Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Shqipëria e Kosova nderojnë viktimat në Mauthausen

by

Me 5 maj 1945 kampi i Mauthausenit lirohet nga ushtria amerikane. Kurora u vunë nga Roland Bimo dhe Blerim Camaj. ..Kosova ishte pjesë e Frontit Antifashist dhe i takon të ketë memorialin ashtu sikur edhe shtetet tjera të koalicionit të dala nga ish Jugosllavia…”Kush nuk mëson prej historisë është i mallkuar ta përsëris”
Nga Hazir MEHMETI, Vjenë/
Shiu curril pranveror që binte në kodrën e Mauthausensit freskonte bimësinë e blertë bashkë me respektin për gjithë ata njerëz nga e gjithë globi që pësuan nga barbaria fashiste. “Wert des Lebens” ishte moto kësaj radhe e Komitetit Përkujtimor të Mauthausenit, organizator i festës së lirimit të kampit famëkeq para 69 vjetëve , me 5 maj 1945, nga njësiti tankist amerikan. Këtij manifestimi ju bashkuan 8 mijë veta nga e gjithë globi. Fjala përkujtimore para vënies së kurorave nga 60 shtete ishte përplot respekt dhe porosi për të mos u harruar kurrë. Appellplatz – Sheshi i Apelit i lagur qull nga shiu nuk heshti. Ai foli me zërin mijërave marshuesve në mesin e të cilëve ishin ish të burgosur me numrat e tyre në gjoks e rroba origjinale të kampit me njollat e kohës ku figuroheshin vuajtjet e përpëlitjet e njeriut.
Shqiptarët u gjenden bashkë me gjithë Frontin Antifashist në luftën e cila shkaktoj dhembje të mëdha njerëzimit. Nga kjo luftë kundër një force e ideologjie antinjerëzore siç ishte fashizmi, duhet të mësojnë gjeneratat në vazhdimësi si arma më e fuqishme mbrojtëse ndaj çmendurive mbytëse që mund të lindin. “Nie mehr Faschismus”-/ Kurrë më fashizëm/porosia përcjellëse në kohë. Dhe Dita Përkujtimore është në shërbim të saj. Këtu ishin edhe dy shtetet tona, Shqipëria dhe Kosova. Shqipëria sipas renditjes alfabetike ishte e para nga shtetet pjesëmarrëse. Në emër të delegacionit të Shqipërisë kurorën e vuri z.Roland Bimo, ambasador i Republikës së Shqipërisë në Austri, kurse në emër të delegacionit të Republikës së Kosovës, kurorën e vuri z.Blerim Camaj, ushtrues detyre të ambasadorit të Republikës së Kosovës në Austri.
Në këndin para hyrjes në krematoriumin famkeq dhe murit rrethues me tela gjembor lartë tij që nga çmenduria e tij, grupi përkujtimor nga Austria e Epërme kishte organizuar këngë përkujtimore rasti para se të fillonte programi zyrtar i Komitetit në anën tjetër në Appelplatz. Në mesin e këngëve tingëllonte kënga e njohur italian “Çao Bello” e cila shprehë ndjenjat, ankthin e përshëndetjes së fundet në vendin e purgatorit nazist. “Fryma ime e fundit do ruhet për ty e kujtimin tënd” i kishte thënë dashnores të cilën çdo natë e shihte livadheve të gjelbra në kalërimin engjëllor. “Në hijen e lisit, një lule të freskët nga bjeshka më sjell pastaj mua” . In den Schatten der kleinen Blume, Bella ciao…. Einer kleinen ganz zarten Blume, In die Berge bring mich dann. Kënga përcillej me rropatjet e shiut çatisë së kromatoriumit mbi çadrat e njerëzve e pastaj në tokë bashkë me lotët e shumë prej tyre. Rrallë më kishte ndodhur kështu, nuk kishte duartrokitje, kishte heshtje ndonjë ofshamë e thellë që mund ta dëgjoje aty afër. Kënga e radhës vazhdon pas fjalëve përkujtuese të kryetarit të Komitetit të Mauthausenit nga Austria e Epërm. Tani aty pranë njeriu me rroba me vija dhe kapuç i ngjashëm me numrin e ruajtur për 70 vjet, hungarezi Päl Friedmann (1920)- U-66201. I heshtur por vital, çadrën ia mbajnë djali dhe reja me radhë. Sytë drejtohen mbi çadra ngritur në maje gishtash e nën çadra drejt tij. Heshtja vazhdon bashkë me dhembjen. Kënga e lehtë fillon e rëndë ashtu si retë që rëndojnë nga shiu dhe depërton thellë në kohë dhe shpirt. O bitre Zeit ( O kohë e hidhur ) “Nur Gitter ohne Ende, sind um uns her. Ach! Unsre schwachen Hände, zerbrechen sie nicht mehr “ Vetëm grila pa fund, janë rreth nesh, Ah, duart tona të dobëta nuk i thyejnë dot” . Pas vizitës në kromatorium u takuam përsëri me Päl-in i cili përcillej nga kamerat e shumta. Fati e deshi të kontaktoj me djalin e tij që më parë dhe radha ishte e imja. Nga çanta e lagur nxjerr librin e ri të Shpend Topallajt “Unë kam qenë në Mathausen” të cilin edhe pse me autogram të autorit ma huazoi kolegu im, shkrimtari galicas Bedri Tahiri. Fotografia e përjetuesit të ferrit fashist, Ahmet Çekajt, dallohej bukur kurse ajo që mund ta lexonte secili ishte fjala Mathauzen.
