Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

SOKRAT SHYTI-Mbijetesa e njeriut dhe e letërsisë

by

Mbijetesa e njeriut dhe e letërsisë/
Nga Agron Tufa/
Shkrimtari Sokrat Shyti është i “panjohuri i madh” që sapo ka shfaqur majën e ajzbergut të krijimtarisë së tij letrare. E them këtë duke u nisur nga ajo sasi e pakët e librave të tij të botuar në këto vitet e fundit dhe kryesisht romanit voluminoz “Nata fantazmë” (Tiranë 2014). Romanet: “PËRTEJ MISTERIT”, ” MES TUNDIMIT DHE VORBULLËS”, ” GËRRYERJET E MAKTHIT”, “HIJA E TURPIT DHE E VDEKJES”, ” KOLONELI KRYEDHJAK”, ” SHPRESAT E NËMURA”, ” PËSHTJELLIMET E FATIT I, II”, dhe vepra të tjera, të gjitha romane me nga 350 – 550 faqe, janë në dorëshkrime që presin të botohen. Ëndrrat dhe vrulli i parë i romancierit të ri, që kthehej nga studimet jashtë shtetit plot energji e dashuri për artin dhe letërsinë, u prenë që herët nga tehu i egër i diktaturës komuniste. Por Sokrat Shyti me sa duket, i përket asaj rrace shkrimtarësh që nuk mposhten dhe nuk dorëzohen. Ëndrra e vjetër e shkrimtarisë u mbajt e fshehur dhe e topitur nën lëkurë, përfund një shpirti, që e di mirë, se diktaturat janë nomade, sado absurde e të egra qofshin dhe se karakteri i tyre nomad, nuk mund të fitojë mbi karakterin e shkrimtarit, i cili është i përjetshëm, së paku, sa për t’i shkruar diktaturës nekrologjinë e saj.
Kështu ka ndodhur gjithmonë dhe kështu ndodhi dhe me Sokrat Shytin. Oshënar i dëbuar në një “bermundë” të një province të humbur, ai doli i gjallë, pas 27-30 vjetësh dhe filloi ringritjen nga hiri.
Po kush është Sokrat Shyti?
Po japim një portret të shpejtë, blic, në pamundësi të një portreti të plotë, ngase jeta e tij është e tillë, sa nuk mund të rroket me një shënim si ky.
I kthyer nga studimet në Univesitetin shtetëror të Moskës, fill pas ndërprerjes së marrëdhënieve shqiptaro-sovjete në vitin 1960, Sokrat Shyti punon në radio “Diapazon” (që aso kohe gjendej në rrugën e Kavajës), në një redaksi me miqtë e tij gazetarë – Vangjel Lezho dhe Fadil Kokomani – që të dy, mandej, të arrestuar, e më vonë, të pushkatuar nga rregjimi komunist. Përveç radios, Sokrati 21 vjeçar, nese e përfytyrojmë, ka asokohe interesa pasionante letrare. Shkruan romanin e parë “Madam doktoresha” dhe është në prag të botimit, por… ajme! Fill pas arrestimit të miqve, si për ta mbushur kupën, një vëlla i tij piktor, arratiset jashtë shtetit. Sokratin e arrestojnë në shtator 1963, ndërsa në nëntor të atij viti e internojnë familjarisht me nënën dhe motrën e vogël në një vend midis Ardenicës dhe Kolonjës së Lushnjës. Për 27 vjet rresht familja banon në një kasolle lopësh me kallama, pa dritare, ndërsa Sokrati u nështrohet punëve të detyruara. Pëgjatë 27 viteve ai është i shtrëguar ligjërisht të paraqitet tre herë në ditë tek i Plotfuqishmi i zonës. Nuk ka të drejtë të lëvizë nga vendi i internimit, është i privuar nga çdo lloj dokumenti, etj. Në këto kushte, mes një kasollje lopësh, ai lindi dhe rriti fëmijët. Pas rënies së komunizmit, vazhdoi të qëndrojë edhe për tre vjet të tjera në atë vend vuajtjeje dhe vetëm në vitin 1993, kur dy fëmijët iu bënë për shkollë, arrin të shpërngulët pa plang në Tiranë, ku së bashku me 9 familje të tjera të internuarish politikë, pushteti i atëhershëm i strehon në ish-kopshtin nr 9. Pas viteve ‘2000, me mundime të mëdha e falë ndihmës së dashamirëve të tij, Sokrat Shyti ia del të botojë në tirazh të pakët e lidhje të thjeshtë 3-4 libra – një pjesëzë të vockël të krijimtarisë së tij.

