PRISHTINË, 20 Nëntor 2015/ Presioni ndërkombëtar ka ndikuar që tri partitë opozitare të tërhiqen përkohësisht nga protestat e dhunshme, të paktën deri më 28 nëntor, shkruan sot shtypi në Prishtinë, duke shtuar se shtetet e Quintit protestat i shohin si luftë për qëllime politike, ndërsa i kanë dhënë mbështetje të fuqishme Policisë së Kosovës.
Gazeta Zëri me kryetitullin “Presioni ndërkombëtar zmbraps opozitën” shkruan: Tri subjektet opozitare, që kanë formuar “frontin antiqeveritar”, Lëvizja “Vetëvendosje”, Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës dhe “Nisma për Kosovën”, kanë vendosur që të mos protestojnë të enjten megjithëse një ditë më parë patën paralajmëruar se do të vazhdojnë protestën deri në lirimin e deputetes së AAK-së, Donika Kadaj-Bujupi, dhe deri në anulimin e Marrëveshjes për Asociacionin dhe asaj për Demarkacionin. Tërheqja e opozitës duket se ka ardhur pas një presioni të madh nga faktori ndërkombëtar, i cili doli hapur kundër protestave të dhunshme e në anën tjetër i dhanë mbështetje të fuqishme Policisë së Kosovës. Përveç ministrit të Jashtëm të Austrisë, Sebasitian Kurtz, ambasadores së Gjermanisë, Angelika Viets, dhe Zyrë së Bashkimit Evropian, që kanë reaguar të mërkurën, të enjten kanë reaguar të gjitha ambasadat e vendeve të Quintit (Francës, Gjermanisë, Italisë, Mbretërisë së Bashkuar dhe Shteteve të Bashkuara), të cilat e kanë dënuar përdorimin e vazhdueshëm të dhunës, për siç e kanë quajtur ata, arritjen e qëllimeve politike dhe i kanë dhënë mbështetje Policisë./b.j/
ÇDO KOHË KA LETËRSINË E VET, ÇDO VEPËR LETRARE ËSHTË EDHE NJË DËSHMI E KOHËS KUR ËSHTË SHKRUAR DHE BOTUAR
INTERVISTË ME SHKRIMTARIN E MIRËNJOHUR BASHKËKOHOR NGA TIRANA, NASI LERA/
Intervistoi per Gazeten DIELLI: Mikel GOJANI/
Shkrimtari Nasi Lera është i njohur jo vetëm në Shqipëri,por edhe në Kosovë dhe më gjerë. Që në vitet ’70 publikut lexues të Kosovës i ka rënë t’i lexojë tregimet dhe novelat e tij, ndërsa më vonë edhe romanet. Nasi Lera u lind në Korçë më 1944, ku mbaroi shkollën e mesme, ndërsa studimet e larta i kreu në Universitetin e Tiranës, në degën letërsi dhe gjuhë shqipe. Ai tërhoqi vëmendjen e lexuesve dhe të kritikës letrare që në tregimet e para për nivelin e tyre të lartë artistik. Një krijimtarinë e shkrimtarit Nasi Lera, një vend me rëndësi zënë edhe përkthimet e shumë librave të letërsisë botërore, përkatësisht përkthimet e shkrimtarëve nobelistë.
Jeta e një shkrimtari është një roman i gjatë i shkruar nëpër vite
“DIELLI:” Kritika letrare ka vlerësuar lart prozën tuaj tregimtare dhe romaneske. Edhe pse shkrimtari nuk flet me dëshirë për veprën e vet, do të ishte mirë të na thoni diçka rreth perceptimit të botës dhe futjes suaj në do të thosha në “kurthet” e letërsisë, përkatësisht të prozës?
Nasi Lera: Është e vërtetë: shkrimtari nuk flet me dëshirë për veten e vet nëpër biseda apo intervista, sepse ai ka folur gjatë nëpërmjet veprës së tij. Shkrimtari është i copëzuar në personazhet e veprës së tij dhe ky copëzim është biseda më e ndershme, më e çiltër që mund të bëjë ai me lexuesit apo dashamirësit e letërsisë. Dhe kjo bisedë me veten apo me të tjerët nëpërmjet krijimtarisë fillon që në poezinë, tregimin e parë dhe nuk ndërpritet kurrë. Sikur të mos ishte ky bashkëbisedim ndoshta vepra letrare nuk do të ishte një nevojë e brendshme e papërballueshme e shkrimtarit, për të shpalosur qëndrimin e vet qytetar ndaj shoqërisë. Jeta e një shkrimtari është një roman i gjatë i shkruar nëpër vite. Ajo që ka rëndësi në këtë roman-jetë është çiltërsia e shkrimtarit me veten. Në qoftë se shkrimtari nuk është treguar i çiltër në radhë të parë me veten, nuk ka për të qenë kurrë i çiltër me të tjerët, lexuesit. Mungesa e kësaj çiltërsie nuk mbulohet dot me intervista apo me biseda. Prandaj unë i besoj fort autoportretit që shkrimtari e ka hedhur nëpër vepra duke përjetuar me të tjerët dramën e njeriut.
“DIELLI”: Lëvroni prozën moderne në kuptimin e mirëfilltë ta fjalës. Qasja e objektit artistik, si dhe mënyra e të shprehurit, janë sa të veçanta aq edhe të pasura
Nasi Lera: Nuk e di se çfarë e bën moderne apo bashkëkohore një prozë. Bashkëkohorja qëndron në trajtimin e problemeve që shqetësojnë një shoqëri në një periudhe kohe të caktuar, të kohës në të cilën jeton shkrimtari. Qasja e objektit artistik apo mënyra e të shprehurit buron nga qasja me realitetin, që është e veçantë te çdo shkrimtar. Sa i përket mënyrës së të shprehurit ajo është e lidhur ngushtë me shqetësimin krijues të autorit për të gjetur formën dhe stilin e përshtatshëm për të hyrë në komunikim me lexuesin. Shkrimtari duhet të ndjekë me vëmendje prirjet e shijeve të lexuesit më të kulturuar për ta pasuruar atë shije. Po të mos jetë i aftë të pasurojë këtë shije, vepra e tij ka për të tingëlluar anakronike. Shkrimtari është vazhdimisht në garë me kohën, garë shumë e lodhshme, e mundimshme, ku ai që lodhet më shumë është shkrimtari sepse koha nuk e njeh lodhjen, madje ajo e imponon lodhjen.
“DIELLI”: Në librat tuaj të tregimit, po ashtu edhe të romanit është ruajtur e veçanta e të rrëfyerit, sa ka të vërtetë në këtë mendim?
Nasi Lera: Stili është vetë shkrimtari, mënyra e të shkruarit është vetë shkrimtari, e veçanta e të rrëfyerit është vetë shkrimtari. Ajo që ka rëndësi për të pasur zërin tënd në korin e letërsisë është të njohësh veten, të kuptosh se ç’të veçantë do të ketë vepra jote. Dhe kur them të veçantë nuk kam parasysh vetëm mënyrën e të shprehurit, por mbi të gjitha kam parasysh fushën tematike ku shkrimtari do të ndjehej jo vetëm i lirë por edhe i plotë. Shkrimtari nuk është asnjëherë i vetmuar, bota e komunikimit të tij është e pakufishme, gjithë vështirësia e të qenit shkrimtar qëndron që të mos humbësh, të mos mbytesh në detin e trazuar të letërsisë kombëtare apo edhe botërore. Po dite të notosh me guxim, duke u qenë mirënjohës të gjithëve atyre që iu përkushtuan letërsisë dhe që të ndihmuan të bëhesh edhe ti shkrimtar, mund të thuash i qetë, se dhashë atë që mund të jepja, se po të kisha mundësi të jepja më shumë do ta jepja.
Çdo kohë ka letërsinë e vet, çdo vepër letrare është edhe një dëshmi e kohës kur është shkruar dhe botuar
“DIELLI”: Si e shikoni raportin e letërsisë që është shkruar gjatë viteve të diktaturës , po ashtu edhe atë që shkruhet sot?