– Jam nga Shqipëria, ky është njëri nga vëllezërit shqiptarë që e përjetoj Mathauzenin, i drejtohem gjermanisht.
– Sapo e dëgjoj fjalë Albanien, nuk më la ta kryej dhe më përafroj me forcë.
– “Shqiptarët i dua, janë njerëz trima dhe me nderë. Ishim bashkë me disa, por kush kishte kohë të merrej me shoqëri. Kam harruar emra por kam pasur kontakte me shqiptarë. Ishin disa”.
Rrallë isha i lumtur nga sjellja e këtij njeriu 94 vjeçar ndaj meje si shqiptarë para kamerave dhe njerëzve të shumtë nga shumë shtet, para grupit me të cilët kishim ardhur bashkë ku shqiptar isha vetëm unë. U fotografuam me nguti nën shtyrjen e kamerave dhe kërkuesve për fotografi vazhduam rrugën drejt ferrit të ndërtuar nga dora e njeriut. Këtej kaluan shumë shqiptarë nga të gjitha viset shqiptare numri i të cilëve nuk dihet as sot e kësaj dite. Nga përjetuesit e Mathausenit nuk u shënua pothuaj asgjë, dokumentet e kampit nuk janë të sakta, shumë nga të cilat mungojnë. Në regjistrat e të internuarve nga Shqipëria dhe ish Jugosllavia emrat e shqiptarëve (veçan nga Kosova) janë me plot gabime dhe jo të vërtetuar. Tani kur diktatura nuk dikton më dhe Kosova është e lirë duhet dhe mund të bëhet më shumë për të gjithë ata që vdiqën dhe përjetuan internimin, jo vetëm në Muathasen të Austrisë. Ata janë pjesë e historisë sonë kombëtare të cilëve u detyrohemi tani kur kemi synim prosperitetin e kombit. Kosova ishte pjesë e Frontit Antifashist dhe i takon të ketë memorialin ashtu sikur edhe shtetet tjera të koalicionit të dala nga ish Jugosllavia. Sipas shënimeve nga Mauthauseni aty gjetën vdekjen 133 shqiptar nga trevat shqiptare, në mesin e tyre edhe Xhevdet Doda e Kozma Nushi, hero të popullit. Në shenjë përkujtimi ndaj tyre do japim emrat: Abaz Dine, Abaz Sullaj, Abdulla Tabaku, Adil Alushi, Ahmet Ramzoti, Alem Tafili, Ali Ashimi, Ali Biduli, Asti Gogoli, Azem Toska, Bedri Agalliu, Beg Nushi, Besim Liku, Buharedin Mitarja, Cane Çaçi, Cane Rapushi, Dalip Meminaj, Demir Bardhi, Dervish Hoxha, Dilaver Kamberi, Dhimiter Konduri, Dhimiter Kulla, Ejup Kondo, Emanuel Hasdurian, Enver Velja, Faik Haruni, Faslli Lelaj, Faslli Zoga, Feim Mustafaj, Fejzo Toska, Ferik Buzi, Fizo Spahiu, Gani Kokli, Gjysh Duraj, Hajdar Shameti, Hajredin Kerkova, Hakim Veliu, Halil Shyri, Hamit Roseni, Hamit Xhyheri, Hamza Laperi, Hasan Doci, Hekuran Novruzi, Hysen Shtufi, Ibrahim Skendaj, Ibrahim Xhatufa, Ilo Çomi, Isa Rapushi, Ismail Zyma, Isuf Berberi, Isuf Ibershimi, Izet Mema, Jani Kosta, Jani Nathanaili, Jani Popa, Jano Maska, Jorgji Ziu, Koro Çoni, Kostandin Simaku, Kozma Nushi ,Late Bregu, Mehmet Dauti, Mehmet Sulo, Mihal Koçi, Mihal Pema, Minella Gogo, Muhamed Velaj, Muhamet Bino, Muhamet Dine, Muhamet Kabashi, Musa Gorishti, Mustafa Kotherja, Mustafa Zahaj, Myslym Nelaj, Mystehat Malaj, Naun Thanasi, Neim Gjoni, Nexhip Hekurani, Nexhip Himçi, Novruz Abazi, Novruz Dine, Novruz Hajdini, Pandeil Dimo, Pavllo Papingji, Piro Papalilo, Qazim Çakerri, Ramadan Nebiu, Ramadan Ramo, Ramazan Myrto, Rapo Kapllani, Rapush Çarçani, Rasim Hamzaraj, Refat Ismajli, Rexhep Bani, Sabri Habibaj,
Sadik Asnjoku, Sali Dibra, Sami Karriqi, Selim Çarçani, Senusi Nota, Sofokli Dhimitriadhi, Stavri Havale, Sulejman Cenoimeri, Sulejman Doko, Sulejman Rukja, Sulejman Zakja, Sulo Gorishti, Shefqet Leka, Shefqet Shyti, Sherif Nuredini, Shyqyri Buzi, Taqo Dino, Tefik Skilja, Telat Noga, Teme Alushi, Thimio Nathanaili, Thoma Kuqali, Vangjel Shkurti, Vangjel Vasili, Vangjel Xhani, Vasil Dushku, Vasil Gjata, Vasil Mojsiu, Vehbi Vrashtazi, Xhafer Kodra, Xhafer Skilja, Xhafer Zera, Xhemal Kasa, Xhemal Myhdari, Nuredin Memishaj, Xhemal Shasho, Xhevdet Doda.

