Nga Kadri Tarelli/Durres/
Durrësi i lashtë 3000-vjeçar, në ditët 16-17-18 tetor 2014, si rrallëherë në këtë mestetori, të ngrohtë e plot diell, gumzhinte nga zërat e gëzueshëm të fëmijëve shqiptar e të Ballkanit. Me pjesëmarrjen e tyre në festivalin e përvitshëm të emërtuar “Luajmë e vallzojmë”, (Në fillimet e tij quhej “Fest-loja”), këtë herë për të shtatëmbëdhjetin vit, qyteti ynë u shndërua në kryeqytet të fëmijëve. Më pëlqeu të vendos titullin e këtij shkrimi “Kryeqytet i fëmijëve të Ballkanit”, pasi e gjeta në fjalët e z. Myzafer Livareka, përfaqësues i ekipit të Tetovës, i cili u shpreh: “Ne shqiptarët, ma sëpari e njohim Tiranën kryeqytet të të rriturve, ndërsa Durrësi në këto vite asht ba kryeqytet i fëmijëve të Ballkanit”. Ishin 600 pjesëmarrës, të ndarë në 32 grupe, që përfaqësuan gati të gjithë qytetet e rrethet e Shqipërisë, së bashku me grupe të ardhur nga Turqia, Rumania, Bullgaria, Kosova, Maqedonia dhe Mali i ZI, mes tyre edhe një grup i fëmijëve të komunitetit serb që jeton në Kosovë.
Kjo veprimtari me përmasa kaq të mëdha, u organizua nga QKF. e Durrësit, e mbështetur fuqimisht nga pushteti vendor. Është nderim, njëkohësisht vlerësim i veçantë për pjesëmarrësit e grupeve të fëmijëve nga shtete të tjerë të Ballkanit, që u pritën nga titullarët e Prefekturës, Bashkisë dhe DAR-së së Durrësit.
Vështirësitë, në raste të tilla janë të pranishme, të njohura, mbase edhe të shtuara për këtë vit, sepse krahas programit të ngjeshur artistik me valle nga trevat shqiptare dhe ballkanike, u zhvillua edhe kampionati mbarëshqiptar i futbollit, i përfaqësuar nga 5 ekipe. Mëgjithatë drejtuesit e QKF, ia dolën mbanë me sukses, falë programimit të detajuar të festës, bashkëpunimit të admirueshëm me drejtuesit dhe nxënësit e shkollave 9-vjeçare, njëkohësisht mirëkuptimit dhe mikpritjes së familjeve. Të gjithë e meritojnë një përshëndetje nga e gjithë qytetaria durrsake, sepse së bashku mundësuan këtë festë, duke sjellë në qytetin tonë të lashtë, gëzimin dhe harenë e fëmijëve të Shqipërisë dhe Ballkanit. Gjithëçka erdhi si një buqetë me lule vjeshte, plot ngjyra. Veç t`i shikoje fëmijët e veshur me kostumet kombëtare dhe me flamuj në dorë, kur marshuan në bulevardin e qytetit. Një mrekulli e vërtetë veshjesh e ngjyrash. Aq sa të gjithë kalimtarët e rastit, ndalonin dhe uronin: U lumtë fëmijëve, që na sollën kaq bukuri e gëzim në qytetin tonë!
Për tre ditë me radhë, koncertet u zhvilluan në hollin mahështor të “Amerikan college” të Durrësit, të ndjekur nga qindra qytetarë, prindër e nxënës të Durrësit, që duartrokitën nxehtësisht grupet e valltarëve që ngjiteshin në skenë. Ç`llojshmëri e bukuri kostumesh e vallesh, u shpalosën para artdashësit të shumtë durrsak. Është kjo veprimtari e të vegjëlve, që e çfaqur me pafajësinë dhe freskinë e moshës, e bën të mundur të shijojmë brenda pak orësh e ditësh, folklorin e magjishëm e shpirtin artistik të popujve të Ballkanit.
Në ceremoninë pëmbyllse, ku morën pjesë të gjithë përfaqësuesit e grupeve pjesëmarrëse, drejtues të pushtetit vendor, njëkohësisht dhe plot të ftuar, znj. Lindita Muka, drejtore e DAR, përshëndeti të gjithë të pranishmit, falënderoi nxënësit pjesëmarës, përgëzoi organizatorët, duke uruar suksese në veprimtari të tjera po kaq të bukura e të dobishme. “Për mua, besoj se ky është edhe mendimi i shumicës, nuk ka rëndësi kush del fitues. Të fituar jemi të gjithë, sepse sollëm e shpalosëm kulturë e traditë, krijuam njohje të reja dhe forcuam urat e miqësisë, shkëmbyem përvojë”.
Z. Avni Çuni drejtor i QKF së Durrësit, si nikoqir i kësaj “Dasme me kaq shumë dasmorë”, më në fund i qetësuar, shprehet: Ka kohë që menduam, planifikuam dhe u përpoqëm për këtë takim kaq të madh, që i tejkalon fuqitë dhe mundësitë e QKF që unë drejtoj. I qendroj besnik idesë që lindi që në fillesë këtu e 17 vite të shkuar, dhe që qëndron në themel të kësaj veprimtarie, se “Fëmijët janë më të mirët ambasadorë të paqes dhe miqësisë mes njëri – tjetrit dhe mes popujve të Ballkanit”. Është një mendim fisnik që i vlen dhe u bën zë të gjitha kohëve, ndaj u mundum të bëjmë më të mirën. Tani që gjithçka përfundoi, ndjehem shumë i kënaqur nga gatishmëria e punonjësve të qendrës, njëkohësisht nga mbështetja që gjeta tek pushteti vendor, por edhe tek drejtuesit e shkollave. Mos llogarisni të tjerat, mendoni për një çast vetëm 600 fëmijë, që u shpërndanë nëpër shtëpitë e nxënësve moshatarë, të cilët u pritën me aq ngrohtësi e bujari nga prindërit e tyre, e për të vazhduar deri tek gjetja e një mjedisi sa më të mirë, siç ishte holli i brendshëm në “Amerikan college Durrës”, një mrekulli e vërtetë e artitekturës, që ne na shërbeu aq mirë për të ndërtuar atë skenë fantastike.
