Archives for July 2020

Kosova në dialogun me Serbinë edhe për çështjen e të zhdukurve

July 14, 2020 by dgreca

Para takimit të së enjtes të dialogut Kosovë-Serbi në Bruksel, Kryeministri Hoti pret përfaqësuesit e institucioneve për çështjen e të zhdukurve/

PRISHTINË, 14 Korrik 2020-Gazeta DIELLI/

Në vigjilje të takimit të së enjtes të dialogut Prishtinë-Beograd në Bruksel, që do të mbahet me ndërmjetësimin e Bashkimit Evropian, Kryeministri i Republikës së Kosovës, Avdullah Hoti takoi sot përfaqësuesit e institucioneve për çështjen e të zhdukurve.

Në këtë takim, të pranishëm ishin kryesuesi i delegacionit të Kosovës në Grupin punues për çështjen e zhdukurve, Ibrahim Makolli, kryesuesi i Komisionit Qeveritar për Persona të Zhdukur, Prenk Gjetaj, shefi i Misionit të Komitetit Ndërkombëtar të Kryqit të Kuq në Kosovë, Agim Gashi dhe përfaqësuesi i Këshillit koordinues të asociacioneve të familjarëve të të pagjeturve, Ahmet Grajqevci.

Përfaqësuesit e këtyre institucioneve e njoftuan Kryeministrin Hoti për zhvillimet e deritanishme në procesin e gjatë e të vështirë të të pagjeturve, për sfidat aktuale në këtë proces dhe për synimet e mëtejme në përshpejtim dhe përfundim të procesit, bën të ditur njoftimi dërguar nga Zyra e shtypit e Qeverisë së Kosovës.

Sipas Komisionit Qeveritar për Persona të Zhdukur, edhe 1641 persona vazhdojnë të jenë të evidentuar të zhdukur si pasojë e luftës në Kosovë të përfunduar para 21 viteve në Qershor 1999.

Sipas Institutit për Hulumtimin e Krimeve të Luftës, në vitet 1998-99 forcat serbe me motive gjenocidale kanë vrarë e masakruar mëse 12 mijë civilë shqiptarë, ndërsa menjëherë pas luftës Kryqi i Kuq Ndërkombëtar evidenconte më shumë se 6.000 të zhdukur.

Dialogun në Bruksel të ndërprerë para 20 muajsh Kosova dhe Serbia e rifilluan të dielën e 12 Korrikut përmes një videokonference dhe e vijojnë të enjten e 16 Korrikut 2020 kur pritet edhe takimi i Kryeministrit të Kosovës, Avdullah Hoti, dhe Presidentit të Serbisë, Aleksandar Vuçiç, ndërmjetësuar nga Bashkimi Evropian.

Para këtij zhvillimi, Kryeministri i Republikës së Kosovës, Avdullah Hoti mori pjesë në konferencën virtuale – Samitin e Parisit, në 10 Korrik, të organizuar nga Presidenti Francez, Emmanuel Macron dhe Kancelarja Gjermane, Angela Merkel. Në këtë video-konferencë, Bashkimi Evropian përfaqësohet nga Josep Borrell, Përfaqësuesi i lartë i politikës së jashtme, kurse Serbia nga Presidenti Aleksandar Vuçiç.

Kryeministri i Kosovës, Hoti në 7 Korrik në Paris takoi Presidentin e Francës Macron, i cili në 9 korrik takoi edhe Presidentin e Serbisë Vuçiç.

Addressing the elephant in the room: How the EU can move the Serbia-Kosovo dialogue forward

July 14, 2020 by dgreca

By Akri Çipa

When U.S. Special Envoy Richard Grenell announced last month that President Hashim Thaçi and President Aleksandar Vučić would participate in a Washington summit to resume the dialogue between Kosovo and Serbia, one could not but feel sorry for the European Union.

The EU spearheaded and put tremendous resources, energy and political capital in facilitating the dialogue between Kosovo and Serbia to help them settle their protracted issues, without managing however to reach a final resolution. The U.S. initiative to take the lead and try to succeed where the EU had failed, was received with much skepticism in Brussels and in EU capitals.

But as the Specialist Prosecutor’s Office, Kosovo’s Hague-based prosecution, controversially announced on June 24 that it had filed an indictment charging, among others, President Thaçi, suddenly a new opportunity arose. The prosecutor’s abnormal decision to digress from legal tradition and its previously stated commitment to keep the content of indictments “confidential, unless and until confirmed by the pre-trial judge”, suddenly led to the cancellation of the D.C. meeting.

In a quick and unexpected manner, the EU and European leaders suddenly rushed to exploit this chance to take again the reins of the peace efforts. With Kosovo’s and Serbia’s representatives participating in a virtual summit hosted by France and Germany on July 10, an EU-hosted virtual meeting on July 12, and expected to meet face to face in Brussels on July 16, EU Special Envoy Miroslav Lajčák confidently stated that the EU-facilitated dialogue is “back on track.”

However, the efforts will be unlikely to succeed unless past process flaws are corrected and the elephant in the room addressed.

The biggest problem of the Brussels dialogue has been the lack of a specific negotiating framework and its elusive objective. While the EU refers to the vague “normalization of relations” as the dialogue’s goal, it is clear to every casual bystander there can be no final solution of the dispute without mutual recognition. Failing to address this design flaw, merely contributes to the continuation of a never-ending process that has frustrated many – most importantly the people in Kosovo and Serbia.

Previous EU-facilitated agreements on select economic and trade issues did not manage to create the set of preconditions and build the necessary trust to address more controversial political issues. The bottom-up approach spectacularly failed and, currently, there is no established consensus in both countries about settling the issue once and for all. Moreover, this situation emboldened Serbia’s aggressive behavior, with its leaders waging a hostile and corrupted global derecognition campaign against Kosovo.

To change this status quo, it is time for EU and European leaders to be bold. They have the opportunity to create momentum, assuage the concerns and skepticism in Kosovo about EU’s lack of decisiveness, and provide the means for selling a comprehensive agreement to both countries.

Every observer can attest that the vagueness that has plagued the process so far has irreparably harmed both EU’s credibility and its ability to deliver. Being straightforward and creating the mutual recognition framework for the dialogue presents a unique opportunity to inject energy in the system.

This should be Mr. Lajčák’s first and foremost strategic objective. His mandate has already received wide support from EU member states. Coming from Slovakia, one of the five EU countries that have come short of recognizing Kosovo, gives his role an added layer of complexity. Being direct about the need for mutual recognition and a final comprehensive agreement would finally take the shackles off.

Support in this endeavor from High Representative Borrell, as well as President Macron and Chancellor Merkel, will be key. While delineating the mutual recognition framework will create some pushback from the five non-recognizing states, disruption can only help the process. Non-recognizing states are, after all, as interested as everyone else to finally see this conflict settled.

