dgreca – Page 1302 – Dielli

PAVARESIA E KOSOVES DHE PRESIDENTI HISTORIK DR. RUGOVA

August 19, 2018 by dgreca

Presidenti historik i Kosovës Dr. Ibrahim Rugova deklaronte vazhdimisht se pavarësia është zgjdhja më e mirë, në intervistat ekskluzive/

SPECIALE Gazeta DIELLI -VIZIONI RUGOVIAN PËR KOSOVËN E ÇËSHTJEN SHQIPTARE/

-Shqiptarët të organizohen, të forcohemi gjithkund aty ku jemi/-Presidenti historik i Kosovës Dr. Ibrahim Rugova në intervistat ekskluzive që kam zhvilluar: Zgjidhja e çështjes shqiptare, nëse duam të hyjmë kështu, në mënyrë globale, shihet: Shqipëria si shtet, që është e njohur, Kosova e pavarur, shtet i njohur, i integruar në Bashklimin Evropian, në NATO dhe në miqësi të përhershme me Shtetet e Bashkuara të Amerikës, që është një vend që i pari është interesuar për ne dhe na ka ndihmuar, dhe që na ndihmon vazhdimisht. Në Maqedoni shqiptarët gjithsesi të jenë element i shtetit, shtetformues; tash janë bërë hapat e parë, siç është Marrëveshja e Ohrit, pastaj integrimi i shqiptarëve në institucionet e tjera, që do të jenë element me rëndësi. Në Mal të Zi, poashtu, shqiptarët duhet të kenë një administrim të vetin, pra të kenë përfaqësim në nivel të Republikës së Malit të Zi në instiucione; edhe atje ka filluar një proces. Poashtu edhe në Preshevë, në Luginën e Preshevës, ka filluar një proces pozitiv; ka robleme, do të ketë probleme, por disponimet janë pozitive. Natyrisht, po e them në mënyre legale, ne, Kosova, do të interesohemi si shtet për shqiptarët në Mal të Zi, për Luginën e Preshevës, po edhe në Maqedoni, dhe nuk do të përzihemi në punët shtetërore, që të krijojmë çrregullime, siç dëshirojnë disa fqinjë ndaj Kosovës/

SPECIALE-Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul JASHARI

PRISHTINË, 19 Gusht 2018/ Presidenti historik i Kosovës Dr. Ibrahim Rugova deklaronte vazhdimisht se pavarësia është zgjdhja më e mirë, në intervistat ekskluzive që kam zhvilluar ka folur edhe për mundësinë e bashkimit me Shqipërinë, asnjëherë nuk kemi folur për ndarjen e Kosovës. Ndërsa, gjejmë në arkiva se, në një intervistë për median ndërkombëtare, kur është pyetur, është shprehur prerë për tërësinë dhe mosndarjen e Kosovës, duke theksuar se me ndarjen e Kosovës serbët kërkojnë pasuritë natyrore.

Në vitin 1992, në 8 qershor, gazeta gjermane me ndikim në Evropë e më gjerë “Der Spiegel”, duke theksuar se “Duket se politika e ndarjes së Kosovës ka qenë e vjetër në rrethin elitar serb dhe kjo ka qarkulluar prej fillim viteve të 90-ta”, e ka pyetur lidhur me këtë Dr. Rugovën, President i parë i sapozgjedhur i Kosovës. Në intervistën e gazetës gjermane, mes tjerash, kjo ishte pyetja dhe përgjigja: “Der Spiegel: Rrethi intelektual i serbëve është pajtuar ta ndajë Kosovën mes shqiptarëve dhe serbëve?

Rugova: Atëherë prapë do të jetonin një milion shqiptarë jashtë mëmëdheut. Gjithashtu serbët shikojnë me këtë “ndarje”, që secila tokë me pasuri natyrore t’i takojë asaj. Atëherë neve do të na mbetnin vetëm tokat pa vlerë. Ne nuk biem pre e këtyre politikave. Do pranonim një protektorat të përkohshëm të OKB-së, sepse do të ishte qesharake të mendohej se 8% e minoritetit serb të sundonte dhe të mundte me dhunë 2 milionë shqiptarë”. Viti 1992 ishte viti kur në 24 Maj, përkundër kërcënimeve të forcave serbe, mbi 89% të qytetarëve të Kosovës (me të drejtë vote) votuan për të zgjedhur Presidentin e Republikës së Kosovës dhe 100 deputetë për Parlamentin e Kosovës. Me shumicë dërrmuese të votave Dr. Ibrahim Rugova u zgjodh President i Republikës së Kosovës, ndërsa partia e tij LDK fitoi shumicën absolute të vendeve në Parlament…

Po në atë vit të zgjedhjeve të para pluraliste në Kosovë, në dhjetor, në Bruksel, Presidenti Ibrahim Rugova takohet me sekretarin e shtetit të Amerikës Lorens Igëllberger, i cili i shpreh mirënjohje si lider i popullit shqiptar për kontributin në ruajtjen e paqes në Kosovë. Sekretari i shtetit Igëllberger siguroi Presidentin Rugova se nga shqiptarët nuk kërkohet që të heqin dorë nga objektivi i tyre për të ardhmen e Kosovës.

E objektivi ishte Pavarësia e Kosovës.

Që para afër tre dekadave, Dr. Rugova hapur përcaktonte pozicionin gjeopolitik kosovar dhe shpallte idenë për Kosovën shtet të pavarur.
“Zgjidhja më e mirë është Kosova e pavarur e neutrale, e hapur ndaj Shqipërisë e Serbisë dhe një administrim civil ndërkombëtar si fazë kalimtare”, theksonte e ritheksonte Presidenti historik, Ibrahim Rugova.

Në intervistën ekskluzive që kam zhvilluar në 22 Shtator 1994, referendumin për Kosovën shtet sovran dhe i pavarur të 26 deri 30 shtatorit 1991, që pasonte Deklaratën Kushtetuese të 2 Korrikut e Kushtetutën e 7 Shtatorit 1990, Rugova e vlerësonte “një akt që e afirmoi tutje dhe është një garanci për realizimin e pavarësisë”, fliste edhe për “lidhjet konfederale apo bashkimin me Shqipërinë” të Republikës së Kosovës, si dhe për një “politikë globale që sa më parë të bjerë muri mes shqiptarëve”.

Me Presidentin Rugova bisedonim gjatë ditën e enjte të 22 shtatorit 1994, në zyrën e tij, në Prishtinë, ku sot është muzeu – Shtëpia e Pavarësisë së Kosovës.

Kjo ishte intervista e parë e një Presidenti të Kosovës për Agjencinë Shtetërore-Zyrtare të Lajmeve të Shqipërisë – ATSH, nga e cila po risjellim një pjesë të pyetjev e përgjigjeve:

PROJEKTI I LIDHJEVE KONFEDERALE TË KOSOVËS ME SHQIPËRINË LEHTËSON ZGJIDHJEN

Në kuadër të propozimeve e modaliteteve për zgjidhjet e mundshme për Bosnjën e ish-Jugosllavinë, ideja Juaj për mundësinë e lidhjes konfederale të Kosovës me Shqipërinë pati mjaft jehonë. A mund të lidhet kjo ide edhe me integrimet e dëshiruara kombëtare dhe me rikomponimet e paralajmëruara në Ballkan?

-Mua më vjen mirë që kjo ide pati jehonë dhe u prit mirë kështu në opinionin ndërkombëtar, po ashtu edhe në atë diplomatik dhe shtetëror. Një ide e tillë do të lehtësonte zgjidhjen e çështjes së Kosovës. Siç kam thënë, nëse legalizohen lidhjet konfederale tash aktualisht mes serbëve të Bosnjës e Serbisë, atëherë patjetër duhet të legalizohen edhe për shqiptarët.

Siç dihet, në opcionin e tretë të Dokumentit – Deklaratës së Partive Politike Shqiptare në ish-Jugosllavi, të aprovuar më 1991, qëndron edhe kjo – lidhjet konfederale apo bashkimi me Shqipërinë. Por, tri opcionet e atij dokumenti varen nga ndryshimet e kufijve të brendshëm dhe kufijve të jashtëm të ish-Jugosllavisë. Prandaj, një projekt i tillë i lidhjeve konfederale të Kosovës me Shqipërinë është më afër mendësh dhe mund të realizohet. Natyrisht, kjo do të lehtësonte shumë gjëra në integrimet shqiptare, në integrimet ballkanike e në integrimet evropiane, që janë një proces dhe duhet t’i shikojmë si një proces. Dokumenti që e përmenda më parë, është një dokument vërtetë me një vizion që na ka drejtuar deri tash në punën tonë të përgjithshme, të partive politike, edhe në krijimin dhe punën e institucioneve të Kosovës.

POLITIKA GLOBALE SHQIPTARE PO REALIZOHET

Shpesh theksoni politikën globale shqiptare, çfarë është kjo politikë e realizuar në praktikë dhe në këto kushte të ndarjes së shqiptarëve me shumë kufij?

