dgreca – Page 3673 – Dielli

Ruzhdi Pulaha:Si na shpëtoi Kadareja pa na i thyer “Shkallët” në Teatrin Kombëtar në vitin 1990

July 30, 2015 by dgreca

INTERVISTA/ Flet shkrimtari Ruzhdi Pulaha: Ismail Kadare u bë avokati ynë, që na shpëtoi me intuitën dhe personalitetin e vet/
-Në Lidhjen e Shkrimtarëve dhe Artistëve, udhëheqës të Partisë dhe të Lidhjes përpiqeshin të na bindnin se ajo që ndodhi në Rumani, s’kishte vend tek ne/
– Drama “Shkallët”, kishte ndeshur në kundërshtimin e Ministrisë së Kulturës por dhe “kompetentëve “ të tjerë të censurës/
– Pas një lufte një vjeçare me Ministrinë e Kulturës, mbas shumë debatesh, diskutimesh drama u vu në skenë me regjisorin Gëzim Kame/
– Pra simbolika e dramës ishte që populli gjykon politikën dhe pushtetin/
– U dhanë rreth dyzet shfaqje, pa u hapur asnjëherë sporteli për shitje të lirë biletash/
– Personalisht i kam ftuar në shfaqje drejtuesit kryesorë të Lidhjes së Shkrimtarëve por nuk erdhën/
– Ndonëse Kadri Roshi dhe Robert Ndrenika këmbëngulnin që të ishin të pranishëm, nuk i lejuan/
Nga Albert Z. ZHOLI/
Kjo intervistë e dytë me shkrimtarin dhe komedianin Ruzhdi Pulaha, ka të bëjë me figurën e një prej korifenjve të letrave shqipe Ismail Kadare. Ishin vitet dramatike për atdheun tonë. Ishin ato vite kur rinia po shikonte me sytë nga perëndimi dhe regjimit totalitar po i vinte fundi. Pikërisht në fundvitet 1980, Ruzhdi Pulaha vë në skenën e Teatrin Kombëtar dramën “Shkallët”. Kjo dramë për vetë tematikën që ishte, për vetë interpretimin, u prit me entuziazëm nga publiku i gjerë kryeqytetas. Personalisht kur e kam parë këtë dramë, jam kthyer në shtëpi me lloj-lloj mendimesh në kokë. Pashë një botë tjetër, një mendim ndryshe nga i kohës që më bëri të reflektoj më shumë se miqtë e mi që se ndoqën këtë dramë. Kur shfaqja u dha në Tiranë, në Gjermani kishte rënë muri i Berlinit ndërsa në Rumani, sistemi socialist kishte marrë rrugën e tatëpjetës. Po në Shqipëri çfarë po ndodhte?! A e kishte radhën vendi i shqiponjave për një përmbysje të tillë? A ishin intelektualët shqiptarë të ndërgjegjësuar për ndryshimin? Cili ishte roli i Ismail Kadaresë në këtë ndryshim? Personalisht në atë kohë mësova shumë nga kjo dramë në atë vit të çuditshëm 1990. Shumë të rinjve që si përjetuan ato ditë, kjo vepër do të duket paksa utopi, por për mua dhe brezin tim ishte leksioni më i bukur i kohës, për artin që çau kornizat hermetike të regjimit.
Në pranverën e vitit 1990 në Teatrin Kombëtar u shfaq drama juaj “Shkallët” e cila bëri bujë dhe u prit me entuziazëm nga publiku, por shqetësoi së tepërmi Partinë dhe pushtetin e kohës. Si e kujtoni tani pas 25 vjetësh atë ngjarje?
-Në fakt drama ishte shkruar që ne vitin 1989. Ndërkohë kishte rënë Muri i Berlinit, kishte rënë komunizmi në Rumani dhe kampi socialist kishte mar rrugën e shembjes së përgjithshme si një tërmet i papërballueshëm. Sigurisht që dallgët e këtij tërmeti po ndjeheshin edhe në Shqipëri duke ndezur shpresat e popullit dhe frikën e pasigurinë tek pushteti, i cili me të gjitha format përpiqej të amortizonte rrezikun e këtyre valëve përmbysëse. Kudo bëheshin mbledhje, takime, të deleguarve s’u zinin këmbët dhe duke u përpjekur të mbulonin panikun për fundin e pashmangshëm dhe mundoheshin t’u mbushnin mendjet njerëzve se kjo furtunë historike që do të riformatonte politikisht botën, nuk do të kalonte në Shqipëri. Dhe pa dyshim një vëmendje e veçantë do t’i kushtohej shkrimtarëve, artistëve dhe institucioneve artistike, të cilët mbaheshin nën një vëzhgim të rreptë, sepse nga “ndihmës të Partisë për edukimin komunist të masave” mund të ktheheshin në armiq të Partisë dhe socializmit.
Ndër të tjera më kujtohet një mbledhje në Lidhjen e Shkrimtarëve dhe Artistëve ku udhëheqës të lartë të Partisë por dhe të Lidhjes përpiqeshin të na bindnin se ajo që ndodhi në Rumani dhe po shtrihej me shpejtësi në gjithë Lindjen Komuniste nuk kishte të bënte me ne dhe Shqipëria do të vazhdonte e sigurt rrugën e socializmit. Ishte një përpjekje tejet e dëshpëruar sepse edhe ata dinin se komunizmi tek ne erdhi si një baticë ideologjiko-politike pas Luftës së Dytë Botërore, por me sa po dukej batica e kishte mbyllur ciklin e saj dhe tani kishte ardhur koha e zbaticës, për t’u tërhequr duke sjellë shembjen tragjike të atij sistemi diktatorial, shembje nga e cila nuk mund të shpëtonin as ‘kalaja jonë e kuqe’. Nën ndikimin e këtyre situatave kisha shkruar dramën “Shkallët”, për të cilën kisha ndeshur në kundërshtimin e Ministrisë së Kulturës por dhe “kompetentëve “ të tjerë të censurës, për t’u vënë në skenë….Mundësia e fundit ishte që drama të zhvishej nga dimensioni politik e social e të mbetej një dramë e thjeshtë familjare.
-Megjithatë drama u vu në skenë?
-Po, pas një lufte më se një vjeçare me Ministrinë e Kulturës dhe Komitetin e Partisë, mbas shumë debatesh, diskutimesh dhe ripunimesh që bënim me regjisorin Gëzim Kame, skenografin e ndjerë Shaban Hysa dhe trupën, duke u përpjekur të ruanim thelbin e domethënies së dramës. Më në fund u arrit që drama të vihej në skenë. Dhe për hir të së vërtetës u prit me shumë entuziazëm nga publiku.
-Për herë të parë një pjesë teatrale atakonte direkt sistemin e kohës. Vetë titulli “Shkallët” kishte të bënte me thelbin e dramës?
-Sigurisht. Faqja e parë e dramës fillon me këta vargje të marra nga akti i dyte i “Jul Cezarit” të Shekspirit.