Nasi Lera: Çdo kohë ka letërsinë e vet, çdo vepër letrare është edhe një dëshmi e kohës kur është shkruar dhe botuar. Por letërsia nuk është një ngrehinë që shembet dhe ngrihet sa herë të duam ne. Letërsia është një ngrehinë ku çdo brez vendos një gur për ta lartuar. Në periudhën para ndryshimeve shoqëroro-politike, letërsia shqipe përfaqësohej nga emra të tillë si Ismail Kadare, Dritëro Agolli, Fatos Arapi, Xhevahir Spahiu, Qamil Buxheli, Dhimitër Shuteriqi, Naum Prifti, Vath Koreshi, Teodor Laço, Kiço Blushi, ndërsa pas viteve nëntëdhjetë letërsisë shqipe po këta autorë por edhe autorë që shkruan pas viteve nëntëdhjetë, por që e kishin filluar krijimtarinë e tyre para këtyre viteve, i dhuruan disa nga veprat e tyre më të mira. Poezia njohu kulmin e vet me poezinë e një poeti të shkëlqyer si ishte Frederik Reshpeja, Zija Çela me romanet e tij shënoi një kulm tjetër jo vetëm në opusin e tij apo Viron Graçi me romanet e tij befasues.
“DIELLI”: Kohë më parë keni botuar romanin tuaj të fundit “Të gjallë dhe të vdekur”. çfarë përfaqëson ky roman në krijimtarinë tuaj romansiere?
Nasi Lera: Romani “Të gjallë dhe të vdekur”, është në vazhdën e gjithë krijimtarisë sime. Aty janë disa prej personazheve të tregimeve apo romaneve të mëparshëm. Pastaj kësaj pyetje mund t’i japin një përgjigje shumë më objektive se sa unë kritikët.
“DIELLI”: Në një vlerësim ku thuhet se romani “Të gjallë dhe të vdekur është ndër romanet dhe më serioz në letërsinë shqipe. “Dramaciteti që mbart ai është i natyrshëm e, kësisoj, i besueshëm. Pohimi i njërit prej personazheve se “të gjithë e ndiejmë veten të dënuar duke qenë të lirë të shkojmë ku të duam”, është edhe piktura më e hidhur, por dhe më e vërtetë e realitetit të sotëm”. A mund të na thoni diçka më tepër lexuesit nga përvoja juaj gjatë të shkruarit të romanit?
Nasi Lera: “Të gjallë dhe të vdekur” më kërkoi shumë punë për ta shkruar. M’u desh të udhëtoja dhe të shkelja vendet ku do të zhvillohej romani, gërmova në kujtimet e mia të fëmijërisë, lexova libra me kujtime por edhe studime që ishin kryer për Luftën italo-greke, lexova Ungjillin, që më duhej për personazhin e priftit si dhe lexova dhe e shfrytëzova akt-ekspertizën mjekoligjore mbi ekzaminimin e kutive me eshtrat e zhvarrosura, artikuj të ndryshme të botuara në shtypin e përditshëm dhe atë periodik, etj. Të njëjtën gjë kam bërë edhe për të shkruar romanin tim të botuar kohët e fundit “Të gjithë premtojnë Parisin”, që është kundër imoralitetit që vihet re nëpër media të ndryshme dhe në të njëjtën kohë është dhe një dhimbje për dashurinë e pastër të njerëzve anonimë, që meritojnë të jenë personazhe qendrore të veprave letrare. Romani është diktuar drejtpërsëdrejti nga realiteti i sotëm tepër tronditës, i cili nuk ka si të mos ndikojë si në krijimtarinë time dhe të kolegëve të mi. Zhvillimet që po ndodhin janë bërë edhe tharmi i romanit mbi të cilin po punoj.
“DIELLI”: Ekziston një mendim i sotëm se romansierët e njohur të periudhës së realizimit social, pa ndonjë përjashtim, ku hyni edhe ju, nuk kanë krijuar vepra më të mira në vitet e pasardhjes së demokracisë në Shqipëri, kur fituan lirinë e plotë të krijuese? Nëse ky është një konstatim i saktë, si do ta shpjegoni, pra sa ka ndryshuar tabloja letrare pas viteve ‘90?
Nasi Lera: Ata që kanë shprehur këtë mendim nuk i njohin aspak zhvillimet e letërsisë së sotme shqipe dhe nuk e di se ç’romancierë kanë parasysh. Ju më futni në romancierët e njohur të periudhës së realizmit socialist, për të cilët thoni se ata nuk kanë krijuar veprat më të mira në vitet e pas ardhjes së demokracisë. Mua më duket se romancierët shqiptarë kanë vazhduar të shkruajnë duke kërkuar jo vetëm forma dhe teknika të reja shkrimi, por edhe filozofi të reja të pasqyrimit të jetës, të historisë së vendit, të marrëdhënieve midis njerëzve, të dashurisë dhe të krizave ekonomike dhe shpirtërore, që shfaqen zakonisht në një tranzicion ku njerëzit janë të etur të kapin sa më shpejt, nganjëherë sa hap dhe mbyll sytë, atë që popujt e tjerë e kanë kapur shkallë-shkallë, duke mos e ndërtuar Romën brenda një dite, por me dhjetëra dhe qindra vite. Pas viteve nëntëdhjetë unë kam botuar dy vëllime me tregime dhe novela dhe pesë romane.
”DIELLI”:Thuhet se intelektualët preferojnë më tepër sistemin totalitar, sepse gjithherë janë përkëdhelur nga regjimet për të ndikuar mbi masat, ndërkaq në demokraci ndihen më të papërfillur, më anonimë. A nuk ju duket se edhe në Shqipëri intelektualët nuk e duan demokracinë autentike, sepse me ambiciet e tyre të caktuara për pushtet e kanë çuar vendin në një gjendje tepër dëshpëruese?
Nasi Lera: Nuk kam pasur asnjëherë respekt për ata intelektualë që janë përpjekur për të qenë të përkëdhelur nga regjimet totalitare dhe po ashtu nuk është aspak e vërtetë që në demokraci intelektualët ndjehen më të papërfillur, më anonimë. Të qenit i papërfillur, anonim, varet nga dinjiteti i vetë intelektualit dhe për të qenë një intelektual me dinjitet duhet ta duash demokracinë. Ambiciet për pushtet nuk kanë të bëjnë aspak me shkrimtarin e vërtetë dhe është fakt që ato, ambiciet, zënë vend te shkrimtarët e patalentuar, të dështuar, që përpiqen që dështimin ta mbulojnë me çadrën e pushtetit. Vendin në gjendje të dëshpëruar nuk e kanë çuar intelektualët e vërtetë, atë e kanë çuar intelektualët e rremë, njerëzit e etur për pasuri dhe të verbuar nga paraja. Një njeri i i tillë nuk mund të quhet intelektual dhe nuk ka të bëjë aspak me intelektualin e vërtetë.
“DIELLI”: Në disa shkrime kritike janë ngritur shqetësime se kohëve të botimet po sjellin shumë vepra pa vlerë. Mund të jepni një opinion për prozën shqipe pas viteve ’90-të ose, më saktë, çfarë vlerësimesh jepni rreth këtij konstatimi?
Nasi Lera: Në çdo kohë ka pasur dhe do të ketë vepra me vlerë dhe vepra pa vlerë. Sot mund të jenë shtuar veprat pa vlerë sepse mund të botojë kushdo mjafton të ketë para për të përballuar koston e botimit. Por mendimi për një letërsi nuk duhet të bëhet duke u nisur nga veprat e dobëta, por nga veprat që përfaqësojnë rritjen e një letërsie, pjekurinë e një letërsie. Dashakeqët e letërsisë mund të nisen nga veprat e dobëta, të cilat i kuptojnë më mirë, për të pohuar se letërsia shqipe nuk po jep më vepra të mirë. Ata që e duan letërsinë kanë ku ta mbështesin dashurinë e tyre për të, për të pohuar të kundërtën e dashakeqëve. Por si mohimi i njërës palë ashtu edhe pohimi i palës tjetër, nuk është një dukuri e re, ajo është një dukuri e vjetër nga e cila letërsia e shëndetshme ka ditur të kuptojë rrugën që duhet të ndjekë.