Romani “Nata fantazmë” i Sokrat Shytit.
Mund të them se asnjë roman shqiptar deri më sot, nuk ka arritur të prek në mënyrë aq kaleidoskopike shtresat e realitetit shqiptar të kohës së diktaturës. Në sfondin e tejngopur me intriga të mëdha politike të përmasave perandorake, në një pezhishkë të botës, frymon e regëtin “njeriu i vogël”, “njeriu i tepërt”, fati i të cilit rrokulliset nga njëra gjysmëperëndi politike tek tjetra. Por jeta, përditshmëria që konfigurohet mes presave të egra e ingranazheve, fatet e hipertrofizuara që rrëkëllehen nga ankthi në ankth nën syrin survejues të diktaturës, ka gjetur shprhjen e saj autentike në qindra faqe tek romani “Nata fantazmë”. Në faqet e romanit ndjehen ngërçet dhe paralizat e këtyre fateve të njerëzve të vegjël, sikundërse drithërimat e drejtorëve, shefave, ministrave: askush nuk është i sigurtë për fatin e tij, për ekzistencën e tij. Planet e romanit janë të gjera, të tipit tolstojan, por bota, psikika emocionale, komplekset dhe përjetimet metafizike të personazheve që popullojnë romanin janë të frymës dostojevskiane. Për nga përmasat dhe ndjeshmëria romani “Nata fantazmë” mund të quhet gjithëpërfshirëse, sepse rrok dhe prek të gjitha shtresat e shoqërisë shqiptare, nga jevga, polici, kasapi, peshkshitësi, deri tek funksionarët e mesëm e të lartë partiakë e shtetërorë, sekretarë politikë e ministra, përfshirë dhe kryetarin e parlamentit, të cilët vetëm kur ndjejnë në rrembat e gjakut mashtrimin përjetojnë në vetvete zhgënjimin më të hidhur, por e kanë të pamundur ta pakësojnë grykësinë e ligësisë. Nga ana tjetër secili kërkon të përligjë ekzistencën e tij, secili kërkon të thotë të vërtetën e tij, secili kërkon një mbështetje nga dikush më i fortë, që të mos skartohet nga agregati i hekurt e nivelizues i diktaturës. Dhe gjithka e ka një çmim: dikush e paguan varësinë, përuljen, dobësinë me dorëzimin e nderit dhe personalitetit, dikush tjetër e paguan guximin me jetën: në një bota ku nuk ekziston mëshira, njeriu duhet të shpikë armën e mbijetesës. Shkrimtari i jep gjithkujt mundësinë, pavarësisht rrangut apo pozicionit në hierarkinë shoqërore, të zbulojë atë çfarë përfaqëson, atë që e mban gjallë. Dikë e mban gjallë sfida, arroganca, dikë dinakëria, intriga e servilizmi, po dikë tjetër e mban gjallë frika, sikundër është kapter Bakiu, që e përdor frikën e tij, alivanosjen, si armë të mbijetesës. Meqë ra fjala, gjithë romani pulson nga frika, nga lloje të ndryshme ankthi e frike. Frika mund të themi, se është dhe Kryepersonazhi që ndërton polet e fuqishme emocionale të veprës.