…………………………………………….

Po ësht’ e ditur prej të gjithëve
Q’ambicj’e re përunjen e ka shkallë,
Dhe ngjitësi përpjet’ e kthen fytyrën;
Po, me t’arrirë në majë fare,
Ja kthen aherë shkallës shpatullat,
Në retë sheh, përbuz të poshtmet grada
Nga u ngjit lart…
Pra drama përshkohet nga ideja se një shkallë që të ngjit, duhet dhe për të zbritur, kurse ju që u ngjitët atje lart, kujtuat se do të jeni të përjetshëm e thyet shkallën dhe tani do të bini me kokë. Sigurisht e thënë jo kaq drejtpërdrejt, por e lexueshme fare qartë nga publiku. Dhe ishte së pari kjo që e entuziazmonte spektatorin. Sigurisht falë edhe konceptit shumë domethënës të regjisorit që skenën e ngriti në mes të sallës si një ring boksi, kurse në skenë rrinin spektatorët. Pra simbolika ishte që populli gjykon politikën dhe pushtetin. U dhanë rreth dyzet shfaqje, pa u hapur asnjëherë sporteli për shitje të lirë biletash, sepse jepeshin me autorizim për grupe spektatorësh nga ndërrmarjet, shkollat, institucionet…jo vetëm nga Tirana por dhe nga rrethet…Por ndërkohë edhe shqetësimi i shtetarëve dhe politikanëve po rritej. Sigurisht edhe shqetësimi ynë. Zakonisht shfaqjet e mia nuk i shihja nga salla por nga kabina e elektricistëve, me sytë nga lozhat ku rinin “shokët” e udhëheqjes duke ndjekur me ankth si do të reagonin, a do qeshnin, a do duartrokisnin? A do nxirrnin ndonjë blok për të mbajtur shënime…Kurse me “Shkallët” ishte ndoshta rasti i parë që lozhat e udhëheqjes mbeteshin bosh. Sigurisht, nuk ishte shenjë e mirë dhe prisnim që diçka do të ndodhte. Dhe një ditë u dha urdhri që shfaqja të pezullohej. Po hiqeshin reklamat dhe afishet dhe u njoftuam se mbas shfaqjes së asaj nate do të bëhej një diskutim i mbyllur. Bashkë me regjisorin Gëzim Kame e ndjenim se mbas shfaqjes nuk do përgëzoheshim por do të gjykoheshim.
Nuk dinim ku të gjenim dikë që të na mbronte.
Gjëja e parë që më shkoi ndër mend ishte të takoja Ismail Kadarenë. E takova diku aty pranë hotel “Dajtit” dhe i thashë se atë mbrëmje do të gjykoheshim dhe kishim dëshirë të vinte edhe ai. Do të vij patjetër, tha, me të parën.
Aktorët ishin të tensionuar dhe ky tension i dha shfaqjes një nerv edhe më të fortë.
Dhe mbas shfaqjes u mblodhëm në studion e madhe të teatrit. Që nga pjesëmarrësit u mor vesh se si do të shkonte mbledhja. Përveç Ministrit te Kulturës dhe Ministrit të Tregtisë së Jashtme (ngjarjet e dramës zhvilloheshin në tregtinë e jashtme), salla ishte mbushur me punonjës të tregtisë dhe Komitetit të Partisë. Kurse nga ne, përveç drejtorit të teatrit, meje dhe regjisorit, nuk u lejua të merte pjese asnjë aktor, ndonëse Kadri Roshi, Robert Ndrenika etj, këmbëngulnin që të ishin të pranishëm. Pra dukej se kishte ngjyrat e një linçimi politik. Shkurt, akuzat që na bëheshin ishin politike dhe pjesa u quajt antisocialiste që nxin realitetin etj., etj. Nuk po zgjatem. Dua të përqendrohem tek Kadareja.
Ai u bë avokati ynë që na shpëtoi pa na i thyer “Shkallët” e Teatrit Kombëtar. Me sa më kujtohet nga diskutimet dhe replikat e Ismailit në thelb ai tha: Ç’është kjo mbledhje absurde? Mblidhen tregëtarët e preshve e të lakrave që s’vinë kurrë në teatër dhe gjykojnë artistët?! Ç’është kjo frikë? Ç’është ky panik sepse drama thotë vetëm gjysmën e së vërtetës? Dhe ju vini të gjykoni. Sipas logjikës suaj nëse autori do të bënte një dramë për burgun duhet të vijnë e ta gjykojnë të burgosurit? Si guxoni të merni përsipër të ndaloni një shfaqje të cilën publiku e pret me entuziazëm? Ky është skandal.
Dhe pas argumenteve, autoritetit dhe personalitetit të Kadaresë burokratët u tërhoqën. Reklamat u rivunë dhe shfaqja vazhdoi të jepej. Sigurisht edhe tre-katër netë dhe u gjend nja arsye apo u mbyll sezoni para kohe dhe nuk u shfaq më.
E falënderuam Ismailin, e falënderoj përsëri edhe sot i cili gjyqin kundër artit e ktheu në akuzë ndaj politikës. Dhe kjo ndodhte pak kohë para se ai të “arratisej” në Francë. Ndër të tjera edhe kjo është një alibi tepër domethënëse se Ismaili deri në fund ishte konsekuent në bindjet dhe përpjekjet e tij dhe mbrojtjen e artit nga dhuna politike.