After last month’s elections in Serbia, which were boycotted by the opposition, President Vučić reigns uncontested and with an airtight majority in Parliament. It is past time to push him, and the Serbian political class, to finally reckon with their past and confront their people with the fact that mutual recognition, albeit a hard-truth, is inevitable.

The sin of complacency has plagued the EU for too long. Kicking the can down the road again and continuing with half-measures and half-solutions just keeps the two countries in a limbo and holds them back in their EU perspective.

The EU has now a renewed opportunity to deliver. At stake is the credibility of the process, as well as the fate of EU’s quest for geopolitical relevance. It’s time for real leadership, strategic thinking, and boldness.

The article was first published in The Brussels Times.

Të pagjeturit e luftës të përfshihen në bisedimet Kosovë-Serbi

July 14, 2020 by dgreca

By David L. Phillips*/

Javën e kaluar u shënua 25 vjetori i Gjenocidit në Srebrenicë. Nga Bosnja, ne e dimë se identifikimi i viktimave është thelbësor për shërimin shoqëror. Një llogari e personave të pagjetur nga lufta në Kosovë duhet të jetë pjesë e negociatave për të normalizuar marrëdhëniet midis Kosovës dhe Serbisë. Paqja e qëndrueshme kërkon zbulim, drejtësi dhe përgjegjësi.

Sipas Fondit për të Drejtën Humanitare (HLC) në Beograd, rreth 1,500 persona u zhdukën gjatë konfliktit të Kosovës. Sipas HLC-së, rreth 4,000-5,000 persona ishin viktima të krimeve të luftës. Ky total përfaqëson rreth një të tretën e shqiptarëve të Kosovës që vdiqën gjatë luftës.

Më 1999, në Serbi u zbuluan varreza masive. Sikurse në rastin e Bosnjës, Serbia shkatërroi dëshmitë forenzike dhe mbetjet mortore në një përpjekje sistematike për t’i mbuluar krimet e veta.

Deklarata përfundimtare e samitit të Triestes e procesit të Berlinit bëri thirrje për një Komision Rajonal (KOMRA) për të zbuluar faktet (24 mars 2017). Procesi i Berlinit është një proces ndërqeveritar që ka për qëllim rikthimin e raporteve mes vendeve të Ballkanit Perëndimor dhe disa vendeve të BE-së. Megjithatë identifikimi i personave të pagjetur është zbehur. E intervistova një nënë në Gjakovë e cila më tregoi fotografi të djalit të saj të pagjetur. Derisa ajo nuk e di se çfarë ka ndodhur, plagën do ta ketë të hapur.

Njëzetenjë vjet pas luftës së Kosovës, vështirë se ndonjë prej të pagjeturve është i gjallë. Megjithatë, është esenciale që të dihet statusi i tyre. Kosova si shoqëri nuk mund të shërohet derisa të ketë zbulim të plotë dhe familjet të mund të mbajnë zi për fëmijët e tyre në pajtim me zakonet lokale.

E rivitalizuar me financim nga vendet donatore, KOMRA duhet t’i identifikojë viktimat; identifikojë varret masive; dhe të zbulojë fatin e atyre që humbën. Personat e pagjetur duhet të qëndrojnë në agjendën e procesit të Berlinit, i cili po vazhdon.

Komisioni Ndërkombëtar për Personat e Pagjetur (ICMP) luajti rol të rëndësishëm pas Srebrenicës. Ai ka bërë punë të rëndësishme edhe në Kosovë. Në fillim të vitit 2003, ICMP asistoi Kosovën përmes identifikimit forenzik të viktimave përmes ADN-së, duke punuar në bashkëpunim me Misionin e OKB-së në Kosovë dhe me Misionin e atëhershme të BE-së për Sundim të Ligjit.

Përpjekjet e ICMP-së po vazhdojnë. Detyra e tij nuk është thjeshtë teknike. Fati i personave të pagjetur duhet të jetë në agjendën e dialogut Kosovë-Serbi.

E kuptoj se shqiptarët e Kosovës dhe serbët e Kosovës janë prekur nga lufta. Shoqata e Viktimave Serbe mbajti një ekspozitë para parlamentit me fotot e personave të pagjetur për vite me radhë. Megjithatë, ka një dallim në kuantitet. Shumica absolute e të pagjeturve dhe viktimave ishin shqiptarë të Kosovës. Është edhe një dallim kualitativ. Shqiptarët e Kosovës u vranë si pjesë e ndërmarrjes kriminale të drejtuar nga shteti, ndërsa shumë më pak serbë të Kosovës u viktimizuan përmes veprimeve ad hoc të individëve.

Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, udhëheq delegacionin e Serbisë në dialogun me Kosovën. Moralisht, ai është i papërshtatshëm si bashkëbisedues.

Vuçiqi ishte gazetar në Pale (Bosnje e Hercegovinë) më 1992-1993, duke punuar përkrah kriminelëve serbë të luftës. Ai ishte partner i lojës së shahut i Gjeneralit Ratko Mladiq, kasapi i Srebrenicës, i cili udhëhoqi forcat serbe të Bosnjës dhe organizoi masakrimin e myslimanëve.

Veç kësaj, Vuçiqi shërbeu si Sekretar i Përgjithshëm i Partisë Radikale Serbe, parti nacionaliste serbe e ekstremit të djathtë e themeluar më 1991 nga lideri paramilitar Vojisllav Sheshel. Kur Gjykata Ndërkombëtare Penale dënoi Sheshelin për krimet kundër kroatëve në Vojvodinë, Shesheli u përgjigj: “[Jam] krenar për të gjitha krimet e mia të luftës” dhe “jam i gatshëm t’i përsëris sërish ato.

Vuçiqi ishte edhe palë e nxitjes së urrejtjes, duke deklaruar më 10 korrik, 1995: “Nëse vritet një serb, do të vrasim njëqind myslimanë”. Vuçiqi ka një reputacion të ndyrë pasi shërbeu si ministër i Informacionit për Sllobodan Millosheviqin gjatë luftës së Kosovës. Me atë rol, ai drejtoi një mision për mbulimin e krimeve duke ndaluar ekipet e huaja televizive nga Beogradi. Si propagandist kryesor, ai me zell punoi për të nxitur urrejtje të serbëve ndaj shqiptarëve të Kosovës. Gjatë një paraqitjeje në Këshillin e Sigurimit të OKB-së, Vuçiqi deklaroi: “Dikush duhet t’i zbusë e disiplinojë ata”.