-Praktikisht mund të themi se politika globale shqiptare edhe ka nisur të realizohet. Përkundër pengesave të shumta, që i ka sidomos Kosova, sot kemi kontakte të ndryshme, bashkëpunim, qoftë në planin kulturor, në planin arsimor, në planin politik. E kam thënë disa herë, por vazhdimisht duhet të përsëriten gjërat, se për herë të parë ne shqiptarët, nuk po shkoj më tutje, pas vitit 1912, pastaj 1918, sidomos pas ’45-tës, pra për herë të parë bashkëpunojmë në planin politik. Dhe, natyrisht, në këtë politikë globale shqiptare respektohet vullneti politik i shqiptarëve të Kosovës, pastaj i shqiptarëve në Maqedoni, i shqiptarëve në Mal të Zi e në Preshevë, Bujanoc e Medvegjë. Do të thotë e kemi një vizion se çka duhet të bëjmë në këtë drejtim. Dhe, mund të them se një politikë globale shqiptare përditë është prezente dhe realizohet hap pas hapi, nuk është diçka abstrakte. Për shembull, me politikë globale shqiptare mendojmë që sa më parë ky mur mes shqiptarëve të bjerë.

Po ashtu politikë globale është se sot Shqipëria më shumë se kurrë e ndihmon çështjen e Kosovës dhe çështjen e shqiptarëve në planin ndërkombëtar. Po ashtu, edhe Kosova me institucionet e saj brenda dhe jashtë e ndihmon Shqipërinë dhe në këtë plan ka një bashkëpunim, një mirëkuptim dhe një marrëveshje që nuk e kemi pasur më parë ne shqiptarët. Kjo gjithësesi është një bazë, një element që premton realizimin e aspiratave shqiptare në përgjithësi. Besoj, shumë gjëra janë dëshmuar deri tash. Dhe, kur të kryhen disa punë tash, që i kanë rënë brezit tonë, do të bëhet një politikë globale shqiptare edhe më emadhe, edhe më e frytshme.

DOKUMENT I UNITETIT E INTEGRIMIT SHQIPTAR

Partitë politike shqiptare në ish-Jugosllavi edhe nëpërmjet një dokumenti të përbashkët kanë shprehur kërkesat dhe opcionin për zgjidhje, pos për Kosovën, edhe për çështjen shqiptare në Maqedoni e Preshevë, Bujanoc e Medvegjë dhe në Mal të Zi. Cila do të ishte zgjidhja optimale në këtë moment?

-Tashmë e thashë se ky është një dokument mjaft i rëndësishëm, që i përfshinë të gjitha, pra edhe vizionin e një uniteti e një integrimi shqiptar. Atëherë kur enxorëm këtë dokument, që ka validitet edhe sot, opcioni i parë, nëse nuk ndryshojnë kufijtë e brendshëm, ishte një Kosovë e pavarur e neutrale, e hapur ndaj Serbisë e Shqipërisë, që shqiptarët në Maqedoni si element i rëndësishëm i atij shteti apo asaj republike, që është në zhvillim e sipër, të jenë shtetformues, ndërsa shqiptarët në Mal të Zi dhe në Preshëvë, Bujanoc e Medvegjë të kenë një vetadministrim, një autonomi lokale. Të gjitha këto pjesë shqiptare, të themi kështu, kanë deklarimin e vet, të popullit, referendumin në Kosovë, në Maqedoni, në Preshëvë, Bujanoc e Medvegjë dhe Memorandumin në Mal të Zi, që ka edhe vlerën e një referendumi.

Prandaj, në bazë të situatës që e kemi, ne qëndrojmë në realizimin e opcionit të parë, do të thotë punojmë në pavarësimin e Kosovës dhe që shqiptarët në Maqedoni të realizojnë të drejtën e popullit shtetformues në atë republikë. Po ashtu edhe shqiptarët në viset e tjera etnike në ish-Jugosllavi të realizojnë të drejtat, për të cilat janë deklaruar.

Në këtë plan janë realizuar mjaft gjëra praktikisht. Mos të harrojmë se në Preshevë e në Ulqin partitë shqiptare e kanë marrë pushtetin lokal. Ai është hap i parë, edhe pse tash komunat nuk kanë ndonjë pushtet as në Maqedoni, as në Preshevë e as në Ulqin, u bë ai centralizimi, që para shthurjes së ish-Jugosllavisë, kur filluan t’u merren kompetencat komunave. Tash ato kompetenca janë reduktuar edhe më shumë.

Ndërsa në Kosovë, ne, edhe pse të okupuar, kemi organizuar jetën tonë, kemi afirmimin e çështjes, projektit të pavarësisë. Në Maqedoni kemi hyrjen – prezencën në instiucione, gati të gjitha komunat shqiptare i kontrollojnë shqiptarët. Prandaj, është një punë, një proces, do të thotë edhe këtu janë realizuar gjëra praktike dhe pragmatike që shihen, janë rezultatet që shihen e që preken.

Kjo intervistë me Presidentin e Republikës së Kosovës Dr. Ibrahim Rugova, të cilën e zhvillova si korrespondent i ATSH, me titullin “POLITIKË GLOBALE QË SA MË PARË TË BJERË MURI MES SHQIPTARËVE” është botuar të hënen e 26 Shtatorit 1994 edhe në gazetën e vetme të përditshme shqipe në Kosovë, “Bujku”, themelues-kryeredaktor i parë i së cilës isha, e që ishte gazetë e rezistencës e pjesë e lëvizjes e luftës për liri, pavarësi e demokraci, me orientim e përcaktim të fuqishëm properëndimor euroatlantik, dilte nga 18 janari i vitit 1991, pasonte dhe sfidonte ndalimin e dhunshëm nga Serbia të gazetës tradicionale kosovare Rilindja. Që atëherë nisëm edhe bashkëpunimet me ATSH-në, të parat bashkëpunime të një media të Kosovës me një media të Shqipërisë.Edhë në intervista të tjera që kam zhvilluar nëpër vite, në dhjetor 2002, presidenti Rugova theksonte përcaktimin e gjithmonshëm e prej shumë vitesh për Kosovën e pavarur në NATO e në BE dhe në miqësi të përhershme me SHBA, si pjesë e zjidhjes së çështjes shqiptare.

“KOSOVA E PAVARUR NË NATO E NË BE DHE NË MIQËSI TË PËRHERSHME ME SHBA”, ishte titulli i intervistës ekskluzive me Presidentin e Kosovës, Dr. Ibrahim Rugovën, që e zhvillova për gazetën tradicionale Rilindja në fundvitin 2002. Presidenti Rugova më priti në Rezidencën Presidenciale në Velani-Prishtinë derisa isha kryetar i Këshillit Drejtues dhe Kryeredaktor i Gazetës Rilindja, duke i dhënë kështu edhe mbështetjen e fuqishme institucionale gazetës simbol i traditës së informimit në Kosovë.

Nga intervista e botuar në Gazetën Rilindja në 31 Dhjetor 2002 – numër festiv për Vitin e Ri 2003 po sjellim këtë pyetje e përgjigje lidhur me zgjidhjen e çështjes shqiptare: RILINDJA: Shqiptarët jetojnë në trojet e veta etnike edhe në disa vende të rajonit, si në Maqedoni, në Luginën e Preshevës në Serbi, në Ulqin – Mal të Zi. Si e shihni të ardhmen, zgjidhjen e çështjes shqiptare, duke pasur parasysh edhe këtë fakt? Lidhur me këtë ekziston qe mëse një dekadë edhe Dokumenti i opcioneve i partive politike shqiptare.

PRESIDENTI RUGOVA: Po, është Dokumenti i ‘tri opcioneve’. Këtë

politikë, për fat të mirë, e kemi bërë të gjitha partitë politike të trojeve shqiptare, dhe ai dokument i ka dhënë frytet e veta, do të thotë jemi organizuar. Zgjidhja e çështjes shqiptare, nëse duam të hyjmë kështu, në mënyrë globale, shihet: Shqipëria si shtet, që është e njohur, Kosova e pavarur, shtet i njohur, i integruar në Bashklimin Evropian, në NATO dhe në miqësi të përhershme me Shtetet e Bashkuara të Amerikës, që është një vend që i pari është interesuar për ne dhe na ka ndihmuar, dhe që na ndihmon vazhdimisht. Në Maqedoni shqiptarët gjithsesi të jenë element i shtetit, shtetformues; tash janë bërë hapat e parë, siç është Marrëveshja e Ohrit, pastaj integrimi i shqiptarëve në institucionet e tjera, që do të jenë element me rëndësi. Në Mal të Zi, poashtu, shqiptarët duhet të kenë një administrim të vetin, pra të kenë përfaqësim në nivel të Republikës së Malit të Zi në instiucione; edhe atje ka filluar një proces. Poashtu edhe në Preshevë, në Luginën e Preshevës, ka filluar një proces pozitiv; ka robleme, do të ketë probleme, por disponimet janë pozitive. Natyrisht, po e them në mënyre legale, ne, Kosova, do të interesohemi si shtet për shqiptarët në Mal të Zi, për Luginën e Preshevës, po edhe në Maqedoni, dhe nuk do të përzihemi në punët shtetërore, që të krijojmë çrregullime, siç dëshirojnë disa fqinjë ndaj Kosovës.

