Skender Bucpapaj – Page 2 – Dielli

Mid’hat Frashëri, prania fizike

December 9, 2018 by dgreca

Mid’hat Frashëri: Nëse Enver Hoxha heq dorë nga revolucioni socialist, Ballistët me kënaqësi do të luftojnë prapë kundër gjermanëve/

Nga SKËNDER BUÇPAPAJ/

Për Mid’had Frashërin i shkruaj këto radhë me fjalët e një prej bashkëbiseduesve të tij më të shquar dhe më të paanshëm. Në faqet 183, 184, 185 të librit të tij “Sons of Eagle: A Study in Guerila War” (Bijtë e shqipes: një studim për luftën guerile), publikuar nga shtëpia botuese Macmillan, (botim i parë, 1948) Julian Amery përqëndrohet kryesisht te kjo figurë e historisë së re të shqiptarëve.

Kush është Julian Amery?

Midis viteve 1950-1992 Julian Amery ishte anëtar i Parlamentit Britanik 39 vjet. Ai ka mbajtur tri poste ministeriale: Ministër i Punëve Publike (1970), Ministër për Strehim dhe Ndërtim (1970–72) dhe Ministër Shteti për çështjet e Jashtme dhe Komonuelthin (1972–74).

Përpara Luftës së Dytë Botërore, Amery ishte korrespondent në Luftën Civile Spanjolle dhe më vonë atashe për Zyrën e Jashtme Britanike në Beograd. Pas fillimit të luftës ai iu bashkua Forcave Ajrore Britanike më 1940 si toger u transferua më 1941 në Ushtrinë Britanike, duke arritur gradën e kapitenit. Më 1941-1942 ai shërbeu në Lindjen e Mesme, Maltë e Jugosllavi dhe në Lëvizjen Shqiptare të Rezistencës më 1943-1944 (ishte një nga të ashtuquajturit “Tre mosketjerët” me majorin David Smiley dhe nënkolonelin Neil McLean). Në vitet e pasluftës Amery u bë mik i ngushtë i Mbretit Zog të Shqipërisë dhe në autbiografinë e botuar më 1973 e përshkruan atë si “burrin më të zgjuar që unë kam njohur”.

Amery besonte se një ndërhyrje e aleatëve mund të parandalonte marrjen e pushtetit nga komunistët kur shkoi në Shqipëri me McLean dhe Smiley në prill 1944. Por eprorët e tyre nuk pranuan dhe ata u detyruan të braktisin misionin e tyre. Ai nuk hoqi dorë nga ideja e ndërhyrjes për largimin e komunistëve nga pushteti në Shqipër as pas Luftës së Dytë Botërore.

Njohja me Mid’hat Frashërin

Amery tregon se me kreun e Ballit Kombëtar, britanikët u takuan tek shtëpia e Ihsan bej Toptanit. “Mid’hat Beu ka qenë zyrtar i Portës së Lartë, anëtar i Komitetit për Union dhe Progres dhe një figurë me ndikim të fuqishëm në përpjekjet e hershme për ndërtimin e shtetit shqiptar. Ai u tërhoq nga jeta publike gjatë monarkisë, sepse ishte një republikan me bindje të forta dhe iu përkushtua librarisë së tij. I formuar me kulturën e Evropës dhe të Lindjes së Afërme, ai ishte një njeri i sjelljeve të përkora, një konservator romantik, i përfshirë nga zjarri patriotik dhe nga një besim Katonian ndaj virtyteve të aristokracisë. Tash një mbi shtatëdhjetëvjeçar ai është një figurë trupdrejtë dhe i hequr me tipare ende të dukshme dhe me një lëkurë si pergamen. Në shikim të parë ai dukej pazakonshëm ngurues dhe se vuante nga mbajtja e gojës. Ai ishte i pajisur, megjithatë me një mendje të ftohtë por të ndritshme dhe biseda ishte tërheqëse dhe fitoi admirimin tonë. (Midhat Bey had been in turn an official of the Sublime Porte, a member of the Committee of Union and Progress, and a powerful. influence in the early struggles of the Albanian state. He had retired from public life under the monarchy, for he was a strong Republican, and since then had eked out his living from the proceeds of a bookshop. Steeped in the cultures of Europe and of the Near East, he was a man of austere ways, a romantic conservative, possessed of burning patriotism and a Catonian faith in the virtues of aristocracy. Now over seventy years old, he was a spare, straight figure, with determined yet sensitive features and a skin like parchment. On first acquaintance he seemed inordinately shy and was afflicted with a slight stutter. He vas gifted, however, with a dry but sparkling wit, and his talk at dinner that night assured our entertainment and compelled our admiration.)

Mid’hat Frashëri: Një revolucion komunist po përparon në Shqipërinë e Jugut kundër Ballit Kombëtar

Më tej, Amery shkruan për bisedën që patën britanikët me kreun e Ballit Kombëtar. “Kur darka mbaroi, ne u kthyem tek temat kryesore. Ne e akuzuam troç Ballin Kombëtar për “bashkëpunim” me gjermanët dhe kërcënuam se do ta denocojmë lëvizjen dhe udhëheqësit e saj si armiq të Aleatëve nëse ata nuk i braktisin menjëherë luftimet e tyre kundër partizanëve. Mid’hat bej ishte tejet i ndershëm për të mos u shtirur dhe u përgjigj se tash ishte tepër vonë. Një revolucion po përparon në Shqipërinë e Jugut, në të cilin komunistët, janë të organizuar nga Lëvizja Nacional Çlirimtare, me qëllim që të shthurin rendin social të mbrojtur nga Balli Kombëtar. Të dyja lëvizjet e kanë zanafillën në rezistencën ndaj italianëve, dhe në Mukje, më 1943, kishin arritur një aleancë për veprime të përbashkëta kundër ushtrive të Aksit. Ballistët kanë qenë besnikë ndaj aleancës; por, pas kapitullimit italian, Enver Hoxha i kishte sulmuar ata, sepse ai nuk donte të ndante me rivalët çmimin e pushtetit politik. Lufta civile nuk ka lidhje me përpjekjet për Çlirimin Kombëtar, të cilën e kishin ndjekur të dyja palët në fillim. Partizanët, sidoqoftë, e kanë treguar veten të pamëshireshëm për çmimin e luftës që paguante popullsia civile dhe të fortë me armët që morën nga britanikët. Ata kanë trysnuar fort ndaj ballistëve; dhe, këta të fundit, duke e pasur të pamundur një luftë në dy frontet, kishin qenë të detyruar t’i pezullojnë sulmet e tyre ndaj gjermanëve, që të mund të mbrojnë veten ndaj partizanëve. (When the meal was over, we turned to grimmer topics. We bluntly accused the Balli Kombetar of “collaborating” with the Germans and threatened to denounce the movement and its leaders as enemies of the Allies unless they at once abandoned their fight against the Partisans. Midhat Bey was too honest to dissemble and answered that it was now too late. A revolution was in progress in South Albania in which the Communists, organised in the L.N.Ç., sought to overthrow the existing social order defended by the Balli Kombetar. Both movements had their origin in the resistance to the Italians, and at Mukai, in 943, had concluded an alliance for joint operations against the Axis armies. The Ballists had been loyal to the alliance; but, after the Italian capitulation, Enver Hoja had attacked them, so that he should not have to share with rivals the prize of political power. This civil war had no connection with the struggle for National Liberation, which both parties had at first continued to prosecute. The Partisans, however, had shown themselves reckless of the cost of war to the civilian population and strong in the arms they received from the British. They had pressed hard upon the Ballists; and the latter, unable to sustain a war on two fronts, had been forced to suspend their attacks on the Germans that they might defend themselves against the Partisans.)

Mid’hat Frashëri: Nëse Enver Hoxha heq dorë nga revolucioni socialist, Ballistët me kënaqësi do të luftojnë prapë kundër gjermanëve