– Po Lidhja e Shkrimtarëve çfarë qëndrimi mbajti për këtë shfaqje?
-Lidhja duke qenë tepër e politizuar mbajti një qëndrim për të ardhur keq. Personalisht i kam ftuar në shfaqje drejtuesit kryesorë të saj por nuk erdhën, sigurisht për t’iu shmangur përgjegjësisë. U botua vetëm një shkrim nga një gazetar i Lidhjes, por që nuk shprehte vetëm mendimin e tij, ku shkruhej se shfaqja ishte si një teneqe me gurë që rrokullisej duke bërë zhurmë dhe se drama kishte guxim ideor, po jo vlera artistike. Me këtë binin brenda sepse ishte koha mbi të gjitha kishte nevojë për guxim ideor dhe nga ana tjetër guximi artistik qëndronte veç të tjerash në ndërrimin e raporteve të artit me politikën, duke zbritur shfaqjen (Politikën) në mes të sallës dhe ngjitjen e publikut (Popullit) në skenë, për ta gjykuar politikën nga lart. U bënë disa shkrime kundër atij qëndrimi të Lidhjes por asnjë nuk u botua. Gjithashtu as që mund të bëhej fjalë që shfaqja të filmohej dhe të shfaqej në televizion.
-Sigurisht, ata që harruan shkallët e zbritjes ranë me kokë me gjithë sistemin e tyre, po ju jeni marë më tej me këtë simbolin e shkallëve?
Ky problem i shkallëve politike për të uzurpuar majat e pushtetit nuk është vetëm dukuri e sistemit komunist, por një fenomen i përhershëm, për çdo shoqëri ku demokracia nuk funksionon si duhet. Ka njerëz arrivistë e të paskrupullt që e shkojnë jetën me shkallë në krah për t’iu ngjitur mureve apo gardheve të pushtetit me të gjitha mënyrat. Rreziku ekziston gjithmonë. Unë kam shkruar një dramë tjetër, si vazhdim i “Shkallëve”, pas rënies së komunizmit, që ka në qendër shkalltarët e rij postkomunistë, të cilët pa asnjë skrupull shpërdorojnë pushtetin politik për t’u pasuruar padrejtësisht dhe ngjitin shkallët e pasunarëve duke shkelur mbi supet e lodhur të atyre që i kanë ngjitur duke i votuar përmes mashtrimit. Pra tani nuk bëhet fjalë për shkallë ideologjike, por për shkallët e sofistikuara të korrupsionit apo amoralitetit politik.
-Si titullohet drama e re?
-“Mallkimi”…Sepse këta shpërdorues e përdhunues të shoqërisë një ditë do t’i zërë mallkimi i popullit…Jo mallkim nga zoti, por nga ndëshkimi që u jep vet populli mbas ndërgjegjësimit se do të jemi një shoqëri e vërtetë demokratike ku sundon shteti i sa drejtës. Është në qendër përsëri Mentori, i cili kishte hedhur shkallën që e ngjiti aq lart në atë sistem, por me të rënë ai e mori shpejt veten dhe rrëmbeu një shkallë të re dhe si i regjur me “besnikëri ndaj partisë” filloi t’u ngjitet shpejt mureve të shtetit të ri demokratik, duke u ngjitur në poste shumë të rëndësishme dhe duke u bërë milioner, duke shkelur mbi supet e drobitur të atyre që e ngjitën aty lart, duke i përbuzur. Për fat të keq jemi një popull që harrojmë shpejt dhe falim shumë.
-Kur jeni takuar për herë të parë me Ismail Kadarenë dhe si ishin mardhëniet e tua me të, a keni pasur debate?
-Si gjithë letrarët e rinj edhe unë, duke qenë student, ndiqja aktivitetet e Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve dhe diskutimet letrare ku jemi njohur edhe me Ismailin, Dritëronë e të tjerë. Por me këta të dy, përveç interesave letrare kishim dhe një arsye më shumë për t’u njohur më nga afër. Dy shoqe të kursit tonë, Helena (Gusho) Kadare dhe Sadie (Kecaj) Agolli do të bëheshin bashkëshorte të shkrimtarëve të shquar. Sa për Ismailin, ai u kthye shpejt në idhull për ne më të rinjtë, sepse po shikonim që ai po përpiqej të zgjeronte hapësirat e lirisë krijuese dhe po sillte një frymë të re na letërsinë tonë. Përsa i përket marrëdhënieve të mia me Kadarenë kam dy momente të paharrueshme që lidhen direkt me krijimtarinë time. Në vitin 1968 u botua vëllimi im i parë me tregime “Ndodhi të ditës”. Atë kohë u bë një diskutim promovues për librin tim dhe një vëllim tregimesh të Shefqet Tiganit, si dy autorë të rinj që vinim me librat tanë të parë. Analizën e bëri Ismail Kadareja, me një diskutim me shumë dashamirësi dhe inkurajues. Ishte nota e parë që merja në krijimtari dhe nota ishte kaluese dhe premtuese. Momenti tjetër, edhe më i rëndësishëm i takon vitit 1990. Këtu duhet të ndalem pak më gjatë.