Znj. Teuta Musa, drejtore e QKF, Prishtinë, me kënaqësinë e suksesit e bukurisë së kësaj veprimtarie, shprehet: “Edhe ne në Prishtinë kemi mbi dhjetë vjet që organizojmë festivalin e valleve për fëmijë, që e titullojmë “Ylberi i Prishtinës”. Në koncertin e para një muaji të këtij viti, mes grupeve të tjerë, grupi i valltarëve të Durrësit u vlerësua nga publiku prishtinas, si më i miri, duke merituar duartrokitje të zgjatura. I përgëzoj kolegët durrsak për punën që kryejnë. Kështu forcojmë lidhjet mes vedit. Pritshmëria është e madhe, ndaj i uroj suksese për veprimtari të tjera”.
Z. Kujtim Vllamasi, coordinator për sportin pranë QKF. Durrës, i cili u kujdes direkt me organizimin e kampionatit mbarëkombëtar të futbollit, që këtë vit rastisi të zhvillohet njëkohësisht me “Fest-lojën”, i kënaqur e qetësisht rrëfen: “Çdo vit qendra e kampionatit ndryshon. Këtë herë miq të durrsakëve ishin katër ekipe, të ardhur nga Peja, Ulqini, Bujanoci, dhe Tetova. Lufta sportive ishte e bukur, niveli i lojës dhe lojtarëve ishte mjaft i mirë, që tërhoqi e kënaqi mjaft sportdashës. Fituan më të mirët, futbollistët e ekipit të Pejës”.
Në fund, siç është zakon, shpërndahen çmime vlerësimi dhe dhurata. Z. Rexhep Çeliku, artisti dhe valltari ynë shumë i njohur, në emër të juries, vlerësoi nivelin e lartë të përgatitjes së valleve popullore:
Me çmim të III-të, grupi i Tiranës dhe Turqisë.
Me çmim të II-të, grupi Bullgar dhe Prishtinas.
Me çmim të I-rë, grupi i kosovar i Kishnicës, dhe i Korçës.
Me çmin honorifik u vlerësua grupi i valltarëve rumun.
Përgatiti
Kadri Tarelli
BUKURITE SHQIPTARE- Berati, qyteti i çudirave, i një mbi një dritareve
*Turistët mahniten me tavanet e drunjta e të gdhendura dhe kërkojnë t’i blejnë…/
*Berati, qyteti i çudirave, i një mbi një dritareve…/
Shkruan: Harallamb Kota-Studiues i letrave shqipe/
Pas katër vitesh, në datën 16 qershor 2014 në shoqërinë e Prof. Dok. Hysen Kordha dhe gazetarit e botuesit të njohur z.Zylyftar Plaku, isha përsëri në qytetin e paraardhësve të mi, në Beratin e dashur të familjeve Kota. Qyteti qëndron hijshëm nën këmbët gjigante të kalasë mitike, ndërtuar me gurë nga mjeshtrit Parthan, midis të cilëve janë dalluar mjeshtrit Kota (gurskalitësit). Në Berat kishim ardhur të promovonim librin tim me poezi dhe kishim ftuar, nxënës të shkollave, punonjës të Bashkisë, Këshillit Bashkiak, Këshillit të Qarkut, historianë, studiues dhe qytetarë të Beratit. I pranishëm në këtë ngjarje me karakter kulturor dhe letrar ishte edhe Kryetari i Bashkisë Berat z. Fadil Nasufi, i cili me praninë e tij, tregoi mbështetje për këto aktivitete kaq të rëndësishme për qytetin dhe rilindjen e ndjenjave artdashëse të qytetarëve beratas. Atë ditë qyteti mitik i Beratit, zhurmonte nga mjeshtrit e rinj gurskalitës. Me çekiçë në duar, ata shtronin shëtitoren e qytetit me gurët e latuar, duke e lidhur më fort historinë e gurtë të kalasë mitike me historinë e gurtë të pedonales së sotme. Në 12 tetor 2014, isha përsëri në qytetin mitik. Berati në kryesimin e z.Fadil Nasufi, kryetar i Bashkisë dhe me mbështetjen e Kryeministrit Edi Rama, ka vite që po merr frymë nga hapësira e gjelbërimi. Po gjallon çdo ditë e më dukshëm nga turistë të panumërt dhe kurioz për të parë dhe zbuluar të kaluarën mitike të qytetit, kishat e tij mesjetare ndërtuar mbi themele tempuj pellazgjik, apo paleokristian, xhamitë e vjetra ndërtuar pas pushtimit otoman dhe ikonat mahnitëse të pikturuara nga Onufri e nxënësit e tij. Shtatorja e Kostandinit të Madh në shpatullën perëndimore të kalasë, i befason dhe i tërheq të mësojnë diçka për arsyen e vendndodhjes në kështjellë. Ciceroni nuk e njeh historinë. Dituria për ardhjen në kala të Shën Palit dhe 300 vjet pas tij’ e Kostandinit të Madh, do sillte më shumë turistë e më shumë të ardhura për qytetin. Shtëpitë në Goricë, Mangalem dhe në Kala, kanë hapur dyert dhe shërbejnë për fjetore. Turistët mahniten me tavanet e drunjta e të gdhendura. Kërkojnë t’i blejnë dhe për këtë qellim afrojnë para në shuma marramendëse. Pronarët e vjetër dhe autoktonë, nuk pranojnë t’i shesin, por i ruajnë për të provuar vjetërsinë e qytetit dhe krenarinë e tyre për vlerat e trashëguara nga të parët. Njëra nga këto familje fisnike qytetare beratase është edhe ajo e z.Ymer Kordha. Ngjitja në kala është biblike, ndërsa kështjella të puq me mitologjinë aq shumë, sa turistë amerikanë, evropianë, australianë, japonezë, etj., qëndrojnë, ecin në rrugët e kalldrëmta, ulen në sokakët e gurtë të portave të drunjta dhe kërkojnë të blejnë shtëpi. Largimi i tyre nga kalaja është mallëngjyes dhe mbresëlënës, kur i sheh aq të dëshiruar për të mos u larguar, apo duke qarë me lot pasi kapërcejnë portikun e madh të drunjtë. Atë ditë në ora 1100, u inaugurua shëtitorja e re, “Pedonalja e Gurtë”. Mijëra banorë të pranishëm gëzonin dhe ndjeheshin krenarë për qytetin e tyre, dhe vlerësonin pedonalen duke ndjerë në plloçat e gurta të shtrojës së saj, vazhdimësinë dhe harmoninë me kalldrëmin e gurtë të rrugëve të vjetra në “Kala”, “Mangalem” dhe “Goricë”.