Ishte për të ardhur keq që lufta civile kishte marrë përparësi ndaj zhvillimeve të tjera, por ky ishte realiteti tashmë, iu thotë Mid’hat Frashëri bashkëbiseduesve të tij britanikë. “Gjermanët tashmë ishin mundur dhe shqiptarët mund të bëjnë pak për të shpejtuar apo vonuar shkatërrimin e tyre. Pasoja e luftës civile, sidoqoftë, ishte ende në dyshim dhe kishte prekur çdo aspekt të jetës së përditshme të çdo shqiptari. Ai nuk mund t’i fajësonte vërtet ata udhëheqës Ballistë të cilët, për aksione të veçanta, kishin pranuar ndihmën nga ushtria gjermane. Ata e nuk e kishin bërë këtë nga dashuria për gjermanët as nga përllogaritjet se Gjermania prapë mund të fitojë, por thjesht sepse njerëzit përpiqen të marrin çdo masë për të zgjatur, madje edhe nëse ata nuk mund të shpresojnë t’ia arrijnë, për të ruajtur jetën dhe pasurinë. Partizanët ende po luftojnë kundër gjermanëve, por ata po e bëjnë këtë në një shkallë të vogël dhe vetëm për të marrë armë dhe furnizime nga Aleatët me të cilat ata ta vazhdojnë revolucionin e tyre. Nga çdo njëqind armë që ne ua dërgojmë atyre, nëntëdhjetë zbrazen kundër shqiptarëve. Ai na u lut ne, prandaj, që t’i përmbajnë partizanët, duke shtuar se nëse Enver Hoxha do ta braktiste përpjekjen për ta kryer revolucionin social nën petkun e rezistencës patriotike, atëherë Ballistët me kënaqësi do të luftojnë prapë kundër gjermanëve. Ballistët, argumentoi ai, ishin miqtë e britanikëve; partizanët ishin vetëm agjentë të Rusisë. Ai na kërkoi ne, prandaj, që të mos e përdorim ndikimin tonë ne Shqipëri për të vrasjes së më shumë ushtarëve të një ushtrie që tashmë është mundur. ” (The out come of the civil war, however, was still in doubt, and affected every aspect of the daily life of each Albanian. Nor could he really blame those Ballist leaders who, for particular actions, had accepted help from the German army. They had done so neither out of love for the Germans nor from any calculation that Germany might still win, but simply because men will adopt almost any expedient whereby they may prolong, even if they cannot hope to preserve, the enjoyment of life and property. The Partisans might still be fighting the Germans, but they did so on a small scale and solely so as to obtain arms and subsidies from the Allies with which to prosecute their revolution. Out of every hundred rounds which we sent them ninety would be fired against Albanians. He begged us, therefore, to restrain the Partisans, adding that if Enver Hoja would abandon the attempt to carry out a social revolution under the guise of patriotic resistance, then the Ballists would gladly join once more in the struggle against the Germans. The Ballists, he argued, were our friends; the Partisans were only agents of Russia. He urged us, therefore, to consult our imperial interests and not to sign away our influence in Albania for the sake of killing a few more soldiers of an army that was already beaten.)

Amery: Ne i hodhëm poshtë argumentet e Mid’hat Frashërit, por me veten tonë pranuam se kishte shumë të vërtetë në atë që tha ai

“Ne i hodhëm poshtë me forcë argumentet e tij duke mos lënë asnjë shenjë simpatie nga ne që mund të trimëronte formimin e një fronti antikomunist. Megjithatë, ne do ta pranonim me veten tonë se kishte shumë të vërtetë në atë që tha ai. Kjo është nga një largësi: duke parë rrjedhën e revolucioneve vëren se shumë shpesh te ato nuk mund të ketë asnjanësi. Kur një betejë është në vazhdim në një fshat apo rajon të veçantë, asnjë burrë i aftë fizikisht, pa përmendur këtu çdo njeri me influencë, i cili është fizikisht i pranishëm, nuk mund të shmang paanësinë. Ata që do të kërkojnë të mbeten pasivë pashmangshëm ngjallin dyshimin ose lakminë e luftëtarëve, dhe është vetëm çështje fati nëse ata qëllohen si spiunë, vriten për pasurinë e tyre apo i kap ndonjë plumb qorr. Në kohën e revolucionit “Ai që nuk është me mua, është kundër meje.”” (We sternly rejected his arguments lest any sign of’ sympathy from us should encourage the formation of an anti-Communist front. Nevertheless, we had to admit to ourselves that there was much truth in what he said. Those is from a distance; observe the course of revolutions too often fore et that in them there can be no neutrality. When a battle is in progress in a particular village or district no able-bodied man, let alone any man of influence, who is physically present, in avoid taking sides. Those who would seek to remain passive inevitably arouse the suspicion or the greed of the combatants, and it is only a question of chance whether they are shot as spies, muredered for their property, or killed by a stray bullet. In time of revolution, “He that is not with me is against me”.)

Amery: Britanikët kundërshtuan çdo përpjekje për një front antikomunist në Shqipëri

Kështu thekson Amery, në bisedën me Nuredin Bej Vlorën, bir i vezirit të madh Ferid Pasha dhe nip i Ismail Qemalit, themluesit të parë të republikës shqiptare, të cilin britaniku e përshkruan si pronar të madh tokash, i dënuar me vdekjes pastaj i falur nga Zogu si pjesëtar i Revolucionit të Fierit dhe si një nga përkrahësit më me ndikim të Partisë Republikane. Amery, pra, e konsideron Ballin Kombëtar si vijim të Partisë Republikane Shqiptare. “Ne u kënaqëm me rehatinë në shtëpinë e Ihsanit dhe iu shpjeguam kundërshtimin tonë të patundur ndaj çdo fronti antikomunist politikanëve të ndryshëm që erdhën nga Tirana për të na takuar ne,” shkruan Amery. (Next day we enjoyed the comforts of Ihsan’s house and expounded our inflexible opposition to an anti-Communist front to various lesser politicians who came out from Tirana to meet us.)

Pra, politika e britanikëve, kështu edhe e aleatëve perëndimorë ishte e patundur në vendosmërinë për të kundërshtuar çdo front antikomunist në Shqipëri. Ky është një realitet katërcipërisht i kundërt me realitetin që jep Enver Hoxha në librin e tij “Rreziku Anglo-Amerikan në Shqipëri”.

Amery, një bashkëbisedues dhe dëshmitar me kujtesë të fortë dhe aftësi të rralla përshkruese e interpretuese

Julian Amery vinte në karrierën ushtarake me përvojën e tij si korrespondent shtypi në Luftën Civile të Spanjës dhe si oficer i shërbimit britanik MI6. Ai, veç të tjerash, është i pajisur me një kujtesë të fortë, me një aftësi të rrallë për të regjistruar gjithçka sheh dhe dëgjon, çdo fytyrë, çdo tipar, çdo psikologji, çdo shprehje fytyre. Edhe në këto kujtime ai e ruan stilin e raportuesit nga fronti. Librin e tij, ku përshihen edhe këto kujtime për Mid’hat Frashërin ai e boton për herë të parë në vitin 1948, katër vjet pas zhvillimit të ngjarjeve, kur çdo hollësi është ende e freskët në kujtesën e tij. Autor i mëvonshëm i shumë librave, Amery është një penë e stërvitur qysh në këtë libër kujtimesh.

Mid’hat Frashëri sot fizikisht përsëri i pranishëm

Kthimi i eshtrave – sipas amanetit të tij – në Shqipëri dhe vendosja pranë babait e dy xhaxhallarëve, e ka bërë të pranishëm fizikisht Mid’hat Frashërin 74 vjet pas arratisjes dhe 69 vjet pas vdekjes. Në këto vite ai ishte një i dënuar me vdekje, një i ndaluar të kthehet në Shqipëri gjallë apo vdekur, ishte i dënuar kështu me mungesë shpirtërore dhe fizike. Dënimi më i madh kundër Mid’hat Frashërit ishte mungesa e lejimit të fjalës. Asgjë që ka shkruar me emrin e tij apo pseudonimin e tij Lumo Skëndo nuk është lejuar të përmendet në Shqipëri, asgjë që ka thënë ai, nuk është lejuar të rikujtohet në Shqipëri, përveç një strofe në “Epopenë e Ballit Kombëtar”.

Pas vitit 1990 Mid’hat Frashëri nuk është më një mungesë shpirtërore. Atij i lejohej fjala nëpërmjet veprës së tij, nëpërmjet kujtimeve të bashkëkohësve të tij, nëpërmjet historisë në rishkrim e sipër. Tashmë është edhe një prani fizike. Mohuesit e tij, tashmë deri në brezin e tyre të tretë e të katërt, ndihen të çarmatosur.

Ata e krahasojnë me Naimin, Abdylin, Samiun me qëllim që ta zvogëlojnë. Me të njëjtin qëllim e krahasojnë me bashkëkohës si Noli dhe Konica. Për t’ia vënë në dyshim përmasat e atdhetarit, përmasat e politikanit, përmasat e intelektualit. Duan ta fajësojnë pse në periudha të ndryshme më shumë te ai është shquar atdhetari, pse në periudha të tjera më shumë te ai është shquar intelektuali, pse në periudha të tjera më shumë është shquar polititikani.

Mid’hat Frashërit tashmë nuk i mbyllet dot goja. Dhe pasi e ka edhe historinë me vete, Mid’hat Frashërit as që i mbahet më goja. Ai flet rrjedhshëm dhe pandalshëm për të vërtetën.

***

Siç premtova në fjalinë e parë të këtyre shënimeve, Mid’hat Frashërin e solla nëpërmjet kujtimeve të britanikut Julian Amery, nëpërmjet vlerësimeve dhe citimeve që ia bën ky bashkëbisedues i shquar dhe ky dëshmitar i lartë i Mid’hat Frashërit e i periudhës së kur në Shqipëri ishte në “përparim Revolucioni Komunist” i Enver Hoxhës kundër Ballit Kombëtar, kundër nacionalistëve, kundër çdo kundërshtari të mundshëm të Enver Hoxhës në luftën për pushtet. Tekstet e britanikut Julian Amery, respektivisht faqet 183, 184, 185 të librit të tij “Sons of Eagle: A Study in Guerila War” (Bijtë e shqipes: një studim për luftën guerile), publikuar nga shtëpia botuese Macmillan, (botim i parë, 1948) ne i kemi botuar dy herë të plota në faqet e botimit tonë voal.ch.

Midhat Frashëri – Julian Ameryt: Ja pse u detyruam t’i pezullojmë sulmet kundër gjermanëve

***

Julian Amery, Sons of Eagle: A Study in Guerila War, published by Macmillan, first edition 1948

……set in green and shady gardens. There lay the prize for the victors in this many-sided struggle.