Fatet e njerëzve janë vendosur në një sfond të tejnginjur nga pasiguria dhe terrori: ata sot janë, nesër dalin para skudrës së pushkatimit, shpesh pa e mësuar se për çfarë ekzekutohen. Jemi në pikun e terrorit dhe pasigurisë: shteti komunist bën hekatomba të përgjakshme mbi intelektualët, për t’i treguar bindjen dhe nënshtrimin servil Stalinit. Në mënyrë artistike është përcjellë në qendër të romanit “shën bartolomeu” shqiptar, që nis me hedhjen e një sasie dinamiti në ambasadën sovjetike. Përgjatë natës arrestohen qindra intelektualë dhe pushkatohen 22 prej më të shquarve. Me këtë banjë gjaku Stalini do të kënaqet dhe siguria e burrecëve të shtetit tonë është e garantuar. Ajo çka mbetet është shija e hidhur tragjike e fatit, jo më të të pushkatuarit, por fati i familjes. Por në këtë lëmsh mpleksen dhe personazhe të tjerë, nga njerëzit më të thjeshtë deri tek shefja e kabinetit të ministrit të shtetit, e cila, si femër me ndjeshmëri të butë bëhet përçuese e zërit të brendshëm, futet në qelinë e skëterrshme të viktimës, profesorit kirurg, bashkëshortit të mikeshës së saj, jo thjeshtë ta ngushëllojë përpara pushkatimit sa të krijojë një urëlidhëse mes tij dhe të shoqes, të marrë me shkrim amanetin e fundit, që ky ta çlirojë të gjorën grua nga vetmia e vejanes për vitet në vazhdim.
Gjuha e personazheve është dhënë në mënyrë adekuate, në përputhje me vokalin njerëzor e shoqëror, shpesh me paradokse, pasazhe të humorit të zi, logjikës absurdiste dhe sarkazmës. Karakteristikat ligjërimore ruajnë koloritin ambiental, por edhe shkallën e përkatësisë kulturore e sociale të personazheve.
Romani “Nata fantazmë” është një roman i shkruar, kryesisht, në traditën realiste, i cili shterron ato kuadre të realiteteve tona shoqërore e politike, të cilat për pesëdhjet vjet mbetën jetime, të papërjetuara nga “shkrimtarët e partisë” dhe dogma sunduese e “realizmit socialist”. Romani i Sokrat Shytit i ringre këto realitete për t’u ripërjetuar, duke i kthyer asaj kohe një pjesë të borxhit tonë moral dhe për të theksuar, se asgjë nuk është harruar. Është një roman thellësisht human për mesazhin dhe frymën që përcjell, ndërsa botët e polarizuara dhe të homogjenizuara artistikisht, i sjellin letërsisë shqipe një kontribut thelbësor në gjuhën dhe ndjeshmërinë e narrativës romanore.
Vlerësimi i këtij romani, përveç velrave të padiskutueshme letrare, është një mirënjohje dhe gjest, që sado i vonuar, duhet të na përbashkojë rreth aktit të rezistencës njerëzore, rezistencës ndaj të keqes dhe mbijetesës së njeriut dhe letërsisë. A nuk është një mrekulli, që të gjitha këto virtyte njerëzore dhe artistike kanë mbijetuar të padëmtuara tek njeriu dhe shkrimtari Sokrat Shyti?

