Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

DISKURSI POLITIK, NDRYSHIMI I EMRIT ME PËRMBAJTE TË NJËJTË

by

Nga Nail   Draga

Takimi i ditëve më parë në Shkup nga përfaqësuesit e Shqipërisë, Serbisë e Maqedonisë së Veriut, paraqet vazhdimësi të takimëve të “Mini-Shengenit Ballkanik” pa ndonjë risi përveç ndryshimit të emrit në “Ballkan Open” me përmbajtje të njëjtë, që vazhdon të refuzohet nga Kosova, Mali i Zi dhe Bosna e Hercegovina, të cilat prioritet i japin integrimeve europiane e jo atyre regjionale duke i ofruar përparësi Serbisë e cila ende vazhdon të jetë faktor destabiliteti në regjion, pa pasur guxim politik të kërkojë falje për krimet e bëra ndaj popujve tjerë në regjion e në veçanti shqiptarëve në Kosovë. Nga formimi i“Mini-Shengenit  Ballkanik” në Novi Sad(2019) nga tre shtete (Shqipëria, Serbia dhe Maqedonia e Veriut),opinioni është informuar se projekti synonte katër liritë e BE-së, ate të lëvizjës së njerëzve, të mallrave, shërbimeve dhe kapitaleve. Por, varësisht nga qasjet politike  u prezantuan opinione të ndryshme duke theksuar se një iniciativë e tillë regjionale të përkujton ish Jugosllavinë e cila  tani përmes Serbisë  nën idenë e integrimit regjional, aspiron  Serbinë e madhe. Menjë fjalë kemi të të bëjmë me strategjinë politike  të Serbisë  e cila ate qe nuk ka arritur ta realizojë me luftë, ta arrij në paqë, duke dëshmuar se nuk mund të shkëputet nga ambiciet ekspansioniste, që kohëve të fundit paraqitet me sintangmën “bota serbe”(srpski svijet). 

Serbët faktor destabiliteti

Kemi të bëjmë me një regjionin specifik, i populluar kryesisht me popullsi sllave, ku në vitin 1918 u themelu Jugosllavia e parë, fillimisht si Mbretëria SKS, e cila kishte këtë emër pa popull jugosllav, duke qenë e sunduar nga serbët dhe përfunduar se ekzistuari në vitin 1941. Jugosllavia e dytë përfundoi së ekzistuari në vitin 1991, ndërsa ajo e treta e përbërë nga Serbia e Mali përfundoi në vitin 2006. Nëse analizohen raportët shoqërore dhe politike del qartë se faktor destabiliteti ishin serbët, andaj të gjithë janë përpjekur të largohën nga sundimi i tyre, për të u pavarësuar si shtete sovrane. Kur me serbët nuk kanë dashur të jenë në një bashkësi shtetërore popujt sllavë të cilët kanë origjinë të përbashkët etnike e gjuhësore, për shqiptarët si popullsi jo sllave ka  qenë fatkeqësi kombëtare e imponuar nga të tjerët të jetohet në një bashkësi  të tillë jashtë shtetit kombëtar shqiptar.

Nisma integruese 

Çështjet integruese regjionale nuk lidhën me Novi Sadin(2019), por janë më të hershme, sikurse është ajo nga viti 2008, kur katër shtete (Shqipëri, Kosovë, Mali i Zi dhe Maqedoni) mbanin takime vjetore presidenciale.   

Ndërsa në vitin 2011, Mali i Zi ka propozuar nismën “Western Balkan 6″, e më vonë në Tiranë u lansua “Beneluksi Ballkanik”. Ndonëse ishin ide të qelluara, për bashkëpunim regjional të panjohura më parë të gjitha ishin refuzuar nga Serbia. Nuk ka dilemë se ajo kishte si atëherë edhe tash sindromin e liderit në regjion, që përmes “mini Shengenit” iu mundësua nga Shqipëra e Maqedonia e Veriut. Nuk ka dilemë se në Forumin e Shkupit ditë më parë(29 korrik) u ndryshu vetëm emri “Ballkan Open” ndërsa përmbajtja ka mbetur e njëjtë. Eshtë përshtypje e përgjithshme se një integrim i tillë regjional nuk mund ta zëvëndesojë BE-në, nga del qartë  se kemi të bëjmë me një veprim perfid të Serbisë për të  dëshmuar gjoja gadishmëri të bashkëpunimit regjional, duke u prezantuar si lidere në nismat integruese.

Gjeopolitika regjionale 

Se Evropa Juglindore paraqet çështje specifike edhe në aspektin gjeopolitik, nuk është e panjohur, sidomos nga shek.XIX e më pas, sepse këtu kanë pasur interesat e tyre fuqitë e mëdha. Ndonëse të modifikuar një interesim i tillë është i pranishëm edhe në ditët tona, që u manifestu në praktikë në sajë të  luftërave  në territorin e ish Jugosllavisë(1991-1999).

Nëse analizohet situata gjeopolitike nga ajo kohë e deri më tash del qartë se kemi të bëjmë me orientime politike të kundërta të pjesëtarëve të “Ballkan Open”, sepse kemi të bëjmë me Serbinë e cila është anti NATO, dhe më afër Rusisë, ndërsa dy të tjerat(Shqipëria e Maqedonia e Veriut) janë në NATO, ku bën pjesë edhe Mali i Zi, ndërsa Kosova është pjesë e strukturave të tilla. Varësisht prej qasjeve politike, del qartë se kemi të bëjmë me një regjion i cili vazhdon të jetë labil, në sajë të politikës destabilizuese të Serbisë, e cila me gjithë krimet e kryera në ish Jugosllavi, udhëhqja aktuale politike nuk ka guxim të kërkojë falje publike ndaj popujve  të tjerë në regjion. Serbia duhet të distancohet nga e kaluara, të dënojë gjenocidin ndaj shqiptarëve jo vetëm nga lufta 1998/99 dhe të pranoj shtetin e pavarur të Kosovës.Vetëm pas një veprimi të tillë pragmatik në favor të paqës dhe fqinjësisë së mirë Kosova do të ishte partner dhe  pjesë e nismave të integrimeve regjionale. Por, jemi dëshmitar se presidenti Vuçiq, si ish ministër i kabinetit të kriminelit të luftës Millosheviq, sot e kësaj dite mbron agresionet serbe kundër popujve joserb dhe shkel vendimin e Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë, e cila  ka përcaktuar masakrën e Srebrenicës si gjenocid dhe parlamenti europian ka miratuar rezolutë të posaçme në vitin 2009. Duke marrë parasysh këto të dhëna del qartë se kemi të bëjmë me personin i cili në sajë të biografisë nuk mund të jetë faktor stabiliteti por në mënyrë përfide është duke shfrytëzuar momentin si inicues të bashkëpunimit regjional, për përfitime shtetërore.