Ihsan’s house was situated in the plain to the north-west of Tirana and some five hours’ march from the mountain village of Priske, where we stopped for our evening meal. The presence of German patrols made it dangerous to go do\n into the plain before dark and required us to reach our destination before dawn. Ihsan had sent an escort of his bodyguards to meet us, but we sat too long over our meal and scarcely led ourselves true for the journey. The darkness of the night concealed us from the enemy, but it equally obscured from us the many pitfalls by which our path was beset. The tracks leading down from the mountain were slippery, for it had been raining; and I fell over several times. Once in the plain the way led along a dry watercourse, filled with ankle-spraining stones and short, thorny scrub. (Down at sea-7 v el the, night was hot and dank; and clouds of mosquitoes tormented our brief halts. But brief they were; for the guides kept an anxious watch on the eastern mountains, where the sky would first grow pale, and loped ahead, coaxing us on with false assurances that we should soon be there. At last the rumble of lorries warned us that we were approaching a road. This was the dust track along which traffic between Tirana and the North had been diverted since the destruction of the Gyoles bridge. We crossed the track between two convoys — a pleasing tribute to Smiley’s work — and, passing through a. stretch of woodland, merged into a broad meadow just as day was breaking.

In the meadow stood Ihsan’s house, one-storied and whitewashed, like many of the smaller country houses in Hungary. A light was burning in one of the windows; and, as we crossed the lawn, Ihsan Bey came out to welcome us. He led the way indoors through mosquito curtains, for the plains are malarial; and we found ourselves for the first time in two months in a civilised room. There were armchairs and sofas; books and magazines lay on the table; pictures hung on the walls; and in a corner stood a luxurious radiogram. We stacked our submachine-guns and accoutrement of war beside it and sat down, feeling distinctly out of place amid these comfortable surroundings, with our unkempt hair, dirty uniforms, and heavy boots.

Ihsan Bey was still in his early thirties, a well-built and `rather studious-looking man, dressed in a grey flannel suit with a: white shirt open at the neck. He had studied in Vienna, and indeed might well have been an Austrian country gentleman from his small talk, the cut of his clothes, and the slightly German turn of his English sentences. An attentive host, he plied us in quick succession with tea, coffee, and a very potent raki, while we explained the purpose of our visit. Then, seeing that we were tired, he led us to our bedrooms, where clean pyjamas had been laid out. For the first time in months we slept between linen sheets and forgot the fatigues of the march in the delights of a spring mattress. It was after midday when we awoke to the comforts of modern lavatories and hot, scented baths; superfluous luxuries for a guerilla, but doubly welcome for their strangeness.

In the morning, while we still slept, Ihsan had driven into Tirana on our business. He returned about two o’clock, accompanied by Nureddin Bey Vlora, the friend of Count Carlo Frasso, our host at Brindisi, and by a younger man with a charming, French-speaking wife. Nureddin Bey was a son of the Ottoman Grand Vizier, Ferid Pasha, and a nephew of Ismail Kemal, the founder of the first Albanian Republic. A great landowner in the region of Valona, he had been condemned to death, though later pardoned, for his part in the Fieri revolution against King Zog and had long been one of the most influential supporters of the Republican Party. He was too great a patriot and too proud to “collaborate” with either the Italians or the Germans, but his counsels weighed heavily with the political leaders in Tirana, and especially with the Republican chiefs of the Balli Kombetar.

Still in his forties, Nureddin was fit-looking, debonair, and very much a man of the world. He was dressed in a smart white suit and might just have stepped out of the casino at Mentone or the Mohammed Ali Club in Cairo. His English was faultless, and with a sure understanding of the British character he brought us whisky, for which he had combed Tirana, and excellent cigarettes made of Albanian tobaccos specially blended to his taste. At lunch the talk skimmed lightly from anecdotes to mutual acquaintances in the capitals of Europe; and, with the added charms of feminine company, the barriers of nationality and politics were seemingly dissolved by the pleasures of social intercourse. Such a gathering of Albanian landowners and British officers must have appeared to a Partisan observer as proof positive of the sinister machinations of international reaction. The thought passed through my mind, but I cannot pretend that it seriously diminished my enjoyment of the occasion.

When we had eaten, Ihsan took the other guests apart, and we remained alone with Nureddin. He told us at once that he had just been invited by the Germans either to assume the Premiership or to enter the Council of Regency. His natural instinct had been to decline the thankless task, but he would accept the responsibility if he could thereby assist the Allied cause. The idea of having a friend as head of the “collaborationist” government was certainly tempting and might offer opportunities for attacking the Germans from within. Nevertheless, we strongly advised Nureddin to refuse an invitation which might lead other Albanian Nationalists to line up with the Germans in an anti-Communist front. We then expounded our general policy’, condemning collaboration in any form and stressing that we could only support those Albanians who fought against the Germans. We spoke, too, of our concern that the Ballists should be fighting with the enemy against the Partisans and appealed to Nureddin to use his influence with their leaders to bring about a change of policy. He told us that the Ballists would not only cease fighting the Partisans but would gladly co-operate with them against the Germans if only Enver Hoja would abandon his attempt to impose a social revolution on Albania by force. If we could restrain the L.N.Ç. Iie was confident that the Ballists would prove amenable; if we could not, then they must fight as best they could, for their lives and property were at stake.

Ihsan drove Nureddin back to Tirana in the afternoon, and returned for dinner, bringing with him Midhat Bey Frasheri, the President of the Balli Kombetar. Midhat Bey had been in turn an official of the Sublime Porte, a member of the Committee of Union and Progress, and a powerful. influence in the early struggles of the Albanian state. He had retired from public life under the monarchy, for he was a strong Republican, and since then had eked out his living from the proceeds of a bookshop. Steeped in the cultures of Europe and of the Near East, he was a man of austere ways, a romantic conservative, possessed of burning patriotism and a Catonian faith in the virtues of aristocracy. Now over seventy years old, he was a spare, straight figure, with determined yet sensitive features and a skin like parchment. On first acquaintance he seemed inordinately shy and was afflicted with a slight stutter. He vas gifted, however, with a dry but sparkling wit, and his talk at dinner that night assured our entertainment and compelled our admiration.

When the meal was over, we turned to grimmer topics. We bluntly accused the Balli Kombetar of “collaborating” with the Germans and threatened to denounce the movement and its leaders as enemies of the Allies unless they at once abandoned their fight against the Partisans. Midhat Bey was too honest to dissemble and answered that it was now too late. A revolution was in progress in South Albania in which the Communists, organised in the L.N.Ç., sought to overthrow the existing social order defended by the Balli Kombetar. Both movements had their origin in the resistance to the Italians, and at Mukai, in 943, had concluded an alliance for joint operations against the Axis armies. The Ballists had been loyal to the alliance; but, after the Italian capitulation, Enver Hoja had attacked them, so that he should not have to share with rivals the prize of political power. This civil war had no connection with the struggle for National Liberation, which both parties had at first continued to prosecute. The Partisans, however, had shown themselves reckless of the cost of war to the civilian population and strong in the arms they received from the British. They had pressed hard upon the Ballists; and the latter, unable to sustain a war on two fronts, had been forced to suspend their attacks on the Germans that they might defend themselves against the Partisans.

It was regrettable that the civil war should have taken precedence oven- the is of .1 iteration, but it w4 as not unnatural. The Germans were already beaten, and the Albanians could do little to hasten or retard their destruction. `I he out come of the civil war, however, was still in doubt, and affected every aspect of the daily life of each Albanian. Nor could he really blame those Ballist leaders who, for particular actions, had accepted help from the German army. They had done so neither out of love for the Germans nor from any calculation that Germany might still win, but simply because men will adopt almost any expedient whereby they may prolong, even if they cannot hope to preserve, the enjoyment of life and property. The Partisans might still be fighting the Germans, but they did so on a small scale and solely so as to obtain arms and subsidies from the Allies with which to prosecute their revolution. Out of every hundred rounds which we sent them ninety would be fired against Albanians. He begged us, therefore, to restrain the Partisans, adding that if Enver Hoja would abandon the attempt to carry out a social revolution under the guise of patriotic resistance, then the Ballists would gladly join once more in the struggle against the Germans. The Ballists, he argued, were our friends; the Partisans were only agents of Russia. He urged us, therefore, to consult our imperial interests and not to sign away our influence in Albania for the sake of killing a few more soldiers of an army that was already beaten.

We sternly rejected his arguments lest any sign of’ sympathy from us should encourage the formation of an anti-Communist front. Nevertheless, we had to admit to ourselves that there was much truth in what he said. Those is from a distance; observe the course of revolutions too often fore et that in them there can be no neutrality. When a battle is in progress in a particular village or district no able-bodied man, let alone any man of influence, who is physically present, in avoid taking sides. Those who would seek to remain passive inevitably arouse the suspicion or the greed of the combatants, and it is only a question of chance whether they are shot as spies, muredered for their property, or killed by a stray bullet. In. time of revolution, “He that is not with me is against me”.