Agron Tufa,

Tranë, shtator 20014

PAPA FRANCESKU NË TIRANË,KOMBI NË FESTË

by

Mirëserdhe Papa Françesku- Mbërrin në Tiranë Ati i Shenjtë!
TIRANË, 21 Shtator/- Papa Françesku mbërriti të Dielën paradite, rreth ores 08.55 te mengjesit ne Aeroportin Ndërkombëtar “Nënë Tereza”, në Rinas, në këtë vizitë të parë në Shqipëri, të pritur me padurim nga shqiptarët.
Në këtë vizitë historike, Ati i Shenjtë u prit me një ceremoni zyrtare nga Kryeministri Edi Rama, ministri i Punëve të Jashtme, Ditmir Bushati, ministrja e Kulturës, Mirela Kumbaro, Sekretari i Përgjithshëm i Presidencës dhe përfaqësues të Kishës Katolike etj.
Kjo është vizita e parë që Papa Françesku zhvillon në Europë, dhe e dyta për një Papë që viziton Shqipërinë, pas Papa Gjon Palit të II në vitin 1993.
Papa Françesku zhvilloi një takim me Kryeministrin Edi Rama në sallën VIP të Aeroportit Ndërkombëtar “Nënë Tereza”, të pagëzuar me emrin “Marubi Lounge”. Ky emertim, “Marubi Lounge” i eshte dhene pasi Marubi, njihet si figura më përfaqësuese e kulturës shqiptare në Ballkan dhe më gjerë si ndërthurja mes së shkuarës dhe modernes.
Gjatë këtij takimi, Kryeministri Rama i dhuroi Atit të Shenjtë një kupë nga dheu shqiptar, të cilën e publikoi një ditë më
Shtegtimi Apostolik i Papës Françesku në Tiranë, është i dyti i një pape në vend. I pari ishte ai i Gjon Palit II (25 prill 1993), dy vjet pas rënies së diktaturës dhe vendosjes së marrëdhënieve diplomatike ndërmjet Selisë së Shenjtë dhe Republikës së Shqipërisë. Shtegtimi, që zgjati 14 orë, arriti kulmin në Shkodër. Katedralen e Qytetit të martirizuar të Veriut, kthyer nga regjimi komunist në pallat sporti (1967), kushtuar vetëm pak kohë para Shtegtimit Apostolik, Papa Vojtila kremtoi Meshën, bekoi gurin e parë të themelit, mbi të cilin do të lartohej, për të tretën herë, Shenjtërorja kombëtare e Zojës së Këshillit të Mirë”(ndërtuar në shekullin XV, rrënuar nga turqit më 1479, rindërtuar më 1895, rrënuar përsëri më 1967) dhe shuguroi katër ipeshkvijtë e parë, ndërmjet të cilëve, imzot Rrok Mirdita, kryeipeshkëv i sotëm i Tiranë-Durrësit dhe gjithë Shqipërisë.

Papa Françesku mban Meshën e Shenjtë: Paqe në Kombin tuaj!