Nëse Gjykata Speciale i bën fajtorë shqiptarët e Kosovës për shkelje të Ligjit Ndërkombëtar Humanitar (IHL), duhet të ketë një proces që do t’i mbante përgjegjës edhe Vuçiqin e bashkëluftëtarët e tij për krimet e tyre.
Kosova s’e ka luksin t’i zgjedhë bashkëbiseduesit e vet në negociata. Megjithatë, Qeveria e Kosovës mund të kërkojë drejtësi. Krimet mund të ekspozohen duke i identifikuar të pagjeturit.

Nevoja për t’i zbuluar të pagjeturit në konflikt është e mishëruar në IHL. Konventa e Katërt e Gjenevës kërkon që palët në konflikt lehtësojnë hetimet për individë të pagjetur si rezultat i armiqësive. Protokolli shtesë 1 në mënyrë eksplicite “kërkon nga të gjitha palët e konfliktit të kërkojnë për personat që janë raportuar të pagjetur nga pala kundërshtare”.
Normalizimi dhe pajtimi nuk mund të arrihen derisa personat e pagjetur të identifikohen dhe që kryerësit e krimeve të luftës të dalin para drejtësisë. Kurrë nuk është vonë për të vërtetën dhe kërkimfaljen. Nëna që e takova në Gjakovë, si shumë të tjera sikurse ajo, kërkojnë drejtësi dhe meritojnë kompensimin.

Adresimi i çështjes së personave të pagjetur do të përmirësonte shumë perspektivën e negociatave të suksesshme për normalizim të raporteve Kosovë-Serbi. Një marrëveshje në të cilën Serbia e njeh Kosovën brenda kufijve të vet nuk mund të neglizhojë fatin e personave të pagjetur dhe viktimave të krimeve të luftës.

*Përktheu dhe përshtati: Zeri.info*

David L. Phillips është drejtor i Programit për Ndërtimin e Paqes dhe të Drejtat e Njeriut në Institutin për Studimin e të Drejtave të Njeriut në Universitetin Columbia në Nju Jork. Ka shërbyer si Këshilltar i Lartë i Departamentit të Shtetit duke punuar mbi ish-Jugosllavinë gjatë Administratës Clinton. Ai është autor i librit “Liberating Kosovo: Coercive Diplomacy and US Intervention” (Harvard’s Kennedy School). Libri i tij i ri është “Front Line Syria: From Revolution to Proxy War”

SQARIM: Të gjitha opinionet në këtë rubrikë reflektojnë qëndrimet e autorit.

