Tё dhёna nga disa letra tё panjohura tё Faik Konicёs/
Shkruan: Skёnder Blakaj/
Veprimtaria shkrimore, publicistike e patriotike e Faik Konicёs, pos me “Albania-n”e tij tё famshme, ёshtё aq shumё e lidhur edhe me gazetёn “Dielli” dhe me Federatёn Panshqiptare “Vatra”. Pёr kёto dy themelata tё mёrgimtarёve shqiptarё nё Amerikё, pёr rolin e madh qё luajtёn pёr ngritjen e vetёdijes kombёtare, pёr realizimin e pavarёsisё dhe ngritjen e shtetit shqiptar, anise ёshtё shkruar e vlerёsuar shumё, duket sikur kurrё nuk ёshtё mjaft.
Gazeta “Dielli” u themelua me 15 shkurt tё vitit 1909. Ato ditё “Kombi”, e para gazetё shqipe nё Amerikё, kishte ndёrprerё daljen. “Kombin” e themeloi dhe e drejtoi Sotir Peci. Numri i parё i “Kombit” mban datёn 6.06.1906. Pak javё mё vonё nё drejtimin e gazetёs bashkohet Fan S. Noli, nё detyrёn e redaktorit. Deri me 10 janar 1909, kur pushoi sё botuari, dolёn 106 numra tё “Kombit”. Kur “Kombi” pushoi daljen, emigracioni shqiptar nё Amerikё mbeti pa shtyp tё vetin. Por, u pa shpejt se atё mungesё do ta tejkalojnё. Me 6 janar 1907, themeluar dhe pagёzuar nga F.S. Noli, kishte filluar jetёn Shoqёria kombёtare “Besa-Besёn” e Bostonit. Anёtarёt e parё tё shoqёrisё, kryetar tё saj e zgjedhin Fan S. Nolin. Ka domethёnie qё mbledhja themeluese ishte mbajtur nё ditёlindjen e Nolit. “Besa-Besёn”, vetёm 36 ditё mbas mbylljes sё “Kombit”, me 15 shkurt 1909, themeloi gazetёn “Dielli”. Edhe pёr gazetёn, emrin aq kuptimplotё e propozon Fan Noli. “Nё mёngjesin e 15 shkurtit 1909 shqiptarёt e Amerikёs morёn nё dorё numrin e parё tё gazetёs “Dielli”, shёnon N.Jorgaqi nё librin e tij “Jeta e Fan S. Nolit”.
Nё ditёt e themelimit dhe kur “Dielli” po bёnte jetё me numrat e parё, redaktuar nga Fan S.Noli, Faik Konica ishte me banim nё Londёr, ku botonte tё famshmen “Albania”, por me telashe tё mёdha. Faik Konica tashmё ishte emёr i shquar i publicistikёs, i letrave dhe i patriotizmit shqiptar. Kёso kohe nё mёrgatёn shqiptare tё Amerikёs kishte mospajtime e grindje midis shoqatave e intelektualёve. Ishte e njohur prishja e madhe midis Sotir Pecit e Fan Nolit, qysh nga puna e pёrbashkёt te “Kombi”. Prandaj Shoqёria “Besa-Besёn”, pёrkundёr faktit qё, ta zёmё, Fan Noli ishte kryetar i kёsaj shoqёrie, edhe me pёrvojё si autor e redaktor te “Kombi”, vendos tё ftojё Faik Konicёn pёr drejtor tё “Diellit”. Dhe pikёrisht kёtu fillon tema e kёtij shkrimi.