Po e theksoj për ju, e kam theksuar edhe më parë, në Evropën Juglindore, në këtë pjesë të Evropës e të botës, popujt duhet ta njohin njëri-tjetrin: edhe historikisht, edhe në pikëpamje politike, edhe shtetërore, sespse kjo mungon. Për fat të keq, shumica e popujve në rajonin tonë kanë pasur atë logjikën e dominimit, kanë injoruar shqiptarët në përgjithësi, nuk i kanë njohur, ose janë përpjekur edhe të bëjnë eliminime të ndyshme. Prandaj është një plan perspektiv, për të cilin ne si Kosovë do të punojmë në të ardhmen. Duhet të njohim njëri-tjetrin në rajonin tonë, përndryshe mund të ketë probleme. Mirëpo, është pozitive se në përgjithësi tash në rajonin tonë shikojnë nga Evropa. Këtë nuk e kishim deri para disa vjetësh. Ndërsa ne, shqiptarët, në përgjithësi, kemi shikuar gjithmonë e shikojmë nga Evropa, nga integrimet evroalantike.

Në 12 Shkurt 2005, në ditën e jubileut të 60 vjetorit të Rilindjes, kjo gazetë tradicionale e Kosovës sillte intervistën tjetër eksluzive që kisha zhvilluar me Presidentin e Kosovës Dr. Ibrahim Rugova.

Titulli i intervistës në faqen 1 e 2 ishte “PAVARËSIA E KOSOVËS ËSHTË E MIRA E TË GJITHË QYTETARËVE DHE DO TA QETËSOJË RAJONIN”. Në vitim të intervistës titulli në faqen 3 ishte “Shumë institucione ndërkombëtare e kanë kuptuar se Pavarësia e Kosovës duhet të bëhet sa më shpejt”, ndërsa titulli në faqen 4: “Rilindja ka ndihmuar dhe do të vazhdojë të ndihmojë zhvillimin dhe perspektivën e Kosovës”.

Me këtë rast Presidenti Rugova më priti përsëri në Rezidencën Presidenciale të tij në Velani, ku biseduam gjatë dhe si kryetari i Këshillit Drejtues dhe Kryeredaktor i Rilindjes i dhurova Pllakatin e Jubileut të 60 vjetorit të kësaj gazete tradicionale të Kosovës, të punar me ar e argjend nga argjendarët e Prizrenit, qytetit historik ku në 12 Shkurt 1945 doli numri i parë i gazetës së parë shqiptare të Kosovës që u bë e përditshme.

“Kosova dhe populli i saj janë sot këtu që të kryhet edhe formalisht, apo
zyrtarisht, si doni t’i themi, edhe njohja e Pavarësisë, të jemi një antar i
bashkësisë së kombeve të botës së lirë”, ka theksuar Presidenti Rugova në intervistën ekskluzive në jubileun e 60 vjetorit të gazetës Rilindja.

“Edhe bashkësia ndërkombëtare, shumë institucione të ndryshme ndërkombëtare,
kanë kuptuar se Pavarësia duhet të bëhet edhe të realizohet sa më shpejt, çfarë do ta qetësonte këtë pjesë të Evropës e të botës”, ka deklaruar Rugova.
“Unë insistoj, edhe nstitucionet e Kosovës, që sa më parë të njihet
Pavarësia e Kosovës në mënyrë të drejtpërdrejtë, direkte, pra nga Shtetet e
Bashkuara të Amerikës, nga Unioni Evropian, që pastaj do ta njihnin edhe
fqinjët tanë. Kjo është rruga më e mirë, edhe më e drejtë, edhe më më e
shëndetshme për situatën në këtë pjesë të Evropës dhe të botës”, tha
presidenti Rugova në intervistën për gazetën Rilindja.
Presidenti i Kosovës vlerëson se njohja e Pavarësisë do t’i rregullonte edhe
marrëdhënet e brendshme. “Edhe për minoritet, grupet etnike, është edhe një
fitore, është edhe një përfitim nga Pavarësia”, tha Presidenti Rugova.
Pavarësia e Kosovës do të kishte efekt pozitiv edhe për të gjithë fqinjët
tanë, ka theksuar Presidenti Rugova dhe ka shtuar se “këtë, një pjesë e fqinjëve, pjesa
më e madhe, kanë filluar ta kuptojnë.”
“Njohja sa më e shpejtë e Pavarësisë së Kosovës do të ndihmonte edhe
qetësimin e të gjithë shqiptarëve në këtë pjesë të Evropës dhe të botës”, ka
deklerësuar Presidenti i Kosovës, Dr. Ibrahim Rugova, në intervistën ekskluzive për gazetën Rilindja të jubileut të 60 vjetorit, botuar në 12 Shkurt 2005, nga e cila po risjellim një pjesë të pyetjeve e përgjigjeve: RILINDJA: Ju vazhdimisht theksoni garancitë për të drejtat dhe interesat e të gjitha komuniteteve në Kosovë. Në një Kosovë të ardhme me standarde të plotësuara që çojnë në integrimet evroatlantike dhe me status pavarësinë, që është vullnet i shumicës dërrmuese, çfarë do të jenë të drejtat dhe garancitë për të gjithë qytetarët, për të gjitha komunitetet?