Shqiptarët e Luginës  diskriminohen nga Serbia 

Në takimet e mëparshme në mes kyreministrit të Shqipërisë dhe kryetarit të  Serbisë por edhe së fundit në Shkup, ndonëse janë bërë publike temat të cilat janë trajtuar nuk kemi pasur rast të dëgjojmë se është trajtuar çështja e shqiptarëve në Luginën e Preshevës. Ka qenë e udhës dhe obligim moral e kushtetues nga kryeministri Edi Rama, që para A.Vuçiqit ta trajtojë me kompetencë pozitën dhe statusin diskriminues të shqiptarëve në tre komuna  që janë të administruara nga pushteti serb. Po ashtu duhet cekur se deri më tash nuk kemi pasur rast të dëgjojmë as më një fjalë për regjionin e Sanxhakut, ku  në sajë të politikës diskriminuese serbe shqiptarët janë asimiluar pothuaj tërësisht, pa të drejta elementare. Kujtojmë këtu se në Libovshë të Fierit ka vite që është hapur shkolla në gjuhën serbe, e cila furnizohet me libra dhe vizitohet nga përfaqësues zyrtar të qeverisë serbe. Kemi të bëjmë me një komunitet sllavisht folës të cilët janë vendosur këtu pas Luftës së Parë Botërore. Sipas informacioneve që disponojmë, kemi të bëjmë me popullsi nga Sanxhaku, e cila me origjinë  nuk është serbe, me përkatësi fetare islame dhe e asimiluar gjuhësisht. Nëse kryeministri Edi Rama nuk ka informata të mjaftueshme në lidhje mbi pozitën dhe statusin e shqiptarëve në Luginën e Preshevës, ka pasur mundësi të njoftohet nga raporti  i Komitetit të Helsinkit të Serbisë(15 korrik) ku renditën  të gjitha problematikat me të cilat përballen shqiptarët atje, nga mosnjohja e diplomave te pasivizimi i adresave, duke mos ngurruar ta quajë këtë spastrim etnik. “Në mënyrë që të zvogëlohet numri i shqiptarëve që jetojnë në jug sa më shumë të jetë e mundur, shteti po kryen procesin e ashtuquajtur “Pasivizimi i vendbanimit të shqiptarëve” që punojnë jashtë vendit, qoftë në Evropën Perëndimore ose në Kosovë. Kjo masë është, në thelb, një formë e spastrimit etnik përmes mjeteve administrative”. Duke u rikthyer te pasivizimi që rrudh në mënyrë artificiale numrin e shqiptarëve në Medvegjë, Bujonac dhe Presheve, raporti thekson: “Pasivizimi” (pasivizimi masiv dhe selektiv i vendbanimit) i bën individët të humbin statusin e tyre si shtetas të Serbisë dhe në përputhje me rrethanat, të gjitha të drejtat civile – të drejtat për të votuar, të drejtat për pronë, sigurim shëndetësor, pension, punësim, etj. Duke qenë se qytetarët nuk janë informuar për “pasivizimin”, ata zakonisht humbin të drejtën e tyre për ankesë, afati për të cilin është tetë ditë. Gjithashtu, kur bëhet fjalë për përballjen me të kaluarën, është humbur mundësia për të ndjekur penalisht rastet e ekzekutimit, abuzimit, dhunës dhe rrëmbimit të civilëve në periudhën midis 1996 dhe 2002. Sipas Komitetit të Helsinkit për të drejtat e njeriut në Serbi, është e nevojshme të ndalet menjëherë ky proces dhe të rivendosen të drejtat civile të shqiptarëve. Ajo që është tregues, është se kjo masë zbatohet ekskluzivisht për shqiptarët, dhe jo për serbët që punojnë përkohësisht jashtë vendit, ndërsa thekson se Serbia duhet të mbajë parasysh tu japë shqiptarëve në Serbi të njëjtin status që kërkon për serbët në Kosovë. Një raport i tillë  në me tjerash është i mjaftueshëm për një takim të veçantë në mes dy qeverive(Shqipëri-Serbi) për të trajtuar me kompetencë çështjet diskriminuese të shqiptarëve në Luginë, ku kryeministri i Shqipërisë e ka obligim kushtetues që të kujdeset për shqiptarët jashtë kufijve politik të Shqipërisë, çështje e cila ka munguar në fokusin e politikës e diplomacisë shqiptare. (Gusht 2021)

IDENTITETI POLITIK DËSHMI E PARIMEVE SHOQËRORE

by

Në gamën e gjerë të identitetëve  bën pjesë edhe identiteti politik dukuri e njohur edhe më parë por në pluralizëm ka dimension të veçantë nga fakti se në mjediset multinacionale në pluralizëm çdo entitet përfaqësohet më subjetkin e vet politik që si mision ka avancimin e pozitës dhe statusit të popullit përkatës. Në këtë aspekt identiteti politik për shqiptarët në Mal të Zi paraqet sfidë të veçantë, në raport me pushtetin si pasojë e pabarazisë qytetare e nacionale në monizëm dhe të modifikuar tash në pluralizëm. 

Nail  Draga

Trajtimi i identitetit politik paraqet çështje me interes jo vetëm sociologjik për çdo mjedis, andaj ka peshë të veçantë në diferencimin e individëve apo grupëve të ndryshme sociale. Nëse në kohën e monizmit trajtimi i tillë ishte i ndaluar, sepse partia-shtet ishte mbi të gjitha, në pluralizëm qytetarët përjetuan frymarrje tjetër, sepse iu ofroua mundësia të zgjedhin subjektin politik sipas preferencës së tyre. Dhe nga ajo kohë kemi të bëjmë me binomin pozitë-opozitë në skenën politike, ku identiteti politik ka të bëjë enkas me mbeshtetjen e një subjekti politik në zgjedhje me qellim për të qeverisur  në mjedisin përkatës. 

Shqiptarët pjesë e skenës politike

Duke ndjekur rrjedhat politike të kohës edhe  shqiptarët në Mal të Zi me miratimin e pluralizmit arriten të organizohen politikisht, duke formuar subjektin e parë nacional në këtë mjedis. Ndonëse këshilli inicues i subjektit politik mbajti mbledhjen e vet në Ulqin me 26 gusht 1990, kuvendi themelues u mbajt me 9 shtator 1990 në Tuz, duke e emërtuar subjektin politik me emrin Lidhja Demokratike në Mal të Zi(LDMZ). 