Prezentim i suksesshëm i kulturës shqiptare
Nga XHAVIT ÇITAKU/
SHKSH “ Migjeni” e Borosit po vazhdon me ritmin e saj të begat në organizimin e takimeve kulturore në disa qytete të Suedisë dhe shi për këtë po e forcon edhe më shumë bashkëpunimin edhe me institucionet përkatëse të këtij shteti skandinav. Një mbrëmje kulturore shumë e rëndësishme këto ditë u zhvillua në qytetin e Lidshopingut, mbrëmje kjo që u organizua nga biblioteka e këtij qyteti. Me këtë rast në mënyrë dinjitoze u prezantua kultura, tradita dhe gjuha e bukur shqipe në vite. Vërtetë ishte një mbrëmje e përgatitur bukur dhe ishte kënaqësi të ishte pjesëmarrës i këtij manifestimi kulturor, në të cilin ishin të pranishëm edhe miqë suedezë, ku temë kryesore ishte kultura dhe bashkëpunimi ndërkulturor me shoqata kulturore e institucione të tjera të kësaj fushe që veprojnë në qytete të ndryshme të Suedisë.
Bibliotekës së qytetit iu dhuruan 30 tituj librash në gjuhën shqipe
Anëtarët e Kryesisë së Shoqatës Kulturore Shqiptare “ Migjeni” miqtë suedezë dhe bashkatdhetarët tanë që jetojnë në Komunën e Lidshopingut i informuan për aktivitetin e pasur e me përmbajtje që po zhvillon kjo shoqatë. Të pranishmit ishin të impresionuar me punën e mbarë që po zhvillojnë anëtarët e kësaj shoqate e posaçërisht botimi i revistës “ Dituria” programi i radios në gjuhën shqipe si dhe kanali i televizionit, po ashtu, në gjuhën shqipe. Për të rinjtë shqiptar u ndanë nga dy ekzemplar të revistës “ Dituria” nga dajlja e saj e deri me tash si dhe 30 tituj librash në gjuhën shqipe që do të vendosen në sirtarët e bibliotekës së qytetit. Po kështu fëmijëve shqiptar të pranishëm në këtë manifestim kulturor iu dhurua nga një libër që iu përshtatët moshës së tyre si dhe nga një flamur shqiptar.
Fletushkë në gjuhën suedeze me shënime karakteristike për shqiptarët
Në këtë eveniment u shfaqen edhe disa sekuenca të filmit dokumentar “ Veshja tradicionale shqiptare në Kosovë” punuar sipas skenarit dhe idesë së Bora Balaj nga “ Bora fashion”, sekuenca këto që zgjuan interesim të madh. Po ashtu për miqtë suedezë ishte përgatitur një fletushkë në gjuhën suedeze me shënime karakteristike për Shqipërinë, Kosovën dhe për shqiptarët në përgjithësi.
Interesim të madh të pranishmit treguan për gjuhën shqipe, si një ndër gjuhët më të vjetra, pastaj për kulturën dhe traditën shqiptare, për personalitetet e shquara të kombit shqiptar si për Skënderbeun, Nëna Terezën etj. Është ky një shembull i mirë se si duhet të punohet edhe në mjediset tjera shqiptare.
Mesazhi i mësuesit të burgosur dy herë nga sllavët : Mos i harroni Vuthajt!
Mësuesi Imer A Ahmetaj:”Kthehuni vuthjanë se guri rëndë peshon në vend të vet , e vendin njerëzit e mbajnë,njerëzit janë ata që i japin jetë!”/
Nga Ukë Gjonbalaj/
VUTHAJ – Gusht 2014: Imer Ahmetaj, u lind më 22 prill 1929 në fshatin Vuthaj , në një familje malesore. Ende, pa i mbushur 3 pranvera më 5 maj 1931 prindërit e tij detyrohen të emigrojnë për në Shqipëri nga dhuna dhe terrori që i bëhej popullatës shqiptare në këto treva nga sundimi i padurueshëm i Mbretërisë së SKS. Familja Ahmetaj së bashku më se 98 familje, të tjera nga trojet shqiptare pas një rrugëtimi të mundimshëm u vendosën në rrethinat e Shkodrës, në Shtoj, e cila më vonë është quajtë Gucia e re. Më 1939-40 ai filloi shkollën por u detyrua t’a ndërpresë si shkak i Luftës së Dytë Boterore. Më 1 gusht 1943 , në moshën 15-të vjeçare kyçet në radhët e Batalionit, “Perlat Rexhepi,, dhe më vonë në Brigadën XXVll të- Divizionit të Korçës, deri me 11.02.1946.
Familja Ahmetaj e cila në atë kohë shquhej si familje përparimtare,ndoshta nga tradita dhe tiparet e veta që i mori nga fshati i tij Vuthaj, apo nga qyteti i Shkodrës, që ishte dhe është djep i dijës dhe kulturës shqiptare, në periferinë e të cilit jetoi , me gjithë varfërinë dhe skamjen që mbretëronte në atë kohë.Fëmijët i kyçi qysh atëhere në shkollë dhe ata treguan sukses.
Më 15.02.1947 kthehet në vëndlindjen e tij në Vuthaj, për të jetuar së bashku me prindërit dhe motrën – derisa vëllau më i madh Hyseni mbeti në Shqipëri.Ndonëse më i ri me moshë, ai u rritë dhe u edukua në një shoqëri burrash me Sadik Bekteshin, Rexhep Ramen, Sylejman B. Ahmetaj, Hysen A.Ahmetaj (vëllai i tij me të cilin kishte ndryshim moshe 18 vjet dhe në atë kohë kishte të kryer shkollën dhe e zotëronte mirë gjuhën italiane). Me të ardhur në Vuthaj , në vendlindje, filloi aktivitetin e tij me shoke të tjerë vuthjanë, ku kryen semimaturën.