Historia e zezë e Mathauzenit
Kampi i përqendrimit në Mathausen u ngrit nga njësia SS në vitin 1938. Reparte të tij ishin edhe Kampet në Gusen dhe Melk. Gjendet në Austrinë e Epërme afër qytetit Linz dhe ishte vend gurëthyese e cila i takonte Kampeve të kategorisë 3. Ky ishte lloji i vetëm i kësaj kategorie në hapësirat e Raichut, ku njerëzit mbyteshin nëpërmjet punës së rëndë. Deri më 5 maj të vitit 1945, kur u çlirua nga ushtria amerikane u mbyten në format më çnjerëzore 120 mijë të burgosur, kurse kaluan nëpër tmerret e tij më shumë se 200 mijë njerëz nga 30 kombe të botës. Gratë e sjella aty nga Kampi tjetër Ravensbryk përbënin 2,5 për qind, u detyruan në prostitucion, ato shtatzëna u përdorën për eksperimente medicinave duke përdorur format shtazarake. Kishte po ashtu fëmijë e të rinj jeta e të cilëve nuk zgjate shumë brenda këtij ferri. Mesatarja e jetës në te 6 muaj deri në 15 muaj e jo më shumë. Në vitin 1944 kishte 128 komando të SS dhe 475 ushtarë mbikëqyrës. Të burgosurit mbyteshin në format më mizore në Kabinagazi, furra, punë të dhunshme, vriteshin, hidheshin nga shkallët ashtu si ishin të ngarkuar me gurë. Jeta e tyre ushqimore e higjienike ishte mizerabel. ,,Shkallët e vdekjes” fundosnin çdo ditë njerëz të ngarkuar me gur në ferrin e zi qindra metra thellë. Njerëzit binin në humnerën e gurores për të mos u ndritur kurrë. Mjerisht, mjeshtrit e ,,shkallëve të vdekjes” e ushtruan zanatin më gjatë se sa do duhej. Rrokullisjen mbi to e përjetuan njerëzit që nuk e shuan përpjekjen për lirinë e njerëzoren deri në ditët tona. ,,Shkëmbi i parashutave” do flet gjatë mbi fluturimin e njerëzve në botën tjetër së bashku me barrën e gurëve të cilët mbetën kujtim i fundit i kësaj bote. Porosia e tyre u mbeti gurëve bashkë me fajin e peshës së tyre.