Një veprim dhe organizim i tillë nga  shqiptarët u prit me entuziazëm, ndërsa e kundërta ishte  nga qarqet hegjemoniste  në Mal të Zi, sepse ata mendonin së shqiptarët duhet të mbesin ende nën ombrrelën e tyre politike si në kohën e monizmit. Pikërisht nga një qasje e tillë  nuk kanë munguar reagimet negative në media, duke harruar se monizmi kishte marrë fund dhe së pluralizmi politik ishte një realitet i ri edhe në Mal të Zi, përkatësisht në Jugosllavi, e cila numëronte muajt  e fundit të ekzistimit. Në zgjedhjet e para pluraliste me 9.12.1990, në mënyrë plebishitare shqiptarët  votuan për LDMZ, duke dëshmuar vetëdije politike  dhe identitet kombëtar, ku në koalicion me partinë e boshnjakëve(SDA), fituan katër deputet, nga 12 sa kishte gjithsej ky koalicion. Ishte ky një fillim i mbarë dhe shpresëdhënës se do të angazhohen për përmirësimin e pozitës dhe të statusit të shqiptarëve në këtë mjedis. Por, nuk shkoj shumë sepse në sajë të egoizimit e ambicieve lideriste me pas u formuan edhe parti tjera(UDSH,PPD,FORCA,ASH,PD etj.), duke qenë numër i lartë për një mjedis dhe popullsi të vogël në numër, që nuk ishte në interes së popullsisë shqiptare.

Interesi mbi parimet 

Në politikë si veprimtari shoqërore kur në rend të parë janë interesat e individëve, apo klanëve të ndryshme që janë pjesë e partive politike, edhe koalicionet e ndryshme jo parimore  nuk paraqesin befasi. Dhe nuk ka si të jetë ndryshe sepse nuk kemi të bëjmë me parimet por me interesat e ndryshme.

Kujtojmë me këtë rast  vitin 1996, kur në nivel lokal në Ulqin  LDMZ arriti të bëjë koalicion me Lidhjen Liberale të Malit të Zi, në vend që të bënte me UDSH-në. Ishte ky sinjali i parë destruktiv, duke eliminuar vlerat dhe parimet kombëtare. Dhe nga ky rast në Ulqin më vonë kemi pasur edhe koalicione tjera jo parimore, si në vitin 2006, koalicioni UDSH-DPS, nga del se në rënd të parë kanë ardhur në shprehje interesat personale e klanore e jo parimet politike  apo kombëtare.

Se votat e elektoratit votues mund të komandohën në drejtimin e duhur për të përcaktuar votuesin dëshmon rasti i votimit të përseritur në dy vendvotime në zgjedhjet lokale në Ulqin(18 shkurt 2018). Kemi të bëjmë me dy  vendvotime(Darzë dhe Komunale) që përcaktuan parti të parë DPS-in, në nivelin lokal, përmes votave të votuesve të UDSH-së. Dhe jo vetëm kaq por UDSH dhe PD me pas kanë mbeshtetur kandidatin e  DPS-it për kryetar të komunës duke ia mundësuar  këtë pozitë  për të parën herë pas 28 viteve në pluralizëm. Ndërsa, po të ishte vullneti politik nga ana e tyre, tri partitë politike nacionale(FORCA, PD dhe UDSH) pasi së bashku fituan 18 këshilltarë, kanë pasur mundësi për të propozuar dhe zgjedhur kryetarin e komunës nga ana e tyre. Por, kur egoizmi e gjelozia është mbi arsyen, nuk mund të ekzistojë qasja parimore, sepse kanë dominuar interesat e ngushta individuale në nivel lokal në raport me pushtetin qendror(DPS), duke dëshmuar se interesi politik është mbi ate kombëtar.

Nuk ka dilemë së ky rast do të mbesë i shënuar si paradoks i llojit të vet në skenën politike në Ulqin, dhe mesazh për brezat në të ardhmën se si nuk duhet të veprohet, sepse Ulqini nuk është pronë e disa individëve apo klanëve  me interesa ekskluzive por i të gjithë atyre qe kanë mbeshtetur partitë nacionale.

Relativiteti i përkatësisë politike

Ka vite që sintagma “përfaqësimi autentik” është bërë pjesë e ligjit zgjedhor në Mal të Zi, që  ka të bëjë enkas për popujt e ndarë, apo siç quhen këtu popujt pakicë. Dhe është pikërisht kjo sintagmë e cila bën edhe diferncimin politik, pikërisht me përfaqësimin politik i cili është i rezervuar vetëm për partitë politike nacionale. Nuk ka dilemë se janë votat ata të cilat përcaktojnë peshën e çdo subjekti politik,  por, pavarësisht sa do të jetë pesha e tyre politike përfaqësues autentik mbesin subjektet nacionale si në nivel lokal dhe ate qendror. 

Në krahasim me përkatësinë kombëtare, përkatësia politike është relative, ajo është në varshmëri të rrethanave shoqërore, sipas dëshirës dhe interesave të individit. Në këtë aspekt koha e pluralizmit është dëshmi e një konstatimi të tillë, ku as shqiptarët në Malt të Zi nuk janë përjashtim. 

Përvoja e deritashme dëshmon se në sajë të interesave të ndryshme  subjektet politike kanë kriuar koalicione jo parimore, që ka ndikuar në  luhatje të  elektorati votues i shqiptarëve në mbeshtetje të partive nacionale të shqiptarëve. Kemi të bëjmë me dukurinë e kohezionit brenda shqiptarëve, që është rezultat i veprimit të pushtetit për dobësimin  e subjektëve politike shqiptare, duke ulur rolin dhe peshën e tyre politike.  Por, në lidhje me këtë çështje  duhet theksuar dobësinë e subjektëve politike  shqiptare, që janë veçuar me sjellje autokrate dhe të interesave personale e klanëve të ndryshme. Pikërisht një sjellje e tillë ka ndikuar qe individë të ndryshëm të ndërrojnë partitë politike, dukuri e cila është e pranishme edhe te elektorati votues shqiptar.

Nuk ka dilemë se nëse do të vazhdojë ky kohezion  brenda elektoratit votues shqiptar, do të rrezikohet identiteti politik i shqiptarëve, e më këtë edhe pjesëmarrja e përfaqësimi në strukturat qeveritare në nivelin lokal e ate qendror. Fjala është për përfaqësuesit autentik të zgjedhur dhe ata të emëruar, që duhet të jenë profesionist të dëshmuar, por edhe persona me autoritet shoqëror.