Ne vitin shkollor 1947-1948 emrohet si mesues ne shkollen shqipe ne Vuthaj.Më 1948 përfundon kursin pedagogjik për aftësimin e mësuesve të përkohshëm në Ulqin. Më 1950 privohet nga liria lidhur me IB dhe pas 5 muajëve të kaluara nën hetime të egra në një nga burgjet e Malit të Zi, në Cetinje lirohet si i pafajshëm.Më 1951 emërohet si mësues në shkollën shqipe në Vuthaj, ndërsa më 1954 -56 emërohet në ciklin e lartë të shkollës fillore, në gjuhën amë në Guci, deri sa më 1956 kthehet përsëri në Vuthaj. Më 1962 burgoset përsëri dhe në mungesë të fakteve i shqiptojnë masën e sigurisë , internim-largim nga familja. Dy vjet e gjysmë i kaloi në burgun famëkeq në ishullin Grgur, ujëdhesë në detin Kroat. Pasi kthehet nga burgu ,nuk e rikthejnë në punë, dhe ai detyrohet të shkojë në Kosovë, në Pogragje të Gjilanit dhe Istog, duke punuar në profesionin e tij. Më 1967-68 kreu shkollën e lartë pedagogjike , të cilën e filloi në Prishtinë dhe më pastaj në Prizren – dega e gjuhës dhe letërsisë shqipe. Pensionohet në vitin 1989 dhe definitivisht kthehet në vendlindje të tij në Vuthaj.
Aty ku dhe unë me shumë mall dhe respekt e takova një ditë Vere, gjatë pushimeve në vendlindjen time. Megjithëse, në moshën 85 vjeçare ishte në një gjendje shumë të mirë shëndetsore, me një fizik karakteristik të burrave të këtyre anëve me një memorie të kthejlltë si më parë; u tregua i gatëshëm për të zhvilluar këtë bisedë për Gazetën Dielli në Amerikë.
Kujtime të largëta
(Kushtuar mësuesit tim në Vuthaj)
Në portën e shkollës dy milicë të zinj
Si dy sorra të zeza në një shkreti Ai midis tyre me hekura në duar
Atij ne i pamë vec dy pika lot
Që I ranë nëpër faqe me vertik
Kur s deshtëm ta linim me ta me ikë.
Ashtu I lidhur na përqafoj fort Prandaj cdo herë kur vjen Pranvera Kacurrelin e tij sikur ma tund era……
(Eshkruar nga nxënësi i tij:Mem Isufi Gjonbalaj,që me mbylljen e Tetëvjecares së Gucisë, doli në Shqipëri)
Zoti Ahmetaj let’ju kthehemi edhe një herë kujtimeve nga jeta juaj. Kur u hap për herë të parë Shkolla shqip në Vuthaj dhe kush ishin mësuesit e parë?
– Shkolla fillore me mësim në gjuhën shqipe në fshatin Vuthaj për herë të parë u hap nga mesi i muajit dhjetor 1945-1946 me dekretin e Ministrisë për arsim të Malit të Zi, edhe pse në mungesë të të dhënave , thuhet se Vatra e gjuhës shqipe – Shkollës shqipe në Vuthaj – Guci daton që nga viti 1916 – 17 me mësuesin Josip Rela. Ky vit mban në vehte ngjarje me karakter historik për tërë Vuthjanët e më gjerë, sepse, u hapën shtigjet e diturisë. Vuthjanët i thanë lamtumirë të kaluarës së errët historike. Vuthjanët, pasi dëgjuan lajmin u tubuan si rrufeja në vendin e caktuar për t’u hapur shkolla. Festuan sepse kjo ditë ka qenë endërr e parealizuar , ditë që na ishte mohuar nga osmanllinjët më se pesë Shekuj. Ditë, kjo që na është mohuar në kohën e robërimit serbomadhe, qëllimisht,duke na i mohuar të drejtat për shkollimin në gjuhën amtare. Një mohim i së drejtës të shkollimit në gjuhën shqipe, na u bë edhe në kohën e ashtuquajtur ,” Shqiperia e madhe ,,.
Mesuesit e parë apo t’i quaj më mirë – Pishtarët e arsimit në Vuthaj patën fatin të jenë : Ahmet Islami Rexhepagiq nga Plava, Ibrahim Shabani Gjonbalaj nga Vuthajt , Isa Elezi Ulaj nga Vuthajt, Hysen Cuku nga Ostrosi i Krajës, Sulejman Avdic nga Katerkolla-Ulqini dhe unë Imer Ali Ahmetaj nga Vuthajt.
Këta janë veteranët e arsimit, që ushtruan profesionin e mësuesit në shkollën fillore Vuthjane, në fillimet e para. Ndërsa mësuesi i parë që dual para nxënësve vuthjanë ishte Ahmet I .Rexhepagiq nga Plava.
Mësimi zhvillohej në kushte të vështira, çdo gjë mungonte për procesin mësimor, përveç vullnetit të nxënësve dhe mësuesve.
Në mungesë të objektit shkollor, kurset u mbajtën me heret në kasollen e Bali Syles Gjonbalaj (mejtepi), pastaj mësimi në shtëpinë e Dushe Dashes, shtepinë e Beqir F.Ahmetaj, Sherif M, Ahmetaj dhe në kullën Selman Fazlis Gjonbalaj , në katin e tretë. Dua t’a përmendi se Selman F. Gjonbalaj ishte nxenes i Josip Relës .
Më 1946-47 mësuesi i parë u transferua në shkollën fillore në Guci , po në gjuhën shqipe , ndërsa në Vuthaj emërohen dy mësues tjerë Sulejman Avdiqi e Hysen Cukoviqi , dhe pas një vit pune transferohen – Sylejmani në Martinaj e Hyseni kthehet në vendlindje, në Kraje-Ostros.
Ndërsa më 1947-48 , Ministria e Arsimit për herë të parë dekreton tre djem vuthjan për mësues në shkollën shqipe në Vuthaj – Ibrahim Gjonbalaj, Imer Ahmetaj dhe Isa Ulaj, të cilët me dinjitet, ndergjegje te madhe iu përveshën punës me nxënësit, dhe puna e tyre në procesin edukativo -arsimor vuri bazën e shkollimit të vuthjanëve, që nga ajo kohë e në vazhdim.
Mësuesit e permendur në atë kohë janë nismëtar të shumë aktiviteteve të zhvilluara në Vuthaj. Vlen të përmendet aksioni i ndërtimit të shkollës, që filloi e u krye me mjete dhe punë vetanake të vetë vuthjanëve. Me ndërtimin e objektit të shkollës nxënësve u afrua mësim më i mirë dhe kushte më të mirë se sa në shtëpitë private, ku zhvillohej mësimi. Objekti i shkollës u ndërtua ne vitin 1952-53,në mes të fshatit, në Mokën, ku mendohej se të gjithë nxënësit do t’a kishin më lehtë ardhjen në shkollë.