“DIELLI”: Në çfarë gjendje është duke u lëvruar sot kritika letrare shqipe. Pse gjithnjë e më pak studiuesit merren me këtë degë të rëndësishme të letërsisë shqipe?
Nasi Lera: Kritika letrare ka problemet e veta, që nuk kanë të bëjnë vetëm me të. Deri para pak kohësh shumë gazeta, të përfshira nga pasionet politike, nuk i kishin lënë asnjë vend kritikës letrare dhe u duk sikur ajo u fashit. Por ashtu si edhe letërsia edhe kritika letrare nuk mund të fashitet, ajo përpiqet të jetë pranë lexuesit, për ta ndihmuar atë për të kuptuar prirjet e sotme të letërsisë. Dëshira për të pasur një kritikë më të pranishme, nuk do të thotë se ajo nuk është aspak e pranishme. Sa u përket studiuesve ata vazhdojnë pasionin e tyre që është për t’u nderuar.
Komunikimi gjithëshqiptar, që ka një rëndësi të madhe për letërsinë shqipe, duhet të zërë vendin e duhur në politikën kulturore të vendit tonë
“DIELLI”: Shkrimtari Lera, sa e keni ndjekur raportin e letërsisë që është shkruar në dekadat e fundit dhe cili është mendimi juaj në çfarë gjendje është letërsia shqipe në Shqipëri?
Nasi Lera: Kësaj pyetjeje i jam përgjigjur pothuaj në të gjitha përgjigjet që kam dhënë deri tani.
“DIELLI”: Sa e përcillni letërsinë shqipe në Kosovë dhe çfarë përshtypjesh keni për trende të saj të zhvillimit? Çfarë do të thotë komunikimi gjithëshqiptar për krijuesit letrarë dhe sa ka rëndësi kjo për ngritjen e cilësisë së letërsisë sonë, e cila, tashmë për shkaqe të njohura , gati për gjysmë shekulli në esenca mbeti e ndarë?
Nasi Lera: Përpiqem ta përcjell në mënyrë sa më selektive, duke e parë si një letërsi të vetme. Për të qenë i sinqertë: unë nuk e kam ndarë ndonjëherë letërsinë shqipe që lëvrohej në Kosovë nga ajo që shkruhej dhe botohej në Shqipëri. Dhe mua më duket se duke e parë si një letërsi të vetme shkrimtarët në Shqipëri dhe shkrimtarët që jetojnë dhe botojnë në Kosovë, kanë përfituar nga njëri-tjetri. Unë gëzohem kur lexoj një roman të bukur të Mehmet Krajës apo Eqrem Bashës. Mua më duket se komunikimi nuk ka qenë ndonjëherë i ndërprerë ashpërsisht, shkrimtarët që jetonin në Kosovë janë botuar vazhdimisht në Shqipëri, më përpara botoheshin më shumë se tani. Kështu që komunikimi gjithëshqiptar, që ka një rëndësi të madhe për letërsinë shqipe, duhet të zërë vendin e duhur në politikën kulturore të vendit tonë.
“DIELLI”: Një vend të rëndësishëm në veprimtarinë tuaj zënë edhe përkthimet e librave të autorëve botërorë, po edhe të atyre nobelistë, s I. Saramago, A. Kamy, E. Heminguej, G.G. Markez, A. Zhid, Le Klezio, M. V. Ljosa, I. Kavabata, Kenzaburo Oe, si dhe të autorëve të tjerë të mëdhenj: M. Duras, M. Turnie, M. Kundera, S. Dë Bovaur etj. Çfarë mund të na thoni rreth këtij angazhimi tuaj në këtë fushë tepër të rëndësishme? Po çështja e përkthimit të librit të huaj përgjithësisht në Shqipëri, në çfarë gjendje ekziston? Pra sa përkthehen në Shqipëri librat e letërsive botërore?
Nasi Lera: Përkthimi është pasion im. Jam munduar të përkthej autorë që duke qenë në themel të kulturës së vendit të tyre, të bëhen edhe pronë e kulturës sonë. Kur iu futa përkthimit nxitja e parë ishte t’i jepja lexuesit shqiptar autorë që nuk ishin të botuar në gjuhën shqipe. Kjo më shtyu të lexoj shumë dhe të përzgjedh me kujdes. Mund të pohoj se gjuha shqipe është e tillë që mund të përballojë me dinjitet çdo autor të madh të huaj. Sot në Shqipëri botohet shumë letërsi e huaj, për të cilën nuk mund të thuhet se përzgjidhet gjithmonë duke pasur si synim për të botuar vepra që kanë bërë epokë në vendet e zanafillës së tyre. Kur sheh morinë e titujve të romaneve të huaj të botuar në Shqipëri vëren menjëherë se shumë prej tyre janë botuar vetëm për synime komerciale.
“DIELLI”: A besoni se gjatë këtij viti lexuesit do ta kenë në duar ndonjë libër tuajin?
Nasi Lera: Ndoshta, jemi ende në mesin e vitit 2015, janë edhe gjashtë muaj të tjerë, ku mund të përfundoj veprat që kam kohë që kam nisur t’i shkruaj apo edhe t’i përkthej.
Tiranë, nëntor 2015
UNICEF 20 vjet në Kosovë
-Jahjaga: Në Kosovë, gjatë kohës së represionit serb të drejtat e fëmijëve kanë njohur shkelje të mëdha/
-Kosova – shteti ku fëmijët gëzojnë të drejtat e tyre të plota dhe ku e ardhmja e tyre është e garantuar/
PRISHTINË, 20 Nëntor 2015/ Këtë vit, dita universale e fëmijëve shënon edhe përvjetorin e njëzet të prezencës së UNICEF-it, të Fondit për Fëmijë të Kombeve të Bashkuara në Kosovë, tha sot Presidentja e Republikës, Atifete Jahjaga.
“Në këto dy dekada shoqëria jonë ka kaluar nëpër periudha të ndryshme, nga ajo e represionit, në atë të luftës dhe më pas në periudhën e ndërtimit të paqes dhe shtetndërtimit”, theksoi ajo.
Presidentja e Kosovës përkujtoi se, gjatë kohës së represionit serb të drejtat e fëmijëve kanë njohur shkelje të mëdha, ku në shumë raste shëndeti i tyre është vënë në rrezik, mirëqenia e tyre është privuar dhe e drejta e tyre për edukim është mohuar.
“Ndërsa u bë çmos që të drejtat e fëmijëve të mbroheshin, që e ardhmja e tyre të ishte e ndritur, periudha që pasoi, ajo e luftës, mohoi edhe të drejtat e tyre më thelbësore edhe të drejtën për jetë, duke i kthyer ata në refugjatë, në të pastrehë, në jetimë, deri edhe në viktima. Me mijëra fëmijë të pafajshëm humbën jetën gjatë luftës së fundit në Kosovë”, tha Presidentja Jahjaga.
Ajo vijoi se, patjetër që humbjet njerëzore dhe shkatërrimi material që u shkaktuan gjatë luftës ndikuan direkt edhe në mirëqenien dhe mundësitë që fëmijët e Kosovës do të kishin në periudhën e paqes. “Ishte e domosdoshme që kjo periudhë e paqes të shihte edhe respektimin dhe njohjen e plotë të të drejtave të tyre”, theksoi Jahjaga.
Presidentja e Kosovës tha se, ende sot përballemi me sfida të shumta në garantimin e të drejtave të plota për të gjithë fëmijët e vendit pavarësisht vendndodhjes së tyre, përkatësisë së tyre etnike apo specifikave që ato kanë.