Forumi shqiptar në Tuz model i suksesit

Kur ekziton  dëshira për bashkëpunim nuk ka dilemë se suksesi nuk do të mungojë, ku si model duhet të na shërbejë Tuzi. Fjala është për zgjedhjet lokale të mbajtura me 3 mars 2019, për të parën herë për komunën e pavarur të Tuzit, për Malësinë. Të vetdijshëm se vetëm të bashkuar mund të arrijnë rezultatin e dëshiruar, duke sfiduar kundërshtarët politikë, pjesëmarrës në këto zgjedhje, u formua FORUMI SHQIPTAR në kuadër të cilit ishin subjektët politike shqiptare që veprojnë në Malësi(Alternativa Shqiptare, Lidhja Demokratike Shqiptare dhe Unioni Demokratik i Shqiptarëve).Ky bashkim ishte i qelluar dhe arriti fitore në zgjedhjet lokale, ku u mbeshtet nga një këshilltar i Demokratëve, duke formuar pushtetin lokal dhe zgjedhur kryetarin.

Përfundimisht zgjedhjet lokale në Tuz me 3 mars 2019 dhe fitorja e Forumit Shqiptar, duhet të jetë një sinjal i mjaftueshëm për të gjithë ata qe skenën politike e shohin si mundësi avancimi të çështjës shqiptare në Mal të Zi, e jo të interesave dhe të përfitimeve personale.

Moskoordinimi  pengesë për unitet

Ndonëse kanë ekzistuar zëra së para zgjedhjeve parlamentare të mbajtura me 30 gusht 2020, shqiptarët do të koordinohen me mundësi reale për të dalë me një listë të përbashkët zgjedhore,  ndonëse në këtë aspekt ka pasur angazhime si nga Tirana e Prishtina e sidomos nga diaspora jonë në SHBA, koalicioni nuk u realizu. Dhe shkaku qendronte në ambiciet lideriste për të qenë bartës i listës, duke mos respektuar realitetin politik brenda vet  skenës politike të  shqiptarëve në Mal të Zi. Nëse këtij konstatimi i shtojmë edhe animozitetin e dëshmuar në mes udhëheqësve të partive politike, nuk ka pasur mundësi të realizohet një koalicion i dëshiruar, që do të eliminonte ndarjët edhe të elektorati votues shqiptar. Mëgjithatë dy listat e shqiptarëve fituan nga një deputet; Lista Shqiptare 6.488 vota apo  1.58% dhe Koalicioni shqiptar 4.675 vota apo 1.14%, që gjithsej janë 11.163 vota, duke dëshmuar se elektorati votues shqiptar mbeshtet ende partitë politike shqiptare, pavarësisht divergjencave ekzituese.

Mision avancimi i statusit e jo i interesave 

Në të ardhmën për të eliminuar këto deformime duhet gjetur mundësi për bashkëpunim ne mes subjektëve politike shqiptare, ku një platformë platformë politike për shqiptarët duhet të jetë e obligueshme  për zgjedhjet lokale e ato qendrore. Vetëm  një veprim i tillë do të dëshmonte seriozitet para elektoratit votues shqiptar, me mision avancimin e pozitës dhe të statusit të shqiptarëve në  Malit të Zi, e jo të interesave personale e klanëve të tyre.

Mos koordinimi i subjektëve politike të shqiptarëve në sajë të sindromit të liderizmit e  animozitetit të  udhëheqësit e subjektëve politike, ka ndikuar në kohezionin të elektorati votues shqiptar. Pikërisht, nga një situatë e tillë kanë përfituar  subjektët  politike qytetare(malazeze) që është  dëshmuar në zgjedhjet lokale e parlamentare, ku Ulqini paraqet rast për hulumtim.

Përfundimisht  identiteti politik varët në sajë të rrethanave shoqërore duke mbetur  çështje  e hapur dhe si e tillë është relative, ndërsa identiteti kombëtar  mbetet vetëdije dhe ndërgjegje mbarëkombëtare tash dhe në të ardhmën. 

MONOGRAFI PËR KOLOSIN E PAZARIT TË RI

by

Ismet Azizi, Aqif Blyta: kolosi i Pazarit të Ri, Botoi: Logos-A, Shkup-Prishtinë-Tiranë, 2019/

Shkruan:Dr. Nail DRAGA/

Botimi i një libri paraqet moment të veçantë për autorin dhe mjedisin përkatës, por kur  objekt hulumtimi kemi të bëjmë me personalitete, ngjarje e mjedise të veçanta gjeografike, atëherë  libri i tillë i tejkalon përmasat personale dhe nxitë kureshtjen të lexuesit. 

Në tërë hapësirën etnogjeografike shqiptare nga përfundimi i Luftës së Dytë e Botërore deri në vitin 1990 me dështimin e socializmit si sistem shoqëror dhe komunizmit si ideologji në lidhje me hulumtimet shkencore dhe shoqërore ka pasur pengesa të ndryshme subjektive. Ishte kjo koha e monizmit ku  çdo gjë vlerësohej sipas drejtimit ideologjik e jo realitetit e faktografisë shkencore. Por, në  rretha të reja shoqërore pas vitit 1990 studiues dhe individë të pasionuar kanë  filluar të hulumtojnë dhe të publikojnë botime të profileve të ndryshme shkencore, kulturore e publicistike.  

Opinioni i gjerë është i njohur se shqiptarët që mbetën jashtë  Shqipërisë politike të vitit 1913  ndonëse ishin në trojet e tyre autoktone, përjetuan politikën asimiluese  dhe të spastrimit etnik, që realizohej në praktikë sipas projektit serbomadh  të Naçertanijës(1844).  Duke marrë parasysh shpërndarjën territoriale, nuk ka dilemë se në pozitë me pavolitshme ishin shqiptarët  në mjediset periferike, duke u kërcënuar vazhdimisht nga pushteti  serb i kohës. 

Në këtë aspekt  rast të veçantë paraqesin shqiptarët e regjionit të Sanxhakut, çështje e cila ka kohë që është preokupim personal e profesional i pedagogut e studiuesit I.Azizi, i cili në sajë të angazhimit e hulumtimit  disavjeçar ka botuar librin Aqif Blyta; kolosi i Pazarit të Ri, Logos-A, Shkup-Prishtinë-Tiranë, 2019. Kemi të bëjmë me libër monografik për një mjedis të veçantë dhe i panjohur sa duhet nga opinioni i gjerë, që përfshin kryesisht  përiudhën nga  fillimi i shek.XX e deri me përfundimin e Luftës së Dytë Botërore.

Libri ndahet në disa kapituj duke ofruar fillimisht  të dhëna për regjionin e Sanxhakut e vazhduar më pas me personalitetin e Aqif Blytës, në lidhje me jetën e veprimtarinë e tij, shkollimin, veprimtaria në Izmir(Turqi), kthimi në vendlindje dhe përfshirja e tij në politikë, roli i tij në themelimin dhe veprimtaria  në Xhemijetit(Bashkimi), aktiviteti i tij parlamentar, angazhimi në pengimin e shpërnguljes së shqiptarëve,  si dhe në rrjedhat politike pas shuarjës së Xhemijetit, okupimi i Kosovës dhe i Sanxhakut në Luftën e Dytë Botërore dhe ndarja e tyre në zona okupimi, organizimi i pushtetit për mbrojtjën e Sanxhakut nga sulmet e çetnikëve, pastaj veprimtaria e tij në Lidhjen e Dytë të Prizrenit si dhe më pas sajë në NDSH, dhe së fundit hyrja e komunistëve dhe vendosja e pushtetit të tyre në Pazar të Ri dhe ekzekutimi i tij nga ana e tyre. 