Vlen të përmendet se aktivitet tjetër ishte edhe elektrifikimi i fshatit ku të gjithë vuthjanët dhanë kontributin e tyre maksimal me punë fizike dhe për një kohë të shkurtër arriti edhe drita në çdo shtëpi, duke ndryshuar jetën e fshatarëve për të mirë.
– Çfarë ishin tekstet shkollore – mësimore, dhe nga furnizohej shkolla me libra programet mësimore?
– Në fillim tekstet mesimore kanë munguar për mësim në gjuhën shqipe dhe mjerisht, mungojnë edhe sot për nxënësit me mësim në gjuhën shqipe. Nuk kishte as fletore , nuk kishte banka dhe materiale të tjera logjistike. Fshatarët punuan prej drurit bankat, të cilat i quajtën atëhere “latna,, që kishin 3 metra gjatësi , dhe në shkollë ishin tri gjithsejt . Nxënësit kishin nga një copë dërrasë, ku shkruanin me shkumës dhe i fshinin përsëri, detyrat.
Nga librat kishim ,,Abetaren,, dhe ,,Libër Leximin,, derisa për lëndë të tjera as që bëhej fjalë mbasi nuk kishte libra, gjë që ishim të detyruar të merreshim me përkthimin joprofesional nga gjuha serbokroate dhe ua diktonim duke ju falenderuar vullnetit të fortë të mësuesve dhe intelegjencës natyrale të nxënësve – Megjithatë ne jemi krenarë sepse suksesi s’ka munguar. Dmth, në fund të vitit në bazë të suksesit, gjithmonë ka zënë vendin e parë ndër shkollat më të mira , kuptohet në gjuhën shqipe në atë trevë. Dhe , sipas një statistike, që e bëri Ministria e Arsimit e atëhershme , fshati Vuthaj – doli i pari në vend që e hoqi analfabetizmin ne ate kohe,dhe është interesant se nga vitet e 80-ta do jetë ndër fshatrat me më shumë njerëz me shkollim të lartë, në vend.
Programi mësimor i hartuar nga Ministria e Arsimit – ka qenë i cunguar në gjuhën shqipe sa i përket historisë kombëtare, gjografisë, edukatës muzikore, artit dhe mësimit për lendën e gjuhës shqipe. Mendoj se edhe sot mungojnë tekstet mësimore në gjuhën shqipe!
– Sa nxënës kishte shkolla e Vuthajt- në fillim të saj dhe sa ishin të përfshira vajzat vuthjane në shkollim e asaj kohe?
– Në vitin 1945-46 kur Shkolla fillore në Vuthaj nisi mësimet , nxënës të regjistruar përherë të parë kanë qenë mbi 90, të moshave të ndryshme prej 7-14 vjeçar, mbi 30 përqind ishin të gjinisë femërore.
Mësuesi i parë Ahmet I. Rexhepagiq, të gjithë nxënësit i ka grupuar në klasën e parë.Në mbarim të gjysmëvjetorit të parë, ai ka bërë seleksionimin e nxënësve. Duke patur kështu për herë të parë perparimin e nxënësve në procesin mesimor dhe moshën. Kështu që më shumë se gjysma e tyre, i ka kaluar në klasën e dytë.Pra, në mbarim të vitit shkollor, përfundojnë mësimin; klasën e parë dhe e dytë, kështu që në fillim të vitit të ri shkollor 1947/48 – shkolla nisë punën e saj me tri klasë ,e l-rë ,e ll-të,dhe e lll-të, me nga një paralele.
Vijimi i vajzave vuthjane në shkollë nuk ka qenë problem asnjëherë, mbasi ka rastisë, që gjinija femërore ka dominuar ndaj asaj mashkullore.
-Në se kthehemi në retrospektivë tek vitet- Viti 1956 ,si ju kujtohet ,kush ishin ata vuthjanë ,që e mbrojtën shkollën shqipe,e cila ishte e vetmja në Mal të Zi, që nuk u mbyll asnjëherë ?
-Viti kalendarik 1956 për shkollat me mësim në gjuhën shqipe ka qenë tragjik dhe i rënd! Në ketë vit organet shtetrore ndërrmarrin një aksion të maskuar, me qëllim të caktuar – lufte për mbylljen e shkollave në gjuhën shqipe në teritorin e Malit të Zi ,duke pretenduar jo mbyllje po , simbas tyre “reforma për riorientimin e shkollës shqipe”, në gjuhën serbokroate, duke aluduar gjoja në të mirë të shqiptarëve, që kur të kryejnë shkollën të punesohen më lehtë.
Ne si mësues e kundërshtuam këtë aksion në mënyrë kategorike dhe në mbledhjen e mbajtur me disa përfaqësues nga Ministria e Arësimit në Vuthaj bëmë kundërshtimet tona, që ju bashkangjitën edhe vuthjanët me këmbëngulje,kryesisht në perjashtim të dy tre vetave.
Ndër vuthjanët më të flakët ishin Adem Sadiku Qosaj. Adem Selmani Gjonbalaj, Bali Syla Gjonbalaj, Mustafe Arifi Çelaj, Ram Alia Ulaj,Bajram Hasani Gjonbalaj etj . Këtë program famëkeq të Ministrisë së Arsimit të atëherëshëm e kundërshtuan dhe nuk u pajtuan kurrë. Ata nxënës që kishin mbaruar mësimin në shkollën fillore, në gjuhën shqipe në Vuthaj, të moshave të ndryshme, nga pamundësia që të vijojnë në gjuhën shqipe ikën në Shqiperi, duke vazhduar atje shkollimin e metutjeshëm.Shumica nga ata nuk u kthyen më, por të gjithë kanë mbaruar fakultete të ndryshme.
Duke ju falenderuar vendosmërisë së vuthjanëve që mbrojtën shkollën shqipe, aq me vendosmëri, pas tri vjetëve u hapën shkollat shqipe në Martinaj, Doli dhe cikli i lartë në Guci.
-A mund të na sillni disa nga kujtimet tuaja për kolegët me të cilët keni punuar së bashku?