*(Dergoi per Diellin autori)…

NGA HERONJTE E LUFTES SE VLORES, TEK GJENERATA E PAQERUAJTESVE

July 14, 2020 by dgreca

MEHMET JAUP BEQAJ LUFTËTARI I LUFTËRAVE PËR LIRI/
Shkran:QATIP MARA/
Mehmet Jaup Beqaj lindi në Vranisht Vlorë,në vitin1885.Në hapat e para të jetës së tij, Mehmet Beqaj kishte rrënjosur dashurinë e madhe për Vranishtin e bukur, për gjuhën shqipe e atdheun e robëruar nga pushtimi i gjatë i turqve osmanllinj. Fëmijëria e tij në robëri, u pagëzua me krismat e luftës për çlirim kombëtar. Ende kur ishte fëmijë, kur sapo kishte mbushur gjashtë vjeç, dëgjonte thirrjet për zhvillimin e kuvendeve të burrave të Lumit të Vlorës, ku burrat e fisit Beqaj zinin një vend të nderuar, me fjalën e tyre të mençur. Ata ishin dalluar për besnikëri, ndershmëri, trimëri dhe ia kishin rritur peshën fisit Beqaj në tërë hapësirën e Labërisë. Babai i Mehmet Beqaj, Jaup Beqo Beqaj ishte luftëtar në betejat kundër ushtrisë osmane. Në formimin e Mehmet Beqaj, ndikuan fuqishëm ngjarjet e mëdha të fundit të shekullit XIX dhe fillimit shekullit XX, ku trimat e Vranishtit u shquan si luftëtarë të vendosur deri në fund për lirinë dhe sigurimin e tërësisë kombëtare e tokësore të popullit tonë. Ai hodhi shtat në mes të këtyre luftëtarëve të lirisë dhe pothuaj gdhihej e ngrysej në mes të çetave të tyre qëndrestae, të zonës së Labërisë. Në këto takime mbresëlënëse, Mehmet Beqaj nisi të kuptonte se liria për atdhe ishte një gjë tepër e çmuar.
Kërkesat për lirinë dhe truallin e parëve, ai, do t’i mbroj me guxim së bashku me dhjetëra luftëtarë vranishjotë të shquar, herë në njësite të vogla, ose edhe në mënyrë individuale. Me guxim labi, kishte kundërshtuar çdo formë nënshtrimi, duke u ngritur kundër administratës osmane. Kur po kapërcente moshën tetëmbëdhjetë vjeçare, në fillmet e rinisë dhe të gjallërisë së një stine të bukur e fluidie, Mehmet Beqaj ishte një djalosh simpatik, me tipare të hequra, por fisnike, me një temparment sa të shtruar e të qetë, aq të zjarrtë e shpërthyes, plot impulse dhe hove shpirtërore, një shpirt të etur për liri dhe drejtësi.
Në vjeshtën e vitit 1908, kur patrioti madh Ismail Qemali shkoi për takim në Vranisht, trimi Mehmet Beqaj së bashku me vëllan e tij Meço Jaup Beqaj u betuan me burrat e Vranishtit se do të luftonin me armë për çlirimin e vendit nga zgjedha osmane. Mehmet Jaup Beqaj ishte ndër të parët që e kundërshtoi regjimin turk, e për pasojë u arrestua dhe keqtrajtua ashpër në Bashaj të Smokthinës, së bashku me Murat Abazin, Murat Veizin e Hamzo Selamin.
Me vendosmëri, ai mori pjesë në krijimin çetës për “Lirinë e Shqipërisë” me komandant kryetrimin Sali Murati, të cilët ishin të vendosur për realizimin e programit kombëtar, që e kishin shpallur qysh në fillim të kryengritjes së përgjithshme anti osmane. Çeta për “Lirinë e Shqipërisë” ishte çeta e parë në Lumin e Vlorës si repart i organizuar dhe me objektiva të qarta.
Veprimtaria atdhetare e luftëtarit trim Mehmet Beqaj shtrihet në një hapësirë të gjerë kohore 15 vjeçare pa ndrëprerje si luftëtar i përhershëm .Së bashku me luftëtarët vranishotë kishte marrë pjesë në aksionet e Palohuarit të Shashicës, Bestrovës dhe Picarit. Në beteja Mehmet Jaup Beqaj kishte luftuar me trimëri. Ai kishte luftuar me heroizëm në disa aksione të çetës për “Lirinë e Shqipërisë”, jo vetëm në rrethin e Vlorës, por edhe më gjerë. Me 1911 Mehmet Jaup Beqaj është pjesëmarrës në Mbledhjen e Drashovicës në përkrahje të kërkesave te Memorandumit të Gërçes.
Aksioni më i bujshëm është ai i hapjes së burgut të Vlorës, më 24 gusht 1912, prej të cilit u liriuan gjithë të burgosurit, ngjarje qe pati jehonë në shtypin vendas dhe atë të huaj. Në prag të shpalljes së pavarësisë, Mehmet Beqaj me luftëtarët vranishotë iu drejtuan Delvinës, pasi bandat shoviniste greke kishin ndërmarrë veprime terrorizuese e kriminale ndaj popullsisë vendase.
Mehmet Beqaj, duke luftuar me trimëri arriti ditën historike të 28 Nëntorit 1912, kur kuvendi mbarëshqiptar, me në krye burrin e shquar Ismail Qemali, i mbledhur në Vlorë, shpalli Pavarësinë e Shqipërisë. Vranishti, me çetën për ”Lirinë e Shqipërisë”, u bë simbol i qëndresës për Liri, duke shkruar me grykën e pushkës fjalën e ndritur “Pavarësi” . Mehmet Beqaj së bashku me luftëtarët: Azem Sulua, Hamzo Selmani, Sulo Murati, Tare Selmani, Imer Begua, Murat Myftari, Xhezo Balo, Selam Abazi etj., me në krye komanndatin e Çetës “Për Lirinë e Shqipërisë”,Sali Muratin, organizuan mbrojtjen e Qeverisë së kryesuar nga Ismail Qemali, duke luftuar forcat armike
Me krijimin e qeverisë të Ismail Qemalit, Mehmet Beqaj inkuadrohet si luftëtarë në komandën e sigurimit publik, për mbrojtjen e qeverisë së parë kombëtare, me kryeministër Ismail Qemali. Përkrah komandantit kyetrim Sali Murat Vranishti, Mehmet Beqaj u angazhua me besnikëri për të mbrojtur Kuvendin Kombëtar të Vlorës nga 28 nëntori 1912 deri në 7 dhjetor 1912.
Në atë kohë të trazuar, kërkohej vazhdimësi veprimesh në mbrotje të “foshnjës të sapolindur”. Ngjarja më e madhe e Kombit rrezikohej prej planeve e veprimeve shoviniste,në ndihmë të të cilëve vepronin Esat Toptanët e Spiro Milot me sojët e tyre antishqiptarë. Dhe Mehmet Beqaj, besnik i idealit të tij, nuk e vari pushkën në “gozhdë”, por ndoqi me përkushtim rrugën e nisur. Merr pjesë në përballjet me armikun në Cakran, Ardenicë, ku plagoset i vëllai tij, Meçe Beqaj, në Himarë, Borshë e deri në Luftën e Vlorës
Në shtatë vjetorin e shpalles së pavarësisë më 28 nëntor 1919, në Vlorë Mehmet Jaup Beqaj mori pjesë aktive në protestën kundër pushtuesve italianë dhe u angazhua si atdhetar trim i maleve të Labërisë, duke luftuar kundër ushtrisë pushtuese italiane në vitin 1920. Ai u përfshi në Epopenë e madhe të luftës së viti 1920.
