Nga Albert Z. ZHOLI/Poetja dhe shkrimtarja Iliriana Sulkuqi mbetet unike në mënyrën e organizimit të aktiviteteve. Sa herë ajo vjen nga Amerika patjetër do të organizojë dhe do të mbledhë në salla të ndryshme poetë dhe shkrimtarë nga të gjitha trevat e Shqipërisë. E thjeshtë, korrekte dhe me një mirësi të tejskajshme femërore, këtë radhë gjetja e saj promovuese ishte krejtësisht e veçantë. Dëshira e saj ishte të sillte pranë krijuesve poetët e talentuar Frederik Reshpja, Ndoc Gjetja dhe Betim Muço, që tashmë kanë ndërruar jetë. Kush ishte e veçanta? Me intuitën e saj, ajo përgatiti për secilin nga poetët nga një libërth xhepi me poezitë më të mira, ku secili libër kishte në kopertinë foton e secilit poet dhe në faqen e dytë foton e tyre të hijezuar për të treguar përjetësinë. “Dashuri dhe paqe” ky ishte slogani i takimeve që organizoi Iliriana në qytetet kryesore shqiptare për të bërë prezent veprën e poetëve që tashmë nuk jetojnë. Ajo i solli të gjallë me frymën e poezisë së tyre, me mënyrën e konceptimit të takimeve, me mënyrën e përcjelljes së veprës së tyre tek artdashësit. Jo më kot slogani ishte “Paqe dhe dashuri”. Ky slogan kishte në thelb krijimtarinë e poetëve, mesazhin e veprës së tyre, dëshirën e tyre. Sot Shqipëria përjeton vite të tëra tranzicioni të stërzgjatura, ku vrasjet janë të përditshme, hasmëria nuk duket në horizontin e sharjes, droga është problem i ditës, sharjet në parlament janë bërë si zhargoni i rrugaçëve. Ndaj duhet kjo frymë e vëllazërimit, ndaj sot më shumë duhet “Paqe dhe dashuri”. Të jesh pjesë e emocioneve të bukura, thekson poetja Fatime Kulli, në takime ku fjala poetike peshon rëndë, është po aq e shëndetshme, sa dhe shpresëdhënëse për jetën artistike, kur ndjen dorën e Zotit, se “JETA shëtit nëpër ëndrra” si në librin e poetes së talentuar.
Në Shkodër
Në datën 16 shtator në orën 12, në Bibliotekën “Marin Barleti” në Shkodër, un ndje madhështia poetike e tre poetëve me klas të lartë letraro-artistik, më të mirët e të mirëve: Frederik Reshpja, Ndoc Gjetja dhe Betim Muço. Respekt e mirënjohje pa fund poetes se mirënjohur Iliriana Sulkuqi, që me humanizmin e saj na dhuron tre vepra të tre poeteve brilantë dhe na mundëson këtë takim poetik, poetët mes poetëve, dhe një mirënjohje të veçantë për Bibliotekën “Marin Barleti”, për organizimin e takimit “Udhëtim poetik në krijimtarinë e Frederik Rreshpes, Ndoc Gjetjes dhe Betim Muços. Frederik Rreshpja, Ndoc Gjetja, Betim Muço, Zef Zorba,Sandër Gera, Tonin Shtjefni e të tjerë që nuk rrojmë më. Në këtë takim duhet të përmend disa nga pjesëmarrësit: Diana Çelepia, Fatime Kulli, Kolec Traboini, Iliriana Sulkuqi, Skënder Temali, Mimoza Rexhvelaj, Farida Zmijani Ramadani, Lida Lazaj.
Në Elbasan
“PAQE DHE DASHURI”- NGA SHKODRA NË ELBASAN
Në qytetin tim të ballakumeve do të bujtin me fjalën e tyre të pavdekshme poetët qiellorë Betim Muco, Frederik Rreshpja, Ndoc Gjetja, Martin Camaj, Bilal Xhaferri, Murat Isaku, Din Mehmeti, Viktor Qurku, Drita Çomo, Genc Leka, Vilson Blloshmi, Dhori Qirjazi, etj, të shoqëruar nga Ai, Milianov Kallupi , që për vite me radhë ngjiti në skenën e Teatrit “Skampa” poetët nga të gjitha trojet shqiptare, Ballkani e më gjerë, në “Ditët Poetike të Verës”.