-Kur flet njeriu për kolegët e punës së përbashkët shumëvjeçare në të njëjtën shkollë , në të njëjtin profesion të shejtë të mësuesisë , nuk është lehtë, të kaplojnë emocionet, dhe ndjenjat e perziera – pasiqë, tani për shkak të viteve të gjithë pothuajse janë të ndjerë.Për të gjithë ata që punuam bashkë kam fjalët më të mira, dhe përulem me respekt të thellë për çdo njerin. Kanë qenë njerëz të ngritur, përparimtarë ,të pajisur me virtyte të larta njerëzore. S’ka qenë lehtë në një fshat si Vuthajt, paksa të mbyllur nga vetë natyra, një trevë e lenun pas dore, dhe e shtypur nga regjimi, me sakrifikua çdo gjë, për punën e mësuesit duke punuar me aq vullnet , duke perjetuar probleme të nderlikuara, por duke ju falenderuar karakterit të fortë njerëzor dhe kombëtar ishim të pamposhtur.S’kishim intriga, xhelozi me njeri tjetrin. Andaj edhe sot i kujtoj me respekt dhe kosideratë të lartë.
Gjithashtu, mund të them se mëkat do të ishte sikur të gjitha të arriturat në fshatin Vuthaj dhe sukseset në shkollën e Vuthajve, t’ua përshkruanim vetëm tre pishtareve të arsimit të permendur me lartë ,sepse do t’u hynim në hak mësuesve të tjerë që punuan më pastaj, me tërë qenien e tyre, në këtë shkollë. Dhe, aktivitete të tjera në fshat siç ishin dhe janë Ramiz I. Gjonbalaj, Sadri A.Gocaj, Ramadan B.Gjonbalaj, Hasan I. Gjonbalaj, Halil Z.Brucaj. Neriman Sadrijaj dhe Hasan R.Gjonbalaj. Pra do të thoja me plot gojën Respekt për të gjithë!
Cili ishte viti i largimit tuaj nga Vuthajt dhe arsyeja ?
Pushtetit të asaj kohe, natyrisht që nuk i konvenonte aktiviteti ynë, konkretisht puna ime, vullneti dhe kundërshtimi im për mbylljen e shkollës shqipe në Vuthaj, puna dhe suksesi me nxënësit. Si pasojë e gjithë kësaj më 1 mars 1962 – duke mbajtur orën e mësimit, në mënyrë jo njerëzore para nxënësave, më privojnë nga liria, duke më akuzuar për të gjitha veprat penale të veprimtarisë kundër popullit. Më kujtohen nxënësit , mbeten duke qajtë! Pas 6 muaj hetime, në mungesë të fakteve me shqiptuan dënimin me kohezgjatje dy vjet e gjysmë. Largim nga familja – internim, dhe me dërguan në ishullin famëkeq të ashtuquajtur Gërgur në Detin Adriatik – Kroaci. Nuk ishte lehte sepse në shtëpi lashë prindërit e vjetër, hallën ,motrën ,nusen e re dhe tri vajzat. Por, duke iu falenderuar familjes, dhe karakterit tim,i përballova dhe në fund të gushtit 1964 – u riktheva në shtëpi.
Dëshira që të kthehem në vendin e punës, aty ku e fillova me vullnet nuk mu realizua sepse Ministria e Arsimit ma refuzoi kërkesën time, dhe pranoi një mësues tjetër shqiptar.
U detyrova përsëri të dal nga shtëpia, lashë familjen, dhe shkova në Kosovë, ku më 30 shtator 1964 në bazë të një konkursi plotësues u pranova si mësimdhënës i gjuhës shqipe, në Shkollën fillore ,,Liria ,,në Pogragje të Gjilanit. Më vonë më zgjodhën edhe si drejtor të po kësaj shkolle. Aty punova 7 vite me radhë dhe duke ju falenderuar punës dhe sjelljes time, arrita nga autoritet të merrja dhe përkrahje të madhe në kolektiv të shkollës dhe tek pogragjalitë.
Në vitin 1970-71 kalova të punoj në shkollën fillore ,,17 Nëntori,, në Istog ,ku punova më se 19 vite ,më të njëjtin vullnet dhe pasion deri më 1 shtator 1989 – kur dhe u pensionova dhe u ktheva në vendlindjen time, në Vuthaj.
Tash kur mendoj dhe e kthej kohën pas, gjithë ato peripeti,gjithë ai vullnet i im dhe i shokëve është kurorëzuar me sukses, sepse shkolla shqipe në Vuthaj u bë vatër arsimi, çerdhe diturie prej së cilës dualën vetëm deri në vitet e 90-ta më se 218 veta me fakultet prej këtyre 54 vajza vuthjane janë edhe sot me fakultete të ndryshme.
Ideali im u realizua sepse arrita t’i shkolloj 6 fëmijët e mij, 5 vajzat dhe djali tash kanë të kryer fakultetin dhe njëra nga vajzat ka Doktoruar në lëminë e shkencave mjekesore, gjë që Kosovës i jam mirënjohës tërë jetën.
Së fundi – Cila është porosia e juaj për gjeneratat e reja vuthjane?
– Më beso, kjo është pyetja më e vështirë, më e rëndë për mua! Gjatë gjithë bisedës që e zhvilluam bashkë të fola me krenari, me respekt me emocione, për shokët – mësuesit e parë, për vuthjanët që bënë çmos dhe me guxim e mbajtën të hapur shkollën shqipe në Vuthaj. Pra, për nxënësit vuthjanë, që ishin të rrallë me një vullnet të paparë,në mosha të ndryshme, iu kapën shkollës ,në kushte shumë të vështira arritën sukses. Dhe, sot si në Kosovë, Shqipëri, e kudo nëpër botë, takon vuthjanë, janë me familje intelektuale dhe të suksesshëm. Por, fatkeqësisht, akoma vështirësitë për t’u punësuar, problemet e natyrave të ndryshme, dëshira për një jetë më të mirë dhe vuthjanët ikin, shpërngulen për çdo ditë. Nga frika se shkolla do të mbetet pa nxënës ,vendi është i zbrazët ,Vuthajt, janë shkretë, kam një porosi:” Kthehuni vuthjanë ,se guri rëndë peshon në vend të vet , e vendin njerëzit e mbajnë ,njerëzit janë ata që i japin jetë !
Ndërsa, së fundi të falenderoj Ukë Gjonbalaj , për respektin dhe kohën që ma kushtove!
Respekt për Ty dhe gjithe ata që dualën nga kjo shkollë nga ky vend!
Mos i harroni Vuthajt!