“Duhet të njohim këto vështirësi dhe të sigurohemi që politikat tona reflektojnë objektivin e krijimit të një shoqërie, një shteti ku fëmijët gëzojnë të drejtat e tyre të plota dhe ku e ardhmja e tyre është e garantuar”, tha Jahjaga
Fillimisht ajo u shpreh se, sot shënojmë një ditë të rëndësishme, ditën universale të fëmijëve e cila në mbarë botën manifestohet me aktivitete të shumta të cilat kanë si qëllim të promovojnë rëndësinë e garantimit dhe mbrojtjes së të drejtave të fëmijëve pa dallim gjinie, përkatësie etnike apo statusi ekonomik./b.j/
***
President Jahjaga’s speech at the marking of the twentieth anniversary of UNICEF in Kosovo
Today we mark an important day, the universal children’s day, which is celebrated worldwide with various activities which aim to promote the importance of guaranteeing and protection of the rights of children, irrespective of gender, ethnicity or economic status.
This year, this day also coincides with the twentieth anniversary of the presence of UNICEF, United Nations Children’s Fund, in Kosovo. During these two decades our society has gone through different periods, from that of repression to that of war and then period of peace building and state building.
During the period of Serbian repression, rights of children were grossly violated, in many cases their health was put in danger, they were deprived of their wellbeing and their right to education was denied.
While the impossible was being undertaken for the rights of the children to be protected, that their future was bright, the period which followed, the one of war, denied them even the most basic rights, including the right to life, and turned them into refugees, into homeless, orphans and even victims. Thousands of innocent children lost their lives during the last war in Kosovo.
Naturally, human loss and material destruction caused by the war, had a direct influence in wellbeing and opportunities which children will have during the peace period. It was necessary that this period of peace also acknowledged the full respect and recognition of their rights.
Problems were diverse, starting from access to justice, safe sheltering which fulfilled children’s needs, education and so on. But we were determined to, as a society, together with our international friends, undertake all necessary measures to recognize and protect the rights of children and to offer them all the opportunities for a dignified life and a bright future.
During all this period we had the support of UNICEF and its specialist staff, who with their incessant engagements protected the rights of children of Kosovo and assisted our endeavours to create necessary conditions and services in order to guarantee their rights.
I would like to express my deepest gratitude for the work that UNICEF has carried out throughout all these years, and say without hesitation, that because of you, many children today have a better, happier and safer life.
Today, twenty years later, we can be proud of the progress which we have achieved in guaranteeing of the rights of children, by protecting them with the Constitution and the laws of the country, including the respecting of the Convention on the Rights of the Child.
Of course, we still have lots of work to do, so we must remain vigilant in order to undertake all necessary steps, be they of legislative or administrative nature, in order to guarantee the full application of these principles.
During this year I have had the opportunity to see from close by the important work which UNICEF undertakes in Kosovo. I would like to express my gratitude to the leadership and staff of the UNICEF office in Kosovo and for the support which you have offered to my office, together with the UNDP and WHO Offices, in the process of qualification of Kosovo for the funds of the Millennium Challenge Corporation. With your help and through an intensive engagement of many institutions, we have managed to produce much more date and to improve Kosovo’s ranking in many indicators, such as immunization ,attendance of girls in high schools and child health. I am pleased that our joint endeavours have produced result, through which Kosovo has for the very first time passed the MCC assessment, bringing it closer to qualifying for assistance.
Ladies and Gentlemen,
We are still facing many challenges in guaranteeing of the full rights to all children of our country, irrespective of their location, their ethnicity or their specifics. We must recognize these difficulties and to ensure that our policies reflect the objective of creation of a society, a state, in which children enjoy their full rights and where their future is guaranteed.
Children are the future of the country, and it is our obligation to guarantee to them a bright future.
Thank you.
*****
Fjalimi i Presidentes Jahjaga në shënimin e 20-vjetorit të themelimit të UNICEF-it në Kosovë
E nderuara zonja Laila Omar Gad
Të nderuar Ministra,
Të nderuar pjesëmarrës,
Sot shënojmë një ditë të rëndësishme, ditën universale të fëmijëve e cila në mbarë botën manifestohet me aktivitete të shumta të cilat kanë si qëllim të promovojnë rëndësinë e garantimit dhe mbrojtjes së të drejtave të fëmijëve pa dallim gjinie, përkatësie etnike apo statusi ekonomik.
Këtë vit kjo ditë shënon edhe përvjetorin e njëzet të prezencës së UNICEF-it, të Fondit për Fëmijë të Kombeve të Bashkuara në Kosovë. Në këto dy dekada shoqëria jonë ka kaluar nëpër periudha të ndryshme, nga ajo e represionit, në atë të luftës dhe më pas në periudhën e ndërtimit të paqes dhe shtet ndërtimit.
Gjatë kohës së represionit serb të drejtat e fëmijëve kanë njohur shkelje të mëdha, ku në shumë raste shëndeti i tyre është vënë në rrezik, mirëqenia e tyre është privuar dhe drejta e tyre për edukim është mohuar.
Ndërsa u bë çmos që të drejtat e fëmijëve të mbroheshin, që e ardhmja e tyre të ishte e ndritur, periudha që pasoi më pas, ajo e luftës, mohoi edhe të drejtat e tyre më thelbësore edhe të drejtën për jetë, duke i kthyer ata në refugjatë, në të pastrehë, në jetim, deri edhe në viktima. Me mijëra fëmijë të pafajshëm humbën jetën gjatë luftës së fundit në Kosovë.
Patjetër që humbjet njerëzore dhe shkatërrimi material që u shkaktuan gjatë luftës, ndikuan direkt edhe në mirëqenien dhe mundësitë që fëmijët e Kosovës do të kishin në periudhën e paqes. Ishte e domosdoshme që kjo periudhë e paqes të shihte edhe respektimin dhe njohjen e plotë të të drejtave të tyre.
Problematikat ishin të shumta duke filluar nga qasje në shëndetësi, në strehime të sigurta që i plotësojnë nevojat e fëmijëve, në edukim e kështu me radhë. Por ne ishim të përkushtuar, si shoqëri së bashku me miqtë tanë ndërkombëtar, për të ndërmarr të gjitha masat e nevojshme për të njohur dhe për të mbrojtur të drejtat e fëmijëve dhe për t’iu ofruar atyre të gjitha mundësitë për një jetë dinjitoze dhe të ardhme të ndritur.
Gjatë gjithë kësaj periudhe kishim pranë mbështetjen e UNICEF-it dhe stafit të tij të specializuar të cilët me përpjekjen e tyre të pareshtura mbrojtën të drejtat e fëmijëve të Kosovës dhe asistuan përpjekjet tona për krijimin e kushteve dhe shërbimeve të nevojshme për të garantuar të drejtat e tyre.
Dëshiroj të shpreh mirënjohjen më të thellë për punën e UNICEF-in në tërë këto vite, duke thënë pa hezitim që fal jush sot shumë fëmijë kanë jetë më të mirë, më të lumtur dhe më të sigurt.
Sot 20 vite më pas mund të ndjehemi krenar me progresin që kemi bërë në garantimin e të drejtave të fëmijëve, duke i mbrojtur ato me Kushtetutën dhe me ligjet e vendit, përfshirë dhe respektimin e Konventës për të Drejtat e Fëmijëve.
Patjetër që kemi ende punë për të bërë, andaj duhet të mbetemi vigjilent për të ndërmarr të gjitha hapat e nevojshëm qofshin ato legjislativ apo administrativ për të garantuar zbatimin e plotë të këtyre parimeve.