Lexim letrar i autorëve shqiptarë e austriakë, një hap afirmativ

by

Promovim dhe lexim letrar nga autor shqiptarë e austriakë, në Qendrën Ndërkulturore (IZ) në Vjenë. Z. Peter.P. Waplinger, poet i njohur austriak: “…dosja e 100 të burgosurve politik shqiptarë në vitin 1963/64… libri që nuk lexohet s’ka vlerë”. Roland Bimo: ” …ne duhet punojmë në afirmimin tonë si evropian…”, z.I. Lladrovci: “Austria historikisht i ka përkrahur shqiptarët…” …veprat “Iliricum” dhe “Shenja jete”
Nga Hazir Mehmeti, Vjenë/
Në këtë mbrëmje ishin prezent edhe mysafir që nderuan programin, si: z. Gjergj Dedaj , zv. Ministër në Qeverinë e Kosovës; z.Roland Bimo, ambasador i Shqipërisë në Austri; z.Imer Lladrovci, konsull në Ambasadën e Republikës së Kosovës në Austri. Programit e udhëhoqi me sukses në të dy gjuhët moderatorja Jehona Muja-Sukaj. Tubimin e hapi nikoqiri, drejtori i Qendrës Ndërkulturore (IZ) Mag.Gerhard Moßhammer. Ai mes tjerash tha: “Në qëllimin tonë qëndron jeta e përbashkët e kulturave të ndryshme, të mësojmë nga njëri tjetri, këtu ne jemi të hapur për aktivitete të ndryshme nga të gjitha shoqatat e kombeve të cilat jetojnë në Austri. Jam i gëzuar që sot gjendemi në këtë paraqitje programore. Tani kemi përvojë nga projektet që kishim në Shqipëri dhe Kosovë, projekte arsimore ndërkombëtare në Evropë me çka kemi synuar që të takojmë të rinj dhe të shkëmbejmë përvoja. Kultura dhe arti janë metodat tona të takimit të të rinjve, shkëmbimet mes tyre janë rrugëtimi ynë. Jam i gëzuar që sot këtu do të prezantohen libra dhe lexohen poezi”
Në emër të Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Krijuesve Shqiptarë “Aleksandër Moisiu” në Austri përshëndeti z.Besim Xhelili, kryetar. “Ne që tre vite jemi munduar me aktivitetet tona të prezantojmë një pamje tjetër nga ne, të prezantojmë vlerat tona letrare dhe kulturore, para mërgimtarëve tanë dhe para vendasve. Na vjen mirë të shohim veten si pjesë konstruktive e shoqërisë ku jetojmë dhe të japim kontributin tonë në të gjitha sferat e jetës. “ Roland Bimo: “Vet prezenca ime sot këtë në emër të ambasadës së Shqipërisë e tregon sa shumë rëndësi ka promovimi i librit dhe leximi letrar. Ne duhet të punojmë në afirmim si europian që jemi, në ngritjen e imazhit tonë”. Z.Imer Lladrovci në fjalën e tij mes tjerash tha: ”Shpresoj se aktivitete të tilla kulturore do të mbahen gjithandej Austrisë ku ka shqiptarë në promovimin e vlerave kulturore. Austria historikisht i ka përkrahur shqiptarët. Diaspora gjithmonë ka luajtur rol më rëndësi në çështjen kombëtare dhe disa herë ka marr vendime me rëndësi. Tani kemi mundësi më të mëdha që t’i bashkojmë idetë dhe veprimet si individ dhe si grup kudo që ka shqiptarë në botë. Një mbrëmje e tillë tregon se shqiptarët janë mirë të organizuar dhe kanë traditë, janë një komb i vjetër në Ballkan dhe padrejtësisht janë ndëshkuar”.
Z.Anton Marku prezantoj antologjinë “Iliricum” në gjuhën gjermane. “ Para dy vjetëve, me rastin e 100 vjetorit të shtetit shqiptar krahas botimit në gjuhën shqipe “Iliricumi” botohet edhe në gjuhën gjermane ku janë të prezantuar 26 autor shqiptarë të cilët vijnë nga të gjitha trevat ku jetojnë shqiptarët”. Më tutje ai analizoi përmbajtjen dhe motivet e krijuesve të shumtë nga radhët e poetëve, shkrimtarëve, publicistëve, piktorëve, skulptorëve e studiuesve të fushave të ndryshme.
Poeti i njohur austriak z.Peter Paul Wiplinger prezantoj librin e tij “Lebenszeichen” ,“Shenja jete” i përkthyer në shqip nga Ferdinand Laholi. Z. Wiplinger është njëri nder shkrimtarët më të njohur në Austri, hapësirat gjermanofolëse dhe më gjerë. Ai përshëndeti stafin diplomatik, organizatorët. Mes tjerash shtoi:” Jam tani e 25 vjet në kryesinë e Lidhjes për Mbrojtjen e Interesave të Autorëve në Austri e cila ka 2500 autorë/e. Që nga fillim kam iniciuar grupin për platformën e cila do mblidhte autorët që krijojnë në gjuhët tjera nga grupet etnike autoktone sllovenët, kroatet, hungarezët, çekët, sllovakët dhe krijuesit nga të tjerët dhe secila gjuhë është përfaqësuar. Për mua ishte me rëndësi që të ndihmoj komunikimi e atyre që shkruajnë në gjuhën gjermane dhe atyre që shkruajnë në gjuhët tjera. Kjo është një çështje politike kulturore e aktivitet kulturor. Me këto funksione që kisha pata marrëdhënie të mira edhe me Ministrinë e Mësimit e Kulturës dhe Ministrinë për Çështjet Evropianë- të jashtme. Në emër të lidhjes ju përshëndes dhe ju uroj sukses. Nisur nga platforma jonë z. Xhelili e kam propozuar dhe tani është anëtar edhe i Lidhjes sonë dhe të premten që vjen, pas bisedës me ju, do ta diskutojmë në kryesinë tonë çështjen anëtarësimit të të gjithë krijuesve nga radhët e Lidhjes Krijuesve dhe Shkrimtarëve Shqiptarë “Aleksandër Moisiu” në Lidhjen tonë si pjesë e autorëve në Austri. Unë shpresoj në thellimin e bashkëpunimit mes dy Lidhjeve tona”. Ai foli edhe lidhur me aktorin e madh Aleksandër Moisiu i cili që kur e kishte dëgjuar nga disku me zërin e ti të ruajtura akoma, e kishte impresionuar shumë. “ Unë në vitet 1963dhe 1964 isha në Kosovë dhe regjionet shqiptare në Shkup, Strugë, Tetovë dhe nga ato udhëtime lindi roli ndërmjetësues mes kulturave. Për mua ishte shumë e rëndësishme njohja me disa personalitete shqiptare, ndër ta ishte Ibrahim Rugova me të cilin u takova disa herë në Slloveni dhe një herë në Vjenë dhe me poeti Ali Podrimja.
Një ngjarje tjetër lidhur me Kosovën ishte Dosja e personaliteteve shqiptare që ishin në burgje, të dënuar politik në Prishtinë të cilën e morra ku ishin përveç emrave të viktimave edhe emrat e xhelatëve të tyre. Këtë dosje lidhur me keqtrajtimet e mbi 100 personalitet të burgosur dhe izoluar shqiptarë ia dorëzova Dr.Alois Mock-ut , atëherë ministër i punëve të jashtme të Austrisë. Atëherë ishte ministër i ish Jugosllavisë Llonçar i cili i hedhë poshtë të gjitha ato fakte mbi keqtrajtimin dhe burgosjen e shqiptarëve. Në atë kohë i thash ministrit Mock, zoti ministër, kur të bisedoni herën tjetër mbi këtë temë, i tregoni atij zotërisë(Llonçar) se ne dimë të dallojmë propagandës, gënjeshtrën dhe të vërteten, ju lutem ia jepni këtë dosje me fakte. Unë jam ulur këtu dhe jam një poet politik dhe e kuptueshme një njeri politik. Disa poet që shkruaj çka do dhe sa për një karriere për mua janë të pakuptimtë. Çdo libër i pa lexuar është pa vlerë. Libri kërkon lexues, kërkon mendimtarë kritik, kërkon reklamues, dhe ne jemi reklamues dhe në konfrontim me ideologjitë tjera. Pika kyçe e librit “Shenjë jete” është njeriu. Faleminderit për vëmendjen!” Me lexime poetik në gjermanisht dhe shqip u paraqitën Regip Dragusha, Anton Marku, Peter Paul Wiplinger dhe Besom Xhelili. Në fund IZ organizoi koktej rasti për dashamirët e artit, ku u bisedua nga afër me shumë krijues.