Shkrimtari Petro Marko në librin “Ultimatumi” përshkruan luftëtarin trim Mehmet Beqaj duke e cilësuar në faqet e këtij libri “Mehmet Fajkoi”, sepse si fajkua sulej në betejat kundër italianëve. Kishte trup lastar të gjatë, sytë kur fliste i xixëllonin shkëndija, ndërsa zëri i drithëronte dhe shponte si plumbi. Përkrah Heroit Sali Murati Vranishti ai u sul si rrufe në kalanë e Kaninës. Me jatagan e manxerë, ecte në këmbë duke luftuar. Luftëtarët trima më 3 shtator 1920 me grykën e pushkës dhe erën e barutit pagëzuan fjalën “Liri” të Vlorës. Atë ditë Vlora ishte në festë, si më 28 nëntor 1912. Mehmet Beqaj me luftëtarët grupe-grupe hidhnin valle labe dhe festonin fitoren
Poeti Xhevair Spahiu ishte i pranishëm me shkrimtarin Petro Marko në takimin që bënë me luftëtarin Mehmet Jaup Beqaj dhe në shkrimin “Kockëfortët e Vranishtit”, botuar në gazetën “HORA “ thekson:
“Ishim ulur në bar dhe bisedonim. Përkrah nesh tymosnin me çibukët që i shkundnin në pëllëmbët e tyre të ashpëra, si trungje lisi, dhjetë pleq vranishtiotë, pjesmarrës në luftën e Vlorës të 1920-ës. Në çetën e Vranishtit, ku kishte mbi 200 luftëtarë, bënin pjesë edhe këta pleq. Shumë kishin parë e shumë kishin dëgjuar ata në jetë,po kujtimet e ditëve të asaj vere të vitit 1920 i ruanin thellë në kujtesë. Në këtë fond kujtimesh hyjnë edhe plagët që u lanë predhat e pushtuesve italanë. Dikush kishte një gishtë të prerë,tjetri një plagë në kokë e një tjetër në kofshë.Të nesërmen, në mëngjes, shkuam në shtëpinë e një tjetër luftëtari të 1920-ës.Ka disa njerëz që e mbajnë zjarrin të ndezur gjer vonë. I tilllë ishte edhe Mehmet Bequa nga Vranishti. Kishte një trup të drejtë si lastar, fytyrë të mprehtë e qeleshen e bardhë në kokë.
Kur fliste, sikur lëshonte shkëndija. Sytë, herë i mbërthente në cep të qerpikëve, herë i lëvizte si zhivë.
-Keni qenë në luftë?
-Në cilën luftë” –tha.
E kuptova se pyetja ime s’ishte e saktë…
-Në luftën e 1920-ës?
-Po tha, Mehmet Beqaj. -Ne vranishjotët kishim në krye kapdean Salinë. Ishte trim, i donte njerëzit e mirë. Një dynym dhe (tokë) kishte kapedani. S’luftonte për pasuri, por për vatan.
Kish zakon e na thoshte: “Të hajë mish plumbi juaj!”
Mehmet Beqaj, 85 vjeçar, atje rrëzë maleve, dinte me saktësi të filozofëve, ngjarjet historike.
-Kishit dëgjuar ju për Leninin në vitin 1920?-pyetëm.
-Ne që ishim në male, e dinim nga ata që kishin këmbë e dilnin jashtë…
-Si ju shpërbleu parësia pas luftës?
-Nga një çikë rrush e nga një çikë bukë.e një feste të bardhë në kokë e hajt, udhë e mbarë ju qoftë!
Më tërhoqi vemendjen gishti tregues i dorës së tij të djathtë, ishte i prerë.”Nga ndonjë predhë”, mendova. Kur po iknim, iu afrova dhe e pyeta:
-Në ç’luftë e keni prerë?
-S’mbaj mend ,15 vjet nëpër luftëra kam qenë, -tha Mehmet Beqaj. -15 vjet gishtin në këmbëz…
Me siguri, mendova,gishti i ishte konsumuar nga të shkrehurit e shumta të armëve…”
Kur në vitin 1956, nisi të krijohej kooperativa, u mpak prona vetjake, mori vrull prona e përbashkët, Mehmet Beqaj thoshte: “Do të bëhemi kooperativë…se nuk shpëtojmë dot nga Lenini!”…
Megjithëse koha shënoi Utopi, ky ishte dështimi, që plaku Mehmet Beqaj e gjurmoi. Dhe sot e kësaj dite mendimet e tij të parashikuara i hodhën në letër deshifruesit e fakteve. Këta njerëz të heshtur, që të godisnin pas shpine, ia bënë “letrat”…Mehmet Beqaj i priti ato pasoja. Ata të qeverisë nuk e dënuan, por e lanë si peshku pa ujë…Nuk i dhanë pension Lufte Mehmet Beqos, këtij plaku që kërkonte të arrinte të 100-tat
Mehmet Beqaj la një Patriotizëm, një ndershmëri, një fisnikëri… Dhe krenarisë i kërkonte…vetëm një firmosje…për pesionin e “harruar” të Luftës?!
Në lotët e fundit të jetës, Mehmet Beqaj, kujton Xhevair Spahiun, (Kur ishte në shtëpinë e tij me Petro Markon), kur i qëndisi…”ULTIMATUMIN”… “A mund të lihet në harresë. Mehmet Beqaj?…Me ato faqe të shumta Historie, Krenarie! Kur edhe ky, brez i ri, kërkon më tëpër- Nostalgji…!?
Në epitafin e tij mund të shkruhet:
“Mehmet Beqaj, besnikërinë ndaj atdheut,
Ia la Krenarisë,
Patriotizmin.,Ndershmërinë dhe Fisnikërinë
Ia fali Lirisë…”
Me rastin e 50 vjetorit të Luftës së Vlorës Mehmet Jaup Beqaj u dekurua me medalje patriotike. Si luftëtar i vijës së parë, në të gjitha luftërat çlirimtare, i takonte pension , por organet qëndrore në Tiranë e penguan me absurdtitete,sepse kishte shprehur mendimin kritik kundër ideve leniniste për krijimin e kooperativës. Kërkesat e vazhdueshme të admistratës vendore Vranisht e Vlorë, e detyruan Tiranën shtetërore që të miratonte pesionin patriotik,të cilin ja dhanë vetëm një javë para vdekjes, në moshën 88 vjeçare.
Në gazetën “HORA”, muaji shkurt 2010, në kuadrin e 90 vjetorit të Luftës së Vlorës 1920, ish-ushtaraku vranishtiot, Lefeter Hasanaj ka botuar shkrimin: “Mehmet Beqaj-Luftëtar i Luftërave për Liri”, në të cilën shkruan: “…Kur nisa të bëjë jetëshkrimin e atdhetarit Mehmet Beqaj, në mend më erdhi thënia që historinë nuk e bëjnë delet e çala, por luanët që hidhen në zjarr. Se, Mehmet Beqaj ishte pjesë a atij brezi që nuk përzgjodhi qëndrimin pranë “hirit”, por “zjarrin e ndezur me dru-lisi”, duke u shndërruar në një zë të fuqishëm në grupimin popullor, që luftonte për çështjen e madhe të kohës.
Po,kush ishte Mehmet Beqaj, personazhi i gjallë e real,që ka zënë vend edhe në romanin historik “Ultimatum” të shkrimtarit Petro Marko? Pse ai dhe të tillë si ai kanë mbetur në kujtesën kolektive?
“Shumë vjet, nëpër lufta kam qenë…” Kjo ishte përgjigja që Mehmet Beqaj dha në bisedën me shkrimtarin Petro Marko dhe poetin Xhevair Spahiu,kur e kishin pyetur se në cilën luftë kishte marrë pjesë. Po bëhen shumë vjet nga ai takim i ngrohtë i njerzëve të letrave me “kockëforët” e Vranishtit, siç i quajti me respekt poeti Xhevair Spahiu luftëtarët e lirisë, por përgjigja e mësipërme i ka qëndruar kohës,duke u përcjellë gojë më gojë, si dëshmi reale e vlerave dhe kontributit vranishtiot në breza për liri e pavarësi.Burri i moshuar i Beqajve,atëhere 85-vjeçar, ndonëse shquhej për kujtesë të kthjellët, ishte mjaftuar me ato pak fjalë,si për t’u thënë se përgjigjen më të mirë e kishte dhënë kur kërkohej “gishti në këmbëz”…Se ai, bashkë me shokët, jo pak herë i ishin përgjigjur zërit të Shqipërisë së robëruar e më pas të rrezikuar nga shovinistët fqinj.Vetëm në Luftën e Vlorës ishin 200 vullnetarë