Nga shumё letra tё panjohura qё kemi nё dorё, tё personaliteteve tё shquara tё kulturёs e tё historisё shqiptare, midis tё cilave edhe tё Faik Konicёs, qё dalin kёto ditё, nё bashkёbotim “ARBI Ltd”, Prishtinё &Federata Panshqiptare VATRA, Nju Jork, libёr i autorёve Skёnder Blakaj e Ismail Ismaili, shumё sosh vijnё pёr herё tё parё dhe me shumё fakte tё reja. Aty mёsojmё se nё pranverё-verё tё vitit 1909, Faik Konica ishte nё udhёtim nёpёr Europё, qё ta stabilizojё financimin, daljen dhe shpёrndarjen e revistёs “Albania”. Me 2 korrik largohet nga Londra pёr nё Korfuz, ku shkon ta vizitojё nёnёn e sёmurё. Shumё prijёs shqiptarё kishin vajtur aty qё ta takonin Faik Konicёn. Ndёr ta edhe Musa Demi “organizator kryesor i lёvizjes shqiptare nё Çamёri”, siç e cilёson vetё F. Konica nё letrёn e datёs 12 gusht 1909, shkruar nё relacionin Korfuz-Trieste, nё bordin e anijes “Galicia”, dhe dёrguar qeverisё vjeneze. Kjo, dhe plot letra tё tjera qё dalin pёr herё tё parё, zbuluar e pёrkthyer nga frengjishtja nga Ismail Ismaili, disa sosh dalё pёr herё tё parё te revista “Albanica”, pёrkthyer nga Ymer Jaka, sjellin informacione shumё tё rёndёsishme, pos pёr autorin e letrave, edhe pёr jetёn dhe veprimtarinё patriotike tё shqiptarёve.
Nё ditёlindjen e 105 tё “Diellit”, do t’i veçojmё disa pjesё letrash qё lidhen me Faik Konicёn dhe fillimet e “Diellit”.( Siç dihet, me bashkimin e shoqёrive tё mёrgimtarёve shqiptarё tё Amerikёs dhe me themelimin e Federatёs Panshqiptare “Vatra”, me 28 prill 1912, gazeta “Dielli” bёhet organ i saj.) Nga letra e datёs 30 gusht 1909, tё cilёn Faik Konitza ia dёrgon Ministrit tё Jashtёm tё Austro-Hungarisё nё Vjenё, po veçojmё kёtё pjesё:
“Shumё i nderuari Zotёri,
Para disa ditёsh jam befasuar kur mёsova qё ju nuk kishit dёgjuar tё flitet pёr projektin tim pёr tё shkuar nё Boston , pёr ta drejtuar atje “Diellin”, sipas iniciativёs sё komitetit “Besa-Besёn”, pronar i kёsaj gazete. Kisha pёrshtypjen qё ju kisha njoftuar pёr kёtё risi, por tani nuk mё kujtohet nё cilat rrethana. Duke u kthyer nё shtёpi, m’u kujtua njё bisedё e gjatё qё e bёra, tё cilit i shpjegova arsyet qё mё kishin shtyrё tё pranoj ofertёn e miqve tё mi nё Amerikё.” Nga kjo letёr shohim se Faik Konica, nga Triesta ku kishte takuar shumё shqiptarё me banim aty, nё vend tё dy-tri ditёve, siç shkruan, qёndron mё se dy javё nё Vjenё, nё pёrçapje pёr tё zgjidhur çёshtjen e financimit tё revistёs “Albania” pёrmes tё qeverisё sё atyshme. Diku me 21 shtator F. Konica kthehet nё Londёr. Nuk ndalet nё Paris,siç e kishte menduar. Nё letrёn e datёs 29 shtator 1909, dёrguar Gijom Apolinerit nga Londra, Faik Konica gati befasishёm i shkruan mikut tё vet francez:
“Mik i dashur,
Po bёhet njё javё qё kur jam nё Londёr. Jo pёr shumё kohё. Me 5 tetor “Ivernia” e kompanisё Cunard mё bart nga Liverpuli pёr nё Amerikё. Do ta udhёheq pёrkohёsisht gazetёn “Dielli” tё Bostonit dhe do tё mbaj shumё ligjёrata nё Shtetet e Bashkuara.” Nё njё letёr, 26 gusht 1909, nga Vjena, duhet tё jetё e ditёve tё marrёveshjes pёr shkuarje nё Amerikё, F. Konica i drejtohet njё miku qё t’ia dёrgojё njё kostum kombёtar: ”Ju lutem tё mё dёrgoni njё “qylaf” tё bardhё, edhe njё bres tё mёndafshtё, nga mё tё mirёt, (tё kuq tё thellё, ”ngjyrё-shegё”, si thonё Frёnqёt).”(Te plote do ta lexoni ne Diellin e Printuar)
Atentatorët
Shkruan:Skender Blakaj/