PRESIDENTI RUGOVA: Do të jenë sipas normave ndërkombëtare, që janë paraparë në kuadër të Unionit Evropian, të OKB-së, pastaj edhe të normave tona brenda Kosovës – do të thotë garanci dhe mundësi të zhvillimit edhe të ruajtjes së identitetit të tyre. Prandaj, ne edhe në këtë gjendje që jemi, pra nën mbikëqyrje, nën administratë ndërkombëtare, kemi bërë mjaft. Sot, gjuhët e të gjitha komuniteteve përdoren në Kosovë edhe zyrtarisht edhe praktikisht, pastaj mos të flasim për mundësitë e ndryshme, në emisionet edhe në Televizionin Publik të Kosovës, radiot private, tekstet, shkollat. Plus, ne edhe i financojmë ekstra, për shembull, për komunitetin serb vendbanimet e tyre, që kanë buxhet special nga komunat përkatëse. Dhe, jemi mjaft tolerantë, që me kohë ata do të kuptojnë dhe do të fillojnë integrimin e tyre.
RILINDJA: A ka vend për frikën se Pavarësia rrezikon interesat e ndonjë komuniteti në Kosovë, siç mundohen ta paraqesin disa qarqe e propaganda?
PRESIDENTI RUGOVA: Jo, jo, s’ka frikë, sepse bashkësitë etnike, komunitetet, apo minoritetet, duhet të pranojnë edhe vullnetin e shumicës. Natyrisht, si shumicë, pra si shumicë shqiptare, ne do të kujdesemi të bëjmë një shtet me norma demokratike, me norma integruese të brendshme dhe me garantimin e të gjitha të drejtave.
Natyrisht, s’dua ta komentoj një propagandë negative që bëhet për një komunitet a tjetër, se ka frikë, etj. Por, mos ta harrojmë, është frika e shumicës, momentalisht, e shumicës shqiptare për të ardhmen. Prandaj, me njohjen e Pavarësisë do të hiqet kjo frikë dhe marrëdhëniet njerëzore do të relaksoheshin, do të ishin shumë më të lehta, sepse të gjithë e kemi përjetuar luftën, situatat e rënda, humbjet, etj. Dhe, unë po them, njohja e Pavarësisë do t’i rregullonte edhe marrëdhënet e brendshme. Edhe për minoritet, grupet etnike, është edhe një fitore, është edhe një përfitim nga Pavarësia. Në shtetin e Kosovës nesër do të jenë, edhe sot janë, deputetë, ministra, nuk mund të bëhen lehtë. Prandaj, janë edhe përfitimet praktike, njerëzore, që edhe ata do t’i kenë dhe do të jenë të garantuara.
RILINDJA: Ju vlerësoni se Pavarësia e Kosovës është edhe në të mirën e vendeve fqinje, se do ta qetësojë rajonin. Si janë kuptuar dhe pritur këto mesazhe Tuajat në fqinjësi?
PRESIDENTI RUGOVA: Në fqinjësi, me Shqipërinë kemi marrëdhënie të mira, siç e dini, të gjithë shqiptarët në këtë pjesë të Evropës dhe të botës, janë deklaruar për Pavarësinë e Kosovës, do të thotë e përkrahin vullnetin politik.
Me Maqedoninë, kemi marrëdhënie të mira në ngritje e sipër, edhe atje tash ka mendime më pozitive se, nuk iu pengon Pavarësia e Kosovës. Mali i Zi në heshtje, ne kemi marrëdhëine të mira në qarkullim, etj.
Ndërkaq, për Serbinë dihet, ata i kanë ato pretendimet e tyre, ngarkesat historike, etj., që dëshirojnë të dominojnë, etj. etj. Por, do të ishte mirë edhe për vetë Serbinë që, ata do të merreshin me punët e veta dhe nesër ne të gjithë si vende të pavarura, pra Kosova, Shqipëria, Maqedonia, Mali i Zi nëse do veç apo bashkë me Serbinë, Serbia, Bosnja, të integrohemi, të jemi në Unionin Evropian, dhe kjo është zgjidhja më e mirë, edhe perspektiva e të gjithëve, do të kishte efekt pozitiv për të gjithë fqinjët tanë. Këtë, një pjesë e fqinjëve, pjesa më e madhe, kanë filluar ta kuptojnë.
RILINDJA: Ju lutem, çfarë janë tash marrëdhëniet e Kosovës me vendet fqinje dhe si i shihni në të ardhmen marrëdhënet e një Kosove të pavarur me fqinjët e saj, shtetet e tjera në rajon?
PRESIDENTI RUGOVA: Po, gjithsesi, me njohjen e Pavarësisë do të ndërtojmë më lehtë marrëdhënie të mira fqinjësore dhe do të ndërtojmë. Unë thashë, me Shqipërinë janë të mira, me Maqedoninë janë në ngritje e sipër, me Malin e Zi ka marrëdhënie, me Serbinë momentalisht janë të bllokuara, sepse është një vend që nuk i njeh dokumentet e Kosovës, nuk e njeh ende atë që ka ndodhur pas vitit 1999, pas ndërhyrjes së NATO-s. Do të ndërtojmë marrëdhënie të mira me të gjithë, pastaj pas njohjes së Pavarësisë, është shumë më lehtë, sipas normave ndërkombëtare të fqinjësisë së mirë dhe të interesit reciprok.
RILINDJA: Marrëdhënet e realiteteve të reja mes Kosovës dhe Shqipërisë, edhe sipas shumë vlerësimeve, janë bërë shembull për rajonin. Ky zhvillim erdhi pas thyerjes së kufirit të hekurt që ekzistonte një periudhe të gjatë të kufizimeve të mëdha dhe ndalimeve të marrëdhëieve dhe komunikimeve. Si e shihni të ardhmen e këtyre dy vendeve, jo vetëm në marrëdhëniet e tyre, por edhe në integrimet evroatlantike?
PRESIDENTI RUGOVA: Po, ne gjithsesi do të kemi gjithnjë e më shumë marrëdhënie të mira me Shqipërinë në të gjitha fushat. Ju e dini, tashmë kemi edhe Marrëveshjen për Tregti të Lirë, pastaj, marrëveshje të ndryshme për bashkëpunim ekonomik, kulturor, etj., dhe gjithsesi do të ndikojë pozitivisht ndërtimi, nuk është e tepërt ta themi, i Autostradës Prishtinë – Durrës, që do të hapte edhe një lidhje tjetër të Kosovës me botën. Dhe, gjithsesi synimet tona, të të dy vendeve, janë integrimi në Bashkimin Evropian, pra Shqipëria, Kosova dhe vendet e tjera, dhe kjo është perspektiva dhe në këtë plan po punojmë me të gjithë.
RILINDJA: Ju lutem, edhe një pyetje që ka të bëjë me të ardhmen: Si e shihni zgjidhjen e çështjes së shqiptarëve edhe në Maqedoni, në Mal të Zi dhe në Luginë të Preshevës? Në fillim të viteve 90-të, këto çështje ishin të përfshira në Dokumentin e Këshillit Koordinues të Partive Politike Shqiptare, që Ju e udhëhiqnit, dhe vlerësohet se në realitetet e reja janë apo do të jenë në proces të realizimit.
PRESIDENTI RUGOVA: Ai është një dokument i rëndësishëm, si i themi Dokumenti i tri opcioneve që ishin atëherë. Dhe, natyrisht, koha e vërtetoi se opcioni për Kosovën e pavarur doli zgjidhja dhe mori legjitimitet gjithnjë e më të madh edhe tek ne edhe në botë. Dhe, siç e dini, atje, në atë dokument, insistohet që shqiptarët në Maqedoni të jenë element i shtetit të Maqedonisë, që ka filluar të realizohet, pastaj shqiptarët në Mal të Zi të kenë administratën e vet dhe të gjitha të drejtat, e po ashtu edhe në Luginën e Preshevës. Tash ka progres edhe në Mal të Zi, në Luginë të Preshevës gjërat po shkojnë më ngadalë, por ka një progres të vogël në këto çështje dhe natyrisht do të insistohet që të realiziohen. Pra, ky ishte ai vizioni që e patëm atëherë dhe që po funksionon. Dhe, mund të them, ishte dokumenti që shqiptarët e kuptuan se duhet të organizohen, duhet të forcohemi gjithkund aty ku jemi. Sot, edhe njohja sa më e shpejtë e pavarësisë së Kosovës do të ndihmonte edhe qetësimin e të gjithë shqiptarëve në këtë pjesë të Evropës dhe të botës.

PAVARËSIA E KOSOVËS, në të mirë të gjithë qytetarëve të saj, dhe si i vetmi kompromis, theksohej e ritheksohej vazhdimisht nga Rugova.

“I vetmi kompromis për Kosovën është pavarësia dhe ky është optimumi i gjithë shqiptarëve në rajon”, theksonte shumë prerë Ibrahim Rugova në 6 Tetor 2005, në takimin e parë me Grupin Negociator, formimi i të cilit me përfaqësim nga maxhoranca e opozita dhe shoqëria civile ishte një moment me shumë rëndësi për unitetin në vend si dhe për bisedimet për statusin e Kosovës të udhëhequra nga i dërguari i posaçëm i Sekretarit të Përgjithshëm të OKB-së, Presidenti Martti Ahtisaari, e pastaj edhe nga Treshja SHBA-BE-Rusi në angazhimet shtesë.

Më pak se një muaj para se të kaloi në amshim njeriu që bëri epokë, Presidenti historik Rugova – Presidenti i lëvizjes së fuqishme gjithëpopullore demokratike për lirinë dhe pavarësinë e Kosovës, në ditën e përvjetorit të themelimit të LDK-së, partisë-lëvizje, që e udhëhiqte që nga fillimi, në 23 dhjetor 2005, regjistrova fjalët-mesazhin e tij, si një amanet, në Rezidencën në lagjen Velania të Prishtinës.
“Objektivi kryesor është pavarësia e Kosovës. Do të punojmë në të gjitha segmentet që të jetë një pavarësi e qëndrueshme, që do t’u përgjigjet të gjithë qytetarëve të Kosovës, në të mirë të të gjithë qytetarëve të Kosovës”, theksonte Presidenti Rugova në atë takim të fundvitit të tij të fundit.

Para 12 viteve, më shumë se gjysëm milioni njerëz u mblodhën në Prishtinë, gjithë bota nderoi në përcjelljen e fundit për Presidentin historik të Pavarësisë së Kosovës, Dr. Ibrahim Rugova, i cili prehet në amshim në lagjen Velania te Bregu i Diellit, në kryeqytet.

“Presidenti Ibrahim Rugova ndërroi jetë”, bënte të ditur Presidenca e Kosovës në komunikatën e dërguar në 21 Janar 2006, në mesditë.

“Presidenti i Kosovës Ibrahim Rugova, prijësi i Kosovës në vitet e mëdha të procesit për pavarësi të vendit tonë, ndërroi jetë sot (e shtunë) në ora 11:38.

Presidenti Rugova ndërroi jetë në shtëpinë e vet në Prishtinë, duke pasur përreth familjen e tij, mjekun personal me stafin ndihmës nga vendi, sidhe mjekë amerikanë”, thuhej mes tjerash në komunikatën e Presidencës së Kosovës.

Ibrahim Rugova ka lindur në 2 Dhjetor 1944 në fshatin Cercë, komuna e Istogut.

DioGuardi’s letter to the Mayor of Tepelena is offensive to the Victims of Communism

August 19, 2018 by dgreca

By Mithat Gashi/*

I have the highest regard for former Congressman Joe Dioguardi’s work in defense of Kosova. As a member of Congress and as head of the Albanian American Civic League, Mr. DioGuardi spoke loud and clear in support of the ethnic Albanians of Kosova, and warned the international community long before the breakup of Yugoslavia that the Serbian aggression, headed by Slobodan Milosevic, must be stopped.