Next day we enjoyed the comforts of Ihsan’s house and expounded our inflexible opposition to an anti-Communist front to various lesser politicians who came out from Tirana Jo meet us. The rest of the time we spent in discussions with Ilhsan and his cousin., Liqa, who was renowned as a hunter. Ihsan disapproved of blood sports but, since the chasse a l’homme was a frequent feature of Albanian country life, he kept two machine-guns, a mortar, and a stock of hand-grenades in his gun-room as a matter of course. In the house he carried only a light automatic, but when he drove to Tirana, or went for a walk, he armed himself with a Mauser parabellum. Such precautions seemed incongruous in so civilised a man; but, if blood feuds were less common in the plain than in the mountains, the preventive assassination of opponents was a time-honoured method of government. It was interesting, indeed, to see how centuries of despotic rule had engrained the habits of conspiracy in the life of an Albanian country gentleman. One evening at dinner I heard what I thought was an owl hooting in the garden.

“It must be my cousin Liqa”, said Ihsan, going to the French windows, “it is his call.”

Sure enough it was.

We left Ihsan by night and set out towards our base, stopping in the mountains above Tirana to meet Jem al [tern, Jemal had once been chief of Zog’s secret police, and, along with Muharrem. Bairaktar, Prenk Previsi, and Fikri Dine, had formed the quadrumvirate by whose efforts the royal regime had been established. Like his colleagues, he had fallen from favour, but had followed Zog into exile in 1939, returning to Albania in 1941 with Oakley-Hill and the forces of the Unites! Front. Now he stood second to Abas Kupi in the Zogist movement and had built up a small but efficient force of his own….

Në Liechtenstein, fqinjin e vogël të Zvicrës, në vitin e tij të 300-të

October 14, 2018 by dgreca

Nga Skënder Buçpapaj, Elida Buçpapaj/

Udhëtimi ynë në Liechtenstein (Lihtenshtajn), më shumë se për kërshërinë dhe kënaqësinë tonë, është për hir të lexuesve tanë.

Me një ultësirë të butë, me një pllajë të bukur dhe një sfond madhështor shkëmbinjsh, është fare e thjeshtë ta krahasosh Lihtenshtajnin me Thethin tonë, në skajin verior të Shqipërisë. Edhe këtu, nga Rini i kaltër deri në qiellin e kaltër mbi Alpe, ajri është më i kulluar se loti dhe të afron tek sytë çdo pamje, sa të duket se për t’i prekur mjafton të zgjatësh pak dorën.

Ky fqinj i vogël, ngjason në shumëçka me Zvicrën, madje duket si përkryerje e mëtejme e së përkryerës, por nuk është maket i shkallës 260 me 1 i fqinjes së tij.

Është një ndër vendet më të vogla të botës; pas Vatikanit, San Marinos dhe Monakos është vendi me territorin më të vogël në Evropë. Është, si Zvicra, një ndër 44 vendet e botës pa dalje në det; është një ndër 41 nga këto vende me vetëm dy fqinj.

Si e ndihmoi fati Lihtenshtajnin dhe si e ndihmoi Lihtenshtajni fatin

Themelet e Lihtenshtajnit ndodhen mjaft larg prej këtu, në Austrinë Jugore, ku familja që më vonë do ta themelonte këtë principatë, kishte Kështjellën Liechtenstein, Kështjellën e Gurit-që-bën-dritë. Kështjella ishte e ndërtuar prej gurësh të bardhë, dhe meqë e bardha është sinonim i dritës, nga shpjegojnë mikpritësit tanë, ajo mori këtë emër. Emrin e kështjellës pastaj e trashëgoi familja e mëvonshme princërore dhe, prej tyre, e mori pastaj emrin ky vend, Principata e Lihtenshtajnit.

Familja Lihtenshtajn kishte çifligje dhe kështjella në Austri, Moravi, Silezi, Sllovaki e tjerë. Ajo kishte mbajtur marrëdhënie të mira dhe iu kishte bërë shërbime të vyera Perandorisë së Habsburgëve dhe Perandorisë së Shenjtë Romane të Gjermanisë. Në fillim të Shekullit XVII, për këto arsye, Karli I i Lihtenshtajnit, u shpall princ nga perandori i Mathias dhe u lejua të blejë çifligun Schelenberg dhe çifligun e Vaduzit. Më 23 janar 1718, Karli VI, Perandori i Perandorisë së Shenjtë, deklaroi bashkimin e dy çifligjeve dhe hapësirën e përbërë prej tyre e shpalli principatë, si shpërblim për shërbëtorin e tij besnik Anton Florian të Lihtenshtajnit. Principata, në këtë datë, u bë shtet sovran brenda Perandorisë së Shenjtë.

Ne pamë në Muzeun Shtetëror të Lihtenshtajnit fotokopjen e dokumentit origjinal të shitblerjes së çifligut të Shelenbergut. Por ky akt nuk është certifikata zyrtare e lindjes së Lihtenshajnit. Ditëlindje e tij njihet 15 Gushti, kur hyn në fuqi Kushtetuta e shtetit sovran të Lihtenshtajnit. Mikpritësit na e kujtojnë shpesh se jemi pjesë e atmosferës së festimeve të vitit të 299 të Principatës, që u shënua më 15 Gusht 2018, dhe jubileut të madh të vitit të 300 të saj, që do të shënohet më 15 Gusht 2019.Nga kjo datë, pavarësisht trazimeve të mëdha të historisë, Lihtenshtajni, nëpërmjet shumë kompromiseve dhe aleancave arriti ta ruajë sovranitetin e tij të paprekur.

U deshën 100 vjet që një princ të shkelte Principatën. Me pushtimet napoleonike, u krijua Konfederata e Rinit, ku princi ishte vasal i Napoleonit. Në vijim Principata do të ishte pjesë e Konfederatës Gjermane të kryesuar nga Perandori i Austrisë.

Elisabeth von Gutmann

Ndërmjet dy luftërave botërore, ndodhin ndryshime edhe brenda familjes princërore dhe në raportet e saj me Principatën. Më 1929, Princi Franc I, vjen në fron. Ai sapo është martuar me Elisabeth von Gutmann, lindur në Vjenë (1875-1947 ) e bija e një biznesmeni hebre të fuqishëm nga Moravia. Megjithëse e konvertuar në katolike, elementët nazistë në Lihtenshatjan e shikojnë hebrejen si një problem për vendin. Në mars 1938, pas aneksimit të Austrisë nga Gjermania, Princi Franc I emëron trashëgimtar nipin e tij 31 vjeçar Franc Jozef II. Në korrik të atij viti Franci I vdes dhe vjen në fron Franc Jozefi II. Pak ditë pas aneksimit të Austrisë, Princi Franc Jozefi II vjen përfundimisht të banojë në Vaduz. Ky është akti tejet vendimtar në fatin e mëtejshëm të Principatës. Veprimi tjetër: Lihtenshtajni mban qëndrim neutral gjatë Luftës së Dytë Botërore, kërkon ndihmë e mbështetje ga Zvicra fqinje, familja princërore merr të gjithë thesarët nga çifligjet dhe pronat e saj nga Bohemia, Moravia dhe Silezia e i vendos në Vaduz.

Lihtenshtajni, një sukses ekonomik

Deri në vitet e Luftës së Parë Botërore, Lihtenshtajni mbante lidhje të ngushta me Perandorinë e Austrisë dhe me Perandorinë e Austro-Hungarisë. Rrënimi që solli lufta, e detyroi, më 1924, Principatën të bënte bashkimin doganor dhe monetar me fqinjen tjetër, Zvicrën. Kjo periudhë shënon hopin ekonomik që vijon edhe në ditët tona.

Ne jemi këtu me një grup gazetarësh të APES (Asosacioni i Gazetarëve të Huaj në Zvicër dhe Lihtenshtajn) që kryesohet nga presidenti i shoqatës tonë Jean Musy. Dhe është e kuptueshme që të kemi mes nesh edhe mjaft gazetarë të profilit ekonomik. Në darkën që qeveria shtron për nderin tonë në Restaurant Park-Hotel Sonnenhof janë të pranishëm Dr. Daniel Risch, nënkryeministër dhe ministër për Ekonominë, Infrastrukturën dhe Sportin i Lihtenshtajnit dhe disa nga zyrtarët më të lartë të ekonomisë dhe finacave të këtij vendi. Janë të gjithë në moshë të re dhe relativisht të re. Të nesërmen në kohën e drekës ndërsa shëtisinim në rrugën kryesore do ta shihnim nënkryeministrin Dr. Daniel Risch, se si shkonte e vinte nga shtëpia në zyrë në kohën e drekës me biçikletë dhe për paralele sjellim ndërmend lluksin dhe korrupsionin e zyrtarëve më të lartë shqiptarë në Shqipëri e Kosovë, ku varfëria dhe papunësia është plagë e rëndë shoqërisë. Zyrtarët më të lartë të shtetit të Lihtenshtajnit janë modestë si të një vendi kaq të vogël, por krenarë se janë të vetëdijshëm për stadin e përparuar ku ka arritur vendi i tyre dhe për përgjegjësitë e mëtejshme. Ata janë të hapur për pyetjet tona të pafundme dhe krejtësisht të drejtpërdrejta.