SOFRA E DIELLIT-VISAR ZHITI

July 30, 2015 by dgreca

Three Poems/
SOFRA E DIELLIT/
VISAR ZHITI/
/ELEGY OF THE FOREST
The forests have shrunk/
And fear has expanded,/
The forests have dwindled,/
There are less animals now,/
less courage and less lightning,/
less beauty/
and the moon lies bare,/
deflowered by force and/
then abandoned./
The forests have shrunk,/
Poetry, sighs have diminished,/
There are less words for leaves/
and more rumours./
The forests have shrunk,/
The rivers have lost their magic,/
The rivers are bewildered,/
They observe us like zebras in a zoo./
The forests have shrunk,
And shame has shrivelled,
How little shame we now have,
We regret nothing at all,
We have so little time to regret.
The roads have grown,
e maisur plage.
so have billboards and dilemmas,
warehouses, cinemas and praise.
The cities have grown,
And shame has expanded,
All that shame the newspapers cannot contain,
To be continued in the next issue
and in next year’s subscription of folly.
The forests have shrunk
and the forest protection units have grown.
Love has recoiled
and the birds have less room
for their lovemaking,
For they cannot make love in office buildings.
Faces have receded.
A little boy draws trees on the walls,
Draws trees in my eyes,
Tattooing a tree
on his slender arm,
like the end of the twentieth century,
Piercing it so often with his burning needle adrip with ink
That the forest is in a frenzy of blood,
the festering sore of suffering.

THE ARRIVAL OF PEGASUS IN MY CELL
During the day –
Morning, afternoon,
During the night –
Evening, midnight, after midnight
Every clank caused me to shudder,
Reminded me of the shackles,
As if the guards were coming to take me away
And fling me into a cavern
where even fear itself is horror-stricken.
All the clanking…
But what clanking?…
What did it all mean,
the clanking?…
Petrified, I put my eye
To the loop-hole.
On the small patch of grass – horseshoes.
A stallion was grazing
As it once did
In my dreams.
Its shining body
Like dawn washed by rain and moonlight.
What good fortune has brought you here?
Are you not Pegasus?!
I, too, had verdant dreams,
as fresh as grass.
Some they trampled,
Others I kept.
Let me throw you some of them –
eat!
And with parched lips,
I whispered slowly,
As lovers might have whispered:
-Stallion, oh stallion…
It raised its head,
We looked one another in the eye.
I had not seen myself in a mirror for some time,
Had almost forgotten what my face looked like.
I saw myself in the stallion’s eyes,
Such human eyes
shining as if in pain.
I was shorn bald,
Bearded and filthy…
and turned away
So as not to startle it with my wild appearance.

THE EPILOGUE (OF WHICH TIME MAKES A PREFACE)
Life is less than hope.
And, still, I write poems
Though no one reads them.
Perhaps the wind does not read the stars at night,
Maybe the cliffs at the seaside
Feel nothing of the fury of the waves.
And, still, I write poems,
Which have destroyed my life. For seven years
They shrouded my body in barbed wire.
They shredded my skin and torrents of life flowed
like torrents of blood
down to the tips of my toes.
But I did not lose my soul, not all of my soul,
Bits and pieces I pulled out
Of the fissures of my body
and sent them back
to love,
to poetry.
With little, tiny bits of soul,
Like bees who have lost their way,
I now live on.
…………………………………….
And when you consider
that even inscriptions on gravestones
have readers,
You come to realize that poetry is greater than hope.