Yesterday, I read a letter that Mr. DioGuardi recently wrote to the Mayor of Tepelena, a town in the southern part of Albania, where the communist regime established a concentration camp after WWII. The letter dated July 12, 2018 was published in “Gazeta Dita” I strongly disagree with Mr. DioGuardi’s statement to Mayor Peçi of Tepelena, urging him to not support the establishment of a memorial complex in honor of the victims of communism.

After WWII, thousands of women and children from influential Albanian families were rounded up in military fashion and forced into concentration camps that reeked of human suffering and death. In these barbed wire camps, survivors have reported that in one night 34 infants suffered and died due to inhumane conditions. The only crime that the detainees committed was that they were the children, the fathers, and the grandfathers of people who expressed different political views. These victims were sent to this camp, just like many other camps in Albania, to suffer and their suffering continued for nearly five decades, until the fall of communism.

Among my family members in the Tepelena Camp, I count my mother, Sanije, my aunts Feride, Fatime, and Shpresa, my grandmother, Gjulije, and my uncle, Ahmet Kolgjini. In addition, my uncle Qemal Gashi’s wife, Lirije (daughter of Muharrem Bajraktari) with her brother and mother were transferred from Berat to the Tepelena Camp. Lirije’s mother died in the Tepelena Concentration Camp. Lirije never found the remains of her mother.

In 1944, the Fifth Brigade of the communist army, headed by General Shefqet Peçi, marched into Luma, a district in northern Albania, executing people and causing terror. They burned my grandfather’s home and confiscated his property. In 1945, armed military and police forces rounded my grandfather’s family and deported them to a concentration camp in Berat. My grandfather, Haziz Gashi, had vigorously opposed the communist ideology. For his anti communist stand, he was sentenced to death in absentia as soon as the communist authorities took over the Albania. Among my family members detained in Berat, I count my father, Haxhi Gashi (11); my uncles, Ramiz (10) and Gani (23, with wife and infant son); my aunts Dalije (4), Remzije (1); my grandmother Zarije Gashi, and my cousins Gafurr Spahija and Kadishe Spahija. Two of my infant cousins, Lutfi (son of uncle Gani and Kadishe, infant daughter of Prof. Miftar Spahija died in the Berat Camp).

Holocaust museums and memorials have been established all over the world from Argentina to Uruguay. There are hundreds of such memorials and museums in the United States. Their purpose is to honor the victims and to educate the public of the atrocities committed against humanity.

All internment camps and political prisons in Albania should be turned into museums. Memorials to honor the victims of communism should be erected in every city and those who have committed crimes, Hoxha’s willing executioners, should be brought to justice.

Unfortunately, we cannot erase the past but we are morally obligated to provide justice to the victims through recognition of their suffering. This horrific part of Albanian history should be exposed (and integrated into school curricula) so that Albania’s youth and future generations can also say, WE WILL NEVER FORGET.

*-Mithat Gashi escaped from Albania in 1986. He is a board member of the Holocaust, Genocide, Interfaith Education Center at Manhattan College.