Tradita bankare e Lihtenshtajnit fillon më 1861, kur këtu hapet Banka e Kursimeve dhe e Pagesave. Me mbarimin e Luftës së Dytë Botërore, familja princërore filloi shitjen e stolive dhe objekteve të çmuara artistike, duke krijuar një bazë të shëndoshë financiare. Tarifat e ulëta të shërbimeve zgjeruan interesimin e kompanive nga e gjithë bota për t’i depozituar paratë këtu dhe, nga fundi i viteve 1970, Lihtenshtajni shndërrohet në një nga qendrat e fuqishme financiare të botës dhe bëhet një nga vendet më të pasura në botë. Më 2008 vendi u vu në qendër të vëmendjes së opinionit publik ndërkombëtar, sepse kompani dhe individë të ndryshëm nga gjithë bota përfitonin duke bërë depozitimet e tyre këtu dhe duke fshehur taksat në vendet e tyre. Në vitet vijuese Lihtenshtajni u tregua i vendosur të bashkëpunojë me qeveritë e vendeve të tjera duke dhënë informacionet e duhura për të gjitha rastet e pastruesve ndërkombëtarë të parave dhe për të promovuar imazhin e vet si qendër financiare botërore. Më 2015 u nëshkrua një marrëveshje taksash me BE-në për shkëmbimin automatik të informacioneve. Mario Gassner, Drejtor i Përgjithshëm i Autoritetit të Tregut Financiar të Lihtenshtajnit, na tregon se vetëm dy javë pas ardhjes së tij në këtë detyrë, mësoi në ekranin e tv-së kryetitujt e mediave botërore që jepnin lajmin e arrestimit të paraardhësit të tij në këtë detyrë. Zotëri Gassner i siguron bashkëbiseduesit gazetarë se gjithçka tashmë është vënë mbi shina të reja.

Me gjithë shkëlqimin e veçantë në sektorin e shërbimit financiar, Lihtenshtajnit nuk ka lejuar një ekonomi të njëanshme. Vendi, sipas statistikave të vitit 2016, ka 4567 sipërmarrje të regjistruara, pra një kompani për çdo 8 banorë, një primat botëror ky. Peshën e ekonomisë e mbajnë industritë e prodhimeve dhe të shërbimeve. Industritë janë: elektronikë, tekstile, instrumente precize, përpunim metali, farmaceutikë, e tjerë. Vendi prodhon grurë, misër, patate, verë e tjerë. Edhe turizmi zë peshë të veçantë. Mbi 90 për qind e prodhimit eksportohet.

Të flasësh për ekonominë e Lihtenshtajnit dhe të mos përmendësh industrinë e verës është e pamundur. Principata e Lihtenshtajnit është një prodhues i verës. Vendi ka një klimë të përshtatshme për kultivimin e rrushit në shpatet malore, tokat gëlqerore me një mesatare prej 1,500 orësh me diell në vit. Ka mbi 100 vreshtarë në Lihtenshtajn që prodhojnë verëra të kuqe dhe të bardha në të cilat të varieteteve më të rëndësishme. Lihtenshtajni është pjesë e sistemit evropian të cilësisë së verës dhe klasifikimit ndërkombëtar të AOC. Kantinat më të famshme të verës janë “Hofkellerei des regierenden Fürsten von Liechtenstein”, të Princit të Lihtensteinit. Ne patëm fatin që të vizitonim edhe vreshtat, edhe kantinat në pronësinë e Princit dhe të shijonim lloje të ndryshme vrërash të mrekullueshme.

Një pjesë e madhe e kompanive lihtenshajnse veprojnë jashtë vendit. Lihtenshtajni punëson më shumë njerëz se numri i banorëve të tij. Të huajt e punësuar nga Lihtenshtajni, 20 239 veta (sipas statistikave të vitit 2016) janë kryesisht zviceranë, gjermanë dhe austriakë. Pra, gjysma e atyre që punojnë në Lihtenshtajn nuk janë banorë të tij.

Ne vizituam një nga kompanitë më të mëdha të këtij vendi, Ivoclar Vivadent AG, në Schaan, në fshatin më të madh të Principatës. Kjo kompani vepron me shumë filiale të saj në kontinente të ndryshme të botës dhe ka synim zbulimin e teknologjive të reja dhe prodhimin e lëndëve e pajisjeve të reja në industrinë dentare, duke u bërë kështu faktor botëror në këtë fushë. Qendra e kësaj kompanie është një kombinat i vërtetë, ne qëndruam aty një orë e gjysmë, por do të duheshin ditë të tëra për ta vizituar dhe për të pasur një ide të plotë për të.

Lihtenshtajni, një sukses diplomatik

“Këtu Shqipëria na mundi ne në futboll,” na tregon duke qeshur shoqëruesi ynë Joël Grandchamp, kur kalojmë pranë fushës së futbollit në Vaduz. 180 herë më i vogël se Shqipëria, Lihtenshtajni, me një sipërfaqe 160 km2, kryesisht malore dhe shkëmbore, ka një Prodhim të Përgjithshëm Vjetor sa gjysma e Shqipërisë.

Vendndodhja gjeografike, që, në rastin më të mirë, edhe mund ta kishte eklipsuar, dhe, në rastin më të keq, edhe mund ta kishte fshirë si nocion, është një faktor vendimtar për suksesin e Principatës. Në lindje dhe në veri, për 37 kilometra kufij, ka fqinje Austrinë; në jug dhe në perëndim, për 41 kilometra kufij ka fqinje Zvicën. Në gjithë perëndimin, është lumi Rin, ai që e ndan dhe prej vitit 1886, nëpërmjet dy urave, e bashkon me Zvicrën. Vetëm në fillim të vitit 1928 ky lum u tregua armiqësor ndaj Principatës, duke vërshuar dhe duke e mbuluar me gurë, drurë dhe baltë një pjesë të ultësirës perëndimore. Nga prilli deri në tetor të atij viti, me qindra vullnetarë, kryesisht nga Zvicra, Austria dhe Gjermania, punuan këtu bashkë me vendasit deri në shërimin e plotë të pasojave të vërshimit.

Duke ruajtur fqinjësinë e mirë me Austrinë, Principata i dha përparësi vendimtare fqinjësisë me Zvicrën. Ky fakt do të ndikonte fuqishëm në përcaktimin e identitetit të Principatës. Raportet e familjes princërore me qytetarët e saj, të karakterizuara nga besnikëria e ndërsjellët, kultivuar me të njëjtin kujdes, zell e zgjuarsi prej tyre, përbëjnë një faktor tjetër në përcaktimin e këtij identiteti. Bujqët e thjeshtë të çifligjeve, me zanafillë të hershme helvete, që krijuan Principatën, u bënë sipërmarrës, qeveritarë, ekonomistë, diplomatë, punonjës, qytetarë të suksesshëm të Principatës. Raportet me katolicizmin, fe zyrtare në Kushtetutë, dhe raportet e kësaj me fetë e tjera të qytetarëve dhe banorëve të Principatës, do të ishin gjithashtu përcaktuese të identitetit shtetëror dhe qytetar lihtenshtajnas. Në këtë vend, rreth 33% e popullsisë është me prejardhje të huaj, nga këta janë edhe 460 shqiptarë nga Kosova dhe 1 shqiptar nga Shqipëria. Principata e Lihtenshtajnit ka një qeveri pesë anëtarëshe dhe një parlament me 25 vende, që përfaqësojnë të zgjedhurit e popullit nga katër parti politike. Në zgjedhjet e ardhshme do të jenë në garë 5 parti sepse njëra sapo ishte formuar kur e vizituam ne principatën.

Lihtenshtajni do të ndiqte në shumëçka shembullin e Zvicrës. Por më 1990, kur anëtarësohej në Organizatën e Kombeve të Bashkuara, Lihtenshajni i paraprinte Zvicrës. Ndërsa më 1995, kur fqinja bënte referendum për anëtarësim ose jo në BE, Lihtenshtajni ishte aspak dyshues në zgjedhjen e tij: Ne jemi një shtet aq i vogël sa nuk mund të kemi ndonjë rol në gjirin e BE-së. Por atë vit u anëtarësua në EFTA (Shoqëria Evropiane e Tregut të Lirë) dhe në EEA (Hapësira Ekonomike Evropiane), më vonë në Hapësirën Shengen.

Në pritjen e saj në sallën kryesore të qeverisë, ministrja e Jashtme Dr. Aurelia Frick, që kishte studjuar në Universitetin e Fribourg dhe dokorua në Basel, ishte emëruar ne moshën 34 vjeçare ministre e Drejtësisë, e Punëve të Jashtëme dhe Kulturës, u përqëndrua pikërisht në vizionin dhe përkushtimet e diplomacisë së Principatës. Në paraqitjen dhe në përgjigjet ndaj pyetjeve të shumta ajo dëshmoi qartësinë dhe zgjuarsinë me të cilat vendi i saj i ndjek zhvillimet ndërkombëtare dhe luan rolin e tij.

Zonja Doris Frick, ambasadore e Lihtenshtajnit në Bernë, një zonjë e mrekullueshme , e cila, bashkë me ambasadorin lihtenshtajnas në Gjenevë z. Peter C. Matt, na shoqëruan pothuaj kudo gjatë qëndrimit tonë në këtë vend, na thotë se Principata ka vetëm 8 ambasada dhe përfaqësi të përhershme, çka flet rreth përparësive diplomatike të Principatës. Ato janë: në Bernë, në Berlin, në Uashington, në Nju Jork, në Gjenevë, në Bruksel, në Strasburg, në Vjenë. Përveç ambasadave, Principata ka edhe Mision në BE, si dhe Përfaqësi të Përherëshme pranë OSBE-së dhe OKB Vjenë, në Gjenevë, OKB në New York, si dhe Strasburg. Në vendet e tjera shërbimet konsullore të Principatës i përfaqëson Zvicra.