Gjergj Kastrioti Skënderbeu vdiq më 17 janar 1468. Historiani Italian Rafael Vollaterani (1506) thekson se “në ditët e tij të pleqërisë shkoi në Romë dhe shumë shpejt pas kësaj, kur u kthye në shtëpi, vdiq nga helmi”. Historianë të tjerë fare pak e trajtojnë mundësinë e helmimit të Skënderbeut. R. Vollaterani, në veprën e vet prej 38 librash për historinë e Romës, Gjergj Kastriotin e quan: “princ burrëror që padyshim e meritonte dhe ishte i denjë të jetë pasardhës i Mbretit Pirro dhe bartës i emrit të Aleksandrit të Madh. Pastaj, ai në aq shumë luftime, sulme dhe rreziqe të tjera, asnjëherë nuk mori plagë e dëmtime, pos atëherë kur pësoi një thyerje në shpatull. “Edhe po të jetë ndryshe, aq madhështor e i pathyeshëm, ai e “meritonte” helmin. Sepse, sado të ishin sakrificat nuk duronte që atdheu i tij të bëhet pronë e asnjë rrëmbyesi. Pikërisht më 17 janar 1982, me atentat klasik, në mërgim, e vranë intelektualin e atdhetarin shqiptar Jusuf Gërvallën, së bashku me të vëllanë Bardhin dhe me Kadri Zekën. J. Gërvalla, sapo braktisi atë copë atdheu, Kosovën e vet, të cilës ia jepte takatin e vet të tërësishëm që të dalë nga kthetrat serbe, sa arriti të strehohet jashtë, madje edhe vet shqiptarët, ia lëshuan prapa cilësimet spiun e tradhëtar, dhe kësisoji, bashkë me Beogradin, e përgatitën edhe më shumë gjoja arsyen e likuidimit të tyre. Atentatorët janë diku, dhe në mos i nxjerrtë drejtësia nga çuba, i nxjerrë padroni i tyre. Jusufi u kthye në simbol e në monument kombëtar, ata në qyqe.
Atentatorët shpesh ia kanë ndërruar lëvizjen historisë. Pa u ndalë këtu në momente të tilla të historisë botërore, le të kujtojmë Prizrenin në ditët e tij të famshme të BesëLidhjes Shqiptare të vitit 1878, kur Ramadan Zaskoci, me vendimin e kreut, e vrau në kafenenë “Mirashi” telegrafistin e Mehmet Ali Pashë Magjarrit. Edhe vet pashai i madh, i dërguar nga Porta që të zbatojë vendimet e Kongresit të Berlinit dhe t’ia dorëzojë Malit të Zi krahinat e Plavës e të Gucisë, e pësoi në Gjakovë ku po kërkonte strehim e përkrahje në sarajet e Abdullah Pashë Drenit. Prijësit e Lidhjes si Sulejman Vokshi, Ahmet Korenica etj. i sulmojnë e i djegin sarajet, i vrasin të dy pashallarët dhe 90 mbrojtës të tyre, por edhe nga sulmuesit e Lidhjes mbesin 500 të vrarë. Koburja e Ramadan Zaskocit jo vetëm ia këput pashës lidhjen me Stambollin, po ajo bashkë me luftën te sarajet e pashës në Gjakovë i çojnë mesazh Evropës se Lidhja Shqiptare nuk është prosulltaniste.
Mirëpo atentatorët më të shpeshtë dhe likuidimet me motive politike shfaqen në skenën e historisë shqiptare në vitet e njëzeta të shekullit XX, kur kishte aq shumë lëvizje të kundërta në shtetin e pastabilizuar shqiptar. Levi qendror lëvizës pothuajse i të gjitha këtyre ishte Ahmet Zogu i Burgajetit të Matit, njëherë kryeministër, pastaj president i Shqipërisë dhe së fundi Mbret i Shqiptarëve. Me vrasjen e atdhetarëve, kryesisht liberalë-demokratë, për të fikur opozitën, që, pasi i cilësonte si tradhëtarë për ta përligjur krimin, ua vënte mbas atentatorët që e shkretëronin Shqipërinë, duke e lënë pa patriotët e idealistët e shquar. Isuf Reçi vrau Avni Rrustemin, simbolin e atdhetarisë e të demokracisë (në Paris kishte vrarë dajën e Zogut, Esat Toptanin, argatin e Beogradit, siç ishte edhe vet mbreti. Mbas përmbysjes së qeverisë së Fan Nolit nga A. Zogu, me përkrahjen ushtarake e financiare të Beogradit, Noli u vra politikisht dhe iku në mërgim, Baltion Stambolla e vrau Luigj Gurakuqin në Bari të Italisë (më 2 mars 1924), Cena Bej Kryeziu e Kadri Mehmeti vranë Bajram Currin më 29 mars 1925, në Shpellën e Dragobisë, kurse Ibrahim Qelo e vrau Hasan Prishtinën në Selanik më 14 gusht 1933. Lista e atyre që u vranë është e gjatë. Kryeministri, Presidenti, Mbreti Ahmet Zogu kishte shpallur shpërblime të mëdha për vrasjen e atyre që e rrezikonin “pronën” e tij, Shqipërinë.