Gjatë këtij viti kam pasur mundësi të shoh për së afërmi punën e rëndësishme që UNICEF-i kryen në Kosovë. Dëshiroj të shpreh falënderimet e mia për lidershipin dhe stafin e zyrës së UNCEF-it në Kosovë për ndihmën dhe angazhimin që i keni ofruar Zyrës time, së bashku me UNDP-në dhe Zyrën e OBSH-së, në procesin e kualifikimit të Kosovës për fondet e Korporatës Sfidat e Mijëvjeçarit. Me ndihmën tuaj dhe një pune intensive nga shumë institucione ne kemi arritur të raportojmë më shumë të dhëna dhe të përmirësojmë rangimin e Kosovës në shumë indikatorë, si Imunizimi, pjesëmarrja e vajzave në arsimin e mesëm, dhe shëndeti i fëmijëve. Jam e kënaqur që përpjekjet tona të përbashkëta kanë dhënë rezultate ku Kosova për herë të parë ka kaluar vlerësimin e MCC-së duke e sjellë atë më afër kualifikimit për asistencë.
Zonja dhe zotërinj,
Ende sot përballemi me sfida të shumta në garantimin e të drejtave të plota për të gjithë fëmijët e vendit pavarësisht vendndodhjes së tyre, përkatësisë së tyre etnike apo specifikave që ato kanë. Duhet të njohim këto vështirësi dhe të sigurohemi që politikat tona reflektojnë objektivin e krijimit të një shoqërie, një shteti ku fëmijët gëzojnë të drejtat e tyre të plota dhe ku e ardhmja e tyre është e garantuar.
Fëmijët janë e ardhmja e vendit, është obligimi i të gjithë ne që t’iu garantojmë atyre një të ardhme të ndritur.
Ju faleminderit!
Dramat pas tragjedive
NGA ILIR HASHORVA/
Çdo nëntor është mirë të kujtojmë ato që ndodhën në 45 vjet të sundimit komunist. Kujtesa është mbrojtje, është mbrojtje ndaj së keqes.
Kam lexuar dikur një shkrim të Bashkim Dizdarit në gazetën “Panorama” të 8 tetorit, 2012, me titull “Zogu dhe mendimi enverist për të”. Në të ndodhej kjo pjesë:
“Dënimet e skajshme më zhurmëmëdha dihet që Mbretëria e Zogut i ka bërë për shtypjen e kryengritjes së Fierit (1935) dhe asaj të Delvinës (1937)… Një prej kryengritësve të Delvinës është edhe djali i tezes së nënës sime, kapiten Smail Gjylbegu, qarkkomandant i xhandarmërisë së Gjirokastrës. Ai ra viktimë se Ethem Toto i kërkoi besën, të cilën kapiteni ia dha pa ditur se për çka po ia jepte. Dhe u bë me Toton, dhe gjykata i mori jetën. Zogu lejoi që trupin e këtij armiku të betuar Mbretërisë, fisnikët e Gjirokastrës ta përcillnin me nderime! Ky qe regjimi gjakatar i Ahmet Zogut që duan të na i krahasojnë me atë të Enver Hoxhës. Mendoni për një çast se a mund të ndodhte që trupat e qeveritarëve të pushkatuar të 1975-1982-shit të përcilleshin me nderime prej ndokujt për në familjet e tyre?”.
Lexova tashti vonë në shtyp një pjesë nga libri i Arben Putos “Jetë me kujtime”, në të cilin autori habitet me egërsinë që tregonte regjimi komunist ndaj familjarëve të personave të dënuar. Shkruan Arben Putoja:
“Më vjen keq bëj këtë krahasim por kjo nuk pati ndodhur as në kohën e Zogut. Do t’i referohem një rasti që ka të bëjë me familjen time.
“E kam përmendur edhe vetë, por edhe im atë, Qazua, e ka shkruar në kujtimet se ka qenë simpatizant i Fan Nolit. Në kohën e qeverisë së tij ai u emërua sekretar i Prefekturës së Gjirokastrës. Pas rikthimit të Zogut, nuk qenë të paktë ata që u goditën edhe në nivel të qeverisjes lokale. Më 1925, ai u internua dy herë: një herë në Krujë dhe një herë tjetër në ishullin e Sazanit. Por familja e tij, ne fëmijët, nuk na preku njeri”.
Këto pjesë më risollën në vëmendje ato që ndodhën në Shqipërinë komuniste në raste të ngjashme.
Ishte tragjedi nëse dikush dënohej dhe burgosej në kohën e Enver Hoxhës, por tragjedia pillte më pas drama të pafundme e të përjetshme për të tjerët: për familjarët, por edhe për fisin e, mbase, edhe për fshatin apo zonën nga ishte i dënuari. Janë gati të përhershme rastet kur prindërit dënoheshin dhe fëmijët e tyre të martuar ndaheshin. Janë të shpeshta rastet kur i dënuari braktisej nga të gjithë të afërmit e tij, herë me ndërgjegje të vrarë e herë me inat e urrejtje që “u kishte prishur biografinë”, pra, të ardhmen. Braktisja e të dënuarit nga të afërmit e tij nxitej nga shteti me qëllim frikësimin, depersonifikimin dhe dehumanizmin e shqiptarit, shkatërrimin e karakterit të tij, shkatërrimin e familjes apo fisit, sepse ashtu pushteti mbahej më lehtë. Kjo braktisje ishte nga punët më qëllimkëqija, më diabolike, por edhe më të suksesshme të komunizmit ndaj popullit shqiptar. Thuhet se në Indinë e Lashtë, detyra e udhëheqësit ishte t’i bënte subjektet e tij trima. Te ne ndodhte e kundërta: detyra e udhëheqësit te ne ishte frikësimi deri në palcë i popullit. Sjellja e pushtetit ndaj atyre që nuk e braktisnin të dënuarin ishte mizore. Madje pushteti nuk hakmerrej vetëm me njerëzit e të dënuarit, por edhe me kafshët dhe sendet e tij. Në këto raste krimi merrte pamje absurde dhe groteske. Pas revoltës së burgut të Qafë Barit, krahas të burgosurve që dënuan me vdekje, dënuan me vdekje edhe qenin e burgut, i cili mori haptazi anën e të burgosurve, pasi u lehte policëve kur ata sulmonin të burgosurit, madje u hidhej edhe te këmbët dhe tentonte edhe t’i kafshonte. Kalin racë të Petrit Dumes e dënuan me internim në Kukës, me detyrë tërheqjen e karrocës së plehrave. Edhe pse e kërkoi kinostudioja për të xhiruar filma, kali mbeti në Kukës se ishte me “biografi të keqe”. Makinën e mirë të Beqir Ballukut e internuan në Ersekë. Ia prenë gjysmën dhe i salduan një kazan të madh në vend të saj. E shndërruan në furgon për zarzavate. Shoferi nuk e lau kurrë atë makinë. Kishte frikë! Trupat të pushkatuarve apo të vrarëve nga regjimi, jo vetëm nuk u jepeshin familjarëve, të cilët, ose do të bënin sikur nuk u kishte ndodhur gjë, ose do t’i qanin në heshtje, por dhe vendet e varrosjes mbaheshin tepër sekret, aq sa edhe sot pasardhësit e tyre nuk i gjejnë dot dhe, ç’është më e keqja, ata nuk i ndihmon as shteti i sotëm shqiptar.
Janë krijuar mijëra drama pas tragjedive, por po shohim disa prej tyre, po shohim se ç’farë ndodhte gjatë regjimit komunist pas dënimit që merrte një person dhe ç’u ndodhte, apo si vepronin familjarët, në varësi edhe nga karakteri i tyre:
Degjenerimi i familjes komuniste: Familja e Mehmet Shehut
Pas vrasjes apo vetëvrasjes së Bajram Currit në luftë të armatosur me qeverinë e Ahmet Zogut, Zogu jo vetëm që nuk e keqtrajtoi familjen e tij, por i lidhi asaj edhe një pension prej 250 frangash në muaj për arsye të gradës kolonel që kishte pasur Bajram Curri në shtetin Shqiptar. Në mënyrë të ngjashme u vra apo u vetëvra edhe Mehmet Shehu, por jo në përpjekje të armatosur me qeverinë. Tashti mendoni sikur të bënte edhe Enver Hoxha të njëjtën gjë pas vrasjes apo vetëvrasjes së Mehmet Shehut, pra t’i lidhte familjes së tij një pension për arsye të shërbimit të tij si kryeministër i Shqipërisë për shumë vite! Por, jo. Përkundrazi, ai i shkatërroi atij në mënyrën më kriminale familjen, shokët, miqtë e farefisin. Jo se Mehmet Shehu, një xhelat i ferrit, nuk meritonte ndëshkimin më të ashpër, por nuk e meritonte nga Enver Hoxha me të cilin krimet i kishin kryer së bashku.