S H O Q J A

July 30, 2015 by dgreca

Tregim nga FASLLI HALITI/
Plaka Fanie, nëna e dëshmorit të Brigadës së Parë Sulmuese, zbriti me kujdes shkallët e pallatit duke i numëruar ato një nga një. Ishte shumë plakë dhe kishte vite që s’i kishte zbritur shkallët e pallatit.
– Po kjo?
– Ç’e gjeti kështu?
– Do të ketë ndonjë hall e shkreta.
– Mos është zënë me nusen dhe shkon të jetojë tek e bija ?
– S’e besoj.
– Ajo shkon shumë mirë me nusen. S’ka si nusja ime…
– Që e ka nxjerrë nga shtëpia një hall, kjo duket.
– Duket sheshit – thoshin gratë e shkallës së pallatit.
– Ç’hall të ketë e shkreta?
– Një hall të madh do të ketë,– thanë ato dhe e përcollën me vështrime të gjitshme, përzier keqardhje dhe dhimbje.
***
Plaka Fanie ecte shtruar rrugëve të periferisë së qytetit. Rrugët e periferisë ishin gjithë pluhur, kallama fëshfëritës, ferra, kavakë, shelgje… Anash tyre kishte kumbulla, mana, dardha, qershi, ftonj …
Sapo kishte hyrë prilli…
Në bërryl të rrugës plaka pa një dardhë të lulëzuar. S’e kuptoi pse iu duk si një nuse me vello. U kënaq. U ndal ta shihte. E pa mirë e mirë dardhën me ato lulet e bardha. Sa bukur… Sa bukur kishin çelur. Degët ishin plot lule. Dukej sikur lulet peshonin dhe degët do të thyheshin. Po lulet s’kishin peshë, kishin vetëm bukuri,
një bukuri të bardhë, plot dritë.
-Mashalla – tha plaka, – sa lule paska çelur e uruara!
Pastaj psherëtiu:
-E shkreta Bukuri.Unë e shoh dardhën që ka çelur dhe më bëhet shpirti behar, po e shkreta Bukuri s’e sheh dot, i janë tharë këmbët qyqes.
Dhe vazhdoi:
-Ç‘i bënë ato të shkreta këmbë, ç’i bënë. E mbyllën fare. E ndanë nga njerëzit së gjalli… Mirë thonë. Vdekje të kishte, po pleqëri të mos kishte.
Pastaj erdhi në vete dhe tha:
-Po dhe unë plakë jam. Bile edhe më plakë se Bukuria. Megjithatë ja eci, dhe i shoh dardhat, qershitë si kanë çelur… Këmbët… Nuk i kam keq këmbët, jo….
Mërmëriti:
-Sëmundja është e keqe. Nuk durohet. Të kalb. E shkreta Bukuri… Mbeti uloke qyqja. Po kalbet vetëm, sepse çunin dhe nusen ia kanë caktuar me punë në fshat, ngaqë kanë një bizhdilëz në biografi …
Plaka e la prapa bërrylin e rrugës. Dardha me lulet e bardha mbeti pas saj. Iu duk sikur i mbeti prapa shoqja e saj uloke, Bukuria.
-Ej, Bukuri, Bukuri, – tha me vete, – si ishe dhe si u bëre. Ja si ajo dardha ishe, si ajo qershia atje te qoshja e rrugës.Të mbaj mend, kur erdhe nuse. Si ajo dardha ishe. Llërët i kishe gjithë shëndet të bardhë, ja si ato degët e dardhës me lule të bardha. Kurse tani…ë…hë…!
Plaka, doli në rrugën kryesore me asfalt. Rruga e qytetit iu duk e gjerë. I ngjante rrugës së Vidhishtës. Ajo ishte kaq e gjerë, por e mbuluar me bar të blertë, kurse rruga e qytetit me asfalt të zi. Eh, rruga e Vidhishtës, rruga e Vidhishtës…, – mërmëriti. Plaka kujtoi mbrëmjet, kur lopët ndaleshin e kullosnin pak në këtë rrugë, ku ndoshta dikur duhej të kishte pasur shumë vidha, prandaj dhe kishte atë emër. Ajo përfytyroi lopët duke kullotur : Baliskën, Shegën, Zekën, Murgjinën… Kujtoi mjeljen e tyre, kusitë me qumësht… Te këmbët e plakës kaloi një «Fiat» i kuq.Iu duk se kishte ngjyrën e pelës që kishte pas ajo dikur. Jo – tha me vete, – lëkura e pelës sime ishte ngjyrë xinxife.
Plaka, shoqja e Bukurisë që dergjej uloke pa njeri te koka, mori rrugën drejt Komitetit të Partisë.
***
Arriti te sheshi i qytetit. E habiti gjerësia e sheshit.Kështu ishte habitur dikur me Çairet e Zeza, në vajzëri. Ajo dhe shoqja e saj Bukuria kishin bërë kapule bari në ato çaire ku korrnin me kosë burrat e tyre.
Pyeti:
– Komitetin do, nëna…
– Cilin komitet?
– Komitetin e Partisë?
– E de, atë.
– E shikon atë ndërtesën e bukur?
– E shoh!
– Shkallët në të majtë janë të Komitetit Ekzekutiv. Ti ngjit shkallët në të djathtë. Ato të çojnë drejt e në Komitetin e Partisë.
– Gëzofsh të ritë – mor bir tha plaka dhe bëri drejt shkalleve të djathta.
***
Plaka nisi të ngjiste shkallët e jashtme. I ngjiste ngadalë. Ngjitej dhe ndalonte. Bënte sikur kërkonte dikë me sy. S’donte që të tjerët ta kuptonin se ajo lodhej, se po i ngjiste me zor ato shkallë. «Të paktën unë i ngjis. Me zor, me zor, por i ngjis, – tha ajo me vete,- kurse Bukuria e shkretë… Ajo ka mbetur trung. Këmbët qenkan gjë e madhe. S’ u bëka pa këmbë. Ndahesh nga bota me gjallje. Edhe syri gjë e keqe është… Edhe pa sy nuk bëhet… Po të paktën një gotë ujë e pi. Kurse Bukuria e shkretë… Po nuk i solli njeri një gotë ujë, thahet. Po s’e ngriti njeri nga vendi, kalbet…