Komunistët pas tij, ia shkuan me monstruozitete të tilla në krejt hapësirat ku jetonin shqiptarët. Edhe ata i kisha temë të shumë shkrimeve. Dorasit ndonjëherë u kapën e u gjykuan, po krimi rrinte më lartë. Jashta shabllonit të katran atentatorëve më duhet të përmend trimin e madh kombëtar Selman Kadrinë e Cërrces së Istogut që likuidoi kryekriminelin serb Miliq Kërstiqin më 1938.
Në Kosovë lufta e fundit, pos tmerreve, pati edhe shumë heroizma e sakrifica si ajo e Adem Jasharit me familje. Por, edhe lista e atentateve mbi atdhetarët është e gjatë. U vranë: Enver Maloku, Xhemail Mustafa, Shaban Manaj, Komandant Drini, Ukë Bytyqi, Ismet Rraci, dhe u goditën edhe Zejnullah Rrahmani, Sabri Hamiti, e të tjerë. Atdheu nuk është pronë e asnjë koburje, e asnjë çmendurie, e asnjë pushteti. Duhet të ndalohet mendja e dora që prish, e jo mendja e dora që ndreq.
Nga Gjergj Kastrioti e deri më sot po të më thuhej në cilin emër të dytë të madh të ndal gishtin, ai do të ishte gjeniu ynë Ismail Kadare.Kalorësi më i denjë i Skënderbeut. I.Kadare e bëri Shqipërinë të Madhe. E shtriu në krejt planetin. Ndërmjet këtyre ndoshta vetëm Marin Barleti. Sepse vepra e M. Barletit “është në bazë të të gjitha punimeve për Skënderbeun të hartuara në Evropë”, siç thotë dijetari Fallmerajer (1861), aq i çmuar nga Noli, Çabej e Buda. Kur është bërë anketa për Çmimin “Booker Man International”, është e çuditshme sa mendime shpirtliga kanë thënë për Kadarenë vetë shqiptarët. Shpirtmjerë të gjykuar të veniten nën hijen e tij të madhe. Bota i dha Çmimin “Princi i Asturias”. Sa janë ata që do të vuajnë shkaku i kësaj. Sa janë ata që ngrehin koburet kundër tij. “Kadare mundi titanët ndërkombëtarë të letërsisë me çmimin “Booker” (The Guardian) dhe “E kanë krahasuar me Gogolin, me Kafkën, me Oruellin. Por ai i Kadaresë është zë origjinal, universal, e prapë me rrënjtë thellë në tokën e vet” thotë një studiues nga bota. Megjithatë atentatorët nuk i zë gjumi. Qëllojnë nga terri.
Për fund le t’i lexojmë së bashku vargjet e shkrimtarit Arif Demolli:
NE QË RRONIM ME UJQ…
Rronim me dhelpra, derra të egër, ujq…
Duhej bërë gjahtarë, barinj, bujq…
Një ditë zbritëm me turr nga atje lart
Të merreshim me shkencë, kulturë, art…
Ama dhelprat dhe ujqit mbetën me ne,
Në shpirt na u fut pak gjë e re,
Ndaj në jetë kemi kulturë kaq pak,
Ndaj na pëlqen të spërkatemi me gjak.
Po, ne zbritëm poshtë dhe çdo gjë e pat:
Qytetin më të madh e kthyem në fshat!
Tash sa vështirë do ta kenë, medet,
Një fshat kaq t’madh ta bëjnë prapë qytet.
Dhe, le ta kemi mendjen, thuhet – Zoti është i madh, Zoti fal. Ka një zot që nuk fal. Atdheu.