Për të shpëtuar sado pak nga zemërimi i zjarrit të “Zeusit”, djali i madh i Mehmet Shehut, së bashku me gruan e tij, i dërgojnë një letër Enver Hoxhës, pjesë të së cilës po i japim më poshtë.
“I dashur shoku Enver,
“Me anë të kësaj letre dëshirojmë t’ju shprehim dënimin e plotë dhe pa rezerva të veprimtarisë armiqësore të tradhtarëve të Partisë, Mehmet e Fiqret Shehu, solidarizimin e plotë me letrën tuaj drejtuar të gjithë komunistëve për vijën e Partisë dhe me politikën e saj për luftën e klasave. Gjithashtu, dëshirojmë t’i shprehim falënderimet më të thella Partisë dhe juve personalisht, për diferencimin që bëtë midis nesh dhe pjesëtarëve të tjerë të ish-familjes sonë të përlyer në veprimtari armiqësore…..
“Ne ju jemi borxhli me gjakun tonë dhe të fëmijëve tanë. Ju falënderojmë nga zemra, veçanërisht për interesimin e posaçëm që treguat ndaj nesh në ditët e para të vetëvrasjes së Mehmet Shehut. Ky interesim na mbush me forcë dhe optimizëm për të punuar pa kursyer asgjë për t’ia shpërblyer Partisë.
“Për sa i përket qëndrimit ndaj pjesëtarëve të familjes së Mehmet Shehut, ndarja me ta është çështje parimore. Çështja në këtë rast shtrohet: o me Partinë, o me armikun. Ne jemi me Partinë dhe s’kemi të bëjmë me ata njerëz. Edhe një herë, Ju premtojmë se do të punojmë me të gjitha forcat duke dhënë po ta lypë nevoja edhe jetën për ndërtimin e socializmit dhe për mbrojtjen e vijës së Partisë. Ju kërkojmë ndjesë për bezdinë që po ju shkaktojmë në këto momente, kur ju jeni i zënë me shumë punë të mëdha të partisë dhe shtetit.
“Me respekt Vladimir e Fatbardha Shehu, Tiranë më 4.1.1982
Shënim: Vladimir Shehu u vra apo u vetëvra në Gramsh dy muaj më pas.
Na mbyti frika: Amik Kasoruho
Pas vdekjes së përkthyesit Amik Kasoruho, kushërira e tij e parë tregon se si ia dha Amikut në burg lajmin e pushkatimit të babait të tij, Qemalit, të pushkatuar pa asnjë faj, së bashku me 21 intelektualë të tjerë, me rastin e shpërthimit të dinamitit në Legatën Sovjetike në vitin 1951.
Pyet gazetarja: Znj. Sanie, ju jeni bashkëvuajtëse e tij, por edhe një prej njerëzve më të afërt. Cili është ai kujtim që nuk ju hiqet nga mendja?
Përgjigje: Ishin kohë ferri. Kishte pak ditë që babanë e Amikut, dajën tim, e kishin pushkatuar. Amiku gjendej në burgun e Tiranës. I shkova në burg, por, si do t’i thosha që ia kishin vrarë babanë? I rrotulloja fjalët nëpër gojë e nëpër mendje. I kisha në kokë e dot s’i nxirrja. Si t’i thosha që, ‘babanë ta pushkatuan e nuk e kemi qarë dot’? U bëra burrë, se unë me të isha motër e vëlla, moshatarë, të rritur bashkë. Poshtë isha veshur me të zeza dhe lart një xhaketë ngjyrë hiri. Ai e kuptoi. I thashë që, ‘babai vdiq’. E mori sikur kishte vdekur babai im. ‘Të rroni vetë e të jeni të fortë’, më tha. Unë u mbyta nga lotët, se nuk i flisja dot.
Pyet gazetarja: Si arrite t’ia jepje lajmin që ia kishin pushkatuar babanë?
Përgjigjet: Asokohe isha studente, e re fare, me dhimbje të madhe. Nuk flisja dot, se na rrinin policët si xhandarë e nuk i thosha dot që e kanë pushkatuar. I thashë ‘dajë Qemali na la’. I thashë që, ‘vdiq nga sëmundja e Enver Sazanit’.
Pyet gazetarja: Si reagoi?
Përgjigjet: Enver Sazani ishte miku ynë familjar, deputet që e kishte pushkatuar pa gjyq Enver Hoxha. Ai e kuptoi menjëherë që babanë ia kishin pushkatuar. M’u hodh në qafë e qau pa pushim. As për të folur nuk na linin. Nuk i kishte bërë akoma 20 vjeç. 10 vjet e dënuan për agjitacion e propagandë, duke e arrestuar nga bankat e shkollës. (Gazeta Shqiptare 7.5.2014).
Shënim: Dr. Enver Sazani, shok i Enver Hoxhës, u pushkatua në vitin 1947 si pjesëtar i grupit të deputetëve.
Do të na sfidosh? Do ta shohim! : Ylli Xhagjika
Trifon Xhagjikën, ushtarak, e dënuan me vdekje në vitin 1963.
U hapën fjalë se po zhvillohej një gjyq interesant dhe unë me disa shokë lamë leksionet në universitet dhe shkuam për ta ndjekur. Ishte seanca e fundit kur do të jepej pretenca e prokurorit për vëllanë e tij, mjekun Ylli Xhagjika. Ai u akuzua sipas ligjit të agjitacion-propagandës, dhe u kërkua dënimi i tij (në mos gaboj) me dhjetë vjet burg nga prokurori, vetëm se pak kohë më parë, kishte pasur guximin që, pasi ia kishin dënuar vëllanë me vdekje dhe po e nxirrnin nga gjykata, t’i thoshte: “Mbaju, mbaje kokën lartë, Trifon!” Sa turp e, njëkohësisht, çfarë krimi! Ylli edhe në gjyqin e tij mbajti një qëndrim shumë kurajoz e dinjitoz. Mbaj mend kur, pasi prokurori kërkoi dënimin e tij, ai iu drejtua gjykatësit, pak a shumë, me këto fjalë: “Zoti Gjykatës, ne mburremi me trimërinë dhe ndershmërinë e të parëve tanë. Por, ç’do të thonë pasardhësit tanë kur të lexojnë dokumentet e këtij procesi gjyqësor, të një procesi që dënoi një njeri vetëm se i foli vëllait para vdekjes? Ju lutem Z. Gjykatës, shpëtojeni prokurorin nga ky turp”. Nuk ishte e lehtë në atë kohë të mbaje një qëndrim si ky.
Një shoku im mjek, më tregoi këtë ndodhi për Ylli Xhagjikën, për kohën që ai ishte pedagog në fakultetin e mjekësisë: “Gjatë një ore mësimi praktik të radiologjisë, pasi u fikën dritat, studentët, duke përfituar nga errësira, filluan të ngacmonin njëri-tjetrin dhe e prishën orën e mësimit. Ylli, pedagogu, kërkoi nga studentët që të tregonin se kush e kishte nisur shamatën. Studentët nuk treguan. Pas shumë përpjekjeve për të gjetur shkaktarin dhe pas heshtjes së studentëve, Ylli u tha: Ju bëtë një gjë shumë të keqe që prishët orën e mësimit, por bëtë edhe një gjë shumë të mirë që nuk e treguat shokun”.
Ishte dëshmi e një njeriu me karakter.