“Paqe në shtëpitë tuaja, paqe në zemrat tuaja, paqe në Kombin tuaj”, tha Papa Françesku gjatë Meshës së Shenjtë në Sheshin “Nënë Tereza”, të mbushur si asnjëherë nga mijëra qytetarë.
Papa Françesku, po kremton Meshën e Shenjtë së bashku me 2 kardinalë, 18 ipeshkvinj, 240 meshtarë, 10 seminarista dhe 4 diakonë.
Në meshë marrin pjesë të gjithë besimtarët dhe pelegrinët nga e gjithë Shqipëria, Kosova dhe Maqedonia, si dhe nga vende të ndryshme të botës.
Në hapësirën para altarit, janë të vendosur një grup të sëmurësh, për të cilët Papa Françesku ka gjithmonë kujdes të veçantë, disa të rinj të dioqezave të Shqipërisë, të Kosovës dhe të Malit të Zi, si edhe një numër personash, të ftuar nga Kisha Katolike, ndër këtë zyrtarë të lartë të shtetit, përfaqësi diplomatike në Shqipëri, besimtarë dhe persona që i kanë qëndruar pranë Kishës në këto 20 vite. Pjesëmarrësit kanë zënë vend në shesh që prej orëve të para të mëngjesit.
Predikimi i Atit të Shenjtë gjatë meshës në Sheshin Nënë Tereza
Ungjulli i sotëm na thotë se përveç 12 Apostujve Jezusi thërret shtatëdhejtë e dy nxënës të tjerë dhe i nis ndër fshtara e qytete për të kumtuar mbretërinë e Hyjit. Ai erdhi për të sjellë në botë dashurinë e dëshiron ta përhapë përmes bashkimit e vëllazërisë. Prandaj formon menjëherë bashkësinë e dishepjve, bashkësi misionare, e atje i stërvit për mision për të shkuar. Metoda misionare është e qartë dhe e thjeshtë dishepujt shkojnë nëpër shtëpi e kumti i tyre nis me një përshëndetje plot kuptim”Paqe në këtë shtëpi”. Nuk është thjesht përshëndetje, është edhe dhuratë, paqja. Duke ardhur sot mes jush të dashur motra e vëllezët të Shqipërisë, në këtë shesh kushtuar bijës së madhe e të përvuajtur të këtyre trojeve, Nënë Terezës së Kalkutës, Dëshiroj ta përsëris këtë përshëndetje, Paqe në shtëpitë tuaja, paqe në zemrat tuaja, paqe në Kombin tuaj
Në misionin e shtatëdhjetë e dy dishepujve pasqyrohet përvoja misionare e bashkësisë së krishterë të të gjitha kohëve: Zoti i ringjallur e i ngjallë nuk nis vetëm të dymbëdhjetët, por nis Kishën mbarë, nis çdo të pagëzuar për ti’a u kumtuar Ungjillin gjithë popujve. Në rrjedhë shekujsh jo gjithnjë u pranua kumti i paqes i sjellë nga lajmëtarët e Jezu Krishtit: nganjëherë ia mbyllën portat. Në një të kaluar jo të largët edhe porta e popullit tuaj u kyç, u mbyll me vargonjtë e mohimeve e ndalimeve të një sistemi që mohonte Zotin e pengonte lirinë fetare.
Ata që kishin frikë nga e vërteta e liria , bënin ç’ështe e mudnur që të dëbonin Hyjin nga zemra e njeriut e ta përjashtonin Krishtin e Kishën nga historia e vendit tuaj, ndonëse ai qe ndër më të hershmit që mori dritën e Ungjillit. Në leximin e dytë dëgjuam të përmendet Iliria, që në kohët e apostullimit të Palit, përfshirë edhe troejt e Shqipërisë së sotme.
Duke sjellë përsëri në vëmendje dhjetëvjeçaret e vuajtjeve e të persekutimeve të egra kundër katolikëve , ortodoksëve e myslimanëve mund të themi se Shqipëria ka qenë tokë martirësh: shumë ipeshkvij, meshtarë rregulltarë e besimtarë laikë e paguan me jetë besnikërinë e tyre. Nuk munguan provat e guximit të madh e të qëndrimit të pandshëm në shpalljen e fesë. Sa e sa të krishterë nuk u përkulën përballë kërcënimeve, por vijuan pa luhatje udhën e filluar !. Shkoj sot , shpirtërisht, pranë atij muri të varrezës së Shkodrës, vend-simbol i martirizimit të katolikëve, ku kryheshin pushkatimet dhe i prekur thellë në shpirt , vë lulen e lutjes e të kujtimit. Zoti ishte pranë jush, të dashur vëllezër emotra , për t’ju mbajtur në këmbë. Ai ju priu e ngushëlloi e së fundi ju ngriti lart mbi krahë shqiponje, siç pati bërë me popullin e lashtë të Izraelit. Uroj që Shqiponja të cilën e shikojmë në flamurin e vendit tuaj, tju kujtojë gjithnjë shpresën për ta mbështetur përherë besimin tuaj në Hyjin, që nuk zhgënjen, por është gjithnjë përkrah nesh, posaçërisht në çaste të vështira.