– Për ku moj nënë? – e pyeti dezhurni.
– Te Sekretari, do vejë nëna.
– Te cili sekretar?
– Te i madhi !
– Për çfarë?
-Për hall.
– Për ç’hall?
– Për një hall të madh.
– Ma thuaj konkretisht hallin – tha dezhurni.
– Paske llafe ti, çun…
Dezhurni erdhi në vete dhe i foli plakës me zë të mëndafshtë:
– Po është rregull, moj, nënë. Duhet ta shkruajmë këtu në tefter.
– Qenkësh rregull… Di nëna nga rregullat… Durojnë gjunjët e nënës, s’e sheh si dridhen?… Ç’muhabet… Muhabet i bukur, besa, ky yti…
Dezhurni u çua nga karrigia. E kuptoi që s’bëri mirë. Ç‘ishin vërtetë ato pyetje ashtu? Goxha plakë… Tetëdhjetë a nëntëdhjetë e ca vjeçe. Kishte numëruar hapat për të ardhur gjer këtu… Kurse ai… Porosia e Partisë ishte që njerëzit të priteshin mirë, sikur dhe të deklasuar të ishin. Për një çast iu duk sikur e njohu atë plakë. Diku e kishte parë. Po ku? Ndoshta në… Iu kujtua. E kishte parë në tribunën e qytetit me rastin e festave të Nëntorit. Ishte nëna e dëshmorit të Brigadës së Parë Sulmuese… Ai pa rrudhat e imta të plakës që i ngjanin asaj rrjetës që lë sita kur e harrojnë mbi niseshte. Ishin ca rrudha të imta, të imta që i shkonin shumë pleqërisë së saj të thellë, lëkura e së cilës kishte vite që s’kishte parë diell.
Dezhurni u çua nga kolltuku dhe doli në korridor. E kapi plakën për krahu. Ngjiti me kujdes shkallët gjersa vajti para derës së Sekretarit… U ndal para saj së bashku me plakën.
-Një minutë – i tha plakës – mos u mërzit. – Erdha.
Dezhurni hyri në zyrën e pritjes së Sekretarit të Parë.
***
– Hyni, ju lutem, i tha plakës sekretari i Sekretarit të Parë. Sapo plaka hyri, Sekretari i Parë u çua në këmbë. La tavolinën, i doli përpara dhe e përqafoi.
-Gëzofsh të ritë – i tha ajo.
Sekretari e uli në një kolltuk të zyrës. U ul dhe vetë përballë saj. E pyeti për njerëzit e shtëpisë: për nipërit, mbesat, për djemtë dhe vajzat… Bëri me të, atë bisedën hyrëse që e lehtëson tjetrin të çlirohet nga emocionet e të shprehet lirshëm.
– Ç’të pruri gjer tek unë, – e pyeti Sekretari ?
– Halli, mor, bir…
– Hall shtëpie?
– Shtëpi kam nëna. Kam goxha konakë, sa të sillet edhe kali si në lëmë.
-Të rrish gëzuar! – i tha Sekretari i Parë.
Dhe e pyeti prapë:
– Ke ndonjë hall pune për nipin, mbesën…?
– Një hall më të madh kam, nëna.
– Hall burse?
– Jo, një hall më i madh, mor bir, e solli nënën tek ti…
Nëna e dëshmorit të Brigadës së Parë Sulmuese, nxori një copë letër nga gjiri dhe ia dha sekretarit. Ai e hapi dhe lexoi:
Shoqes Bukuri Shurdhani,
Kërkesën tuaj, për transferimin e nuses së djalit tuaj në qytet, nuk mund ta plotësojmë tani për tani, për mungesë vendi.
Përgjegjësi i Seksionit të Arsimit
(Dhimitër Gërmadha )
– E dëgjove, mor bir, si thotë? Nuk ka vende, tani për tani… Pse kur dashkësh t’ia sjellë nusen ulokes ky përgjigjsi, kur ajo të vdesë? Puna është t’ia sjelli nashtithi sa është gjallë. Kur të vdesë, le t’ia çojnë prapë në fshat, po të duan. Kaq nuk bëkësh dot ky përgjigjsi i arsimit? Për nusen e Bukurisë nuk paskësh vend në qytet? Po Bukuria ka pritur e ka përcjellur në shtëpinë e saj partizanët gjatë Luftës; i ka larë e shpëlarë, ka arnuar e ka tharë në diell rrobat e tyre me morra…
– Akoma me morrat kjo…, tha me vete Sekretari i Parë dhe i erdhi për të vjellë. Pastaj e pyeti, jo pa takt:
– Motra juaj është Bukuria?
– Jo, mor, bir, nuk është motra ime. Është shoqja ime. Jemi në një shkallë. Dyert i kemi përballë. E kam shoqe të vjetër. Është behar nga shpirti e behar nga goja. Shkonim e vinim te njëra – tjetra. Kafenë e pinim bashkë, herë veja unë tek ajo e herë vinte ajo tek unë. Bisedonim. Kënaqeshim. I shtonim ymrin njëra – tjetrës. Po ç‘e do. Nuk desh fati. Sikur na morën mësysh. Një ditë i ra pika dhe e la në vend. Mbeti uloke qyqja. Doktorët thanë se zor të ngrihet më. Që atë ditë u bëra helm.