Flamuri ynë kombëtar,nga Kruja e Skënderbeut te Vlora e Pavarësisë
“Skënderbeu, kujt istoria s’i tregon ndonjë shok a shëmbëll në trimërit,në diturit të luftësë, në forcët si dhe në dijet,në mendim të drejtë, në njerëzi, në ëmbëlsit të zemrësë e në madhërit të shpirtit, Skënderbeu q’i ka dhënë edhe do t’i japë gjithë jetën nder Shqipërisë..” – (Sami Frashëri,1899) /
Shkruan: Skënder Blakaj/*
a.Pamja e kryeheroit tonë/
Pothuaj të gjitha përshkrimet pamjen e jashtme të Gjergj Kastriotit e japin si diçka krejt të jashtëzakonshme. Këtu do të mjaftohemi me një sintezë që bënë historiani gjerman J. Ph.Falmerajer : „Të flasësh për mjeshtërinë e tij në të gjitha artet luftarake dhe ushtrimet kalorësiake, për trimërinë e tij të natyrshme dhe për instinktin e luftës të këtij nxënësi të turqve, do të ishte po aq e tepërt, sa do të ishte e padobishme të lavdëroje forcën fizike, shtatin e lartë dhe simetrinë e mrekullueshme të ndërtimit të trupit, mençurinë e natyrshme, vështrimin e shpejtë dhe pjekurinë e parakohshme, mendjemprehtësinë dhe vendosmërinë e më të madhit dhe më të famshmit nga të gjithë shqiptarët. Sipas dëshmive të njëzëshme të atyre që kanë jetuar tok me të, Gjergj Kastrioti ishte një nga shfaqjet më të bukura të shekullit të tij. Që në moshën e djalërisë, çdo tipar i fytyrës, çdo lëvizje e tij tregonte birin e mbretit dhe burrin e bëmave që po piqej. Krahë më të bukur, thotë jetëshkruesi i tij, nuk ka parë kurrë askush te një njeri. Dhe, që krahët e Skënderbeut ia kalonin edhe në forcë të gjithë të tjerëve, këtë turqit e ndjenë shpejt dhe madje mjaft shpesh“.
Për dijetarin e madh gjerman, Falmerajerin (1790-1861), Fan Noli shkruan se “na dha historinë më të mirë shkruar ndonjëherë për Skënderbeun”( “he gave the bet story of Scanderbeg ever writen”), Eqrem Çabej thotë se ishte nga njohësit më të mirë të historisë së Bizantit dhe të popujve ballkanikë, i thelluar “veçanërisht në fatet historike të shqiptarëve”, kurse Aleks Buda për veprën e tij thekson se “mund të quhet e para histori e mirëfilltë tërësore e shqiptarëve “. I veçova këto mendime për te, mbasi brenda këtij shkrimi do të na duhet prapë ky dijetar gjerman. Vepra e tij u mbyll me 1861, kur vdiq. Duke hulumtuar për grekët dhe për Greqinë, aty i dolën shqiptarët aq me shumicë dhe faktor aq i rëndësishëm për rrjedhat historike evropiane deri në epokën e Skënderbeut, sa që nuk mund të mos thellohej në historinë e tyre të lavdishme, duke tërhequr mbi vete pezmin e grekëve. Për paradoks, vepra e tij “Elementi shqiptar në Greqi” na vjen shqip tek me 2003,pothuaj një shekull e gjysmë mbas botimit gjermanisht.