Vuthaj, Gsht 05.2014
Uke Gjonbalaj
POETËT E BOTËS NDEROJNË NAIM FRASHËRIN- SEBASTIANO GRASSO, FITUES I EDICIONIT XVIII “DITËT E NAIMIT”
U MBYLL EDICIONI I XVIII I FESTIVALIT NDËRKOMBËTAR TË POEZISË “DITËT E NAIMIT”/
Nga Shaip Emerllahu/
Prej 16-19 tetor 2014 u zhvillua Edicioni i XVIII i Festivalit Ndërkombëtar të Poezisë “Ditët e Naimit”. Për tri ditë me rradhë Tetova ishte nikoqire e aktiviteteve të ndryshme e te shumta poetike, artistike dhe kulturore. U mbajtën lexime letrare, u promovuan libra poetik u hap një ekspozitë me fotografi dhe u bënë vizita të ndryshme në monumentet kulturore, historike dhe fetare. Në këtë edicion morrën pjesë poetë nga vende të ndryshme të botës, si: Sebastiano GRASSO (Itali), Bohdan ZADURA (Poloni), Braha ROSENFELD (Izrael), Vicktoria SLAVUSKI (Argjentinë), Dinos KOUBATIS (Greqi), Germain DROOGNEBROODT (Belgjikë) Giuseppe NAPOLITANO (Itali), Joslin Love KEARSE (SHBA), Galina GANEVA (Bullgari), Kadir AYDEMIR (Turqi), Laura GARAVIGLIA (Itali), Maryam Ala AMJADI (Iran), Visar ZHITI (Shqipëri), Nicolaj STOCHHOLM (Danimarke), Bjorg BORGRIMSDOTIR, Levant KARATAS (Turqi), Bisera Suljic – BOSKALIO (Bosna dhe Hercegovina), Mujë Buçpapaj (Shqipëri), Robert SIMONISHEK (Slloveni) Ndue UKAJ (Kosovë), Trajce KACAROV dhe Slavica Dabevska KIROVSKA (Maqedoni), Ilire ZAJMI (Kosovë) dhe Entela SAFETI (Shqipëri) dhe Burhanedin XHEMAILI dhe Bujar PLLOSHTANI (Maqedoni).
Hapja ceremonisë festive të Edicionit të XVIII të Festivalit Ndërkombëtar të Poezisë “Ditët e Naimit” u bë me anë të ndezjes së fishekzjarreve, para Qendrës së Kulturës “Naim Frashëri”, në Tetovë. Drejtori i Festivalit, Shaip Emërllahu, laureati italian Sebastiano Grasso, kryetari i Jurisë Visar Zhiti, kryetarja e Komunës së Tetovës, Teuta Arifi, sekretari shtetëror i Minsitrisë së Kulturës, Behixhudin Shehapi, si dhe delegacioni i Komunitetit Bektashian, vendosën buqete lulesh para shtatores së poetit tonë kombëtar “Naim Frashëri”, i cili ndodhet në qendër të Tetovës.
Më pas në foajenë e Qendrës së Kulturës u hap ekspozita e fotografive të Asan Krasniqit me pamje nga periudha e krizës dhe luftës së Kosovës.
Edicionin e XVIII të Festivalit Ndërkombëtar të Poezisë “Ditët e Naimit” e hapi drejtori i Festivalit, Shaip Emërllahu, i cili, theksoi se, ‘Në çdo hapje Festivali kemi nënvizuar dhe afirmuar rolin dhe rëndësinë që ka poezia, arti dhe kultura në njohjen, afirmimin dhe në ngritjen e modeleve të bashkëpunimit në mes komunitetit krijues në rradhë të parë, dhe pastaj atij me publikun. Mirëpo, bartës të kësaj performance shumëdimensionale dhe komplekse janë njerëzitbartës të këtyre nismave të bukura. Ata, me shpirtin e artistit, me ndjeshmërinë e tyre marrin atë gërshetim realiteti dhe secili në mënyrë e tij matematikore e ndan. E ndan me lexuesin dhe me shëndetin e tij. Kur menaxhimi nuk është baraspeshues ndodh lëndimi dhe doza e lartë e gëzimit…. Që të dyja, jo fort të shëndetshme për krijuesin. Bëhen pjesë e fatit dhe nuk njohin moshë… Për pasoj, ata iki nga zona krijuese në ate të pavdeksisë… I tillë është edhe fati i Naim Frashërit… Iku herët… Si mund të spjegohet në rastin e njerëzve që morën për mbiemër “Ditët e Naimit”, si poetët e Drejtorisë së Festivalit, Murtezan Arifi dhe Ferit Ramadani. Ata, u “lodhën nga monotonia e përfytyrimit dhe nuk shpërthyen në shumllojshmëri”(W. Stevens), as ndoqën motivin mistik të M. Bermond që te vazhdonin të shkruanin poezinë për të gjetur Perendinë. Ata kur këtë se prekën me poezi, u ngjitën vet atje fizikisht. Ne sot, lutemi për ta … Tani që kemi një sfidë të re, ku një Anëtare tjetër e Bordit, poetja Silke Liria Blumbach është në një betejë të këtillë në një spital të Berlinit, ne lutemi me zë edhe në emrin tuaj. Ajo, si një fituese e çmimit “Qiriu i Naimit”, si pjesë e Drejtorisë, me shprehjen e përkryer poetike afirmoi elementin iracional në poezi, kontribuoi dhe afirmoi Festivalin, Tetovën, shqiptarët… Dejtoria, duke vleresuar tekstin poetik dhe veprën e shuamanshme të saj, si dhe duke dashur te bëhet pjesë e energjisë dhe motivimit për të vazhduar betejën e imponuar Silkja jonë, kemi ngritur një çmim letrar me emrin e saj “Silke – Liria”, si dhe ia ka ndarë titullin më të lartë, Anëtare Nderi e Festivalit. Zoti qoftë me te!”, tha në fund drejtori Shaip Emërllahu.
Këtij edicioni, me një fjalë përshëndetëse, iu drejtua të pranishmëve edhe kryetarja e Komunës së Tetovës, zonj. Teuta Arrifi, e cila nënvizoi mbështjen që komuna u jep kulturës dhe artit dhe vet Festivalit Ndërkombëtar të Poezisë “Ditët e Naimit”.