Unë rri tek ajo me orë te dera. I bëj kafenë, i ve përpara bukën. Edhe një gotë ujë ia jap, me muhabet e gajret e mbaj, por nuk e ngre e nuk e ul dot… E shoh e më këput shpirtin, sidomos kur më thotë se atë ditë që do të ngrihet, do të vijë e ta pijë kafenë te unë dhe se atë ditë do të më bëjë një kafe për kokë të kafesë. Lëre, lëre, mos e pyet ç‘e ka gjet Bukurinë e shkretë. Çunin e ka agronom në koprativë, nusen, mësuese në fshat, nipi dhe mbesa janë të vegjël. Shkurt mor bir, nuk ka njeri që ta ngrejë e ta ulë gjatë ditës. Po nuk ia sollën nusen këtu afër, ajo do të kalbet. Po, po… Do të kalbet e nuk do ta ketë të gjatë.
-Ja, si thua ti mor, bir, është apo s’është hall, ky?
– Është hall, dhe hall shumë i madh dhe po të mos e zgjidhnim, do të ishte turp, ne…!
– Uratën, mor bir !
***
Sekretari i futi krahun nënës së dëshmorit trim të Brigadës së Parë Sulmuese, zbriti shkallët dhe e çoi te makina e tij që qëndronte para komitetit. Foli me shoferin. Hapi derën e «Fiatit» dhe e futi plakën brenda dhe u nda me të duke e përqafuar. Plaka e puthi në ballë.
Shoferi ia shkeli «Fiatit» në drejtim të shtëpisë së plakës në periferi.
-Mos u ngut, mor bir. Ec, ngadalë. E nget dot si qerre makinën? Si qerre e do nëna.
-E ngas si qerre, moj nënë, si s’e ngas…
-Gëzofsh të ritë.
-Të faleminderit – tha shoferi dhe e uli shpejtësinë.
-Dua të shoh qytetin – tha plaka, – më shëtit një herë rreth e rrotull. Ta shoh se s’i ndihet…
Shoferi e përshkoi qytetin me një shpejtësi të butë.
-Mashalla – tha plaka, – sa qenka hapur qyteti, por.., shiko djathtas, shiko majtas, ajo s’po i shihte as kishën e as xhaminë… Nuk i erdhi mirë, madje i erdhi keq me siguri, por nuk bëri zë, sepse ishte nënë dëshmori dhe…
***
Tani «Fiati» u fut në rrugën e periferisë që të çonte te shtëpia e plakës Fanie, nënës së dëshmorit të Brigadës së Parë Sulmuese, dëshmorit Loni Prifti.
Plaka pa përtej diçka të bardhë, gjithë dritë. Ishte qershia. Iu duk sikur i kishte dalë përpara shoqja e saj, Bukuria. Jo uloke, siç ishte tani, por ashtu siç kishte qenë atëherë kur erdhi nuse…Vetura arriti afër qershisë.
-Ndale makinën – tha plaka.
-Kam porosi nga Sekretari i Parë që të të çoj gjer te shkallët e shtëpisë – tha shoferi.
-Ndale këtu. Këtu do nëna.
-Nuk mundem, moj nënë. Sekretari i Parë, më porositi që të të çoj gjer te dera e shtëpisë.
-Bëj si të thotë nëna. Është më e madhe nëna…
Shoferi e ndali «Fiatin» te bërryli i rrugës, afër qershisë me lule e të bardha të përndritura nga dielli i prillit.
-Këputi nënës një degë. Atë degën atje që ka më shumë lule… E dua për Bukurinë, për shoqen time uloke.
Shoferi këputi degën që kishte më shumë lule dhe ia dha plakës. Ajo e pa degën e qershisë dhe tha me vete se shoqja e saj do të gëzohej shumë kur ta shihte, do ta merrte me siguri si ogur të mirë dhe do t’ i qeshte buza, më në fund që shoqja e saj po i sillte prillin në shtëpi…
***
Por pas një jave plaka Fanie, nëna e dëshmorit të Brigadës së Parë Sumuese , mori këtë përgjigje:
Shoqes Fanie Prifti,
me porosi të Sekretarit të Parë, shokut Rrapo Guri, bëmë të gjitha përpjekjet për transferimin e nuses së shoqes suaj Bukuri Shurdhanit, por tani për tani transferimi s’ mund të bëhet për mungesë vendi në qytet.
Ua ua ua!, ba-ka-bo-ni, uuu…uu… i paturpshmi – sik-ter-sek-re-tari…! Po ai më dha fjalën… E gëzova kot Bukurinë e shkretë. Kujtova se i solla prillin qyqes në shtëpi, por i paskësha sjell shënreun, mardhën e dimrit…
***
Plaka Fanie, nëna e dëshmorit të Brigadës së Parë Sulmuese, sapo pa degën e qershisë të cilën ajo ia kishte çuar shoqes para një jave, për t’u çmallur me pranverën, u drodh… Diçka e keqe e bëri të dridhej… Sapo shoqja e saj e sëmurë mësoi se Sekretari i Parë, nuk ia kishte zgjidhur hallin, iu duk sikur degëzës së qershisë iu fishkën lulet dhe vetë dega e futur në vazo edhe pse zhytur në ujë të kulluar, ajo u tha në çast si ato degët e selvisë së përrallës te porta e oborrit që me tharjen e tyre sillnin kob e zi në shtëpi…
Erërat e dhjetorit filluan të frynin tërbimshëm…Edhe këtë vit e paralizuara, do të kalonte në vetmi një dimër të mardhur deri sa një mesnatë a mëngjes, mbase… askush s’do t’i ndodhej pranë…!
1974
(Ne Foto:Nga Vincent Van Gogh)