Duke radhitur emrat që përdor historiani i tij më i lavdishëm, Marin Barleci,në veprën që njihet shkurt si “Histori e Skënderbeut”, për kryeheroin tonë, për madhështinë dhe lavdinë e tij,duket sikur nuk i mjafton vetëm një emër. T’i shohim: Gjergji, Kastrioti, Gjergj Kastrioti, Epiroti, Skënderbeu, Gjergj Skënderbeu, i Krishteri, Kapedani, Arbërori, Princi i Arbërit…Në një pjesë të madhe të librit të vet, M.Barleci edhe ushtarët e Kapedanit të madh i quan skënderbegasit. Që në hyrje të botimit gjermanisht të “Historisë së Skënderbeut”të Marin Barlecit, Frankfurt 1577, mbas shumë fjalëve madhëruese për protagonistin dhe autorin, botuesit nënvizojnë: “Skënderbeu, përshkrimi i vërtetë , origjinal dhe i shkurtër i të gjitha luftërave dhe bëmave kreshnike e të famshme… përshkruar së pari në gjuhën latine prej fort të diturit Marin Barlecit nga Shkodra e Epirit, njohës i mirë i gjithë historisë, pastaj përkthyer gjermanisht prej Johan Pinicianit, tani u pa rishtas, me zell të veçantë, u përmirësua dhe u botua për të mirën e mbarë kombit gjerman”. Botimi i parë i këtij përkthimi ka dalë me 1533 në Augsburgun e famshëm të Martin Luterit. Në Gjermaninë e shumë principatave dhe të grindjeve për reformat fetare, Skënderbeu ynë nuk hynte vetëm si simbol i bashkimit, por edhe si model i rezitencës kundër osmanëve të cilët po i rraseshin Vjenës dhe zemrës së Evropës. Këtu gati që nuk mund të kapërcehet së paku një fragment nga Rezoluta e Kongresit Amerikan, e vitit 2005, me rastin e 600 vjetorit të lindjes së Skënderbeut: “Në nderim të 600 vjetorit të lindjes së Gjergj Kastriotit, burrështetasit, diplomatit dhe gjeniut ushtarak, për rolin e tij për shpëtimin e Evropës Përendimore nga pushtimi otoman”. Dhe patjetër që trashëgimia e tij posaçërisht domethënëse është programi i tij për shqiptarët dhe gjithë ballkanasit-orientimi drejt perëndimit. Le ta mbyllim këtë pjesë të shkrimit me një fragment nga Ismail Kadare: “Sot, në shekullin 21, kur Shqipëria bashkë me fqinjët e saj të Ballkanit përendimor, bëhet gati për të hyrë në Evropë,programi i tij mbetet i vetmi për të gjithë. Ai është i vetmi prijës shqiptar që komandoi trupa të bashkuara shqiptare e evropiane kundër shtetit osman. Ndaj, më natyrshëm se kurrë rri sot shtatorja e tij në kryeqytetet Tiranë dhe Prishtinë,përbri shenjave shqiptare dhe evro-atlantike, që më mirë se atij s’i shkojnë askujt”.
b. Pamja dhe shtatlartësia si pjesë e famës së Skënderbeut
Me pamjen fizike të Gjergj Kastriotit, dhe me shtatlartësinë e tij, pothuaj 550 vjet radhas janë marrë shumë autorë. Edhe Kristo Frashëri, te vepra „Skënderbeu“, e diskuton këtë çështje e, ndër të tjerë, edhe Musa Ahmeti te revista “Ekskluzive”. Ndoshta nga inercioni i refuzimit komunist, ose që të quhen vetë zbulues të dokumenteve që ruhen në Venedik për këtë çështje, nuk përmendet fare At Zef Valentini. Zef Valentini, te revista „Shejzat“, nr. 1-3, në vitin 1971, botoi shkrimin „Një dokument kurioz mbi shtatin e Skënderbeut“. Këtu e morëm nga libri „At Giuseppe Valentini”, Plejad, Tiranë, 2005. At Valentini aty shkruan: „Sot ne kemi arritur më në fund të shohim një dritë në tunelin e errët të një enigme si kjo (për shtatin e Skënderbeut – s.b.) falë një kërkese, që midis shumë të tjerave Gjergj Kastrioti i drejtonte Senatit të Venedikut, në datë 8 korrik 1457 (dokumenti gjendet në Regjistrin numër 6 dhe përmban 26 fletë) nëpërmjet të të dërguarit të tij, priftit apostolik Gjergj Pelini, abat i Shën Marisë së Ratacit, pranë Antivarit.
Sipas dokumentit të mësipërm, Zef Valentini konkludon: “Skënderbeu duhet të ketë qenë me një shtat më tepër gjigantesk se sa të lartë“. […]
Prova e një dëshmie të tillë nuk mund të arrihet kurrsesi nga trupi i varrosur i heroit, përderisa ai u copëtua nga pushtuesit e Krujës, të cilët, siç dihet, kërkuan të merrnin secili nga një pjesë për ta pasur për hajmali“, shkruan ai.
Kërkesa që po e dokumentojmë është e dyta midis 9 kapitujve të dërgesës dhe është e formuluar përpikmërisht kështu: “Në lidhje me rrobat që siç na është premtuar do të na jepen dy herë në vit, ju lutem të më dërgoni rroba të përshtatshme për trupin tim, ashtu siç iu janë dhënë edhe zotërinjve të tjerë, sepse thonë që mund të më mjaftojnë 16 krahë (rroba) për dy palë veshje. Mirëpo zotërinj, llogarisni pak me kujdes se sa krahë më duhen për dy palë veshje, e aq jepmëni. Sidoqoftë, bëni çka t’i pëlqejë Zotërisë Suaj, në lidhje me rrobat që më duhen…”
Nga relacioni në fjalë dëshmohet se në atë kohë Venediku u dhuronte princërve kryesorë shqiptarë, çdo vit nga 16 krahë rroba për dy palë veshje, d.m.th., 8 krahë rroba për veshje.