Destan Gashi, këtu denbabaden

by

Ekspozita e parë në atdhe. Guri flet me gjuhën e artit nga shpirti i madh i njeriut tonë të thjesht e me kulturë. Destan e Barbara Gashi, vlerë në imazhin tonë gjithandej botës. Ekspozita: “Legjenda e Rozafës …” pjesë e Javës së Bibliotekës në Kosovë. Ekspozita u përkrah nga Ministria e Diasporës dhe Z.Ibarhim Makolli. Brigel: “Biri i humbur kthehet në vendlindje.”/
Nga Hazir MEHMETI/
Destanin e njoha nga puna e tij e madhe në disa ekspozita gjithandej Austrisë, bëra shkrime i frymëzuar nga vepra e tij, disi i ndieja sikur më takonin dhe mua. Sytë e tij shndrisnin në thellësi nga nxirrnin shpirtin e tij prej njeriut kombëtar, i dheut tim i cili na përvëlonte me brengat e bukuritë të cilave u takonim. “Kur të ekspozoj në vendlindje do qetësohet shpirti dhe trupi im, por, kur” – e tha para tri vjetësh në një ekspozitë në Vjenë. Ja, tani Destani qëndron krenar në shkallët e mermerta të amfiteatrit në Bibliotekën Kombëtare “Pjetër Bogdani”. Qëndron përkrah skulpturave që flasin thellë nga shpirti e tij këtu në shekujt e kreshnikëve dhe legjendave të dheut ku lindi.
Disi nuk e besoja, kur e dija sa mund e djersë kishte derdhur artisti rrugës së tij për plot të papritura e të trazuar ashtu siç ishte rrjedha në vendlindje. Destani rrugës së tij takoj dragonj, kuçedra, engjëj, lypës, idhuj, takoj ushtarin e rënë buzë gurit kufitar mes zemrës së ndarë shqiptare, takoj legjenda. Kali i Doruntinës pas shtatë bjeshkëve e solli në dheun e bekuar dhe sot hingëllinë në zemrën e dheut. Takoi rrezet e diellit mbi Adriatik, ngrohtësinë e rërës së zhuritur nga dhembja e kockave të pushueseve pas lodhjeve e mohimeve shekujve. Destani takoj të bukurën gjithandej legjendave shqiptare, Rosafa i dha gji legjende deri në Brukselin e njohur, ia hapi dyert e shpirtit krijues mbi tabanin mijëvjeçar pellazgë-ilir. Ja “Medaljoni i Qytetit të Brukselit” ku kontinenti flet”. Student shembullor në dy fakultete pikturë e skulpturë. “Këtu të duam profesor, urdhëro skenën e mësimdhënies, urdhëroni besimin tonë”. Destani falënderoi i heshtur hipur në Kalin Pullali drejtë shtigjeve ku prehej mermeri: Itali, Spanjë Austri e gjithë andej ku troku nuk ndalej. Në qytetin ku udhëtohet vetëm me barka e priti Zana e tij Borëbardhë me pikturat e jetës për nesër. “Do jem kosovare e përbetuar në fluturimin tonë tani me dy krahë përtej Adriatikut atje ku legjendat na thërrasin” foli Borëbardha sorkadhe e vërtetë. Brusha e Guri u bënë jetë e art, art e jetë. Trashëgimtari Guri bëri hapat e parë në Vjenën e artit e artistëve.
Pikturat e bukura të Barbarës shoqëruese në para e prapavijë të njëzet skulpturave të Destan Gashit: “Legjenda e Rozafatit”, “Kali i Doruntinës”, “Nëna me fëmijë”, Gruaja e Hasit”, “Vajza e ulur”, “Afrikane”, “Shikuesja”, “Pasioni”, “Zhytësja”, “Këngë për pavarësinë”, “Dy vajza”, “ “Ngrohja në diell”, “Adela”, “Dy vajza duke u larë në Ksamil”, “Komet”, “Kërmilli” e shumë të tjera. Skulpturat e Destanit e pikturat e Barbarës sot dhurojnë kënaqësi arti në Parlamentin Europin, Parlamentin Austriak, Bankat e njohura në Austri, Hapësirave të oborreve mbretërore, kopshteve të qendrave kulturore, parqeve madhështore të metropoleve dhe shumë dashamirëve të artit gjithandej globit. Tani veprat e artit edhe në hapësirat e reja, artdashësve kosovarë aty ku rrah zemra shqiptare denbabaden. E tha i emocionuar vet artisti ynë fjalë pak për të cilin flet puna e tij e madhërishme e artit kulmor bashkëkohor në kontinentin plak, ku rrënjët tona janë gjithandej shekujve të skalitur në gurët e ndërtimeve qe nga Baltiku në Mesdhe. Pak kush e percepton madhështinë e një populli vendës evropian në shekuj nga kultura e të cilit morën të gjithë si vlera civilizuese me të cilat krenohen.
“Cili jemi më i fortë, traktori apo unë? Pyeti Destani me mahi plot sinqeritet.
Dhe s’të le të skuqesh e ia pret: “Traktori lëron dheun arave, kurse unë bjeshkëve shkëmbinj mermeri. Vetëm Kali i Doruntinë m’i theu shtatë dalta diamanti. Sa ndihem i lumtur me te, jetoj me te. Më dukët sikur kalëroj në legjendë bashkë me besën shqiptare”. Ja si shprehet rreth punës madhore të Destanit kritikja e njohur e artit në Austri Sandra Sagmeister, “Dashuria e Gashit: guri, nëse ia dhurojmë një bjeshkë nuk do ti mjaftonte”
Rrugëtimi i Destani ishte përplot kthesa e peripeci, nga Zoqishti në Bruksel, Venedik e Vjenë. Ambasadori Joann Brieger, duke e njohur udhëtimin krijues e përplasjet valëve të skulptorit deri në Itakën e tij shprehet: “Biri i humbur i kthehet vendlindjes”. “Kemi të bëjmë me një artist i cili nuk e pati aspak të lehtë gjatë jetës së tij. Qysh në përzgjedhjen e mermerit apo edhe të ngjyrës, gjithçka është e ndërlidhur, e ndërthurur njëra me tjetrën, sikur të punohet për një dashuri që synon të jetë dashuri e të ardhmes në lidhje simbolike me vendlindjen. Ky sekret të cilin tani e shohim shpaloset edhe në veprën e Rozafës”
Pikturat e bukura plotë ndriçim të Barba Gashit shprehin botën e çiltër të piktores profesioniste e njohur me ekspozitat e saj në Austri dhe më gjerë. Gjuha e saj e pastër shqipe flet për qëndrimin e saj njerëzor ndaj rrethit, artit e familjes. Frytit të dashurisë së tyre jo rastësisht ia vunë emrin Guri. Tani Guri Gashi është gjimnazit dhe adhurimi i tij është piktura e skulptura, trashëgimtar besnik e frymës artistike në vazhdimësinë e gjeneratave. Në shoqëri me shokun e ngushtë Florianin, shijonin mikpritjen kosovare, e njohur me shekuj.
Ekspozita me përplot elemente shqiptare, nga literatura mbi legjendat, mitet, kreshnikët, heronjtë e pasuron vërtetë hapësirën e Bibliotekës Kombëtare. Znj. Remzije Bajraktari e shprehu kënaqësinë për këtë, falënderoj artistët dhe gjithë ndihmuesit. Ministria e Diasporës, përkrahësja kryesore për sjelljen e veprave të artit nga Austria foli përmes z. Lorik Pustina. “Përsonalisht Ministri z.Ibrahim Makolli ishte i angazhuar për t’u realizuar ekspozita e Destan e Barbara Gashit. Gjithmonë do jemi në shërbim të mërgimtarëve tanë, e vlerësojmë punën e tyre të madhe atje ku veprojnë” U ndamë nga artistët kur ata kishin vizitor ministrin z.Ibrahim Makolli. Lotët mallëngjimi e respekti rridhnin mjekrës së thinjur të Destanit. Melodia e tyre mbi mermer u ngjiz me pikat e shiut pranveror që ushqenin gjelbërimin e përjetshëm.