Lufta ndërmjet kodeve kulturore

August 19, 2018 by dgreca

NGA AGRON GJEKMARKAJ*/

“Tërësia komplekse që përfshin njohjet, besimet, artin, moralin, të drejtën, traditat e çdo gjë tjetër të prodhuar nga aktiviteti i njeriut si anëtar i një shoqërie mund të quhet kulturë”. Së paku kështu mendon E. Tylor, sipas “Kulturës së tij primitive”, një libër ky i vitit 1871 dhe të gjitha këto nocione mund të konsiderohen kode kulturore, sipas tij dhe të tjerëve. Letërsia vetë si kulturë funksionon mbi këto kode, ekziston prej tyre dhe njëkohësisht kontribuon që ato të mbeten gjallë. Edhe e jona nuk bën përjashtim.
Autorët At Zef Pllumi, Sami Repishti dhe Mustafa Kruja, të ndryshëm deri në kundërshti bindjesh politike, si personalitete kulturore e shoqërore, me karakteristika dalluese brenda letërsisë shqipe kanë realizuar një vepër, e cila dëshmon një të përbashkët që konsiston te qëndresa e kodeve imutabile në luftë me kodet, mbi të cilat ka funksionuar letërsia shqipe nga periudha 1944-1990.
Duhet thënë që vetëm Kruja e shkroi veprën e tij epistolare “Kuvend letrash me miqtë” paralelisht me realizmin socialist në vitet ‘50. Repishti pjesërisht, mund të përmendim “Dialektika e rendit dhe e rebelimit tek Andre Malraux” në fund të viteve ‘60 në USA, tekst ky paraardhës natyral në lëmin e ideve të “Nën hijen e Rozafës”, vepër memuarialistike, botuar në 2004 (mbase të shkruar më parë).
Pllumi fillon publikimin vetëm në 1994 me pjesën e parë të trilogjisë “Rrno vetëm për me tregue”. Secili, memuaret i publikoi pasi metoda socrealiste, së paku zyrtarisht, kishte rënë, por jo veprat që u pllenuan me kodet e saj. Kjo trio gegësh shkrimtarë projektojnë një ndeshje hipostazash, një luftë kodesh. Kjo luftë ka kuptim edhe me një gjë që formalisht nuk ekziston më, siç është realizmi socialist, sepse substancialisht produkti i saj nuk u mohua kurrë dhe askush nuk u distancua prej tij. Ajo e plazmon kuptimin në sferën etike, morale dhe formën e shkrimit. Kruja, Pllumi, Repishti rrëfejnë si personazhe dhe si autorë një kohë të gjatë kujtimesh mbi 50 vjet, kohë jete dhe mendimi, e cila nuk përputhet me kodet dhe nënkodet e reja të socit e shi për këtë, autorët vihen në altarin sakrifikal. Sakrifica qenka rojtari më i mirë dhe i vështirë i kodeve. Në këtë rast ajo shfaqet fizike, intelektuale e shkrimore.
Ideologjia gjithmonë është paraqitur si kod, por duke qenë më i paqëndrueshmi dhe i ndryshueshmi. Për letërsinë shqipe nuk ishte e pandehur, por kryesisht për arsye të zhvillimit kombëtar, kishim të bënim vetëm me ideologji kombëtare rilindëse, të tipit “feja e shqiptarit është shqiptaria”, ndërsa nga 1944-ta kemi ideologjinë marksiste-leniniste dhe realizmin socialist si nënkod. Qëllimi madhor dhe tejet ambicioz i kësaj të fundit ishte formimi i njeriut të ri. Ndryshe nga njeriu i vjetër, që mbështetej te familja, Zoti, tradita, të përfshira këto brenda kanunit ose kanuneve, ky njeri, personazh i një magazine të madhe librash që prishi pyjet e Shqipërisë për të ba letër, besonte te Partia, pagabueshmëria e saj dhe nuk gjente paqe, derisa të vendosej besimi i vetëm. Besimin e vetëm e predikojnë edhe doktrinat fetare, por dialektika e imponimit të tyre është krejt tjetër.
Një studiues beson se “Njeriu i ri krijoi vërtet një letërsi të re, të paparë, me formë të çuditshme dhe nga prizmi i sotëm pothuaj të pabesueshme. Mbase të qenit e pabesueshme është vetë fati i letërsisë, por kjo letërsi e çuditshme u bë e përçudnueshme”.
Ndërsa “Rrno vetëm për me tregue” i Pllumit, “Nën hijen e Rozafës” të Repishtit dhe “Kuvend letrash me miqtë” i Mustafa Krujës, janë të çuditshëm sa të duash përtej pritshmërive dhe aspak të përçudnueshëm. Këto tri tekste bazohen në kode të qëndrueshme, të aplikuara nga letërsia shqipe qysh prej Buzukut e deri në bashkëkohësi. Akti i shkrimit dhe morali i shkrimit në këto tri raste, sipas meje, ndërthuren për të dëshmuar qëndrueshmërinë e kodeve të mëdha të botës shqiptare. Ato janë, gjuha, Bibla, Kanuni me të gjithë komponentët e tij, dija universale dhe nacionalizmi.
E fillojmë me Pllumin. Nga mënyra e shkrimit, kryevepra e tij “Rrno për me tregue …” është e organizuar me bërthama rreth të cilave organizohen kontekste të pavarura, kjo ngjet me vetë organizmin tekstor të Biblës, “kodit të madh të kulturës perëndimore”. Faza metaforike e gjuhës, faza metonimike dhe ajo deskriptive shfaqin ngjashmëri me librin e shenjtë, parabola dhe digresioni gjithashtu. Këtu kemi rastin kur kodi shndërrohet edhe në model stilistik e jo vetëm ideor. Gjithashtu, ky tekst memuarilaisti trajton gjerësisht individin, si krijesë e Zotit e si “zot i vetvetes”, si anëtar i familjes që beson në Zot për të mbërritur tek identiteti i tij nacional, si përkatësi e qartë shqiptare, por edhe lokale, domethënë malësor. Të dy në nji zgjedhin të bëhen klerikë, frat françeskan, duke u magjepsur nga misteri i besimit edhe kur materializmi e kërkon si triumf të tij Zotin të zbresë në tokë, në shesh, në gjyq, në burg, në torturë. Ndonëse ai nuk zbret, domethënë Zoti, besimi nuk zbehet, por e shtyn Pllumin të besojë se është vënë në provën e tij. Edukuar kësisoj, konturohet një tip i ri heroi, njeriu që ndien dhimbje, që derdh lot, që ka frikë, i cili qëllim në vetvete ka të zakonshmen, jetën me trajtat e saj, por që në rrethana të jashtëzakonshme bëhet i tillë në përputhje me natyrën e njeriut, kundër vetë denatyrimit të saj, aspak i ngjashëm me personazhet e realizmit socialist, stereotipa të sforcuar propagande. Kanuni po ashtu shfaqet si një kod shpirtëror e pragmatik shekullor, me të cilin letërsia do t’i bëjë gjithmonë llogaritë me të, në mos edhe vetë jeta reale me nënkodin e tij etik “O Kanuni i maleve, ti je ma i urti në botë” esklamon Pllumi, kur i duhet të zgjidhë një dilemë të madhe në jetë. Ndërsa gjithçka tjetër, doktrinat politike, organizmi i shoqërisë, sistemet, raporti me lirinë, përfshihen te dija universale, që i formëson botëkuptimin. Letërsia e Pllumit ka përmasën profetike, atë të mëshirës dhe faljes si reagim ndaj një periudhe, ku “mohimi i pakushtëzuar i shoqërisë, i ligjeve të saj, i vetë parimeve të çdo marrëveshjeje e tradite, u pasua nga një valë dhune që mori përmasa katastrofike”. Gardiania fizike e shpirtërore e letërsisë së realizmit socialist ishte kjo lloj dhune që Zotin e zëvendësoi me udhëheqësin e pagabueshëm, familjen me kolektivin, rrëfimin me fletërrufenë dhe autokritikën, nacionalizmin me internacionalizmin. Kodet e Pllumit janë në luftë me kodet e realizmit socialist, në luftë e çfarë lufte. Krejt vepra e tij është një fushëbetejë e kësaj ndeshjeje. Ai i nominon qartë kundërshtitë kodike. Le të përmendim disa prej tyre: hetuesit, personazhit kyç të regjimit, i vë përballë klerikun me qëndresën e tij doktrinare biblike ose kuranore. Diktaturës (tirani ishte termi që ai përdorte për regjimin shqiptar) po aq përballë lirinë si koncept të hershëm, formuluar nga njeriu, çka na shpie te përcaktimi si “ideologu i lirisë kundër tiranisë”, duke anuar për vete, domethënë Pllumi, nga liria anarkike e Kanunit. Letërsisë së re nuk ngurron t’i kujtojë Fishtën, shkollën françeskane, Rilindjen e më poshtë. Heroit pozitiv që vdes nga rrufeja, duke ruajtur dhitë e kooperativës i vë përballë njeriun që nuk vdes rastësisht, por që përzgjidhet. Njeriu mbijeton dhe shpëton trupin, por humbet shpirtin, vdes dhe humbet trupin, por shpëton shpirtin, këto janë dilemat e Pllumit, të cilat “nëse nuk janë rast për individin, por dukuri për kolektivitetin”, sa më të ndryshme do ta bënin historinë e re shqiptare?!
Gjuha vetë është një kod, kemi thënë më sipër, një mjet identiteti dhe në emër të tij “At Zef Pllumi kthehet në letërsinë shqipe për të dëshmuar gegnishten në një vepër të madhe… Ai nuk shkruan gjuhem amtare, por gjuhën e nanës. Termi nuk prek vetëm gjenezën, por edhe zhargonin e autenticitetit: nga fjalori, në forma e sintaksë, për të dëshmuar një identitet gjuhësor”. Do ta vëmë re edhe te Sami Repishti që “diferencimi në shkrim shkon deri në përmasa të ndeshjes ideologjike. Në proceset e montuara, viktimat flasin gegnisht, kurse prokurorët e ndjekësit flasin toskërisht”, ndoshta edhe për këtë shkak nga këta autorë patën dhe kanë marrëdhënie të vështirë me standardin, i cili për ta, me sa duket është një “newspeak” apo “neolingua” që u kujton një persekutim disa shtresash.
“Nën hijen e Rozafës” të Sami Repishtit, libër ky që përmbledh tri periudha, kohën e mbretërisë, Luftën e Dytë Botërore dhe vitet e diktaturës, maksima “Njeriu nuk duhet sakrifikuar në altarin e ‘kauzës’ për arsye të ‘fitores’” ndërton virtualisht arenën e ndeshjes së kodeve. Njeri, kauza dhe fitorja. I pari ka sajuar të dytat, e dyta ka mundur të parin. Për mua janë pikërisht heronjtë pozitivë të letërsisë së realizmit socialist ata që për Repishtin janë njerëzit e “rinj, aktivistë këmbëngulës që vrapojshin me pasion mbas dëshirës së tyne. Nuk kishte skrupull që i ndalonte. Ata nuk mendojshin, ata veprojshin, ndjejkshin urdhnin e eprorit, ose të instiktit të tyne vetjak. Ata nuk bajshin pyetje, as ndiejshin nevojën për përgjigje. Ata nuk ishin tolerantë dhe nuk kishin frikë nga opinionet e të tjerve. Me këtë ndërgjegjësim, ata nuk ndaloheshin para krimit të vrasjes së kundërshtarit. Ata vritshin sepse zani i ndërgjegjës së tyne ishte mbytë”.
Një analizë e shpejtë e këtij teksti krijon përballjen dëshirë-arsye, skrupull-mungesë e tij, mendim-veprim, tolerancë-intolerancë, ndërgjegje dhe krim ose vrasje në emër të ideologjisë, shqiptar i vjetër-shqiptar i ri. Revolta si institucion moral është tipar i letërsisë së Repishtit jo vetëm i Malraux dhe kusht i domosdoshëm për revoltë është pafajësia, Repishti ndihet i tillë. Revolta duket se është një tipar i përbashkët i Repishtit me shkrimtarët e realizmit socialist, por jo. Kjo është revolta e individit që lirinë e ka gjendje të domosdoshme, i cili ndjen se jo vetëm ajo, por gjithçka ka besuar i fyhet dhe mohohet. Në vend të saj ofrohet terrori, tortura, depersonalizimi dhe deklasifikimi qytetar. Kjo është dialektisht e ndryshme nga revolta që shpie në revolucion politik me movent luftën e klasave dhe hero Stavri Larën apo Koz Dynjanë. Kjo është revolta e humanizmit dhe jo e ideologjisë, homo meditans përballë homo militants.
Revolta nga pafajësia dhe kërkimi i lirisë pa izma janë dy skajet e një nënkodi të papranueshëm nga realizmi socialist. Kur Repishti merr vendimin të arratiset nga Shqipëria, vendos të vizitojë varrin e babës dhe nga ky “takim” ai arrin në përfundimin se “Baba im, si fetar i bindun, kishte pranue pa kundërshtim ‘kismetin’ që e mundonte si ‘vullneti i të madhit Zot’!”. Më dukej sikur, në brendinë e tij, nuk kishte dilema. Paqsor për natyrë, ai jetonte nji jetë të mbështetun në parimet fetare e traditat shekullore të qytetit tonë; ishte nji tradicionalist i përkryem! Kur u gjinda para vorrit të tij i gjunjëzuem nga malli e respekti për kujtim e tij, nuk munda me kuptue, si ai nuk u revoltue kundër vuajtjes e vorfnisë që e munduen aq shumë në jetë, si i qëndroi besnik fatalizmit nënshtrues të islamizmit! Vuajtje e qetësi e brendshme; nuk kishte vend për revoltë. E tashti, djali i tij gjunjëzohej para vorrit, por me frymën e revoltës që ushqeu gjatë rezistencës kundër të huejit, gjatë burgimit të gjatë, e që tashti e shtynte me abandonue familjen e me rrezikue jetën, me arratisje në nji vend të huaj, me të paprituna e plot të panjohuna… si aventurier”. Shkrimtari liberal Repishti dhe shkrimtari françeskan Pllumi kanë përputhje për formën e kodeve, por jo për mënyrën sesi duhen ruajtur ato. Ata ngjajnë si homo poeticus, por ndryshojnë si homo politicus. Zoti, individi dhe liria është trinia e mendimit të tyre. Te sintonia mes tyre apo mungesa e saj rrinë të përbashkëtat dhe diferencat.
Aventura shfaqet si shpëtim kur jeta dhe vdekja janë pothuaj ngjitmas, qoftë kur të çon te vdekja, qoftë te jeta. “Vdekja është shpëtim kur tortura të merr në pyetje dhe flet më tepër se dhimbja dhe frika e vdekjes”. Aventura dhe vdekja nga mungesa e lirisë janë dy skaje të një nënkodi tjetër që personazhi i letërsisë së socrealizmit nuk mund t’i ëndërrojë. Ai predikon qartësinë racionale dhe jetën përtej vdekjes si mit që i shërben revolucionit, jo si paqe në amshim.
Repishti ka jetuar gjatë nën shoqërinë e torturës, si personazhet e Malroux që analizon te vepra e tij më e hershme, jo thjesht me tonet e saj dramatike, por edhe me karakterin e vet metafizik. “Në këtë rast shkrimtari është i detyruar të përgjigjet jo vetëm për atë çka do të bëjë, por edhe për atë çka pandeh se është”. Repishti është një rebel tradicional në raportin mes të mirës dhe të keqes. Zotin e beson si ide të këtij konteksti dhe e vë në diskutim si Shën Toma, megjithëse ai nuk është aq fatlum sa t’i shfaqet si totem, por e gjen atë te njeriu përmes gjesteve. A nuk është kështu kur në temperaturë nën 20 gradë në mënyrë të pabesueshme dikush heq pallton e tij dhe ia jep Repishtit, pothuaj në agoni në një kamp burgosjeje duke ia larguar vdekjen atij dhe afruar vetës?! Kështu mund të kenë vepruar edhe partizanët në luftë, del në shumë vepra letrare, por pastaj aty ku përfundon letërsia fillon krimi dhe vrasja e të njëjtave personazhe nga verbëria ideologjike. Siç mund të kuptojmë edhe ky autor është një arkitekt i luftës së kodeve në letërsinë shqipe.
“Përmes një dukurie që askush nuk ka mundur t’i japë shpjegim, ndjeshmëria letrare përherë u ka paraprirë gjatë shekullit tonë ngjarjeve historike që do vinin e do mbështesnin më pas vërtetësinë e tyre… kjo ngaqë ata që lëvrojnë lëmin e letrave “ndiejnë” në vetvete kohën që do ndodhë, të nesërmen, erën morale apo imorale që do fryjë, vetë stuhitë e historisë”. Është Repishti që ka cituar R. M. Alberes tek përpiqej te hynte thellë në botën e personazheve të Andre Malraux, e cila më vjen e dobishme për të kuptuar vetë Repishtin, por edhe një tjetër shkrimtar shqiptar.
Jo vetëm me Ernest Koliqin ka ndodhur kështu siç thotë Alberes, por edhe me Mustafa Krujën dhe epistolarin e tij shumë të gjerë. Si albanolog, shkrimtar, gjuhëtar e publicist dhe si ish kryeministër autoritar nën fashizmin, vepra e tij është dëshmi me karakterin e kundërvënies historike.
Ai gjindet në anën e të mundurve dhe u referohet pikërisht atyre kodeve apo nënkodeve që kanë strukturuar shoqërinë shqiptare dhe kulturën e saj para fitores politike e ushtarake të kundërshtarëve të tij. Për epistolarët gjithmonë ka pasur debat nëse duhen konsideruar letërsi apo jo e sa më të shumtë kanë qenë kundërshtarët, po aq të zellshëm e të panumërt mbrojtësit, aq sa shumë histori letërsie i kanë pjesë të tyre. Personalisht rreshtohem me të dytët, ndaj zgjodha t’i shoh si të tilla sidomos në raport me kodet.
Ai është parashikues dhe i bindur se ato që konsiderohen kode të mëdha të botës shqiptare apo të kulturës së saj do ta fitojnë betejën kulturore me kodet dhe nënkodet me karakter ideologjik. Ai e thotë këtë sapo realizmi socialit ka filluar revanshin e tij në vitet ‘40-‘50. Ndonëse shpjegimet e tij janë të karakterit historik, gjuhësor dhe sociologjik, ai flet gjatë për gjuhën shqipe dhe veçoritë e saj, për plazmimin e identitetit nacional duke u autopërcaktuar si nacionalist, për peshën që feja dhe dy librat e mëdhenj, Bibla dhe Kurani, kanë në shoqërinë shqiptare dhe marrëdhënien e tyre me letërsinë, traditën, Kanunin me ritet e lindjes, vdekjes, jetës në gëzime e hidhërime. Pasi ka dështuar eksperimenti fashist në rrafshin politik, Kruja është konvertuar (akt ky gjithmonë i diskutueshëm, por që nuk mund t’i mohohet askujt) në mbështetës i demokracisë oksidentale dhe në këtë këndvështrim ai ndërton përballjen liri-komunizëm si kundërshtar i së dytës. Kjo del e qartë në shumicën e letrave të gjata që u dërgon miqve të tij e formuluar si ide dhe jo si art, por shkruar me thagmë. Ndryshe nga Pllumi dhe Repishti, të cilët bëjnë konkluzionet e historisë së jetuar, Merlika Kruja hipotetizon mbi atë që do ndodhë dhe në vija të përgjithshme hipoteza dhe konkluzioni përputhen e bashkohen në një “luftë” të luftuar nga tre të ndryshëm, tejet të ndryshëm, në emër të kodeve të mëdha.
Në qoftë se përdorim parimin e Frye-t të “Kërkimit të arketipave”, do të shohim se metaforat, sidomos të Pllumit dhe të Repishtit, por edhe analizat epitolare te Kruja shfaqen si paradigmë simbolike e antropologjike, të cilat na bëjnë të kuptojmë se çdo epokë është e ndryshme, por të gjitha epokat mbahen brenda një skeme “vdekje-lindje”, “gëzim-dhimbje”, “shpirt-mish” dhe kodet e mëdha, le të themi ato me origjinë hyjnore, marrin kuptim nga këto binome. Dhe meqenëse ato e kushtëzojnë natyrën e njeriut, bash për këtë arsye e fitojnë betejën me kodet ideologjike që krijon njeriu për të kënaqur egot dhe fantazitë, apo dominuar të ngjashmit e vet.

