhit” gjë që Elia Zaharisë i lejoj ti jepte personazhirt fisnikëri e të veçonte si princeshë në atë realitet të pajetueshëm.

Çmimet

Në përfundim të edicionit të 5-të të Festivalit mbarëkombëtar të komedisë në Korçë, juria e përbërë nga Enver Petrovci, Ndriçim Xhepa, Luiza Xhuvani, Adem Karaga, Rajmonda Bulku ndanë çmimet:

Shfaqja më e mirë, “Vetëvrasësi”, Teatri i Korçës dhe Teatri Kombëtar
Aktorja më e mirë, Elia Zaharia

Artistja e re, Paola Kodra