Nuk ka dilemë së Aqif Blyta ishte intelektual me vlera të mëdha politike e diplomatike, në shërbim të popullit dhe çështjes kombëtare, duke mbetur simboli i shpëtimit të Pazarit të Ri nga pushtimi i çetnikëve gjatë Luftës së Dytë Botërore. Në këtë aspekt ai ka pasur ndihmën vëllazërore të kosovarëve me në krye Shaban Polluzhën dhe bashkëluftëtarët e tij, duke dëshmuar organizim dhe sakrificë në mbrojtje të kauzës kombëtare. 

Ndonëse në rrethana të vështira A.Blyta mbeti politikani ma më ndikim në Pazarin e Ri dhe rrethinën e tij, sidomos në mesin e popullsisë boshnjake, simbol i rezistencës kundër pushtetit serb të kohës për barazi  kombëtare e shoqërore. Kemi të bëjmë me kohën kur shqiptarëve pushteti iu mohonte të drejtat kombëtare, duke dëshmuar hipokrizi sepse pjesëtarëve të popujve tjerë jo sllavë(gjermanët,hungarezët,italianët) iu lejoheshin të drejtat kombëtare.

Në sajë të veprimtarisë  dhe sakrificave  në mbrojtje të popullsisë së Sanxhakut A.Blyta, duhet të zënë vendin e merituar në historinë e boshnjakëve dhe të shqiptarëve, në historinë e Kosovës dhe të Shqipërisë, andaj duhet të jetë pjesë e tekstëve shkollore. Sepse pak kush e dinë së në Pazar të Ri ka funksionuar shkolla shqipe “Naim Frashëri”(1941-1944) si dëshmi e identitetit kombëtar të këtij qyteti. Një lëshim i tillë në të kaluarën, është dashur të eliminohet tash në pluralizëm, sepse çështjet nuk duhet të trajtohën me qasje ideologjike  si në kohën e monizmit(1945-1990), por me argumente e faktografi shkencore në kontekstin e kohës.

Në lidhje me çështjet përkatëse autori ofron të dhëna me interes duke u bazuar në literaturë dhe dokumente arkivore të cilat prezantojnë rrethanat shoqërore e politike të kohës, nga del se pjesëtarët e popullit boshnjak e shqiptarë janë përballuar për të mbijetuar. Dhe nuk ka si të ishte ndryshe sepse ka ekzistuar aleancë në mes çetnikeve dhe njësiteve partizane kur në pyetje ishte popullata vendore boshnjake e shqiptare e cila ishte pengesë në realizimin e strategjisë së spastrimit etnik në këtë regjion. Edhe ndarja e Sanxhakut në dy pjesë ne mes Malit të Zi dhe Serbisë, me të përfunduar Lufta e Dytë Botërore jashtë vullnetit të popullsisë vendore, dëshmon politikën shtetërore hegjemoniste kundër këtij  regjioni me pozitë gjeostrategjike. 

Duke lexuar këtë libër del qartë  se Aqif Blyta mbetet një model i rrallë i përpjekjeve dhe i luftës së parreshtur të popullit të Sanxhakut në betejat e shumta për të frenuar aspiratat e Serbisë e Mali të Zi në zbatimin e programeve të ndryshme për spastrim etnik dhe dalje në det përmes regjionit të Sanxhakut.  Dhe një gjendje e tillë kulmoi sidomos në kohën kur Sanxhaku lindor, me rastin e ardhjës së gjermanëve(1941) mbeti pjesë e Serbisë. Por, Aqif Blyta, duke qenë tash lider i vërtetë mori përsipër që t’iu prijë proceseve duke marrë situatën në duar të veta duke mbrojtur popullatën, e cila rrezikohej nga forcat çetnike, të cilat në programin e tyre kishin spastrimin e Sanxhakut nga elemnti joserb, si synim  i tyre politik e  strategjik.  

Këtë libër e vlerësoj si homazh për A.Blytën dhe të gjithë të martirizuarit në Pazarin e Ri, të cilët luftuan për liri e barazi kombëtare, si të gjithë popujt e qytetëruar. Por, në rrethana të reja me rastin e instalimit të ideologjisë komuniste, të gjithë ata që nuk ishin sipas përceptimit të tyre ishin armiq potencial dhe si të tillë të rrezikshëm për pushtetin e ri. Andaj, duke jetuar në një mjedis, ku dominonin paragjykimet ndaj pjesëtarëve të popujve të tjerë, në aspektin kombëtar, gjuhësor e fetar, ndëshkimi ka qenë i pa evitueshëm. Në këtë aspekt  boshnjakët shqiptarët në Pazarin e Ri e përjetuan me  së shumti se të tjerët, sepse pushtetarët e rinj ideologjik, kishin mision që të eliminojnë kundërshtarët e tyre  fetar e kombëtar.

Botimin e këtij libri e vlerësojmë si mundësi praktike të njohjës së rrethanave politike e shoqërore të kohës, në Sanxhak, në përfundim të Luftës së Dytë Botërore. Kemi të bëjmë me rolin dhe kontributin Aqif Blytës, aktivitetin e tij shoqëror dhe patriotik në kuadër të Xhemijetit, me mision në avancimin e çështjës shqiptare, të mbrotjës së Sanxhakut dhe të trojeve të tjera shqiptare në përgjithësi. 

Libri “Aqif Blyta, kolosi i Pazarit të Ri” është i mirëseardhur jo vetëm për studiuesit, por edhe për të gjithë të interesuarit për ngjarjet e personalitetet historike, të këtij regjioni dhe më gjerë. Duke e lexuar këtë libër lexuesit i ofrohet një mundësi e cila më herët i ka munguar që të njoftohet më në detaje për të kaluarën historike të regjionit të Sanxhakut(sidomos të pjesës jug-lindore) dhe të luftës për mbijetesë të popullsisë boshnjake dhe shqiptare. Nga ana tjetër dokumentohet politika asimiluese e pushtetit serb nga viti 1912 e deri në përfundim të Luftës së Dytë Botërore. Dhe një qasje e tillë nuk përfundoj  por vazhdoi edhe me pas ku në forma të modifikuara është edhe në ditët tona, sepse Serbia mbetet faktori destabilizues numër një në Europën Juglindore. Edhe kontestimi i A.Blytës nga politika ditore dhe pushteti serb është pjesë e paragjykimeve kundër shqiptarëve e boshnjakëve  dhe urrejtjës patologjike kundër joserbëve në këtë mjedis.