luftëtarë vranishtiotë, që rrokën armët,u rreshtuan në repartet çlirimtare, u ndeshën fuqishëm me armikun dhe dolën fitimarë. Në gjirin e atyre luftëtarëve, që komuniteti ku lindën e u rritën, i kujton,si pasuri të çmuar, ka vendin e vet të merituar dhe Mehmet Jaup Beqaj.Mehmet Beqaj lindi në kohën kur Shqipëria ishte nën sundimin ottoman, por kur mjedisi shoqëror mbarëkombëtar ziente nga duhma e rezistencës për mëvetësi. Në hapësirat ku flitej shqip, liria e pavarësia nuk ishin më një deshirë e largët,por një realitet për zhvillime të reja e të vrullshme.”Pena” e rilindasve kishte filluar “shtrimin” e rrugës shumëplanëshme, ku doemos pushka do të kishte rolin e saj të pazvëndësueshëm.Në shumë krahina, çetat atdhetare kishin marrë formë e vepronin intesivisht në dobi të kauzës madhore të kohës. Mehmet Beqaj, i edukuar dhe i nxitur fillimisht në gjirin e familjes, sidomos nga i ati, Jaup Beqaj, i cili ishte luftëtar i Pesë Puseve të Janinës,do të rritej me frymën e dashurisë për vendin dhe të kundërshtimit ndaj regjimit të huaj. Vit pas viti, Mehmet Beqaj do të ndërgjegjësohej se në mjediset e luftëtarëve do të kishte “pjesë” edhe për të. Ishte koha që kërkonte atdhetarë, ndërsa mosha e tij gjurmonte modele.Kishte dëgjuar shpesh për Abdyl Frashërin, Ismail Qemalin, Sulejman Vokshin, Ded Gjon Lulin, Isa Boletinin e Çerçiz Topullin dhe zemra e shtynte drejt tyre. Por, fati e desh që të mos ikte aq larg.
Zëri rilindas kishte ardhur deri aty, në Vranisht, ku vepronin luftëtarët e hershëm, Pasho Ramadani, Sali Murati e Azem Sulo me shokë.Nëpërmjet tyre, do të bindej se në atë “stinë-dimri”, zjarri jo vetëm duhej mbajtur ndezur, por duhej të fuqizohej. Parapëqeu malet, aty ku ishin “lisat”, me të cilët e lidhi vullentarizimi dhe përgjegjësia për t’i kontribuar lirisë. Mehmet Jaup Beqaj ka një biografi të pasur, që nuk të ”lodh” për të përzgjedhur çastet kulmore të jetës së tij. Emri i Mehmet Beqaj vjen në ditët tona i mbështjellë me vlerat e një luftëtari të vendosur, si pjesë e rëndësishme e çetës së Vranishtit. Se ai me të vëllanë, Meçen, ishin midis 11 pjestarëve të përhershëm të saj, që ditën e krijimit, në vjeshtën e vitit 1908. Mehmet Jaup Beqaj luftoi me armë në luftëra për liri 15 vite pandërprerje por shumë pak vetë e dinë se Mehmet Beqaj e përfitoi pensionin për merita të veçanta atdhetare,vetëm një javë,ndonëse jetoi 88 vjet.Jo rastësisht u njoha me dekretin e dekorimit të tij me medalen “Për veprimtari patriotike” dhe tre vendime të Këshillit të Ministrave që ndodhen në Arkivën e Shtetit. Duke lexuar vendimet që bëjnë fjalë për pensionin e tij, meson se dhe ai nuk i shpëton paradokseve absurde të kohës. Me vendimin e parë, që mban datën 2 shkurt 1973, nuk miratohet pensioni, ndonëse propozimi i organeve përkatëse në Vranisht dhe në Vlorë, ka qenë i argumentuar. Siç duket, zytrarë dritëshkurtër, të prirur për të gjetur “gjëlpërën në kashtë”, janë bërë pengesë me shpjegime absurde. Është dashur këmbëngulja e pushtetit vendor, që ta merrte atë që i takonte. Dhjetë muaj më pas, me vendimin nr.177 datë 24 tetor 1973,Këshilli Ministrave i akordon pensionin patriotik,të cilin e gëzoi vetëm një javë para vdekjes.”
Në të gjitha betejat e luftërave për liri e pavarësi, nga viti 1908 deri në vitin 1924 të dy vëllezërit Mehmet Beqaj e Meçe Beqaj, luftuan me trimëri, në vijën e parë të sulmit mbi armikun e huaj ku vëllai Meçe Beqaj plagoset, por nuk e ndërpret luftën për liri e pavarësi. Pa u ftohur mirë pushka prej Epopesë së madhe të Vlorës,vjen një tjetër thirrje . Në shtator të vitit 1920, kryeministri Sulejman Delvina kërkon domosdoshmërisht ndihmën e popullit,pasi forcat agresive kishin arritur deri afër Tiranës, duke rrezikuar seriozisht pavarësinë e vendit. Mehmet Beqaj së bashku me vullnetarë nga Vranishti nisen drejt Tiranës, bashkohen me forcat e tjera çlirimtare dhe sipas traditës drejtë e në fushën e betejës, me syrin në shënjestër. Luftimet do të zhvilloheshin të ashpëra deri në Qafën e Deshëve e Macukull, ku agresorët serbë do të mposhteshin dhe do të largoheshin nga ishin nisur. Katër vjet më vonë 50 luftëtarë vranishtiotë do të vinin përsëri në Tiranë. Për Mehmet Beqaj kjo do të kujtohej si beteja e fundit masive, por edhe për një arsye më shumë: Në këtë betejë do të ishin të katër vëllezërit Beqaj:Mehmet Jeup Beqaj, Meçe Jaup Beqaj, Isuf Jaup dhe Abaz Jaup Beqaj.
Në vargun e këtij gjerdani trimëror të luftëtarit të lufëtrave për liri e pavarësi Mehmet Jaup Beqaj, vazhdoi i biri, Reiz Mehmet Beqaj, i cili është pjesë e traditës patriotike të kësaj familjeje të madhe të Mehmet Jaup Beqaj. Reiz Mehmet Beqaj u edukua e u frymëzua nga shembulli i sakrificave të mëdha për mbrojtjen e aspiratave të lirisë dhe flamurit kombëtar, që babai shfaqi gjatë gjithë jetës, duke luftuar shumë vite për liri. Në gjurmët e atdhetarit Mehmet Jaup Beqaj, biri tij Reiz Mehmet Beqaj bëhet ushtarak i talentuar, i cili për nga idealizmi, këmbëngulja, sakrifica, potenca, energjia dhe vetëmohimi dallohet dhe përpiqet që të ecë në gjurmët e të atit. Në vitin 1959, i specializuar në artin ushtarak artileri bregdetare, filloi punën në ishullin e Sazanit. U shqua si oficer, me përgatitje të lartë ushtarake dhe për ndërgjegje të lartë atdhedashurie, duke kundërshtuar planet e komandatëve rus në çështjen e mbrojtjes së bregdetit shqiptar. U vlerësua dhe u gradua nga komanda e lartë ushtarake shqiptare.Shokët e tij, kuadro e njerëz të thjeshtë, flasin plot dashuri e respekt për ushtarakun e përkushtuar Reiz Mehmet Beqaj, si ushtarak të zotin e intelektual me vlera të spikatura, që diti të drejtojë me mençuri, guxim, shembull personal e ndershmëri në të gjitha reaptet ushtarake për mbrotjen e atdheut.
Shoqata Kulturore e Labërisë e ka nderuar me titullin “MIRËNJOHJA E LABËRISË”, me motivacionin: “Mbartës të vlerave e virtyteve më të mira Labe, duke u bërë shëmbull për të tjerët. Pjesmarrës aktiv e me ndihmesë në veprimtarit e degës Fier, mbartës e përcjelljes i frymës së mirëkuptimit e vëllazërimit”.