SHTEGTIMI

by

Tregim nga Hazir MEHMETI/ Nën pikat e ftohta të shiut vjeshtak, mbi krahët e bardhë të avionit, shpërthyen shtëllunga reshë drejt qiellit të kaltër. Rrezet e diellit shkëlqenin në horizontin pa kufi. Muzika e mjeshtrit të klasikes i jepte shpirt pamjeve që ngjallnin fantazinë e pakufishme.

Liqeni i Poradecit vinte në pamjen e Shtërgut, ku në një ditë si kjo do të nisej drejtë jugut, atje ku dielli jep jetë. Por jo, sot  fluturimi i veçantë drejt Qytetit të Vaut. Shtërgu shijonte  amshimin e përmotshëm në botën engjëllore, prapa qiellit mbi retë shtëllunga të bardha.
“Sa më lartë të jesh  përmallshëm i ndien përjetimet në tokë bashkë me dëshirën të kthehesh në fortësinë e saj”,- mendoj ai.
Kur avioni shponte me shpejtësi errësirën e reve të zeza përplot shi, ndjeu dëshirën ta shihte Poradecin e tij, edhe pse e dinte se pas reve është krejt një qytet tjetër, i një bote tjetër. Karrigia e vjetër, para derës së shtëpisë stërgjyshore, që mezi mbahej nga pesha e moteve, ishte ngulitur në ninëzën e syrit bashkë me ndriçimin e rrëzëthyerjeve nga liqeni përballë.
Miku shtrëngoi dorën. Shtergu kërceu pragun. Shkallët e trenit dukeshin të larta në hapat e vegjël të atyre që udhëtimin me tren e kishin një privilegje në vendin e tyre. Derisa vagoni si një djep i madh lëkundej bashkë me pasagjerët, Miku lexoj në aiped drejtimin e cakut pesë kilometra e dyqind metra.
Arritja e cakut, Haben Sie das Ziel erreicht, tingëlloi fuqishëm në vorbullën e dëshirave të kamotshme për zbulimin e horizonteve artistike gjithë njerëzore. Para dukej një rrugë e gjerë me trotuar të ngushtë dhe e shkurtër rreth njëqind metra, e zbrazët dhe e rrethuar me shtëpi trikatëshe, muret e të cilave të kufizuara me drunjtë të gdhendur mirë, krijonin katërkëndësh të shumtë. Kulmet e larta, dritare të ngushta e të zgjatura pingul çatisë, tregonte për hapësirat e banimit brenda tyre që në shekuj.  Ashtu siç ishte parë nga pamjet satelitore, rruga e shtruar me gurëkatrorë, më të vjetër se vetë shtëpitë e banorëve trashëgimtarë gjeneratash që ecnin mbi të. Ishte hera e parë që takonin  një arkitekturë tipike të rajonit të rrjedhës së Moin-it, i cili rridhte shekujve mes fushave e kodrave nga të cilat dallohej Römerbergu me Katedralen e Paulusit dhe  gjithë historinë e saj.
Shtërgu iu afrua portës në të cilën shkëlqente një dry i verdhë në parmakët e metaltë mbrojtës. Nuk i besohej, ishte ëndërr apo zhgjëndërr. “Sa e vogël tani bota, e tëra në një shtëpi, në një dhomë apo në një kuti, e cila lidhet me gjithësinë dhe i di të gjitha”. Një ndjenjë nga brenda shqetësuese ia përshkoi trupin.
“Nuk ka vizitë”,- lexoi duke lëvizur buzët me një zë që nuk u dëgjua.
Në çast atij iu duk sikur dëgjoi një vaj foshnje të sapolindur, derisa mushkëritë i mbusheshin me ajrin e jetës. O zot, mendoj ai, dhe shkundi veshin me dorën e majtë në mëdyshjen, se ishte zë apo i bënin veshët.
“Tani merr frymë njeriu i shekullit të lirikës e artit që nuk njeh kufi e as moshë”, – mendoi duke soditur Goette Haus nga pragu i portës deri në oxhakët ngulitur në qiellin e trazuar përplot re të cilat sfidonin ngrohtësinë e diellit drejt nesh.
-Mik, dëgjon ti vaj foshnje  apo më bëjnë veshtë?
Derisa priste fjalën e Mikut, zëri i foshnjës u dëgjua në këndin e rrugicës, ku tani dukej karroca e mbuluar nga vinte zëri  gjithnjë më fuqishëm. Pa shqetësime afrohej një zonjë bionde, nën këmbët e së cilës dëgjohej kërcitja e takeve kalldrëmit të gurtë. Në moment iu kujtua Ana e Yllit të Zemrës. Shtërgu shikoj nga bashkudhëtari i tij i habitur sikur ndihej fajtor për atë, përse kishte pyetur i nxituar. Ndjenjat brendshme tani qetësoheshin pranë mureve të ftohta të pajetë të një shtëpie shekullore, të cilën e kishte parë disa herë në marrjet navigatorë. Mbështeti ballin për muri, mbylli sytë të qetësohej në heshtjen e murit brenda të cilit  kishte filluar një dritë e re në artin e poetikës.
Për një çast iu kujtua shkrimgërvishtja e poetit në muret e burgut të Spaçit “Mehr Licht”. Prej atëherë e kishte menduar se pikërisht ky do të ishte tregimi më i shkurtër në botë, e jo ai i Ubicolës: “Ubicolës: “Cuando desperto, el dinosaurio todavio estaba alli”. Kush do ta kuptoj Mehr Licht, që ta korrigjoj historinë e tregimeve të jetës më mirë se sa i vuajturi qelive të errëta me rrjetë hekurash në robërimin e dritës. Çuditërisht,  dielli nuk u hidhërua në Zeusin ashtu si dikur në parahistori.
Kohët e përplasura kalldrëmeve bashkë me gjuhën e akullnajave kishin ftohur çdo gjë. Asgjë nuk ishte si dikur, as ajri, as kënga ndaj dashurisë, e cila ishte bërë monedhë e përbaltur shkëlqimeve të asfalteve përplasur qelqanave të pallateve qiellore. Tani engjëjt nuk zbritnin më në kalldrëmet e dikurshme, ku i këndohej dashurisë për njeriun e zemrës, rrinin lart në pavlerën e mjegullinës së ftohtë e të tejmbyllur.
Derisa mendonte kështu Miku ishte larguar dhe mezi vërehej, i bëri shenjë me dorën e ngritur lart që ta përcjell pas. U nis sikur të ishte i sapo zgjuar nga gjumi. Për herë të parë i pa këmbët e tij mbi gurët e ftohtë dhe gati sa nuk thirri: Hej, të kujt janë ato opinga, dhe filloi para syve të vinin pamjet e kasolles, aroma e pogaçes së ngrohtë sapo e shpaluar nga çerepi, pamja e gjyshes me grushtin e kripës. Sikur nuk besoj se do largohej pa hyrë në shtëpinë e lindjes së shkrimtarit të madh gjerman Goette. Ngushëllimi se do qëndronte dhe dy ditë në fundjavën e parë të Muajit Historik sikur e sollën në trastën e tij të praruar nga leckat e shtresuar njëri mbi tjetrin, nga të cilët i fundit i zi si futa.
Era  krijonte melodi fërshëllimash të panumërta kthinave mes shtëpive e rrugicave të shtruara me kalldrëm si dikur që s’i dihej koha. Moini i disiplinuar me të turbulltën e tij  rridhte poshtë luginës, e cila lakohej e përcjellë me shinat e hekurt dyfish sipër të  telëzuara. Nga dritaret e A- Rosa, krijoheshin pamje të Grüngürtel, me gjelbërimin e zverdhur nëpër të cilat gjarpëronte asfalti, aty këtu mbi të cilin dukeshin drita që ecnin pa cak të njohur.
-“Sheshi i Goettes”- u dëgjua altoparlanti. “Prapa statujës, është qendra më e njohur bankare e botës”.
Të gjithë drejtuan sytë andej, me përjashtim të një grupi vendës, të cilët  luanin letra dhe nuk iu bënte përshtypje fjala e udhëdrejtuesit. Shtërgu përcillte konditat e motit dhe tani vinte shtypja e ajrit prekshëm më e ulët në ekranin përballë.  Loja e erës u hapi rrugë reve përplot shi të ftohtë vjeshte që ngrinte degëve e aty- këtu ndonjë gjethe e mbetur majë së cilave dalloheshin pikat që zmadhoheshin dhe binin poshtë pa ndërprerë në heshtjen lëvizëse. Lëkundjet e anijes pasqyronin  thyerjet e dritës nga qelqanat gjigante përballë.
Miku mbështeti veshin në xhamin e lagur e të ftohtë, sikur donte të dëgjonte frymëmarrjen e anijes, e cila luhatej para nisjes së re. Iu duk sikur i erdhi zëri nga thellësia e lumit (ëndrronte thellësinë e Liqenit të Poradecit), se dielli po lindte kujdesshëm pas fjetmadhës pesë shekullore. Hija tjetër e hënës po largohej bashkë me erëstepën dhe pluhurin e verdhë të saj.
Moini i fryrë tani na barte në shpinë lakadredhave të tij drejt bashkimit me  Reiniin e gjerë e të njohur për huqet e tij shekujve.
“ Rein- i lumi më me shumë lundruese në Botë”,- lexoi Miku në fletë itinerarin ku tani sapo përfundonte njëri emër dhe fillonte tjetri më i fuqishëm e rrëmbyeshëm.
-Pamjet magjepse që vinin tejxhamave nën thyerjet e pikave të shiut, zëra rosash të egra, zhaurma kuzhine, erëmirë ushqimesh e mbushnin hapësirën. Tani dukej udhëtimi më i lehtë, Motorët fuqizuan rrotullimin e tyre.
Pas kodrës së parë u hap horizonti e një fushe kufiri i së cilës nuk dukej nga errësira e reve vjeshtake dhe pikave të imta të shiut. Çatitë e shtëpive të qytezës dukeshin të bashkuara me retë dhe nga larg dukej sikur pesha e tyre binte vetëm mbi to.