Nga përmbajtja dhe trajtimi i lëndës iu mbetet lexuesve të analizojnë dhe të konkludojnë se sa vështirë ka qenë të përballohen rrethanat shoqërore e politike të kohës në regjionin e Sanxhakut, pa anashkaluar Kosovën dhe Maqedoninë, ku ka dominuar popullsia shqiptare. Ishte pikërisht kjo popullsi në aspektin fetar dhe kombëtar, që dallohej nga ajo ortodokse duke qenë sindrom për pushtetin serb dhe qellimet e tyre hegjemoniste. 

Kur bëhët fjalë për shqiptarët në aspektin historik dhe ate gjeopolitik në Siujdhesën Ilirike, librin në fjalë nuk duhet trajtuar si të izoluar por si pjesë integrale të çështjes shqiptare në përgjithësi, e cila duhet të jetë preokupim i studiuesve  shqiptar tash dhe në të ardhmën.

Nuk ka dilemë se autori iu ka ofruar lexuesve një botim me vlerë, për këtë  personalitet historik duke pasuruar  fondin e botimëve nga gjeografia historike  e hapësirës etnogjeografike shqiptare. 

Dr.Nail  Draga

(Lexuar me rastin e përurimit të librit në Shkodër, më 19.6.2021)

C:\Users\Labi\Desktop\Payari Ri cover.jpg

Turbulencat politike shqetësim për qytetarët në Mal të Zi

by

Paknaqësitë e para të shumica parlamentare në lidhje me (mos)funksionimin e qeverisë aktuale në Mal të Zi vlerësohen si  turbulenca politike me pasoja për stabilitetin e qeverisjës pas rotacionit të pushtetit. Bashkëpunimi e jo rivaliteti në mes shumicës parlamentare favorizon qendrueshmërinë, ndërsa ata të cilët nuk janë të kënaqur me qeverinë aktuale duhet të nisin procedurën e ristrukturimit  apo të votëbesimit të saj në kuvend, si kudo në botën demokratike, duke dëshmuar guxim e jo demagogji politike

Nga Nail  Draga/

Pas rotacionit të pushtetit në sajë të zgjedhjeve të mbajtura me 30 gusht 2020, nga ditët e para të formimit të qeverisë së re pa pjesëmarjën e përfaqësuesëve të partive politike të shumicës parlamentare janë kriuar dyshime  në funksionimin optimal të saj. Një dyshim i tillë bazohej  në numrin e lartë të subjektëve politike me programe dhe të ideve të ndryshme të tyre në skenën politike në Mal të Zi. Dilemat mbesin në lidhje mbi arritjen e konsenzuesit  për çështje të rëndësishme  duke e ditur se ende dominojnë qasjet partiake e jo ato  shtetërore në favor të qytetarëve dhe të demokracisë parlamentare. 

Pikërisht, një qendrim i tillë u dëshmua me rastin e shkarkimit të ministrit të drejtësisë dhe të pakicave e të drejtave të njeriut si dhe me  miratimin e Rezolutës për gjenocidin në Srebrenicë, duke paraqitur krizë të dyfishtë(qeveritare dhe parlamentare) në anën e vet shumicës parlamentare, dukuri e panjohur deri më tash në Mal të Zi.

Shkarkimi i ministrtit dhe Rezoluta për Srebrenicën 

Ndonëse më herët kryeministri është deklaruar se kërkon shkarkimin e ministrit të drejtësisë dhe të pakicave, për shkak të deklaratës kundër gjenocidit në Srebrenicë, ishte çështje ditësh se kur do të vendoset në rend të ditës dhe votimi për rastin në fjalë. 

Ndonëse ishte paralajmëruar më herët, në Kuvendin e Malit të Zi, u miratu Rezoluta për gejnocidin në Srebrenicë me (17.6.2021) e mbeshtetur me 55 vota për 19 kundër dhe 7 të përmbajtur. Rezoluta në mes tjerash nënkupton, që parlamenti gjykon dhe pranon se në Srebrenicë në korrik të vitit 1995 ka ndodhur gjenoicidi ku janl likuiduar mbi 8000 boshnjakë. Po ashtu parashihet që 11 korriku të shpallet Dita e kujtesës për viktimat në Srebrenicë.

Në Mal të Zi, nuk ka ndodhur asgjë speciale, por është miratuar një rezolutë e cila është pranuar nga shtetët evropiane, që me të drejtë është vlerësuar si gjenocidi më i madh që ndodhur në Evropë pas Luftës së Dytë Botërore. Çdo mohim  i nji krimi të tillë paraqet skandal në botën demokratike dhe dëshmi e mos pranimit të një realiteti që ka ndodhur në vitin 1995. Vetëm ata të cilët janë të helmuar nga shovinizmi e kanë problem të pranojnë realitetin e ndodhur në një kohë jo shumë të largët.  

Ballafaqimi me të shkuarën obligim demokratik

Mosgadishmëria e elitave politike në Ballkan për  të mbyllur çështjet tragjike nga e kaluara është shumë shqetësuese, që vazhdon deri në ditët tona. Madje në skenë janë ende ata të cilët në forma të ndryshme kanë marrë pjesë në operacionet luftarake apo kanë qenë mbeshtetës së politikës së spastrimit etnik dhe të krimeve. Me një fjalë dihet botërisht se krime të luftës dhe gjenocid nuk ka pa politikë kriminale e gjenocidale. 

Por, në këtë aspekt vetëm individër kriminel e kanë të vështirë të gjykojnë krimet e politikës së kohës dhe të bashkëkombasve të tyre dhe të distancohen nga ato. Në këtë aspekt skenën politike në Mal të Zi veçohet Fronti Demokratik(DF), që është e djathtë ekstreme e cila është kundër parimeve demokratike  dhe si e tillë e dëmshme për demokracinë. 

Të mohohet jo vetëm  nga politikanët serbë një gjenocid i tillë që ka marrë edhe denimin nga gjykata ndërkombëtare në Hagë, ku përgjegjësitë kryesor kanë marrë denime kapitale, është hipokrizi dhe mosgadishmëri me u ballafaquar me realitetin. 

Ndërsa mos gadishmëria e politikëse së Serbisë me u ballfaquar me të kaluarën tragjike e kriminale paraqet shqetësim për stabilitetin në regjion. Por, nuk ka si të jetë ndryshe sepse në skenën politike në Serbi janë ata të cilët kanë qenë pjesëmarrës në ngjarjet kriminale dhe spastrimin etnik  si në Kroaci, BeH dhe së fundi në Kosovë. Madje reagimi nga politika zyrtare serbe kundër miratimit të Rezolutës për gjenocidin në Srebrenicë nga Kuvendi i Malit të Zi, dëshmon se politika serbe vazhdon të mbesë faktor destabilizimi në regjion.