Gjithnjë sipas Z. Valentinit, kërkesës së Skënderbeut Senati i përgjigjet: „Responsio. Et si capitulum sit clarum et aperte loquatur, inclinati tamen ad ea que sibi grate sint, ordinabimus quod sibi denture brachia 18 scarlatini secundum consuetudines pro duabus vestibus pro Magnificentia sua prout in capitulo continetur.“
Le të bëjmë tash një llogari të vogël, thotë Valentini: përderisa 1 krah venedikas ishte 0,58 m, 9 krahë bëjnë 7.12 m., për një veshje të bukur e të gjerë e të gjatë deri te këmbët, për të qenë sa më dinjitoze. Përpjestueshmërisht, kur për një lartësi 1.75 m nevojiten 8 krahë rroba, lartësia së cilës i nevojiten 9 krahë është 1.98 m.
Në fund Z. Valentini thekson: “…është për të ardhur keq që nga 40 veshje që Skënderbeut duhet t’i jenë dhuruar, për një periudhë prej rreth 20 vjet relacionesh, pak a shumë të mira me Venedikun, nuk ka mundur të mbetet asgjë, ndaj s’na mbetet veçse ta imagjinojmë një të tillë.“
Le të shtojmë-ta imagjinojmë edhe heroin tonë që i ka veshur ato, në momentet solemne, në Krujën që ishte bërë qendër e rezistencës evropiane kundër vërshimit otoman. Të gjithë i kishin sytë aty. Mbas fitoreve të mëdha të Kastriotit, nga Evropa vinin në Krujë si në pelegrinazh. Ose i bashkoheshin ushtrisë së Skënderbeut si vullnetarë. Në ushtrinë e Gjergj Kastriotit kishte luftëtarë nga shumë vende të Evropës.
Dhe ja prapë gjermani i madh J.F.Falmerajer: “Pal Engjëlli, kardinal dhe kryepeshkop i Durrësit dhe legat i Papës në Shqipërinë katolike, ka qenë, në kuptimin e plotë të fjalës, këshilltar i fshehtë dhe sekretar shteti i Skënderbeut. Ai ka ndjekur shpesh Shtabin e Përgjithshëm, ka udhëhequr politikën e jashtme dhe ka hartuar të gjitha shkrimet diplomatike, që i qenë dërguar Portës së Lartë të padishahut, si dhe oborreve të krishterimit perëndimor nga Porta e Lartë e Krujës.”
c. Udhëtimi i simboleve të Skënderbeut nga Kruja te Vlora e Pavarësisë
Simbolet e Skënderbeut dhe të shtetit të tij ishin në vulën e madhe, në vulën e vogël personale dhe flamuri me shqiponjë të zezë dykrerëshe në fushë të kuqe. Sipas Kasem Biçokut, vula e madhe zyrtare ka qenë në formë rrethore, me diametër 41 mm dhe perimetër afërsisht 125mm. Në qendër ajo e kishte shqiponjën dykrenore dhe yllin me gjashtë cepa, të vendosur ndërmjet krerëve të saj. Anash, vula e kishte rrethin me shkronja të mëdha GEORGIUS CASTRIOTUS SCENDARBIG. Në krye të rrethit vula kishte shenjën e diellit, një yll me tetë cepa ose rreze, që ndanin fillimin dhe mbarimin e emërtimit GEORGIUS CASTRIOTUS SCENDARBIG. Shenja e diellit, ylli me tetë cepa, ka qenë simbol shtetëror i Aleksandërit të Madh. Skënderbej është emri osman për Aleksandrin e Madh. Nën krerët e shqiponjës dhe mbi krahët e saj ishin inicialet D’AL, që d.m.th., Dominus Albaniae, Kryezot i Shqipërisë.
*(Te plote mund ta lexoni ne Gazeten Dielli, botim special me rastin e 101 Vjetorit)
* Shkrimi u pergatit nga autori enkas per DIELLIN me kerkese te Editorit/