Këtë herë Novi do të ketë në krah të tij edhe pararendësin, që shkroi dhe botoi në shqip, për herë të parë poezinë Haik, poetin shkencëtar Betim Muço. Le t’i bashkojmë, në këtë kafe kujtimi, fjalën tonë poetike, fjalës së tyre të pavdekshme, duke konfirmuar kështu fjalën e Çelebiut, se Elbasani është Shtëpia e Poetëve. Pas udhëtimit në Kryeqendrën e letërsisë dhe artit shqiptar, në Bibliotekën “Marin Barleti” në Shkodër, ku ndjemë vlerat e artit të mirëfilltë poetik, prej TRE Kalorësve të Poezisë Kombëtare Shqiptare: Frederik Reshpja, Ndoc Gjetja dhe Betim Muça, vazhdon udhëtimi “Kujto Poetin” në qendrën e Shqipërisë, në qytetin e Kristoforidhit, Elbasan. “Paqe dhe Dashuri” është motoja e mesazhit që ka skalitur në mendje e shpirt, poetja më humane e letërsisë dhe artit shqiptar, Iliriana Sulkuqi, “Ambasadore e Paqes”, në turin e aktiviteteve letrare “Kujto Poetin” në nder të tre poetëve: Reshpja, Muça, Gjetja.
(Bashkëpunëtorë i tre poetëve kalorsian është, poeti, shkrimtari, publicisti, kineasti, Kolec P. Traboini)
Mes poetëve, me “Poetin”!!
Sipas muzikantit të talentuar Zeqir Sulkuqi: Duke ndjekur këtë event origjinal letrar të organizuar nga I.Sulkuqi & K.Traboini sinqerisht u emocionova. Shikoja te pranishmit të përmallur, të lotuar, të ekzaltuar ku patetika lumturuese ndërthurej me atë dëshpëruese. Për dy ore vargu i “Poetit” në artikulimin e Poetëve që jetojnë dhe mbajnë gjallë këto krijime të çmuara të poezisë shqipe! Në veprat e tyre bëhen evidente dukuri shoqërore, të cilat i ndeshim dhe sot! Absurdja me Realen. Mrekullitë krijuese të një mendimi novator bëhet papritmas objekt apo subjekt i padukshëm i jetës reale. E shëmtuara përballë bukurisë së vërtetë. Sofrat bujare me qerasjen shqiptare (kafe, raki, karamele e një gotë ujë)- përballë pritjeve apo banketeve madhështore ku te ftuarit s’njohin njeri tjetrin..Së fundi kuptova, ,kjo është personale, që: Poetët janë me afër Paqes se askush. Kanë prekur dashurinë e vërtet, pak përpara të tjerëve dhe: godasin më direkt, mekanizmat që ngushtojnë hapësirat e lirisë njerëzore!
Nga Elbasani në Durrës
Sipas poetit Agim Bajrami: Tre Kalorësit e Poezisë Kombëtare Shqiptare, Frederik Reshpja, Ndoc Gjetja dhe Betim Muça, vazhduan udhëtimin pa praninë fizike dhe me artin e pavdekshëm, nën kujdesin shpirtëror të kolegëve e artistëve: “Kujto Poetin” në Pallatin e Kulturës “Aleksandër Moisiu” në qytetin më të lashtë të qytetërimit, në Durrës, poetja më humane e letërsisë shqipe, Iliriana Sulkuqi, e palodhura me “7 plagët e Gjergj Elez Alisë” siç thotë poeti Dritëro Agolli, vazhdon turin e saj nga njeri cep i atdheut në tjetrin me tre korifenjtë e poezisë shqipe. Në këtë takim merrnin pjesë artistë të shquar të këtij qyteti, të cilët me zërin e tyre na e bënë takimin edhe më të bukur, edhe më të paqtë, këtë mision që kërkon të përcjellë autorja Iliriana Sulkuqi, “Dashuri dhe paqe”. Bashkëpunëtor i tre poetëve kalorisianë është, poeti, shkrimtari, publicisti, kineasti,Kolec P. Traboini, edhe pse në mungesë, u falënderua për bashkëpunimin e tij, nga poetja Iliriana Sulkuqi dhe ligjërues të tjerë gjatë fjalës së tyre, “Kujto Poetin” në Durrës.