Paqja është përmasë e përhershme e lihtenshtajnasve. Në gjithë historinë e kësaj hapësire nuk shënohet ndonjë betejë, përpjekje apo ndeshje me armë. Më 1868 Ushtria e Lihtenshtajnit, e përbërë nga 82 vetë, e cila nuk kishte marrë kurrë pjesë në ndonjë luftim, u shpërbë. Principata ka vetëm një trupë prej 82 policësh. Kriminaliteti është tejet i ulët dhe kryesisht i natyrës ekonomike. Vendi ka vetëm një burg. Të dënuarit me më shumë se dy vjet, mbi bazën e një marrëveshjeje, e vuajnë dënimin në burgjet e Austrisë. Në Lihtenshtajn flihet me derën hapur!

Lihtenshtajnasit janë njerëz paqësorë. Edhe natyra është paqësore me lihtenshtajnasit. Megjithëse kryesisht malore, Principata ka klimë të butë, me verë jo të nxehtë dhe me dimër jo të ashpër, ngaqë këu, në këtë stinë, nga Alpet fryn era e ngrohtë Föhn.

Një faktor kryesor për përparimin e gjithanshëm të vendit, shprehin bindjen mikpritësit tanë, është arsimi. E gjithë popullsia (pra 100%) mbi moshën shkollore e lart është e mirarsimuar. Shkollat fillore dhe të mesme lihtenshajnasit i ndjekin këtu, ndërsa arsimin e lartë e kryejnë kryesisht në Zvicër, në Gjermani dhe Austri. Prej disa vitesh vendi ka edhe Universitetin e tij publik me fakultetin e arkitekturës dhe atë të biznesit. Ka edhe një universitet privat me drejtim mjekësinë, si dhe një institut të lartë.

Principata ka një infrastrukturë tejet të zhvilluar rrugore. Prej vitit 1872 përshkohet nga linja hekurudhore që lidh Zvicrën me Austrinë. Në Lihtenshtajn janë katër stacione treni. 11 fshatrat e tij lidhen me linja autobusësh. Principata ka më shumë automjete se banorë. Tri të katërtat e tyre janë vetura dhe automjete për pasagjerë, çka përbën një tjetër primat botëror.

Primati botëror më i spikatur është ai i mirëqenies së popullsisë. Me Prodhim të Përgjithshëm Vjetor rreth 6 miliardë dollarë dhe një popullsi prej rreth 38 mijë banorësh Lihtenshtajni është vendi me mirëqenien më të lartë në botë. Ndërsa, nga përllogaritjet mbi bazën e fuqisë blerëse, të cilën në Vaduz e marrin si përcaktuesin e saktë, Lihtenshtajni është një ndër vendet me mirëqenien më të lartë në botë.

Vizitës tonë po i vinte fundi

Pierre-Michel Virot

Photography

MARRËDHËNIE ME ISH-PUSHTUESIT

August 8, 2018 by dgreca

NGA SKËNDER BUÇPAPAJ/

Sa për kujtesë: marrëdhëniet shqiptare me fqinjët dhe rajonin janë përgjithësisht marrëdhënie me ish-pushtuesit. Të tillë janë fqinjët e drejtpërdrejtë të shqiptarëve: serbët, malazezët, bullgarët, italianët dhe grekët. Të tillë janë edhe turqit. Vetëm kroatët, sllovenët dhe boshnjakët nuk janë ish-pushtues të shqiptarëve.

Marrëdhënie me ish-pushtuesit janë jo vetëm ato të vendeve të vogla, por edhe të shumë vendeve të mëdha. Shumë prej tyre, deri në kohët e vona, iu janë nënshtruar pushtimeve, revansheve, ripushtimeve mes tyre.

Shqiptarët kanë qenë gjithmonë të pushtuar, asnjëherë pushtues të fqinjëve, vendeve të rajonit apo atyre të largët. Ky është i vetmi përjashtim në këtë histori.

Shqiptarët shkruajnë shumë në mediat sociale për marrëdhëniet e shteteve të tyre, Shqipërisë apo Kosovës, me ish-pushtuesit. Sipas disave, marrëdhëniet me ish-pushtues të caktuar, për shkaqe dhe arsye që ata i rendisin, duhet të jenë sa më zero.

Mirëpo marrëdhëniet me fqinjët janë marrëdhënie ndërkombëtare absolutisht të pashmangshme dhe absolutisht të domosdoshme.

Në marrëdhëniet me ish-pushtuesit janë parasysh, ndër të tjerë, këta faktorë kryesorë: 1. A kanë këta ish-pushtues pjesë të territoreve të vendit tënd në shtetet e tyre? Dhe a kanë pretendime territoriale apo ripushtuese ndaj vendit tënd? 2. A kanë probleme kufitare me vendin tënd? 3. A janë faktor pengues në marrëdhëniet ndërkombëtare të vendit tënd këto vende ish-pushtuese?

Nga fqinjët e drejtpërdrejtë të shqiptarëve vetëm një ish-pushtuese, Italia, përjashtohet nga këto grupime. Ekzistojnë të gjitha shkaqet, arsyet, mundësitë, perspektivat për marrëdhënie sa më të shkëlqyera dhe sa më të gjithanshme të shqiptarëve me Italinë.

Marrëdhëniet më të habitshme, për të përdorur këtu një fjalë sa më të butë, janë marrëdhëniet me Greqinë. Ky vend fqinj ka në fuqi, prej 78 vjetësh, ligjin e luftës me Shqipërinë. Greqia monarkike, në marrëdhënie armiqësore me shqiptarët, me të gjitha mjetet e saj, e pengoi Shqipërinë në marrëdhëniet e saj ndërkombëtare dhe në funksionimin e saj shtetëror. Megjithatë, që nga koha e kolonelëve, u rivendosën dhe ekzistojnë marrëdhëniet diplomatike midis Shqipërisë dhe Greqisë.

Shqiptarët dhe grekët janë fqinj të drejtpërdrejtë prej mijëra vjetësh. Ata kanë bashkëjetuar në Perandorinë Romake, në Perandorinë Bizantine dhe në Perandorinë Otomane. Vetëm prej rreth 200 vjetësh ata nuk bashkëjetojnë në një shtet.

Në Greqi jetojnë me miliona arbërorë (arvanitë), të cilët janë shtyllë e fuqishme e historisë dhe kulturës greke, shtyllë e fuqishme e shtetit modern grek. Prej vitit 1990 në këtë vend jeton dhe punon edhe një emigracion i ri prej gati një milion shqiptarësh, me ndihmesë të veçantë në ekonominë dhe në jetën greke.

Shumë nga mendjet e larta sot në Greqi e kanë kuptuar se alternativa më e mirë fqinjësore e grekëve janë shqiptarët. Aktualisht Tirana dhe Athina po punojnë për një marrëveshje gjithëpërfshirëse pas së cilës shpresohet që Greqia të mos bëjë pjesë në asnjë nga grupimet e mësipërme. Kështu do të ishte një vend me të cilin të ndërtohen marrëdhënie sa më të mira dhe sa më të gjithanshme.

Njohja sa më e shpejtë e Kosovës nga Greqia do të ishte një faktor tjetër me ndikim shumë të madh pozitiv në marrëdhëniet shqiptaro-greke. Me pranimin e Shqipërisë në BE, për çfarë është e interesuar edhe Greqia, përsëri shqiptarët dhe grekët do të gjenin veten në një bashkëjetesë të re vlerash dhe përfitimesh të pafundme.

Vendi që bën pjesë thellësisht dhe tërësisht në tri grupimet e përmendura më lart është Serbia. Kjo ish-pushtuese e ka pjesë të saj në Kushtetutë Kosovën, të cilën e konsideron krahinë të jugut. Serbia i përdor të gjitha mjetet për të mos lejuar funksionimin e brendshëm të Republikës së Kosovës dhe integrimin e saj në marrëdhëniet ndërkombëtare.

Megjithatë, pak vjet pas mbarimit të luftës, pra prej vitit 2013, shqiptarët e Kosovës përdorin rrugët e Serbisë për të dalë në Evropë dhe për t’u kthyer nga Evropa. Gjithashtu në marrëdhëniet ekonomike të Kosovës përparësinë kryesore ekonomike e ka Serbia.

Shënjimi i vijës kufitare ndërshtetërore (demarkacioni) midis Republikës së Kosovës dhe Republikës së Serbisë, njohja e ndërsjellët e këtyre dy vendeve, heqja dorë e Serbisë nga pretendimet territoriale dhe qëllimet ripushtuese ndaj Kosovës, heqja dorë nga çdo lloj pengimi të Republikës së Kosovës në marrëdhëniet ndëkombëtare do të hapnin një mundësi reale për marrëdhënie sa më normale fqinjësore midis shqiptarëve dhe serbëve.

Marrëdhëniet e shqiptarëve me Turqinë, ndërkohë, janë marrëdhënie me një ish-pushtues dhe sundues 500 vjeçar. Në këtë kategori, përveç shqiptarëve, bëjnë pjesë edhe dhjetëra vende të tjera.