Sadizëm ekstrem: Teme Sejko
Teme Sejkon e dënuan me vdekje, me pushkatim, në vitin 1961 me akuzën e tradhtisë, por atë nuk e pushkatuan, atë e mbytën. Kriminelët dhe sadistët e ministrisë së Punëve të Brendshme, Llambi Ziçishti, Rexhep Kolli (Hero i Popullit), Nevzat Haznedari, të ndihmuar nga katër oficerë të asaj ministrie dhe nën mbikëqyrjen e vetë ministrit, Kadri Hazbiu, e morën Temen nga burgu dhe e çuan në fshatin Maminas, pranë Tiranës për ta pushkatuar. Aty me duar të lidhura nga prapa, pasi e rrahën mirë e mirë me hunj dhe e lanë të mbytur në gjak, gjysmë të vdekur, i lidhën një litar në fyt dhe, dy kriminelë nga njëra anë e dy të tjerë nga ana tjetër, e mbytën. Ashtu të mbytur, e mbështollën në një batanije, e hipën në makinë,dhe e çuan në fshatin Linz për ta varrosur. Kur e futën në varr, një nga oficerët kriminelë ia çau kokën me kazmë në mënyrë që vdekja e tij të ishte e sigurt. Ndofta ishte vrasja më makabër që ka ndodhur nga regjimi komunist të njërit prej njerëzve të tij. Nuk besoj se ka ndonjë ndryshim midis ekzekutimeve me prerje koke nga fanatikët islamistë të ISIS-it dhe vrasjes së Teme Sejkos me mbytje me litar nga kriminelët komunistë.
Djali i mbetur gjallë i Teme Sejkos, tregon se ç’ndodhi më tej:
“Çfarë ndodhi me familjen tuaj pas pushkatimit të Teme Sejkos?”, pyet gazetari:
“Të thuash një dramë, është pak. Në qershor të vitit 73, arrestuan vëllanë e vogël, Sokolin. Në janar 74, e dënuan me vdekje si armik. Në shkurt të vitit më 75, më arrestuan mua dhe më dënuan tetë vjet burg për agjitacion e propagandë. Në shtëpinë e Teme Sejkos mbeti vetëm mamaja, Shpresa. Ajo, disa orë pas arrestimit tim, vrau veten. E varrosi vetëm gjyshja me punonjësit e komunales… Një tragjedi të tillë ka përjetuar edhe xhaxhai… Njërin nga xhaxhallarët e pushkatuan së bashkë me babanë. Xhaxhai tjetër përfundoi në vetëvrasje. Me dhjetëra të afërm e miq të familjes u dënuan e u internuan për vite të tëra”. (Gazeta Panorama 23.6.2010)
Triumfi i së keqes: Zyhdi Çitaku dhe vajza e tij
Në një tregim jo vetëm të braktisjes së plotë të një personi por edhe e urrejtjes për të, tregohet në librin e At Zef Pllumit “Rrno për me tregue”. Zyhdi Çitaku ishte një bashkë i burgosur i At Zefit të cilit nuk i shkonte asnjë ta shihte në burg dhe nuk merrte kurrë asnjë ushqim nga jashtë. Një ditë ai i kërkoi At Zefit një letër dhe një zarf. Mesa dukej, kishte vendosur të komunikonte me dikë. Letrën e shkroi dhe e nisi. Pas disa ditësh Zyhdiu, i mbytur në lot, i lëshoi në dorë At Zefit një zarf që sapo e kishte marrë, brenda të cilit ishte një letër si dhe zarfi krejt i pahapur që ia kishte dhënë më parë At Zefi, brenda të cilit ishte letra që kishte nisur Zyhdiu. Në letrën brenda zarfit të madh shkruhej:
“Ore qen, armik i Partisë dhe i popullit, si guxon të më shkruash mua! Unë nuk jam bija jote, por e Partisë dhe nuk dua të të njoh kurrë. Në rast se e përsërit, unë do të të hedh në gjyq dhe do të shohësh ti, or qen armik se ç’do të bëhet me ty.”
Në zarfin e pahapur ishte adresa e një vajze në Berat. At Zefi e hapi atë letër dhe lexoi letrën që kishte shkruar Zyhdiu me dorën e vet:
“Shumë e dashura bija ime N.N.
“Të kam lanë të vogël, pesë vjeçe, por jam i sigurt se do më mbajsh mend. Jam i djegun për ty, sepse ti kje i vetmi ngushëllim i jetës sime dhe mendje më rrin vetem te ti. Si je me shëndet, si shkon në shkollë. E vetmja dëshirë e imja asht që të jesh e lumtur. Më shkruaj e më qetëso! Babai yt i dashtun, Zyhdi Çitaku.”
“Mbeta i tronditun – thotë At Zefi. Nuk dijshem ç’ti thojshem, por as pa fol nuk mund të rrijshem.
“Ndigjo Zyhdi, mos u dëshpro, sepse ti e din se nji e treta e të burgosurve janë braktisun nga fëmijët se kështu i ka detyrue partia.”
Shembull i kurajës dhe i sfidimit të së keqes: Musine Kokalari
Musine Kokalari është ikona e qëndresës së njeriut të pafuqishëm, por me karakter, ndaj një sistemi shumë të fuqishëm imoral e sadist. Ajo është pinjolle e një prej familjeve më intelektuale dhe më fisnike shqiptare. Është folur shumë për të si intelektuale, si shkrimtare, si politikane. Ka me qindra e me mijëra intelektualë, shkrimtarë apo politikanë të tjerë si ajo, apo më të zotë se ajo, por Musineja është e ndryshme prej tyre për karakterin e saj, për guximin e saj, për qëndrueshmërinë ndaj parimeve dhe idealeve të saj. Ajo është nga ato që i lë me turp burra me nga pesë pëllëmbë mustaqe e me gjoksin të mbushur me dekorata. Ajo nuk ishte prej atyre që, midis alternativës mbijetesë, apo ndërgjegje të zgjidhte mbijetesën, ajo me vendosmëri dhe pa u lëkundur zgjodhi ndërgjegjen dhe kjo është merita më e madhe dhe më e padiskutueshme e saj. Qëndrimi i Musinesë ndaj tiranisë dhe ndaj së vërtetës duhet të zhvillohet si lëndë mësimore në shkollat tona për forcuar karakterin e nxënësve.
Pasi i kishte pushkatuar pa gjyq dy vëllezërit, Muntaz e Vesim Kokalari, në nëntor të vitit 1944, gjatë periudhës që u quajt “çlirimi i Tiranës” (deshën të merrnin edhe vëllanë e tretë për ta pushkatuar, Hamitin, por ky, për fat, ishte i sëmurë me tifo dhe nuk e morën dot), si dhe disa kushërinj, Enver Hoxha, ndonëse kishte lidhje gjaku me ta, arrestoi dhe e dënoi edhe Musinenë me 20 vjet burg. Në gjyq ajo tha se nuk ishte krim të mos ishe komuniste dhe kur dikush thirri se ajo duhet të dënohej me vdekje në litar, dhe kryetari Frederik Nosi e pyeti se a e dëgjonte ajo zërin e popullit, Musineja iu përgjigj: “Nesër këtë do të kërkojnë edhe për ju”.
Pasi bëri 16 vjet burg, e liruan, por e internuan në Rrëshen, ku për 22 vjet punoi në bujqësi dhe ndërtim, e përgjuar ditë e natë nga Sigurimi i Shtetit, e braktisur nga qytetarët e Rrësheni, por dhe nga familja. Qëndrimi i kësaj gruaje në gjyq, e cila doli e veshur me të zeza në shenjë zije për dy vëllezërit e pushkatuar pak kohë më parë si dhe qëndrimi në burg dhe në internim, ishte modeli i një qëndrestareje gandiste që nuk i përkulej asnjë fuqie tiranike. Gandi thotë: “Nuk ka trimëri më të madhe sesa një refuzim i vendosur për t’iu gjunjëzuar një fuqie tokësore, pavarësisht se sa e madhe është ajo”. Dhe kjo grua ndjek me përpikëri udhëzimin e Gandit, ndonëse mund të mos e ketë njohur atë.