Stafeta e përkujtimit të tre emrave ndër më të njohurit e letrave shqipe, (por që tashmë s’jetojnë me midis nesh), poetëve Frederik Reshpja “poeti i vetmisë “, Ndoc Gjetja “poeti Krisht “,dhe Betim Muço, pasi përshkoi qytetet e Tiranës, Shkodrës dhe Elbasanit ,u ndal dhe në Durrës. Ka qenë ideimi i poetes së mirënjohur me banim në Sh B A,si dhe e poetit Kolec Traboini që në bashkëpunim me klubin e shkrimtarëve Durrës ,t’i sillnin gjurmët e tyre letrare edhe këtu pranë valëve te detit , mes poetëve , shkrimtarëve dhe lexuesve të shumtë të këtij qyteti. Ishte një atmosferë e tillë emocionale që mund ta krijoje vetëm madhështia e vargut brilant të këtyre mjeshtërve të fjalës poetike, të cilët me krijimtarinë e tyre e ngritën metaforën tonë poetike në stade të lëvdueshme. Aktiviteti, i cili u zhvillua ne odeonin “Nikolin Xhoja” të pallatit të kulturës Aleksandër Moisiu u hap nga kryetari i klubit të shkrimtarëve të këtij qyteti Nikollë Spathari. Në fjalën e tij të hapjes, krahas evidentimit të vlerave poetike të tre poetëve të mësipërm, ai solli para auditorit edhe mbresa nga miqësitë dhe njohjet e tij të gjata me ta, kryesisht me Frederik Reshpjen. Me mjaft interes në fjalën e tij ishin momentet e bashkëpunimit të tyre të gjatë letrar , si dhe ato të momenteve të dënimit te tij nga diktatura Po kështu, poetesha dhe organizatorja e këtij përkujtimi Iliriana Sulkuqi, ngriti lart vlerat artistike dhe humane që rrezaton poezia e tyre gjatë shfletimit, për mbarë kulturën dhe letërsinë tone kombëtare. Lirikat e Frederikut , Ndocit dhe Betimit tha ajo, janë si gjerdanë me brilantë në fondin e artë të poezisë sonë bashkëkohore. Ndërkohe poetesha nuk harroi të ngrinte lart edhe rolin e disa prej botuesve me zë të diasporës si Nase Jani , Grigor Jovani, Fatmir Terziu, etj, të cilët me revistat e tyre, “Pegas”, “Pelegrin” dhe “Fjala e lirë” kanë bërë një punë lavdëruese për evidentimin dhe propagandimin e krijimtarisë së tyre. Fjalë të mira në këtë drejtim meriton edhe revista “Kuvendi” në Miçigan të Sh B A. Poeti Nazmi Roli u ndal në disa nga momentet e njohjes së tij në vite me Frederikun dhe Betim Muçon. Kujtimet e tij u ndoqën me mjaft interes nga salla. Ndër të tjera ai citoi edhe një thënie të studiuesit Moikom Zeqo, sipas të cilit Frederik Reshpja është një nga poetët më të mëdhenj dhe më fatkeq të letërsisë sonë. Fatime Kulli nëpërmjet leximit të disa prej poezive të Ndoc Gjetjes i solli takimit diçka nga mrekullia e metaforës së veçante të këtij poeti. Të njëjtën gjë bëri edhe aktori i njohur elbasanas Eduart Cala i cili në repertorin e tij kishte edhe disa poezi të Iliriana Sulkuqit. E pasuroi këtë eveniment me interpretimin e saj virtuoz edhe artistja e njohur durrsake Aishe Starja. Emocionuese dhe të prekshme ishim edhe kujtimet e motrës se poetit Betim Muço, Jeta Hoti: “Betimi ishte vëllai ynë i vetëm tha ajo, por me krijimtarinë e tij të pasur, ai sot është edhe miku poeti i të gjithëve.” Aktiviteti u mbyll me një kolazh poetik të zgjedhur interpretuar nga poeti durrsak Agim Bajrami. Kaluan shpejt çastet e përkujtimit të këtyre tre poetëve, por jehona e vargjeve të tyre është e pranishme ende në ajrin e qytetit bregdetar. Durrësi di si t’i nderojë poetet e mëdhenj.