Lëri të shajnë Arben

July 30, 2015 by dgreca

Nga Ilir Levonja/
1)Lëri të shajnë Arben. Lëri të akuzojnë. Mos u mbro me deklarata heronjsh, të tilla si, ”shlyva dënimin për fajin e tjetrit”. Ne nuk kemi nevojë për heronj. Se po të kishim, nuk do ankoheshim akoma për mungesën e ujit. Pastaj ajo që është më e rendësishmja, është taktikë e gabuar për tu bërë sërish deputet.
2)Shtypi shqiptar e bëri punën e vet, dje! E përhapi me vrull një letër shpjeguese, apo ndjesuese të deputetit të Lezhës. Edhe pse ambasada e Amerikës nuk dha emër konkret. Por e përgjithësoi. Ashtu mjergull, tha që në parlamentin tuaj është një deputet me kësisoj problemesh. Trafik qëniesh njerëzore, etj. Mirëpo si gjithmonë tek ne, për së pari ndjehen viktima të akuzuarit. Qofshin këta edhe të supozuar. Hoven vet. Sikur edhe rastësore të kenë qënë vërtetë këto, çështje. Këta hoven.
3)Pak melankoli dhe letra jote do ishte më e bukur. Më e bukur artiskisht, jo s’e nuk funksionoi. Megjithatë kot shqetësohesh. Sinqerisht kot. Ti je prapë deputet i Lezhës. Ti je prapë deputet i saj i ardhshëm. Lëri të thonë çfarë të duan. Lëri të shfryhen. Të kënaqen. Mundësisht edhe më zi se kaq. Që ta kesh edhe më të çimentuar, më solide rrugën dhe deputetllëkun. Lëri dhe ata të LSI ta shesin sa më shumë vidon e koridorit të Kuvendit. Atë ku ty i futesh paq me grushta kokës, atij kaçurrelsit të Shijakut. Bën efekt të kundërt në Shqipëri. As mos u druaj për këtë. Ne Shqiptarët e kemi memorien manovër të çastit. Jo kohë të refleksionit. Me një fjalë, të qetësohemi e të gjykojmë se përse ndodhi kështu apo ashtu. Dhe ta bëjmë ndryshe. Nuk e them dot togun e fjalëve, ta bëjmë më mirë. Nuk është në oreksin tonë, kështu. Ndaj them lëri. Ose u thuaj të vazhdojnë të flasin edhe ca ditë. Biles edhe ambasadës së Amerikës. Lëri. Sa më shumë të të shajnë, sa më shumë të të thonë për ty, sa më shumë të çirremi, sa më shumë të të akuzojmë, sa më shumë të shqyhemi, je i fituar. Edhe ti, sa më shumë të demaskosh pijanecët, sa më shumë të krahasohesh me liderin e opozitës, sa më shumë të shfrysh për Shqupin, sa më shumë të flasësh për ata që ranë nga kali si Sali Berisha dhe familja e tij, sa më shumë të rrëfesh që të janë lutur nga PD, që të kanë mbrojtur dhe mbuluar akuzat që të bënin këta me të cilët ti sot je…, i bën ata të fituar në sojin e tyre. Tek ne kështu është shkruar.
4)Pak histori rrevoltash, letrash apo indinjatash të tilla ka në mëndjen tonë. Sa të duash. Dhe më mirë nga ne e kanë kuptuar liderët tanë. Që domethënë shaje tjetrin sa më shumë, demaskoje, sa më shumë, me televizorë, kamera të fshehta, ambasada…, për t’ia garantuar rrugën e lavdishme të deputetit. Tek programi për administrim është i zvetënuar në programin e sharjeve. Qëllimi është kush shanë, kush akuzon, kush mbretëron kësisoj.
Kjo është një temë magjike që mua më pëlqen ta çek hera-herës. Efektin e kundërt.
Ndaj paragrafin e mësipërm e bëra me frazë kilometrike, sa më shumë të të shajnë, sa më shumë zi, vrer, e çfarë të them unë. Të thonë kundër teje. Ke gjasa të bëhesh edhe lider. Kryeministër. Ky është një investim. Ke gjasa që nesër të gdhihesh numri dy i PS. Ashtu si Arbeni i PD. Ai që ti e quan pijanec. Se ç’është e vërteta. Vetëm në Shqipëri ndodh që një kryetar Komisioni Zgjedhor. I afruar nga shoqëria civile. Gdhihet nënkryetar i një force të madhe politike. Kështu, mos u habit që edhe kjo që është sot aty. Të gdhihet në zgjedhjet e ardhshme nënkryetare e dubluar e PS. Pra deri tani je në rregull. Dhe ne socialistët e mirë, edhe ti. Ne që çfarë nuk thamë për Lefterinë. Do ta mbrojmë deri në pikën e fundit të gjakut. Do zbulojmë vetëm aftësitë e magjishme të saja. Ashtu sikur e bëm edhe me ty. Sikur e bëri dhe PD-ja dje me ty. Kështu dhe nuk e luan topi. Ndaj lëri të thonë sa më shumë. Për ty, karrierën tënde. Për bizneset e të tjera. PD-ës nuk i duhet borxhi, kujtesa këshillë e FMN-ës në lidhje me ekonominë e bjerrur të vendit. I duhet ekzistenca jote me probleme me drejtësinë italiane. Fakti që sot këto dite të nxehta, diskutohet uji i pijshëm. Në një vend buzë ujit. Ta dish është investim për ty, jo për vëndin. Kështu që je në rregull.
5)Me që ra fjala tek bizneset e tua. Tek postet e nderuara që ke drejtuar në kohën e PD. Prapë për të mirën tënde është. Merr rastin e minsitrit aktual të shëndetësisë, zotit Beqja. Iu hoq mandati për konflikt interesi, që do të thotë shkelje e ligjit. Që do të thotë njësoj krim. Ndëshkim etj. Shikoje e ke ministër sot. Dhe një nga më babaxhanët. Të gjithë biznesmenët e ”suksesshëm” kanë poste drejtuese qeveritare. E gjitha është sakrificë. Ndaj edhe njerëzit ua dinë për nder. U japin votën. Pasi suksesi në biznes, mbajtja me bukë e disa familjeve, edhe pse pa asnjë të drejtë civile të punëtorit apo nënpunësit bashkëkohor, prapë konsiderohet nder i madh nga ana juaj. Ndaj ata u vlerësojnë, u japin votën. U jepni edhe ca lekë partive dhe normalisht, që partitë duhet t’ua shpërblejnë. Tenderin e radhës. Ka konflikt interesi? Këputi një të ndarë me gruan, kaloja të gjitha asaj. Biles është rast i mirë t’i japësh edhe pak post drejtues. Dhe gjithçka në rregull. Por nëse partia nuk të jep tendera, prapë punë e madhe. E ke të garantuar vendin tek partia tjetër. Lëri le ta bëjnë sa më të zezë, punën tënde. Ndaj sinqerisht po e përsëris, mos u justifiko me deklarata lakonike, që unë e ”shlyva” dënimin për fajin që ka bërë ai tjetri. Se dolëm jashtë modës. Nuk i duhen Shqipërisë heronjë të tillë.

Basha akuzon Qeverine tek austriakët: Keqqeverisja po sjell pasoja dramatike në ekonomi

July 30, 2015 by dgreca

Kryetari i Partisë Demokratike, Lulzim Basha gjatë një takimi me Drejtorin e Politik të Ministrisë së Jashtme Austriake, Jan Kickert dhe Drejtorin për Ballkanin Perendimor, Johannn Sattler, tha se vendi po bën kthim mbrapa dhe zhbërja e standardeve demokratike rrezikon seriozisht të ardhmen e Shqipërisë.
Sipas një njoftimi për shtyp, kryetari i PD-së i njohu diplomatët e lartë austriakë me shkeljen e rëndë të standardeve në zgjedhjet e fundit, me blerjen masive të votave, me përfshirjen e administratës në skemën e trysnisë ndaj votuesve, si dhe kandidimin e personave me të shkuar kriminale.
Inkriminimi i administratës dhe i politikës deri në nivelin e Parlamentit, janë shqetësim i madh për vendin, tha Basha, i cili theksoi se pa çuar deri në fund dekriminalizimin për të cilën Partia Demokratike është e vendosur, Shqipëria nuk mund të ketë të ardhme europiane.
Basha gjithashtu i informoi zyrtarët e lartë të vendit mik se keqeverisja po sjell pasoja dramatike në ekonomi dhe po shkakton padrejtësi të vazhdueshme ç’ka po nxit dhe numrin e lartë të bashkëqytetarëve që ikin nga vendi dhe kërkojnë azil në Europë. Ky eksod në rritje i shqiptarëve, tha ai, po merr përmasa shqetësuese duke vënë në rrezik lëvizjen e lirë pa viza të shqiptarëve në hapësirën Shengen, një e drejtë e fituar me shumë mund e përpjekje.
Kryetari i Partisë Demokratike theksoi se krimi, korrupsioni dhe dhunimi i votës së lirë janë kthyer në pengesë dhe kërcënim të madh për zhvillimin e Shqipërisë dhe përparimin e saj në rrugën e integrimit europian