*Botoi Panorama. Dergoi per Diellin Prof. Sami REPISHTI

PERSE NUK ESHTE E PAPRITUR LETRA E ISH KONGRESMENIT DIGUARDI?

August 19, 2018 by dgreca

Nga Pellumb LAMAJ/

Ka disa dite qe ne rrjetet sociale si ne Shqiperi dhe ne mergate po flitet per nje leter qe ish-kongresmeni Joe.DioGuardi u ka drejtuar autoriteteve shqiptare ne lidhje me vendimin e keshillit bashkiak te Tepelenes per te nderuar e kujtuar Kampin famkeq te Tepelenes ,kamp ku u internuan e u syrgjynosen familjet me patriote,fisnike e antikomuniste te shqiptareve.Permbajtja e kesaj letre ka si qellim jo vetem mohimin e ketij kampi famkeq,por mbi te gjitha mohimin e te vertetes se hidhur gjysem shekullore te gjenocidit sllavokomunist ne Shqiperi.Kjo leter merr nje rendesi edhe me te madhe dhe ka terhequr vemendjen jo vetem te viktimave e krimineleve, por te te gjithe shqiptareve per vet faktin se vjen nga Amerika, vendi ku shqiptaret historikisht kane drejtuar syte e kane mbajtur gjalle shpresen, vjen nga nje ish kongresmen, nga DioGuardi, qe ka qene nje figure qendrore per emigracionin shqiptar ne momente historike dhe natyrisht ka luajtur rolin e tij si politikan amerikan ne ngjarjet e Kosoves.Personalisht mua qe e njoh nga afer dhe kam komunikuar ne sherbim te ceshtjes kombetare e kauzes se drejtesise nuk me ben aspak pershtypje kjo leter per shume aresye….
Para se gjithash Dio.Guardi ka qene nje figure politike qe ka bere mbi te gjitha politiken e shtetit amerikan dhe ka ndjekur karieren e tij politike natyrisht duke u mbeshtetur ne mergaten dhe fondacionin shqiptar dhe pse jo duke perfituar prej tij ne shume raste.Te gjithe komunitetet kontrollohen dhe perfaqesohen nga ‘dikush’ dhe ky ‘dikush’ ka qene Dio.Guardi per shqiptaret, por shqiptaret te braktisur,zhgenjyer,percare e ndeshkuar nga politikat dhe pazaret e me te medhenjeve ne histori,pa mundur te zgjedhin ne krye e te bashkohen prane udheheqesve te tyre shpirteror, shpeshe here jo vetem kane kapitulluar ndaj te huajve, por kane treguar dhe shkalle inferioriteti dhe i kane bere Perendi duke i ndjekur nga pas deri ne verberi.
Kujtesa historike eshte ushqimi i shoqerise dhe pasqyra e nje kombi dhe kush e shkaterron ate me dashje ao pa dashje ,ben krimin me te madh te te gjitha krimeve.Ne boten perndimore mohimi holokaustit denohet me ligj,por vendet perendimore kete privilegj e kane vetem per veten e tyre.Aresyeja qe Joe.Dio. Guardi dhe te tjere si puna e tije sot bejne te tilla deklarata te papergjegjeshme qe lendojne jo vetem shpirtin e viktimave por dhe atyre pak te mbijetuareve qendron ne faktin e pamohuar, se bota e qyteteruar, nuk mbajti qendrim ndaj krimeve te sllavokomunizmit qe ja kaluan qindra here krimeve te fashizmit e nazizmit e ne me te shumten e rasteve bashkepunoi dhe i trajtoi si te privilegjuar.Kjo ishte dhe aresyeja qe nuk u be nje gjyq i dyte i Nyrembergut
Le te sherbej kjo leter dhe ky qendrim i Dio.Guardit si nje mesim dhe mesazh per shqiptaret se politika dhe politikanet e huaj nuk kane as sens drejtesie, as miq,as armiq por vetem interesa. Eshte detyre e vet shqipetareve te mbajne gjalle kujtesen e tyre historike.
I huaj mbetet i huaj
O te mjere
Nuk ka miq,
As armiq perhere
Kudo qe shkel
Kerkon nje uturak
E pasi mbush barkun,
Nis e shfryn rehat
E ju ne pritje
Mbeteni gjithe jeten
Skllever te perjetshem
I ketij mallkimi te vjeter….