Shtegtarët u gjenden në qytezën Koblenz buzë jo larg lumit me famë. Një ndërtesë e stilit kështjellë me mure të trasha e shumë dritare të vogla krijonin  përshtypje hijerëndë e cila u thye nga pritja miqësore e personelit që në takimin  e parë me emrashkruhesit e bujtinës. Monitori i gjerë informonte gjithandej mbi mysafirin e sapo ardhur. Kësaj radhe emrat luanin lojën e kohës së tyre me domethënien absurde të jetës sonë në Gadishullin Ilirik. Kuptimi i tyre shpjegohej përtej Bosforit, atje ku Dardanelet flasin me historinë e tyre të mbytur në det.

– Këta janë poetët e krijuesit shtegtarë nga trevat shqiptare, tha Miku.
– Janë vetëm shtegtarë apo më shumë se kaq,-  pyeti Shtërgu, i cili çuditërisht nuk e dinte se ishte i ftuar edhe ai.

-Shtegtarë,- vazhdoi Miku.

Ishte dimër i ashpër, mbijetesa e racës ishte në rrezik. Çdo gjë rrënohej nga furtuna, edhe lisat më të fuqishëm bashkë me foletë e ngritura nëpër mote. Kullat e gurta me frëngji ishin nxirë nga tymi i barutit dhe bota shihej vetëm deri tek shënjestra,- shtoi Miku me gjysmë zëri.