Mehmet Jaup Beqaj dhe Reiz Mehmet Beqaj

Në vazhdimësi të traditës atdhetare të Mehmet Jaup Beqaj, ecën sot, nipi tij, Adrian Reiz Beqaj, i cili ka shërbyer e shërben me devotshmëri në Forcat e armatosura të atdheut. Ka shkëlqyer në studimet ushtarake. Sot Adrian Reiz Beqaj është një ushtarak i talentuar, dituror dhe i përkushtuar, autor i librit udhëzues të (FA) në Komandën e Doktrinës dhe Stërvitjes, e cila është bërthama kryesore e dijes dhe arsimimit ushtarak në Shqipëri. Ka kryer me sukses kualifikime profesionale ushtarake jashtë shtetit.

Adrian Reiz Beqaj

Ushtaraku i talentuar Adrian Reiz Beqaj ka shërbyer me devotshmëri në misionet ndërkombëtare paqëruajtëse, duke shfaqur cilësitë më të mira prej ushtaraku të devotshëm. Me sakrifica larg familjes së tij të shtrenjtë, ai ka ngritur lart emrin e ushtarkut shqiptar në misionet paqëruatjëse të NATO-s

Adrian Reiz Beqaj, duke shërbyer me devotshmëri në forcat ndërkombëtare paqëruajtëse

Duke trashëguar traditat më të vyera të paraardhësve, ushtaraku Adrian Reiz Beqaj është i thjeshtë, modest, me kulturë qytetare, me aftësi intektuale. Ashtu siç thotë populli: “Tek ka rrjedhur, do pikojë, do vejë soja në sojë”…
Qatip Mara
Nju Jork 13 korrik 2020

“PLAGËT TONA”

July 14, 2020 by dgreca

Mit’hat Frashëri në librin “PLAGËT TONA”:
“Çë na mungon? Çë duhet të kemi?”/
Shkruan: Kadri Tarelli /