Ne këtë aspekt duhet të kujtojmë gjermanet, të cilët  nuk i kanë mohuar krimet gjatë Luftës së Dytë Botërore, madje kanë kërkuar falje, duke qenë shëmbull për të tjerët! Por, në mungesë të pushtetit demokratik i udhëhequr  nga politika hegjemoniste reflektimi për  një fajle të tillë nga serbët ende mungon.

Qeveria e sulmuar nga pozita e opozita(!?)

Deri më tash kemi pasur rast të dëgjojmë akuza për pushtetin nga ana e opozitës, por kësaj here kemi prjashtime, se ajo sulmohet edhe nga pozita, pra shumica parlamentare duke qenë risi në skenën politike pluraliste në Mal të Zi. Në këtë aspekt dallohet Fronti Demokratik(DF), me deklarata e akuza të ndryshme kundër qeverisë aktuale e në veçanti kundër kryeministrit Z.Krivokapiq. Fjala është  fillimisht për  ndryshime në kabinetin qevertiar, ndërsa më pas duke kërkuar dorëheqjen e tij, duke theksuar se ai nuk ka mbeshtetjen e tyre. 

Në lidhje me këtë çështje nga subjektët politike të shumicës parlamenare me 24 qershor 2021 është mbajtur takimi i përbashkët, pa ndonjë rezultat por është cekur se do të vazhdohet javën tjetër për të gjetur kompromis në këtë drejtim. Madje ceket së nëse nuk ka zgjidhje, zgjedhjet janë opcioni i vetëm, që nuk është në favor të qytetarëve në Mal të Zi, të cilët me 30 gusht 2020, votuan për rotacionin e pushtetit.

Zgjidhje  apo zgjedhje

Stabiliteti politik në Mal të Zi varët nga të gjithë qytetarët por përgjegjësia kryesore bie mbi popujt shumicë përkatësisht te malazezët dhe serbët, andaj çdo tension qoftë ai edhe artificial i nxitur në mes tyre do të jetë me pasoja për qytetarët në këtë mjedis. Nga ana tjetër ish pozita tash opozita(DPS) duhet të pajtohet me fatin se ka humbur pushtetin pas tridhjetë viteve, dhe duhet të jetë konstruktive dhe mbeshtetëse e veprimeve ligjore në favor të qytetarëve dhe të stabilitetit në vend. 

Ndërsa moskordinimi në kuadër të shumicës parlamenatare  me paraqitje të turbulencave politike duhet arsyetuar në mungesë të përvojës politike dhe të ambicieve lideriste të përbërësëve të këtij koalicioni. Mos pjesëmarrja e personave politikë në qeverinë aktuale ka kriuar animozitete brenda shumicëa parlamentare, dukuri e panjohur deri më tash në pluralizëm në Mal të Zi. 

Pikërisht duke marrë parasysh situatën aktuale ekzistojnë ide të ndryshme si të tejkalohet ajo si me ndryshime në kabinetin qeveritar, apo me shkarkimin e kryeministrit, që do të thot shkuarja në zgjedhje të parakohshme parlamentare. Andaj si  zgjidhje mbetën bisedimet  dhe një marrëveshje e re e cila do jetë e pranueshme në favor të shumicës parlamentare. Ndërsa tentimi për qeveri të përkohshme, apo teknike me kohë të kufizuar deri në zgjedhje të parakohshme parlamentare  mbetet çështje e hapur në ditët vijuese për shumicën aktuale parlamentare. 

(Korrik 2021)

Diskursi Politik- Mungon koordinimi ne mes shqiptarëve për ndryshimet e ligjit zgjedhor

by

Pavarësisht se mendimi dhe vërejtjet e shqiptarëve ne lidhje mbi ndryshimet për  ligjin zgjedhor nuk do të merren parasysh sikurse ishte herën e fundit në vitin 2011 kur u mohuan të drejtat e arritura, duhet të ekzistojë një koordinim ne mes subjektëve politike që përfaqësojnë shqiptarët, duke dëshmuar se një çështje e tillë nuk është personale apo partiake  por preokupim i të gjithëve, andaj duhet  të takohën sa më parë,  sidomos kur momentalisht kemi pauzë në këtë grup punues, si rezultat i bojkotit nga opozita aktuale(DPS) e cila është e pakënaqur me qeverinë dhe politikën e shumicës së re parlamentare.

Pasi kemi të bëjmë me çështjën  e përfaqësimit dhe te prezantimit të shqiptarëve  duhet  dëshmuar seriozitet në trajtimin e çështjeve identitare sikurse është ligji zgjedhor, sepse çdo ndryshim duhet të jetë në favor të barazisë qytetare e nacionale e të demokracisë parlamentare në këtë mjedis multinacional dhe multikulturor. 

Shkruan: Nail  Draga

Në lidhje me këtë çështje opinioni i gjerë është informuar me kohë se ekziston gadishmëri në mes shumicës së re parlamentare dhe opozitës për ndryshime ne lidhje me ligjin zgjedhor. Por, tash kemi një dallim sepse janë ndryshuar rolet sepse opozita e tashmë ishte pozitë për tre dekada, ndërsa ish opozita tash është pozitë, do të thot pushtet andaj është rasti që në këtë aspekt të gjindet një kompromis për të gjithë subjektët e jetës parlamentare në Mal të Zi. Çështje të veçantë paraqet përbërja e këtij komisioni dhe sa do të jenë serioz e të gatshëm të ballafaqohen realisht në ndryshimin e ligjit zgjedhor, që thënë të vërtetën ka qenë i miratuar vazhdimisht sipas shijes së shumicës parlamentare. Madje në këtë aspekt ne shqiptarët jemi dëshmiatrë se kur ishin në pyetje interesat politike janë bërë bashkë pozita e opozita(DPS-DF), sikurse rasti i miratimit të ndryshimeve në ligjin zgjedhor në shtator të vitit 2011, duke iu mohuar shqiptarëve të drejtat e arritura. Ishte ky veprim destruktiv dhe kundër barazisë nacionale e qytetare të shqiptarëve.

Grupi punues vetëm me një shqiptar

Sipas të dhënave nga Kuvendi i Malit të Zi grupi punues për  reformën zgjedhore  përbëhet nga 14 anëtarë (7 nga pozita e 7 nga opozita) që përbëhet prej përfaqësuesëve të partive politike. Nga përbërja e tillë del qartë se shqiptarët përfaqësohen vetëm me një person, deputetin  

G.Nimanbegu, që jep për të kuptuar se çështjës së përfaqësimit të popujve pakicë nuk iu është kushtuar kujdesi i duhur.