Turqia është një ish-pushtues pa pjesë të territoreve shqiptare në shtetin e saj. Është një vend pa pretendime territoriale apo ripushtuese ndaj shqiptarëve. Është një vend pa probleme kufitare me shqiptarët. Është faktor përkrahës në marrëdhëniet ndërkombëtare të shqiptarëve dhe në të gjitha proceset e shqiptarëve.

Në Turqi jetojnë me miliona shqiptarë, të cilët janë atje kryesisht për shkak të shpërnguljeve masive të shqiptarëve nga trojet e tyre në ish Jugosllavi dhe Greqi pas Luftës së Parë Botërore dhe deri në vitet ’50 të shekullit të kaluar. Këta përbëjnë një faktor më shumë per marrëdhënie sa më të frytshme midis shqiptarëve dhe turqve, midis dy shteteve shqiptare dhe Turqisë.

Shqiptarët, në shkrimet e tyre të shumta në mediat sociale e në mediat e tjera për marrëdhëniet me ish pushtuesit, përpiqen që arsyetimet dhe argumentimet t’i mbështesin dhe t’i shpjegojnë nëpërmjet ndjenjave të tyre. Përtej ndjenjave të tyre negative ndaj marrëdhënieve me një vend të caktuar ish-pushtues është e lehtë të dallosh ndjenjat e tyre pozitive ndaj një apo disa ish-pushtuesve të tjerë.

Ata e paraqesin zhvillimin e marrëdhënieve të shqiptarëve me një ish-pushtues si të dëmshëm ndaj zhvillimit të marrëdhënieve me një apo disa vende të tjera, të cilat marrëdhëniet tona me ish-pushtuesin e caktuar i shohin me një masë dyshimi.

Rregulli numër një, konstant, në marrëdhëniet ndërkombëtare është që marrëdhëniet mes dy vendeve të mos përdoren në dëm të një vendi të tretë. Një shtet, sado fillestar të jetë, i ka të gjitha mjetet dhe mundësitë për të qenë i kujdeshëm dhe i vëmendshëm për të mos lejuar që marrëdhëniet e dy vendeve të mos shkojnë në dëm të një vendi të tretë, aq më tepër ato të mos shkojnë në dëm të miqve dhe aleatëve.

Ndërkohë, miqtë dhe aleatët, janë gjithmonë të interesuar dhe të prirur që miku i tyre, aleati i tyre, partneri i tyre, pra edhe Republika e Shqipërisë, edhe Republika e Kosovës të kenë marrëdhënie sa më të konsoliduara, sa më konstruktive, në të mirë të paqes, të integrimeve perëndimore dhe globale, me fqinjët, rajonin dhe më gjerë. Dhe po investojnë konkretisht prej kaq kohësh që këto marrëdhënie të vihen mbi shina sa më solide.

Vëllazëria kombëtare përballë vëllazërive ideologjike

June 26, 2018 by dgreca

Rilindja jonë Kombëtare, iluministët e saj, Naim Frashëri, Jeronim de Rada, Zef Skiroi, Anton Zako Cajupi, Gavril Dara i Riu, Ndre Mjeda, Asdreni, Fishta, Konica e tjerë ua ndriçuan rrugën shqiptarëve pikërisht duke i dhënë jetë vëllazërisë shqiptare.Ka mjaftuar lajmi për 600 mijë refugjatët sirianë, që Evropa mund t’i sillte në Shqipëri, me kulmue një fushatë e re shfrimesh nga disa (jo pak) shqiptarë kundër shqiptarëve të tjerë, pra kundër vëllezërve të tyre të gjakut, gjuhës dhe shpirtit.

Është kjo një nga fushatat e panumërta të këtyre gati 30 viteve të fundit nga pozita ideologjike me të cilën vëllazëria kombëtare shqiptare përballet krejt padrejtësisht. Ato egërsohen në përpjesëtim të drejtë me kulmimet e nostalgjive për kthime në të kaluarën e lënë pas në fundet e shekullit XX, kthime që, në rrokullimën e tyre, nuk do të kishin të ndalur deri në periudhat tona pagane.

Pashko Vasa e formulonte tejet qartë e tejet shqip filozofinë e vëllazërisë kombëtare shqiptare me moton “Feja e shqiptarit është shqiptaria”. Me këtë, rilindasi i madh nuk kuptonte zëvendësimin e feve ekzistuese me një fe të re, ai kuptonte se shqiptarët i bashkon pikërisht shqiptaria, i bashkon identiteti shqiptar, i bashkon gjuha, gjaku, shpirti. Shqiptarët e bashkuar nga shqiptaria nuk i ndajnë dot ideologjitë e ndryshme fetare që ata kanë përqafuar përgjatë së kaluarës së tyre. Shqiptarët e vëllazëruar nga gjaku shqiptar, nga gjuha shqipe, nga shpirti shqiptar nuk ndahen dot, nuk përçahen dot, nuk dobësohen, nuk rrënohen dot nga vëllazëritë e mëdha fetare as nga faktorët që do të donin t’i përdornin ato kundër vëllazërisë kombëtare shqiptare. Shqiptarët në harmoni ndërfetare janë të pathyeshëm përballë çdo sfide, ngado e sido që të vijë ajo përgjatë historisë.

Nga 8 nëntori 1941 shqiptarët, për fatin e tyre të keq, pa vullnetin e tyre hynë në vëllazërinë ideologjike ateiste. Deri më 1948, kjo i bënte vëllezër me serbët. Prej atëherë e deri më 1961, i bënte vëllezër me rusët. Prej atëherë e deri më 1978, i bënte vëllezër me kinezët. Nëpërmjet dashurisë për vëllezërit ideologjikë dhe nëpërmjet luftës së klasave ndërmjet vëllezërve të vërtetë, vëllazëria ateiste synonte t’i zhvllazëronte shqiptarët ndaj njëri-tjetrit, synonte ta zhbënte vëllazërinë kombëtare shqiptare.

Ateizmi, i bërë sundues, pra feja e shtetit me Kushtetutën e Republikës Popullore Socialiste më 1976, krijoi institucionin më të përbindshëm të predikimit të ideve. Predikatorët e tij do të përbënin klerin më të sofistikuar ndonjëherë në historinë e njerëzimit, që nga koha e Sokratit, të cilin e dënonte me pirje helmi pikërisht feja e shtetit. Nën petke të ndryshme e shumë herë fare pa petka, nën financime të ndryshme, këta sot e vazhdojnë propagandën e tyre me të gjitha format dhe mjetet.

Asnjë nga librat e shenjtë, për asnjë arsye, nuk ia kundërvë fenë atdheut. Askund në shkrimet e shenjta, askund në thëniet e profetëve apo të dijetarëve të mëdhenj të fesë nuk iu kërkohet besimtarëve t’i bëjnë dalje vëllezërit e tyre të gjakut, të gjuhës, të shpirtit për shkak se ata janë besimtarë ose mosbesimtarë në Zotin, për shkak se ata ushtrojnë një praktikë të ndryshme nga të tjerët.

Të gjitha kombet sot në botë, jo vetëm shqiptarët, kanë besimtarë dhe mosbesimtarë, kanë ushtrues të praktikave të ndryshme të fesë. Shqiptarët nuk janë të vetmit në botë me disa përkatësi fetare. Shqiptarët janë të vetmit në botë me harmoni shembullore ndërfetare. Kjo veçanësi unike, e pashoqe ruhet vetëm duke vënë vëllazërinë kombëtare mbi çfarëdo vëllazërie ideologjike.

Duke qenë një komb i vogël, më duhet ta ritheksoj edhe kësaj here, mundësitë tona për të kontribuar janë modeste. Si të tilla, ato na i njeh mjaftueshëm edhe vetë Zoti. Ndërsa mundësitë tonë për t’i kontribuar çështjes shqiptare, vetëm ashtu edhe çështjes evropiane, janë të pakufizuara. Si të tilla, ato na i bekon e na i madhëron vetë Zoti.

E sjell dhe risjell thënien e Pashko Vasës, të birit të Mhill (Hilë) Gjokë Vasës dhe Drande Gjergjes, “Feja e shqiptarit është shqiptaria”, sepse ajo është një filozofi e vërtetë, tejet vizionare, aspak boshe, aspak parullë dite. Pashko Vasa do ta shkruante poemën “O moj Shqypni” në kohën e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit dhe qeveria e përkohshme e saj, e kryesuar nga Ymer Prizreni, do ta bënte hymn shtetëror të Shqipërisë së asaj kohe. Askush nga rilindasit tanë nuk mund ta kuptonte më mirë se ai dëmin e pamasë që mund t’ia shkaktojnë ndasitë feare, përçarjet fetare, përplasjet fetare një vendi të vogël, një kombi të vogël siç është Shqipëria, siç janë shqiptarët. Dhe fati deshi që ai nga 10 korriku 1883 deri në fund të jetës (26 qershor 1892) ishte vezir i Libanit. Libani as sot e kësaj dite nuk e ka marrë veten për shkak të përplasjeve fetare.

Lajmi për 600 mijë refugjatët sirianë (besimtarë dhe mosbesimtarë) u hodh në tregun e përbindshëm mediatik shqiptar pikërisht nga ajo guzhinë që, nga njëra anë e përgënjeshtronte, nga ana tjetër e ushqente lajmin me elemente të reja, për ta mbajtur popullin shqiptar, brenda e jashtë kufijve, në atdhe apo diasporë, të mbërthyer në një ankth që i shërben vetëm jetëgjatësisë së regjimit sundues në Shqipëri dhe makinerisë propagandistike të mirëushqyer dhe të tejfinancuar të saj.