Në orën e madhe letrare ‘Globi poetik’, poetët lexuan poezitë e tyre, ndërkaq drejtori i Festivalit, Shaip Emërllahu ia dorëzoi çmimin e madh ‘Naim Frashëri’ që jepet për vlera të larta artistike, si dhe ia ndau titullin Anëtar Nderi të Festivalit, laureatit nga Italia, Sebastiano Grasso. Me këtët rast, laureati Grasso, falenderoi organizatorët dhe Jurinë për dhënien e këtij çmimi të lartë të Festivalit.
Të kujtojme se, titullin Anëtarë Nderi të Festivalit, deri tani, e kanë marrë shkrimtarët dhe intelektualët e njohur, si Ismail Kadare (Shqipëri), Desmond Egan (Irlandë), Thomas Tidholm (Suedi), Manlio Argueta (Salvador), Abdellatif Laabi (Marok), Peter Poulsen (Danimarkë), Lionel Ray, (Francë), Eva Lipska (Poloni), Craig Czury (SHBA), Tua Forsstrom (Finlandë), Athanase Vantchev de Thracy (Francë) etj .
Në ditën e dytë të Programit, në amfiteatrin e USHT-së, u përurua laureati Sebastiano Grasso. Në fjalën përshëndetëse, rektori prof. dr. Vullnet Ahmeti, tha se ,,Ky manifestim, që këtë vit e shënon edicionin e tetëmbëdhjetë me radhë dhe që prezantohet para publikut me emra të njohur poetësh nga të gjitha meridianët e botës, është shndërruar në ngjarjen më të madhe kulturore për qytetin tonë dhe më gjerë. Duke u nisur nga këto vlera universale artistike, që “Ditët e Naimit” po përcjellin për gati dy dekada, ne si institucion kemi hapur dyert e auditorëve për të pritur krijuesit e fjalës artistike, për të pritur poetët pjesëmarrës në këtë festival poezie. Nëse njerëzimi sot jeton në një botë të trazuar, ku pasiguria dhe ndarjet mes popujve thellohen gjithandej, konfliktet e ndryshme për arsye politike apo ekonomike rriten çdo ditë e më shumë, është pikërisht arti ai që ngadhënjen mbi gjithë këtë rrëmujë dhe katandisje”, tha Rektori i USHT-së, Prof. dr.Vullnet Ameti. Ai, me këtë rast, Drejtorisë së Festivalit ,,DITËT E NAIMIT” i shprehi falënderime për dëshirën e tyre që një aktivitet të këtillë ta shtrijnë edhe në ambientet e Universitetin Shtetëror të Tetovës. Besoj që kjo traditë e bashkëpunimit të vazhdojë edhe në të ardhmen”.
Laureati Sebastiano Grasso e falënderoi Rektorin e USHT-së për mikpritjen e ngrohtë që u bëri poetëve. “Më pëlqen të ndodhem këtu sepse ju sot më keni bërë një nder të madh me njohjen akademike dhe këtë e dijmë shumë mirë se studimet për një autor fillojnë nga universiteti, sepse një autor që nuk ka një studim të mirëfilltë shumë shpejt venitet, zhduket”, tha Poeti Sebastiano Grasso.
Motivimin e Jurisë e lexoi kryetari i saj, Visar Zhiti (anëtarët e Jurisë së Festivalit janë studjuesit e letërsisë Ndue Ukaj dhe Xhelal Zejneli).
Në mbyllje të këtij përurimi, rektori i USHT-së, Vullnet Ameti, pasi i kishte rezervuar në zyrën e tij një pritje të ngrohtë laureatit, Sebastiano Grassos ia ndau edhe pllaketën me logon e Universitetit. Kurse, Drejtori i Festivalit, Shaip Emërllahu, rektorit të USHT-së, Prof. Dr. Vullnet Ametit i ndau Mirënjohjen për kontributine tij në kulturë dhe në arsim, si dhe për bashkëpunimin e shkëlqyer në mes dy institucioneve përkatëse.
Sipas programit, poetët më pas shkuan në Teqen Arabati Baba, ku u pritën nga kryegjyshi Baba Edmond Brahimaj dhe në një nga ambientet e saj mbajtën orën letrare “Poetë dhe vargje”.
Në ditën e tretë u përuruan librat e Edicionit botues të Festivalit: “Librin e Laureatëve” I Athanase Vantchev de Thracy, “Prapa hënës” të laureatit Peter Poulsen, si dhe librat e Sebastiano Grassos “Ti, në grackë nën qepalala” dhe “Pëshpëritje e hënës ” Giuseppe Napolitanos.
Festivali u mbyll me orën e madhe letrare ‘Meridiane poetike’, e cila u mbajt në Qendrën e Kulturës, ku poetët lexuan poezitë e tyre dhe u ndanë edhe çmimet e tjera letrare të Festivalit; Çmimi për karierë letrare ‘Ditët e Naimit’ iu nda poetit Bohdan Zadura nga Polonia, çmimi për vlera të veçanta poetike ‘Menada’ iu dha poetit me origjinë arvanitase Dinos Kubatis, çmimin letrar për ciklin më të mirë poetik ‘Oaeneumi’ e mori poeti shqiptar, Mujë Buçpapaj, çmimi letrar ‘Qiriu i Naimit’ iu dha poetit nga Belgjika, Germain Droognebroodt. Në këtë edicion, Drejtoria, poeten Silke Liria Blumbach e shpalli Anëtar Nderi dhe që nga ky edicion ndau çmimin letrar për shprehjen poetike me emrin e poetes “Silke/Liria”. Fitues i këtij çmimi ishte poetja amerikane “Joslin Love Kearse”.
Drejtoria e Festivalit edhe në këtë edicion botoi antologjinë e poezive të poetëve pjesëmarrës ‘Fytyrë sirene’, të përgatitur nga Shaip Emërllahu.
Festivalin e udhëhoqi moderatorja Verjana Abazaj. Poezitë në gjuhën shqipe i lexoi aktori Arsim Kaleci, kurse me kitarë i shoqëroi profesor Jeton Pustina. Skenën e ideoi piktori Savash Veliu.
Festivali u mbështet nga Ministria e Kulturës e Maqedonisë dhe Komuna e Tetovës. Sponzorë të këtij edicioni ishin “Hit Oil”, “Albas”, “Allprint”, “Arbi”, “Nuance” dhe “Kurtishi, “New Design” dhe “Screenmedia”.
A. Arsllani