NGA KRISTAQ TURTULLI*/

Bëj sorollatje, të humbas mendjen, nga ‘Ushtari i panjohur në Çajupi.’  Këmbën e drunjtë e tërheq zvarrë, si trung që zhgërryhet në cekëtinë, me llum dhe ujë të ndenjur. Atje ka mjaft piavica, por ato s’ kanë ç’ti bëjnë cungut, s’kanë ç’të thithin. Kthej kryet prapa ‘Ushtari i panjohur’ më duk i murrëtyer, guna e leshtë i shkau nga supet, gremiset te unë me nxitim, më shtyn në shpinë me tytën e pushkës së gjatë. Tyta e ftohtë më shkakton të ngjethura, por s’nxitoj dot, aq e kam çapin… Matem t’i kthehem nga ai, t’i them: ’Hej, dhe unë jam si ti, ushtar i panjohur, pa bust, me disa gjymtyrë e kocka më pak, të lutem largoje tytën e pushkës.’ S’mundem, më tundon përplasja me atë masiv të bronztë. Dikur, im atë më kishte folur për Mihal Gramenon, zhgënjimin e tij dhe dehjen e trishtuar…Unë e urrej dehjen prej merakut të dërrmimit përfundimtar të kockave.

Dielli në majë dukej si një unazë e vjetër prej bakri e harruar rastësisht në qiell dhe i mbuluar prej një vello të lehtë të përhime, por që herë pas here vinte e hollohej. Mjegulla e hirtë gjarpëruese, ndjehet, ulet, përdridhet, me fasha e plasaritje, si mësallat e irnosura të plakave të vjetra. Pllakaqet e plasaritua të trotuareve nën të janë të qullura dhe sa herë shkel pakujdesish në cep të tyre bëhem helaq.

Më është mërzitur jeta, mbart brengën e madhe mbi vete, dua të bredh i vetëm, me hidhësinë e marazit në gjuhë. Të flak tutje fjalët helmëta që më janë mbërthyer mbi trup si grerëza. Të ec, të gjykoj nëse mundem, t’i bie qytetit të ndryshkur kryq dhe tërthor, duke baritur si breshkë e vjetër që i kërcet shpina…

Është e mundshme të jesh i gjymtuar, sakat, me një këmbë e gjysmë. Të tërheqësh gjithë jetën, pas vetes një protezë të konsumuar druri. Nuk je si gjithë të tjerët, që ecin lirshëm, vrapojnë, kërcejnë, dancojnë, luajnë me dy porta, kacavirren dhe ku di unë se çfarë tjetër. I gëzohen trupit kur shikohen në pasqyrë, të zhveshur gollomesh, qeshin të lumtur, shkrihen prej kënaqësisë. Ndërsa unë i gjori jam me disa eshtra të rëndësishme më pak dhe sa herë shihem në pasqyrë rrëqethem…

Klithma ime tashmë është e shuar, sikur ngrihet me zvarritje prej një honi të thellë. Protesta ime rakitike kundrejt pamundësisë, shndërrohet në një mundim zhgërryes, i lemerishëm, si eshtrat e zbardhura të një kafshë prehistorike të lënë në humbëtirë ku gërryejnë vazhdimisht erërat e forta dhe tajfunet.

Duhet të më kuptoni, është një mundim i pa përshkruar të tërheqësh zvarrë jo vetëm një këmbë të poshtër druri, por e njëherësh të mbartësh mbi supe kapotën e rëndë të brengave dhe halleve torturuese. Ndjehesh sikur je i lidhur me zinxhirë çeliku. Si një i burgosur i përjetshëm, me eshtra të cunguara, në kthinën e harruar e të neveritshme të nënvleftësimit. Të mundon shpjegimi ndaj asaj që fshihet dhe të vërtetës së plagosur rëndë. Je si i hallakatur mes indiferencës, hipokrizisë e çmendurisë së botës dhe i mbërthyer nga mendime tmerrësisht sfilitëse. Të duket vetja sikur je skllav i padijes, i brengës dhe padrejtësisë. Cungu dhe proteza e drunjtë janë klithma ngjethëse në humbëtirën shekullore. Truri im është mpakur, mbledhur si oshaf, është lodhur prej trusnisë. Ndërsa zemra e lodhur dridhet si zemberek ore i shkurdisur.

Kush isha unë…e çfarë jam! Oh, ju lutem a mund ta përjetoni zhgënjimin shpartallues të një plaku sakat, me kocka e  gjymtyrë të shkulura prej trupit, shumë vite më parë. Të flakura në sepeten e shqyer të harresës..!

‘O Ushtari i panjohur’ hiqu tutje, mos më shty me tytën e pushkës si me dobec, të ec. Mjaft, o ushtar. Me siguri nuk të kujtohet, ndoshta s’ e di, hëm s’ke faj, unë i panjohur kam qenë, por pushkën me gjalmë e mbajta e shkreha me mijëra herë dhe jam lënduar prej armës. Nuk kthej kryet, ai është hijerëndë dhe më duket sikur do shtypem prej tij. Por njëherësh më duket sikur dëgjoj psherëtima të thella.

Trupi më çan dhe më dhemb, kockat më shpojnë dhe më priten si me sharrë. Këmba e cungët me siguri ka marrë ndonjë të plasur të re.