Mirupafshim nga Stratosfera!

June 25, 2018 by dgreca

Nga Skënder Buçpapaj, Elida Buçpapaj/

Një Boeing 747 djeg rreth 10 – 11 ton karburant në orë, afërsisht 4 litra karburant çdo sekondë. Avioni mund të mbajë deri në 238 604 litra karburant. Një avion jumbo (Boeing 747- 400) që fluturon nga Londra në Nju Jork djeg rreth 70 000 litra ose 70 tonë karburant. Imagjinoni sa fluturime ka në ditë në 365 ditë të vitit. Imagjinoni se sa nevojë ka për lëndën djegëse me prejardhje fosilore që ndot ambientin, qiejt, detet, rrugët. Njeriu duhet të kthehet në zog që të jetojë e të ngopet me oksigjen të pastër nëpër pyje!

Por ka edhe një zgjidhje tjetër!

Është energjia e pastër që vjen prej perëndisë së Diellit!

Energjia diellore, e pakushtueshme, e pashterrueshme, eternel.

Zvicra është një nga vendet pioniere në kërkim të zgjidhjeve për zëvendësimin me energji diellore të llojeve dhe të rinovueshme të energjive të ndotura, shpesh shkatare të konflikteve, të padrejtësive apo katastrofave të tmerrshme natyrore dhe njerëzore.

Si pjesë e APES ne kemi patur fatin të takohemi me kokat e këtyre projekteve madhore që kanë tejkaluar edhe fantazinë e Zhyl Vernit. Ndërmjetësues të shkëlqyer kemi Presence Suisse.

Mediokriteti shqiptar krenohet kur takohet me politikanët e korruptuar të shtetin amë e rrethinë, ne krenohemi që jemi takuar me figura të gatshme për sakrificë sublime me qëllim që njerëzimi të hedhë hope gjigande!

Mendoni pak, sikur në një të afërme jo të largët, energjia diellore të përdoret në të gjitha fushat e jetës! Mendoni sa më të kaltër do të jenë qiejtë, sa më i pastër do të jetë ajri nga ndotjet që sot janë shkaktare të sa e sa sëmundjesh!

Destinacioni i grupit tonë të gazetarëve ishte Payerne, një aeroport ushtarak i Zvicrës, ku SolarStratos ka ekipin e vet për të vënë në jetë një ëndërr: Fluturimin me avion diellor në stratosferë në mbi 25 mijë metra lartësi!

Payerne nuk është i panjohur për ne, përkundrazi, kemi qenë këtu edhe disa vjet më parë, pikërisht në shtatorin e vitit 2014 për t’u takuar me ekipin e Bertrand Piccard dhe Andre Borschberg. Në atë reportazh kemi shkruar se të dy ata janë heronjtë e milenarit të tretë. Projekti u tyre njihej me emrin Solar Impluse dhe Solar Impulse 2 e synonte ushtëtimin e parë rreth botës me avion me energji solare, mision që do ta realizonin dy vjet pas takimit tonë, më 26 korrikun e vitit 2016!

Katër vjet më vonë ne u takuam në të njëjtin vend me një hero tjetër të njerëzimit. Ai është Raphael Domjan, zvicerani 46 vjeçar nga Neuchatel. Projekti i tij njihet me emrin SolarStratos dhe synon të fluturojë me avion solar në lartësitë mbi 25 mijë metra!

Kur u takuam bashkë, Domjan posa ishte kthyer nga Rusia, ku kish kontaktuar me një firmë që do të përgatisë kostumin e tij special për lartësi të tilla.

Projekti Solar Stratos ndahet në tri faza. Sivjet Raphael Domjan do të kryejë në shtator një fluturim në lartësitë deri dhjetë mijë m, në vitin 2019 deri më 16 mije m, ndërsa në vitin 2020 mbi 25 mije m.

Është një fluturim i pandodhur kurrë më parë.

Për të krijuar një idé le të sjellim disa të dhëna. Fluturimi me avionë bëhet në zonën e troposferës që shkon deri në 20 mijë metra lartësi. Bertrand Piccard ka fluturuar në vitin 2016 me Solar Impulse deri në 9420 metra lartësi; Avionët e linjave fluturojnë në troposferë në lartësi që shkon rreth 10 mijë metra, jetët privatë arrijnë të fluturojnë deri 12 mijë m, ndërsa Mig-25 dhe XB-70 Valkyrie janë avionë supersonikë ushtarakë përkatësisht rus dhe amerikanë që fluturojnë në lartësitë mbi 20 km me shpejtësi mbi 3000 km/orë.

Ndërsa Raphael Domjan me avionin e tij SolarStratos me energji të rinovueshme diellore në vitin 2020 do të fluturojë në lartësitë mbi 25 mijë m duke i sfiduar edhe avionët supersonikë ushrarakë!

Energjia diellore është energji e rinovueshme! Energjia e rinovueshme sigurohet nga burime të ripërtëritëshme, të pasosura, sikur energjia diellore është edhe era, shiu, nxehtësia gjeotermike etj

Po kush është Raphaël Domjan!

Raphaël Domjan është një eko-eksplorator, eksplorues ekologjist, ai është pilot avioni dhe helikopteri, zhytës, parashutis, alpinist, ëndërrimtar, aventurier.

Doni më të dini për të?

Në vitin 2001 ai është bashkëthemelues i Société Horus Networks Sàrl, të parit web me energji diellore në botë.

Bertrand Piccard dhe Andre Borschberg bënë një fluturim horizontal, rreth botës qark me avionin diellor, ndërsa Raphaël Domjan do të fluturojë vertikalisht drejt së panjohurës!

A nuk ngjan se ndërmarrja e tij është edhe më guximtare!

Në stratosferë nuk përdoret dot parashuta!

Gjithsesi në bisedimin tonë me të, kur erdhi puna e rrezikut, ne i thamë Raphaël Domjan se jemi shans për të sikur ishim edhe për Bertrand Piccard dhe Andre Borschberg!

Dhe urojmë me gjithë zemër që të jemi!

Më 2005 ai ishte i pari që lancoi projektin e tij me energji solare.

Midis 2010 deri më 2012 ai kreu të parin udhëtim rreth botës në 585 ditë duke përshkuar 60 mijë km me katamaranin PlanetSolar që lëvizte me energji diellore.

Më 2014 ka lançuar projektin e tij SolarStratos për të fluturuar me avion me energji diellore në stratosferë.

Raphael Domjan është një hero i njerëzimit, sepse ai riskon për të arritur dikund ku nuk ka arritur kush deri tani duke eksperimentuar një burim të pastër energjie që, kur të përdoret masivisht, do ta nxjerrë njerëzimin në dritë.

Në majin e vitit 2016, në kaudrin e projektit SolarStratos të Raphaël Domjan u lëshua nga Châtel-Saint-Denis (FR) për në stratosferë në lartësinë 35.5 mijë metra një balonë me panele diellore fotovoltaike me qëllim që të analizohej reagimi i stratosferës ndaj tyre. Balona u nis në orën 9:45 dhe u kthye pak pas orës 12:00 në distancë 23 km nga vendi ku u lançua. Në balonë ndodhej verë e bardhë nga Neuchâtel, disa matës për të kuptuar se në çfarë lartësie do të avullonte dhe një lopë Happy Lilly, simbol i Presénce Suisse.

Për të treguar shkallën e rrezikut po kujtojmë faktin se trupi i njeriut për shkak të presionit të ulët në lartësitë 19 mijë metra lartësi kthehet në lëng fluid, salivë, pa marrë parasysh se temperaturat janë minus 50 gradë Celsius. Në stratosferë temperatura shkon në minus 70 gradë celsius, prania e ozonit është masive, ndërsa radiacioni kozmik etj e shtyjnë avionin dhe pilotin në limite.

Sa për energjinë, energjia sigurohet edhe gjatë fluturimit ne sajë të paneleve te qelizave fotovoltaike, që thithin parreshtur energji diellore dhe shërbejnë si rezervuare për avionin SolarStratos.
Raphael Domjan në lartësitë stratosferike do të ndeshet me shumë të panjohura dhe vështirësi. Veshja e tij do të jetë e përshtatëshme për fluturime ndërhapsinore por nuk dihet ende se si do të reagojnë panelet diellore në lartësi të tilla me një ekpozim ndaj radiacionit kozmik!

Në majin e 2017 për herë të parë SolarStratos u ngrit nga toka në një lartësi 300 metra dhe çdo gjë shkoi për bukuri! Tani i mbetet të provojë lartësitë e vërteta në tri etapa, 10 mijë, 16 mijë dhe në vitin 2020 mbi 25 mijë metra!

Ngjitja vertikale në stratosferë dhe kthimi në tokë i SolarStratos drejtuar nga Raphaël Domjan nuk do të zgjasë gjatë, veç disa orë!

Nuk na mbetet vetëm që t’i urojmë sukses dhe ta takojmë në vitin 2020 për të na treguar projetet e tij të reja!

Në fund të fundit ai është një aventurier nga ata që hyjnë me emër të madh në historinë dhe zemrën e njerëzimit !

Lopa me emrin Happy Lilly simbol i Zvicrës që u hodh me balonë në stratosferë dhe u rikthye.