Ownership and Will

August 18, 2018 by dgreca

Nga Lindita Komani/

Ç’kemi kuptuar nga mënyra si mbështesin amerikanët zhvillimin e një shteti? 27 vjet angazhim i pjesshëm në Shqipëri dhe 19 vjet angazhim i plotë në Kosovë duhet të na kishin familjarizuar me këtë temë aq sa ta dinim në ajër se çfarë është e nevojshme për të pasur vëmendje dhe konsiderim nga ana e tyre kur jemi në nevojë.

Kushdo që ka punuar të paktën një herë me mentorë, punëdhënës, biznesmenë, investues, politikëbërës amerikanë, dashur-padashur e ka kuptuar që gjëja më e rëndësishme që amerikanët shohin teksa gjykojnë për seriozitetin e një partneri biznesi, biznesi të ri, apo edhe punonjësi, a të riu që ka nevojë për mentorim, është “ownership and will”. “Ownership” në sensin e zotërimit të temës që shqyrtohet nga ana e kapacitetit intelektual, financiar, politik si dhe gatishmërisë për të marrë përgjegjësi për temën dhe “will” në sensin e njohur, atë të vullnetit për t’i kryer gjërat. Amerika është një shtet që ka çliruar veten dhe është ngritur bazuar në pushtetin e kapacitetit, aftësisë për të marrë përgjegjësi dhe vullnetit për t’i çuar gjërat përpara, të qytetarëve të saj. Me këtë mentalitet janë rritur amerikanët që i njohim apo nuk i njohim. Industria e filmave përpiqet vazhdimisht ta përcjellë këtë mesazh përmes filmave që prodhon e promovon në nivel botëror, si ata me kaubojsa ashtu edhe të ditëve të sotshme, me qytetarë të thjeshtë, forca rendi, shkencëtarë, politikanë, heronj, të zhanrit realist apo fantashkencë, por siç duket nga filmat na pëlqen të marrim vetëm rrjedhën e cekët të një filmi dhe dukjen e aktorëve dhe jo më shumë.

Po të bëjmë një “state of nation” të parë nga syri amerikan, të tillë që të përfshijë edhe Shqipërinë edhe Kosovën ku shqiptarët e kanë shtetin në dorë, nuk është çudi që rezultati i vëzhgimit të jetë “lack of ownership and will”. Kaq i thjeshtë. Qytetarët në shtetet tona zgjedhin përgjithësisht qeveri që i mbajnë në vendnumëro ose i kthejnë mbrapsht në kohë. Në vend që të bëjnë, politikëbërësit zhbëjnë, flasin e fryhen, mashtrojnë. Fokusi në shoqëri dhe kjo ndikuar nga faktorë të ndryshëm, por me peshë më të madhe nga media, është te tema që nuk adresojnë gjëmat e shoqërisë, te ato të lehtat, të argëtimit pa fre, fitimit të lehtë të jetës. Qytetarët largohen, të lodhur e të varfëruar, vetëpërzihen, duke hequr dorë nga “ownership” dhe nga “will” për ta pasur shtetin të tyrin. Amerikanët në kushte lirie kurrë nuk do e linin veten të përziheshin nga Amerika siç kemi lënë ne veten në kushte lirie të përzihemi nga politikëbërësit tanë. Do t’i ngjisnin politikëbërësit në anije siç ndoshta mund ta kenë bërë në kohën e revolucionit të tyre, dhe do t’i degdisnin. Ky është ndryshimi thelbësor dhe ndoshta edhe kriteri kryesor që duhet të mbajmë në mendje kur gjykojmë nëse amerikanët na marrin apo s’na marrin seriozisht.

Ndoshta ngjashëm mund të ndodhë edhe nëse hedhim sytë më tej apo më afër për nga BE e të bëjmë një “state of union”. Pa u ndalur në tema të tjera që iu takon shtetasve të BE-së t’i hulumtojnë e kuptojnë, të paktën sa i përket temës së negociatave me Kosovës e Serbisë, ajo që mund të vëzhgohet është “lack of ownership and will”. Situatë e ngjashme me vitet ’90 kur nuk kishte qëndrim të fortë lidhur me sa po ndodhte në Kosovë, tema i shkiste për duarsh Europës dhe përgjegjësi ajo nuk mbante për paaftësinë e çuarjes përpara të axhendës. Që ndodhi për aq gjatë derisa Amerika u desh të drejtonte ndërhyrjen ushtarake përmes NATO-s që gjërat të merrnin një drejtim në Kosovën që po zbrazej nga shqiptarët të cilët po përziheshin masivisht me dhunë. Në atë kohë shqiptarët në Kosovë, në vazhdimësi dhe me ngulm, treguan si “ownership” ashtu edhe “will” dhe këtë në disa drejtime, me rezistencë të pashoqe paqësore në Kosovë, me diasporën me kontribute të jashtëzakonshme në lobim, në mbajtjen me financa të një qeverie që ushtronte veprimtari në mërgim e në arsimimin e të rinjve qoftë edhe në kushte të rënda, dhe me UÇK-në si forcë e gatshme për luftë në terren. Në atë kohë e për këtë temë të paktën edhe ne shqiptarët në Shqipëri treguam në vazhdimësi si “ownership” ashtu edhe will, me ndihmën për qeverinë e Kosovës, për mbështetjen e UÇK-së, për pritjen e qindra-mijëra njerëzve të përzënë nga shtëpitë e tyre, me lobim e diplomaci. Ndaj edhe u morëm seriozisht.

Kujtesën e kemi të freskët. Ndaj të kthehemi në ditën kur presidenti Thaçi doli me deklaratën gjëmuese lidhur me korrigjimin e kufirit, deklaratë të cilën ai nuk është lodhur ta korrigjojë disa herë deri tani se fjalët janë më të lehta të korrigjohen sesa veprat si kufiri, dy fakte domethënëse meritojnë të shquhen. Kryeministri Haradinaj zhvilloi një takim të gjatë me një gjeneral amerikan dhe ambasadorin amerikan, ndërkohë që në Tiranë u shpërnda lajmi se baza e Kuçovës do të bëhet bazë e NATO-s.

“Ownership and will”, ata që ishin faktori kryesor në çlirimin e Shqipërisë nga komunizmi dhe Kosovës nga Serbia po e tregojnë, edhe tani që duket sikur po kanë qëndrim të paqartë diplomatik. Por para se të tregojmë me gisht nga ata që po ndihmojnë dy shtetet tona që kanë forca ushtarake të pakta përballë fqinjësh shumë herë më të përgatitur për situatë konfliktesh e lufte, të shohim nga vetja e liderët tanë respektivë, të cilët zhvillojnë punë shtetërore në mënyrë private e japin premtime private për çështje shtetërore dhe lënë tema si kufiri i Kosovës të zgjidhen nga palë të treta të huaja jo-shtetërore e të cilat nuk kanë asnjë legjitimitet me pushtetin e votës së qytetarëve të dy shteteve të pavarura. Vlen të pyetet në këtë pikë se cilët përfaqësojnë presidenti Thaçi e kryeministri Rama aktualisht? Ç’legjitimitet kanë ata të dy të bëjnë atë që po bëjnë, në mënyrë të fshehtë? Vlen të shohim nga vetja dhe të vrasim mendjen e gjejmë mënyrën se si duke bashkuar forcat, si qytetarë të rrezikuar ta ushtrojmë “ownership and will” pa i çuar shtetet tona në katastrofë lufte. Vetëm kështu mund të na marrin seriozisht.