Pikërisht, kemi të bëjmë me qasjën unitariste që jep për të kuptuar se edhe kjo përbërje e ka të vështirë të distancohet nga e kaluara, sepse përfaqësimi i popujve pakicë(shqiptarët, boshnjakët dhe kroatët) mund të bëhët nga përfaqësuesit autentik,  si kudo në botën demokratike, sepse përfaqësimi dhe prezantimi i tyre, nuk mund të trajtohet si çështje formale.

Në kërkim të drejtave të mohuara

Se në Mal të Zi kemi të bëjmë me një qeverisje të pakonsoliduar, dëshmon konstatimi se pjesëtarët e popujve pakicë  vazhdimisht janë margjinalizuar kur është vendosur në lidhje me ndryshimin e ligjin zgjedhor.

Ndonëse në Mal të Zi sipas Ligjit të pakicave cekët së të drejtat e arritura nuk mund të cenohen, këtu ndodhi pikërisht e kundërta, sepse  me rastin e miratimit  të ndryshimeve të ligjit zgjedhor në vitin 2011, shqiptarëve iu mohuan të drejtat e arritura ku në „njësinë zgjedhore“ e cila jepte pesë deputet, ai numër u ndryshua duke iu mundësuar të fitojnë maksimalisht tre deputet me një formulim të veçantë të pa njohur deri më tash në Mal të Zi. Ishte pikërisht ky vendimi i shumicës parlamentare që i detyroj deputetet shqiptarë(4) të lëshojnë seancën e parlamentit në mënyrë demonstrative(11 shtator 2011), sepse ishte një votim kundër barazisë qytetare e nacionale të shqiptarëve. 

Por, shumicës parlamentare as që i interesonte një qendrim i tillë i shqiptarëve dhe me shumicë votash(DPS-DF) miratoi ligjin e ri zgjedhor, i cili filloi të zbatohet në zgjedhjet vijuese parlamentare(2012), duke dëshmuar rënien e numrit të deputetëve shqiptarë nga katër në dy, sipas skenarit të pushtetit, që ishte dëshmi praktike e diskriminimit përmes  ligjit zgjedhor.

Pse u ndryshu ligji zgjedhor?

Në sajë të zgjedhjeve parlamentare të mbajtura më 29 mars 2009, shqiptarët u moblizuan si rrallë herë dhe arritën një fitore spektakulare, sepse nga 5 deputetë që  jepte “njësia e veçantë zgjedhore”  e vendvotimeve shqiptare, ata fituan 4 deputetë, ndërsa DPS-i 1 deputet. Ishte ky një sinjal për pushtetin(DPS), se shqipatrët po bëhën me peshë madje me këtë numër mund të vendosin në të ardhmën për formimin e shumicës parlamentare e më të edhe të qeverisë. 

Andaj për të eliminuar një mundësi të faktorizimit të shqiptarëve në të ardhmën ata  menduan të ndryshojnë ligjin zgjedhor që e realizuan me 11 shtator 2011, që ishte skenar dhe regji e shumicës parlamentare, e cila kësaj here u mbeshtet edhe nga opozita proserbe, të cilat u bashkuan bashkë kundër shqiptarëve, për interesa politike e strategjike. 

Madje, duhet cekur ndonëse ky ligj iu mundëson shqiptarëve të përfaqësohen me së shumti me  tre deputetë autentik, por në sajë të situates në terren  del qartë së mund të fitohen dy deputet ndërsa i treti mbetet si mundësi teorike, ku zgjedhjet parlamentare nga viti 2012-2020 e dëshmojnë me së miri një konstatim të tillë.

Mungon koordinimi në mes shqiptarëve

Duke marrë parasysh se në lidhje me këtë çështje ky grup punues pavarësisht pengesave  të ndryshme subjektive për momentin është në pauzë, si rezultat i bojkotit nga opozita(DPS) besoj se do të vazhdojë të punojë dhe do të arrijë një kompromis për marrëveshje dhe votim në kuvend, është e udhës që të kemi një koordinim ne vet subjektëve politike të shqiptarëve.

Kujtojmë me ketë rast se në Kuvendin e Malit të Zi(31.10.2018) me ftesë të nënkryetarit të atëhershëm parlamentit G.Nimanbegu është mbajtur takimi i parë i përfaqësuesve të partive shqiptare në Mal të Zi me temë për reformën e ligjit zgjedhor. Në takim  kanë marrë pjesë të gjitha subjektet politike përveç PD e LDSH. Pjesëmarrësit nga takimi i tillë kanë vlerësuar se ligji zgjedhor ekzistues është diskriminues kur ka të bëjë me përfaqësimin autentik te shqiptarëve, sepse nga katër deputet që i kishim në vitin 2011, me pas përfaqësimi ka rënë në dy apo një deputet, që është diskriminues për shqiptarët.

Çështja shqiptare, jo si pronë private

Andaj, duke marrë parasysh peshën e një ligji të tillë, shqiptarët duhet të jenë unik, duke lënë anash interesat personale, partiake  e klaneve të ndryshme, sepse të drejtat e shqiptarëve nuk janë pronë personale e partiake, sepse çështja shqiptare iu takon të gjithëve. 

Pikërisht duke marrë parasysh këtë mision  është e udhës për një takim të përbashkët të gjitha subjektëve politike që përfaqësojnë shqiptarët. Organizimi i një takimi të tillë duhet të jetë sa ma parë me kuadra të dëshmuara me etikë profesionale  duke ofruar përfundime optimale, që janë në favor të avancimit   të ligjit zgjedhor sipas standardëve ndërkombëtare. 

Pavarësisht se mendimi dhe vërejtjet e shqiptarëve ne lidhje mbi ndryshimet për  ligjin zgjedhor nuk do të merren parasysh sikurse ishte herën e fundit në vitin 2011 kur u mohuan të drejtat e arritura, duhet të ekzistojë një koordinim ne mes subjektëve politike që përfaqësojnë shqiptarët. Pasi kemi të bëjmë me çështjën  e përfaqësimit dhe te prezantimit të shqiptarëve duhet  dëshmuar seriozitet në trajtimin e çështjeve identitare sikurse është ligji zgjedhor, sepse çdo ndryshim duhet të jetë në favor të barazisë qytetare e nacionale e të demokracisë parlamentare. 

Përfundimisht duhet kuptuar të gjithë se pushtetit i intereson që shqiptarët të jenë të përfaqësuar  sa me pakë deputetë shqiptarë autentik, konkretisht mundësisht vetëm me një deputet, dhe  ai të jetë sipas shijes së pushtetit apo me kostumin e tyre.

(Qershor 2021)