Është një libër i vockël, me rreth 61 faqe, pra një broshurë që mund të mbahet në xhep, për ta shfletuar në çdo vend e në çdo kohë. Një botim i hershëm i vitit 1924, nga i dituri Lumo Skëndo, pseudonimi i Mit’hat Frashërit.
Rrethanat që më bënë të njihem dhe ta kem në dorë këtë “Margaritar” të mbuluar nga pluhuri i kohës, janë tërësisht rastësore, siç ndodh shpesh. Nuk them se unë e zbulova këtë thesar të humbur, porse më ngjiti në dorë për nga mënyra e të shkruarit shkurt dhe saktë, gjuha e thjeshtë për ta kuptuar cilido shqiptar qoftë, i kënduar apo jo shumë i mësuar, për më shumë dhe kjo është vlera e vërtetë e librit, ka mendim të ngjeshur në çdo fjali.
Jo më shumë se dy javë më parë, ulur në kafe, po kuvendoja me z. Lutfi Isufaj, Dr. i Mbrojtjes së Bimëve në Shkencat Bujaqësore. Në bisedë e sipër, kur fjala erdhi tek problemet ekonomike e më pas ato shoqërore, miku i nderuar hapi çantën e madhe që e mban çdo ditë me vete dhe nxori një tufë letrash të futura në një lloj “dispense”, por e lidhur bukur. E zgjati drejt meje, dukë me thënë në mënyrë lakonike: – Lexoje dhe do të bindesh, se ne si shoqëri jemi në po të njëjtën shkallë demokracie si 100-vjet më parë, pikërisht kur është shkruar ky libër i vogël, të cilin unë e kam fotokopjuar. E kam në tavolinën e punës dhe e shfletoj kur mërzitem. Jo se më sjell qetësi, porse më hip inati, që pavarësisht rrjedhjes së kohës, ne jemi njëlloj si gjyshërit tanë atëherë, në hapat e para të krijimit të shtetit shqiptar”.
Të them të drejtën, kam lexuar librin “Gjeniu i Kombit”, të shkruar nga Uran Butka dhe që i kushtohet tërësisht Mit’hat Frashërit, ku vërtet hidhet dritë mbi jetën dhe veprimtarinë e këtij njeriu të ditur, por që qëllimisht dhe fatkeqësisht, u anatemua dhe u baltos keq nga politika për më shumë se 50 vjet të sistemit të diktaturës.
Janë botuar edhe shumë libra e studime të tjera, por po përpiqem të përqendrohem tek ky libërth jo i bukur në pamje, por me përmbajtje tërësisht edukative, pedagogjike, filozofike, ekonomike dhe me tepri mëmdhetare. Një libër që vendos gishtin mbi plagët e shoqërisë shqiptare të asaj kohe, me të gjitha problemet e saj të mprehta, që çuditërisht dhe fatkeqësisht i kemi edhe sot, e që dhembin njësoj, mbase më shumë se atëherë.
Mendimtari ynë i ndritur, nuk mjaftohet me ngacmimin e plagëve të “miletit”, shtetit dhe kombit, as me heqjen e kores së tyre, që kullojnë. Ai bën më shumë: “Vajtimi nuk hyn në punë, se sjell dishpërimin e fatalizmësë”, shprehet ai, ndaj përpiqet të gjejë ilaçin e duhur, për t’i mjekuar e shëruar, që shoqëria shqiptare të gjejë udhën e duhur drejt zhvillimit dhe përparimit. Ai porsi një profet i drejtohet këndonjësve, më pas djalërisë, vegjëlisë, bejlerëve, intelektualëve: “Ay që munt të shohë dhe ka kohë të mejtohet, je ti o djalëri e Shqipërisë, o intelektual, o i pasur, o i fisshim”. Në këtë vorbull pështjellimi, nuk le mënjanë shtetarët, shkrimtarët, poetët, gazetarët dhe së fundmi edhe gratë, apo shqiptarkat, siç shprehet me shumë nderim e mirënjohje.
Vetë titulli i këtij punimi, është një klithmë në qiellin e trazuar të shoqërisë shqiptare, të sapo kishte dalë nga sundimi 500-vjeçar i Turqisë, përfshi edhe trazirat e luftës ballkanike, në përfundim të së cilës, na sakatuan territorin dhe etninë shqiptare, të cilën e ndanë në pesë shtete. Një tragjedi e vërtetë, por që nuk u ndal me kaq, trazirat e brendshme, më pas edhe Lufta e parë Botërore, që nuk e lanë të qetë këtë vend të vogël, të varfër e të lodhur. Klithmë që vjen së thelli nga dhimbja në vetëdije, për fatin e popullit dhe të kombit, por që duhet dëgjuar e më pas duhet shëruar.
Një ndër “Plagët tona” më të thella, e shfaqur në popull atëherë, por e pa mbështetur nga politika e kohës, më pas edhe gjatë sundimit të socializmit por e nxitur dhe e mbështetur edhe nga politika, ishte mosmarrëveshja mes të varfërve dhe të pasurve, ose e shprehur ideologjikisht “Lufta e klasave”, sëmundje shekullore, por e ndezur si zjarr i fortë nga teoria marksiste e sidomos pas fitores së Revolucionit Bolshevik në Rusi. Çuditërisht autori, si orakull i lashtësisë, e parandien rrezikun dhe gjëmën e madhe: “E drejta nuk munt të peshojë me pahir vetëm më nj’anë, në dëm të tjetrës”….. “Begatia dhe drejtësia nuk mund të ngrehet mbi një padrejtësi”. Është lufta e klasave, të cilën ai e quan: “Në Shqipëri, një zihje (grindje) e tillë është fatkeqësi, nuk duhet të ekzistojë…..”, aq sa nuk ka mjek apo kirurg që e shëron, pasi këtë prush të ndezur e krijon politika dhe e trazon politika, si mjet sundimi, duke mbjellë përçarje në popull. Besoj se kësaj murtaje, ne shqiptarët ja pamë dhe po ja shohim “hairin” më shumë se kushdo në botë, madje edhe pas një shekulli.
Vetë titulli në krye, na kumton: “Çë na mungon? Çë duhet të kemi”, janë pyetje që shpojnë thellë në vetëdijen ton të çoroditur, shumë nga politika, por më së shumti nga huqet tona si shqiptarë, që nuk gjejmë qetësi mes njëri-tjetrit, që nuk punojmë, nuk shohim hallin tonë, por merremi me të tjerët, lehtë, madje farë lëhtë, e hedhim topin në oborrin e tjetrit, pra ngarkojmë botën, të huajt. Vëreni me kujdes këto pak fjalë: “Gjithë vuajnë e qahen. Po kujtojnë se një fuqi e huaj, një krah prej qielli, do t’i nxjerrë nga e keqja. Të dy krahët e vet si mejton”. Më pas, më shumë shajmë qeverinë dhe zyrtarin, komshiun dhe pronarin, me një fjalë, soj e sorollop, ndërsa për vete jemi “qelibar” dhe nuk pranojmë të na bjerë mbi supe asnjë pupël zogu. Diku shprehët: “Ankohet për qeverinë që nuk shtron rrugët, ndërsa në oborr ka dy pëllëmbë baltë. Pronari i tokës ankohet për qeverinë, se nuk kujdeset për bujqësinë, kur ai vetë s’ka shkuar kurrë në pronat e veta, të shohë si punohet e ç’ nevoja ka toka dhe bujku”. Shembuj më të bukur s’besoj se gjejmë, në adresë të mentalitetit tonë të mpirë, për të mos thënë të mykur e të mbrapsht.
Nuk kam ndërmend të analizoj të gjithë veprën, pasi këndonjësi i gjen vetë vlerat dhe cilësitë e mendimit e të shkrimit. Po ndalem vetëm në disa thënie plot lëng jete, të shkruara letrarisht dhe urtësisht:
. Shkrimtarëvet: “Llauzi (populli) vë veshin në ato që thoni dhe shkroni. Atje vjen të ndezë qirin’ e idevet’ të tij….”. Më pas porosit: “Kujtoni, se një e shkruar është një farë e mbjellë. Kujdesi i mbjellësit duhet të jetë një lule e mirë, një pemë e këndshme. Hithra dhe ferra mbin vetë-vetiu dhe veç dëmit, s’ka no një vleftë”.
– Poetëve: “Tani drejtohem ke ju, vjershëtorë dhe poetë, ke ju që duhet të jeni shpirti i kombit, udhëheqësi i shpirtit të këtij kombi”. Më tej bën një vlerësim me shumë dshuri e qëllim-mirë: “I lumtur ay popull që ka gjetur në brumë të tij, të tillë poetë me frymë të lartë. Më të lumtur akoma ata poetë, që kanë gatuar me frymën e tyre kombin dhe kanë rrëfyer udhën e bardhë drejt një ideali të lartë”.
– Gazetarëve: “Çdo shkrimtar është një këshilltar, po gazetari është edhe më tepër akoma: është një predikonjës”…… “Gazetarit i bie mbi supat barra më e madhe. Roli i tij është i komplikuar, se duhet të jetë edhe një mjek që shëron sëmundjen, edhe një meshtar që përkujdeset për shpirtin, edhe një avokat që i mpron të drejtat, edhe një gjykatës që i ndan gjyqin”.
Grave: “Më vjen keq t’a them prapë! Po në të metat që ka shqiptari, përgjegjësia më e madhe i bie shqipëtarkës”. Më tej shton disa pyetje që e kanë edhe përgjigjen brenda: “A presim ne përparim dhe dritë, kur zonja e shtëpisë dhe squka e fëmijërisë, të rrijë në shkallë të unjët? A presim ne një zgjim, kur çupat tona, zonjat e nesërme, të rriten vetëm si kuklla…?”, etj, etj.
Nëse do të vazhdoja me këto thënie të vyera, më duhet të kopjoj të gjithë librin, pasi çdo mendim i shprehur këtu, është një mësim dhe filozofi më vete, i nxjerr nga jeta dhe i rrëfyer në mënyrë sa letrare aq edhe lakonike. Kam përshtypjen se çdo lexues, sapo të nistë të lëçitë fjalët e para, i duhet të marrë lapsin e të nënvizojë mësimet dhe porositë, që janë plot brumë njerëzie, qytetarie dhe shqiptarie. T’i nënvizojë që t’i mbajë mend, apo t’i shikojë herë-pas-here, për t’i thirrur kujtesës, detyrës, përkushtimit dhe edukimit të vetëdijes, mbase për t’i shtuar në listën e fjalëve të urta, që janë një tjetër pasuri diturie që na ka lënë të shkruara, Mit’hat Frashëri.
Të gjitha natyrisht i thotë libri, ndërsa unë po mjaftohem të shtoj, se ky libërth i vockël, duhet të botohet, natyrisht me pak korrigjime të disa fjëlve që nuk po përdoren në fjalorin e kohës. Të botohet, që të jetë në çantën e mësuesit dhe shkollarit, në dosjen e pedagogut dhe studentit, në tavolinën e zyrtarit, në trastën e deputetit, në bllokun e gazetarit dhe në fletoren e shkrimtarit e poetit, më tej akoma, në magjen dhe sofrën e çdo gruaje. E thënë shqip: në bibliotekën e çdo shqiptari.
Jo më kot shkrimtari dhe studiuesi Uran Butka e ka quajtur Mit’hat Frashërin, “Gjeniu i Kombit”.
Jam i bindur se “Heroit” të këtij shkrimi, i shkojnë përshtat fjalët e Anna Frank, që thotë: “Nuk dua të jetoj kot si shumica e njerëzve. Dua të jem e dobishme dhe t’u sjellë kënaqësi të gjithë njerëzve, madje edhe atyre të cilët kurrë nuk i kam njohur. Dua të vazhdoj të jetoj edhe pas vdekjes”.