Nga fundi i jetës, ajo sëmuret rëndë me kancer dhe vdes e vetmuar në internim, në Rrëshen.
Po perifrazoj tashti tregimin e Shaban Doçit, i cili u interesua për varrimin e saj:
“Unë isha ne Lezhë. Atë ditë u ktheva në Rrëshen dhe mora vesh se një natë më parë, në orën 9 të darkës, kishte vdekur Musineja. Pasi shkova më parë në shtëpinë time, shkova drejt e tek ajo. Dera qe e mbyllur dhe çelësin e kishte kryetari i këshillit. I shkova kryetarit për t’i marrë çelësin, por ai nuk ma dha. Iu luta, pasi i kisha premtuar Musinesë se do ta varrosja dhe se do të përgjigjesha për gjithçka. Më në fund, çelësin e mora. Shkova te shtëpia e Musinesë. Bashkë me gruan dhe kunatën, e nxorëm, e lamë, dhe shkuam te Komunalja për të bërë formalitetet e varrosjes. Komunalja nuk na dha as makinë, as ndonjë person për t’i hapur varrin. Takova dhëndrin e Beqir Ballukut, Gjergji Gjergon (shënim: Gjergji Gjergo është shoku im i fëmijërisë, profesori i fizkulturës, nga të paktit, ndofta i vetmi, që shkoi në internim së bashku me gruan e tij, vajzën e Beqir Ballukut dhe nuk e ndau atë), i internuar edhe ai, dhe bashkë me një kosovar qe e quanin Ymer, hapem varrin. Kufomën e transportuam me makinën e zhavorrit. Gjithë lagjja u ngrit e na ka parë me urrejtje te jashtëzakonshme, sepse po varrosnim një te vdekur. Unë me gruan, me kunatën, me Gjergjin e Ymerin, e kemi varrosur dhe kemi ngrëne dreken te varri i saj. Para vdekjes, Musineja i kishte thënë kunatës sime që të merrte ne telefon Platon Kokalarin, djalin e xhaxhait. Ai erdhi pas 2-3 ditësh dhe ne i dhamë të gjitha materialet e Musinesë”. (Si e varrosa Musine Kokalarin, intervistë me Shaban Doçin, “Koha jonë”, 25 janar 2010).
Mohimin e saj nga të afërmit e kam dëgjuar të ketë ndodhur kur i vdiq e ëma në Tiranë. Mbas një kohe të gjatë burgimi dhe internimi, Musinesë iu dha leje një ditore për të shkuar në Tiranë për të marrë pjesë në mortin e nënës. Me atë rast, do t’i krijohej mundësia për të parë, për t’u takuar dhe për t’u çmallur edhe me njerëzit e saj të afërm me të cilët ishte ndarë prej kohësh. Ajo shkoi në Tiranë për mortin e nënës, por njerëzit e saj të afërm u ndruajtën ta afronin. Ata e lanë atë mënjanë duke i dhënë të kuptonte se do të kishte bërë më mirë të mos kishte shkuar, sepse duke vajtur për t’u ndarë me nënën e vdekur, do të komprometonte e do të dëmtonte të gjallët. “Syri vigjilent” i partisë me siguri do të ishte edhe aty dhe do të vëzhgonte e do të raportonte se cili do të fliste me të. Sa keq! Më pas, kur Musineja u sëmur dhe do të operohej, i shkruante doktorit nga Rrësheni dhe i kërkonte që mundësisht të zbatohej dita e përcaktuar e operacionit dhe që t’i lejohej të shtrohej në spital pasdite, pasi në Tiranë nuk kishte se ku të rrinte dhe nuk mund të përballonte shpenzimet e hotelit, ndonëse ajo kishte në Tiranë njerëz të saj shumë të afërm. Ky është një shembull real i shëmtuar i sadizmit komunist, që synoi dhe arriti mjaft në zhburrësimin dhe në çfisnikërimin e shqiptarëve. Ndonëse komunizmi shqiptar i paraqiste ngjarje të tilla si triumfe të politikës së tij, si dashuri e besnikëri të popullit ndaj Partisë, në të vërtetë ky ishte kulmi i imoralitetit të politikës së tij dhe shoqërisë shqiptare, të “njerëzve të rinj” që kishte krijuar ajo parti.
Duke cituar Martin Luter Kingun, po them fjalët e tij që i përshtaten më së miri Musine Kokalarit: “Në natën e errët, yjet shndrisin më shumë”.
Nju Jork, nëntor 2015
NJE DELEGACION NGA KOSOVA VIZITOI UNIVERSITETIN SHTETEROR TE ARIZONES
Nga LULZIM MULLIQI/
Pergjate muajit nentor,nje delegacion nga Republika e Kosovës,ka realizuar nje sere aktivitetesh qe iu kushtuan intensifikimit dhe implementimit te projekteve arsimore me karakter nderkombetare.Ne vazhden e bashkepunimeve nderkombetare,spikaten projektet ne fushen kerkimore dhe shkencore qe do te realizohen ne bashkepunim me disa nga Universitetet me te njohura amerikane.Ne saje te nje bashkepunimi te mire qe ekziston ne mes te Universitetit te Prishtines dhe disa universiteteve te njohura amerikane,keto dite qendroj ne Universitetin Shteteror te Arizones nje delegacion nga Kosova,i kryesuar nga z.Enver Hoxhaj,Kryetar i Komisionit per Pune te Jashtme i Republikes së Kosovës.Me kete rast,z.Hoxhaj ka takuar edhe zyrtare te larte te ketij Universiteti si:Stephan Batalden,Kenny etj,me te cilet eshte biseduar per thellimin e bashkepunimit ne mes te Universiteteve nga Kosova dhe atyre te SHBA-ve.Me rastin e organizimit te nje seminari shkencor kushtuar konsolidimit dhe perfshirjes së reformave te reja ne arsimin e larte,nga Qendra per Studime te Evropes Lindore”Melikian Center” ne ASU(Universiteti Shteteror i Arizones).Me kete rast ,ish ministri i arsimit dhe i Puneve te Jashtme i Republikes së Kosovës,Enver Hoxhaj mbajti nje ligjerate me temen “Sfidat e Arsimit te Larte ne Kosove” e cila u mireprite nga audienca,ku merrnin pjese,studente,profesore universitare,zyrtare te larte arsimor dhe personalitete te shquara arsimore dhe politike amerikane.Ai ne ligjeraten e tij nder te tjerash theksoi së “Reforma e rendesishme ne sektorin e arsimit te larte perben padyshim,nje hap cilesor
te komunikimit ne Kosove,duke e bere reformen arsimore sa me integruese,me efikase,te domosdoshme dhe me profesionale.Proceset e reformave ne institucionet e arsimit te larte ne Kosove do te na inkurajojne te zhvillojme nje sistem me te avancuar dhe me cilesor ne te gjitha nivelet arsimore,eshte shprehur nder te tjerash Kryetari i Komisionit per Pune te Jashtme i Kuvendit te Republikës se Kosovës,Enver Hoxhaj.Me pas ai eshte takuar edhe me nje grup te profesoreve universitare te Universitetit te Prishtines,te cilet aktualisht jane duke vijuar nje semester te trajnimit ne Universitetin Shteteror te Arizones.Vlen te permendet së tash,e disa vite me radhe ekziston nje marreveshje e bashkepunimit nderuniversitar ne mes te Universitetit te Prishtines dhe ASU(Arizona State University),ku ne kuader te ketij bashkepunimi edhe ne te ardhmen perfshihen :Shkembimet akademike te profesorve,njohja reciproke e diplomave,hartimi i programeve te perbashketa ne programet master dhe te doktoratures,si dhe bashkepunimi reciproke i personelit te gjere akademik,operativ dhe administrative ne mes te Universitetit te Prishtines dhe Universitetit Shteteror te Arizones (ASU)