-Shtërgu, me fytyrën e vrenjtur nuk foli. Nga xhepi nxori çibukun bashkë me “Taraboshin” e verdhë si këmba e sokolit. Sapo deshi ta mbushë, në veshin e djathtë dëgjoi pëshpëritjen, “Nuk lejohet tymosja zotëri”.
-“Dashuria do ta shpëtoj botën”,- tha  Nëna e Madhe shtegtare përtej Kulmit të Botës me krahët e saj gjithë andej globit ku jeta ishte dhembje. “Shtegtarët u  takojnë njerëzimit. Kënga e tyre tejshkon male e oqeane, krijon miq të cilët aq shumë na duhen në ecjen tonë”- foli Shtergu.  Një hije engjëllore shkëlqeu në copëza krahësh mes kaltërsisë së horizontit. Çibuku lëshonte dredha tymi në shikimin tonë të kujdesshëm.

Vendlindja priste shtegtarët e shpresës shekujve. Shtërgu e Miku ishin aty.

 

Takim informativ në Vjenë- Regjistrim i mërgimtareve një obligim kombëtar

by

Ministria e Diasporës: Regjistrimi i diasporës është gjithëpërfshirës i të gjithë mërgimtarëve pa marr parasysh nga cila trevë etnike shqiptare vjen,  pa marr parasysh çfarë nënshtetësie ka. …linku për regjistrim: www.medrks-gov.net dhe info-med@rks-gov.net i cili është 24 orë aktiv. .”..regjistrimi është vullnetar, një obligim moral e kombëtar i secilit mërgimtar dhe është plotësisht sekret”/

Hazir MEHMETI, Vjenë/
Në lokalet e Ambasadës së Republikës së Kosovës në Vjenë u organizua mbrëmje informative lidhur me regjistrimin e mërgimtarëve dhe mbledhjen e materialeve e dokumenteve më qëllim arkivimin e tyre. Personeli i ambasadës Valbona Fazliu-Rrecaj, këshilltare; Zana Rugova, sekretare e parë dhe Imer Lladrovci, konsull e organizuan mbarëvajtjen e takimit.  Nga Ministria e Diasporës ishin Prof.Dr.Muhamet Shatri i ngarkuar për materialët dokumentet arkivore dhe Xhevat Hulaj nga Enti Statistikor i Kosovës.    Në mbrëmje prezantuan përfaqësues të shoqatave e veprimtarë nga Vjena, Linzi, Graci, Badeni etj.  Takimin e udhëhoqi Zana Rugova, sekretare e parë në Ambasadë, kurës fjalën përshëndetëse në emër të Ministrisë së Diasporës e mbajti Prof.Dr.Muhamet Shatri. Ai mes tjerash tha:” Ministria e Diasporës tani ka dy projekte nga të cilët me përparësi është regjistrimi i diasporës, pavarësisht se edhe procesi i grumbullimit të lëndëve arkivore ka një rëndësi të madhe, me çka kontributi i diasporës del në shesh i dokumentuar. Është e njohur se diaspora ka dhënë një kontribut të jashtëzakonshëm në luftën për çlirimin e Kosovës. Qe nga koha e shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë, po edhe më parë e deri tani, kjo na detyron të krijojmë bazë dokumentare. Kjo bazë është nga këta veprimtarë që janë jashtë, pra jeni ju dhe baza dokumentare do të shkon në Arkivin e Kosovës. Faktikisht, Ministria e Diasporës është vetëm një ndërmjetësues në përgatitjen e kësaj lënde. Ekzistojnë marrëveshje mes Ministrive, Muzeut të Kosovës dhe Arkivit të Kosovës rreth procedurave lidhur me materialet arkivore. Ato fillimisht grumbullohen në qendra të caktuara, ambasada e pastaj sistemohen nga ekspertët e Arkivit të Kosovës atje ku duhet. Sa për regjistrim të diasporës, ky është një propozim direkt nga vet Ministri z.Ibrahim Makolli. Ne besojmë se veprimtarët, përfaqësuesit e shoqatave e klubeve do të na ndihmojnë. Të gjitha përfaqësitë tona diplomatike në botë e kanë mbështetur këtë projekt”.             Z.Xhevat Hulaj, udhëheqës i divizionit për regjistrimin e diasporës në fjalën e tij shtoj:” Ministria e Diasporës në bashkëpunim me Entin e Statistikës së Popullsisë dhe me disa ministri e agjenci, e ka filluar regjistrimin e diasporës. Kemi përgatitur infrastrukturën materiale për regjistrim dhe secili mërgimtarë mund të regjistrohet në formë elektronike përmes linkut i cili është 24 orë aktiv. Të dhënat vijnë në Databazë ku shënimet janë sekrete. Forma tjetër është përmes pyetësorit që janë të hartuar nga ekspertë të Ministrisë së Diasporës, duke e plotësuar faqen me shënimet tuaja dhe dërgimin e tyre. Pyetësorët janë të shkruar në 14 gjuhë të vendeve përkatëse ku jeton diaspora. Kjo është imponuar nga vet natyra e mërgatës sonë që nga mërgata e vjetër (Turqi etj.) deri tek mërgata e re në Evropë. Formularët janë të përgatitur  për regjistrimin familjar, të biznesit, të shoqatave e klubeve. Të gjithë formularët mund t’i gjeni në pikat kufitare, në ambasada, konsullata dhe në komunat e juaja, ku edhe mund t’i dorëzoni kur ju i plotësoni pasi aty do jetë gjithmonë një zyrtar përkatës i cili do punon sidomos gjatë muajve të verës. Ai do merret vetëm me çështjen e regjistrimit tuaj. Ne shpresojmë se shoqatat, veprimtarët dhe secili mërgimtar do na ndihmon në përcjelljen e informatave në rrethin e tij.  Regjistrimi i diasporës është gjithëpërfshirës i të gjithëve pa marr parasysh nga cila trevë etnike shqiptare vjen. Të drejtë regjistrimi kanë të gjithë mërgimtarët pa marr parasysh çfarë nënshtetësie kanë ” Nga të pranishmit u prekën disa detaje rreth teknikës së regjistrimit, gjithë përfshirja e trevave etnike, rreth të drejtës për votim etj. Aktivitet informative do të mbahen edhe në qytetet tjera të Austrisë.