Për t’i u shmangur ushtarit, pushkës dhe psherëtimave si sallatë e vjetër pa vaj e kripë, u shtyva djathtas. I erdha rrotull një pirgu të vjetër me borë dhe u gjenda sakaq në barin e pistë:’Penda e sorrës’  të Vlash Pambuk hundëpoçes. Dikur lokali ishte i madh, por pas privatizimit u nda në shumë copa. Vlashit i lanë cepin më të largët, ku më shumë e zë qoshja e pallatit, prej shkakut të një grindje me drejtorin e ndërmarrjes. Atje ishte kuzhina e pjesa e oxhakut. Sa herë ai e lyente aq më tepër nxinte, prandaj  e quajti: ‘Penda e sorrës’. Vlashin e njoha vite më parë, kur bënim zborin e detyruar ushtarak, ai ishte përgjegjës i organizatës së batalionit dhe pëlqente të ecte pas kazanit të kuzhinës. Jo për gjë por në kuzhinë bëheshin mbledhjet dhe planet e stërvitjes. Ai ishte syjeshil, flokëkashtë, hundëpoçe, vetullvarur dhe dimër e verë mëngët e këmishës i mban të përveshura, sikur do zihej me grushte. Ai kishte vendosur bërrylat mbi banak dhe lokali ishte e shkretë.

-Njatjeta Vlash,- i thashë.

-Të ka shkrepur të sorollatesh si karroqe,- më tha.

-Më paske vënë re, o hundëpoçe,- i thashë.

-Kur s’kam ç’të bëj, o të vras miza, o do kullos sytë,- më tha, pastaj më pyeti: – Xhepat të shpuar i ke? Të përgatis një kafe si zakonisht?

-Kokën e lava në mëngjes,- i thashë. Po t’i kërkosh Vllash Pambuk hundëpoçes kafe borxh, s’ të bën kafe, por ujë të vakët, lëng gështenje, të lash kokën, prandaj shtova: -E kam një pesëshe për kafe të fortë.

I hodha pesëshen mbi banak, monedha u rrotullua, tringëlloi bukur dhe u preh rehat. Ai u kollit dhe më hodhi një vështrim të mprehtë.

-Borxhi është borxh dhe veresia është veresie,- tha dhe vuri xhezven të zjehej. Vështroi në gjysmë profili nga unë dhe duke psherëtirë shtoi:- Përherë kothere do të mbetemi o Ndrio.

Isha nervozuar dhe i paduruar ia ktheva:

-Të jesh fukara s’është turp.

Vlashi me hodhi një buzëqeshje si gjysmë hëne e konsumuar dhe më tha:

– Por është maskarallëk o Ndrio.

-Më lër rehat hundëpoçja i dreqit. Jeta nuk është vetëm para,- i thashë.

-Po çfarë muti është! Pushteti dhe e drejta është nga ai që ka para,- ia pat me inat Vlashi dhe i ra banakut me grusht:- Fukarallëku është si kjo ndreq kthinë që sa herë e lyej aq më tepër nxihet.

S’i ktheva përgjigje. Ndoshta kafja do më qetësonte. Dëgjoja zhurmën cucëritëse të kafesë dhe pa ditur as vetë nisa të trokëllija lehtë gishtërinjtë mbi banak. Vlashi ktheu kryet nga unë dhe më pa me bezdi.

Ishte pesëshja e fundit, dhe si gjithë pensionistët do të marr bukën me listë. Jerina, shitësja e bukës, është trupshkurtër, fytyrëëmbël, sy të kaltërremë. Të jep bukë me listë, pa ndalur vështrimin e trishtuar. Ajo ka një bllok të madh ku shënon emrin e cilido që merr bukë, me listë. Në fillim të muajit të shastisën veshët me cëren e telefonit dhe korrierët, derisa ja bën likuidimet. E lehtësuar u heq një vijë të kuqe borxheve dhe hapen faqe të re, duke luajtur syrin dhe shtuar me zë të ëmbël:

‘Buka ime është e ngrohtë’.

‘E ngrohtë je e tëra, o Jerinë,’ i thashë një ditë, për ti bërë qejfin. Ajo u shkri nga kënaqësie. Luajti shpatullat e bëshme:

‘Ua, s’të dija kaq shakaxhi!’ më tha.

‘Eh moj Jerinë!’ ia bëra, vura bukën në sqetull.

Një mesoburrë vetulltrashë rinte mbështetur në cep të banakut dhe ia kishte ngulur sytë Jerinës, por ajo nuk ia varte. Jerina u kthye nga ai dhe e pyeti ftohtë: ’Hë do marrësh gjë, apo do ti a mbathësh, se si shumë po na bën vapë?

Jerina është shpirt njeriu. Dyqanin ia la i shoqi që vdiq para dy vjetësh. Ajo pëlqen djemtë e rij, por dhe me ta nuk gjen derman, ka ndarë nja tre. Xhuvit djalit  tim i pëlqen të shkojë te ajo, kam frikë se mos ma futë në thes, prandaj detyrohem të shkoj vetë…

Vlashi të lan e të lyen dhe të lë morrat brenda. Ai e hodhi kafen në një filxhan të pastër, me germa e lule kineze dhe e shtyu me kujdes drejt meje dhe nisi të më ankohej për skamjen e tërësishme dhe mungesën e myshterinjve. Më parë ma hidhte kafen në një filxhan të thjeshtë, pa të tilla salltanete. Mora kafen u ula në tavolinën pranë dritares, i ktheva shpinën Vlashit dhe vështrova përjashta, njerëzit nxitonin, më dukeshin sikur kishin hedhur mbi supe pelerina gri. Ngrita filxhanin dhe rrufita kafenë pa e pasur mendjen aty, aq sa lëngu u nxehtë më përvëloi buzët dhe gjuhën…

*Fragment nga novela ‘Zhgënjimi’, marrë nga libri me novela me të njëjtin titull