Sot portat e Shqipërisë janë të hapura e përparon stina e protagonizmit të ri misionar për të gjithë ata që bëjnë pjesë në popullin e Hyjit. Secili i pagëzuar e ka një vend e një detyrë për ta kryer në Kishë e në Shoqëri. Secili duhet të ndjejë veten të thirrur për të punuar bujarisht në kumtimin e Ungjillit e në dëshmimin e dashurisë: për të fuqizuar lidhjet e solidariteti, për të krijuar kushte jete më të drejta e më vëllazërore për të gjithë. Sot erdha t’ju jap zemër e ta përforconi shpresën në ju e rreth jush: t’i vini në lëvizje breznitë e reja; të ushqeheni përherë me fjalën e zotiti, duke ia hapur zemrat Krishtit: Ungjilli i Tij ku tregon udhën! Feja juaj duhet të jetë ngazëlluese e rezatuese, duhet të tregojë se takimi me Krishitn i jep kuptim jetës së njerëzve të çdo njeriu.
Me frymën e bashkimit ndërmjet ipeshkvijve, meshtarëve, rregulltarëve e besimtarëve, laikë ju inkurajoj t’i jepni hov të ri veprimtarisë baritore e të vijoni kërkimin e formave të reja të pranisë së Kishës në gjirin e shoqërisë.
Posaçërisht ju drejtohem të rinjve: mos keni frikë t’i përgjigjeni bujarisht Krishtiti, që ju fton që ta ndiqni!.
Në thirrjen meshtarake e rregulltare do të gjeni pasurinë dhe gëzimin e dhurimit të vetvetes për t’i shërbyer Hyjit e vëllezërve tuaj. Shumë burra e gra presin dritën e Ungjillit e hirin e sakramenteve
Kishë që jeton në tokën e Shqipërisë, faleminderit për shembullin e besnikërisë ndaj Ungjillit! Shumë nga bijtë e bijat tuaja vuajtën për Krishtin edhe deri në flijimin e jetës. Uroj që dëshmia e tyre t’i mbështesë hapat tuaj, të sotëm e të nesërm në udhën e dashurisë, të lirisë e drejtësisë e të paqes. Amen!
Engjëlli i Tënzot
Të dashur vëllezër e motra, para se ta përfundoj këtë Kremtim, dëshiroj t’ju përshëndes të gjithë ju, që keni ardhur në Shqipëri nga vendet fqinje. Ju falënderoj për praninë e për dëshminë e fesë suaj.
Në veçanti ju drejtohem ju të rinjve. Ju ftoj ta ndërtoni jetën mbi Jezu Krishtin: Kush ndërton mbi Krishtin, ndërton mbi shkëmb, sepse Ai është gjithnjë besnik, edhe kur ne e shkelim besën (shih 2 Tm 2,13). Jezusi na njeh më mirë se askush tjetër; kur gabojmë nuk na dënon, por na thotë: “Shko, por tani e tutje mos mëkato më” (Gjn 8,11). Të dashur të rinj, ju jeni brezi i ri i Shqipërisë. Me forcën e Ungjillit e me shembullin e martirëve, të dini t’i thoni ‘jo’ idhujtarisë së parasë, ‘jo’ lirisë së rreme individualiste, ‘jo’ varësive e dhunës, e t’i thoni ‘po’ kulturës së takimit e të solidaritetit, ‘po’ bukurisë së pandashme nga e mira e nga e vërteta, ‘po’ jetës së shkrirë për ideale të mëdha, por besnike edhe në gjërat e vogla. Kështu do të ndërtoni një Shqipëri më të mirë e një botë më të mirë.
Po i drejtohemi tani Virgjëreshës Nënë, që e nderoni sidomos me titullin “Zoja e Këshillit të Mirë”. Nisem shpirtërisht për në Shenjtoren e saj në Shkodër, që e doni aq shumë , e ia besoj gjithë Kishën në Shqipëri e mbarë popullin shqiptar , në veçanti familjet, fëmijët e të moshuarit. Zoja ju drejtoftë për të ecur së bashku me Zotin, drejt shpresës që nuk zhgënjen”.

Papa Françesku: Ruani me kujdes bashkëjetesën paqësore e bashkëpunimin mes feve
“Ruani me kujdes bashkëjetesën paqësore e bashkëpunimin mes feve”, deklaroi Ati i Shenjtë në fjalën e mbajtur në presidencë.
Më poshtë fjala e plotë e Atit të Shenjtë:
Zoti President,
Zoti Kryeministër,
Të nderuar anëtarë të trupit diplomatik,
Shkëlqesi, zonja e zotërinj
Jam shumë i gëzuar që gjendem mes jush në tokën e fisme të Shqipërisë, tokë heronjsh që kanë flijuar jetën për pavarësinë e vendit, tokë martirësh të cilët e kanë dëshmuar fenë në kohët e vështira të përndjekjes. Ju falënderoj që më ftuat të vizitoj atdheun tuaj, “tokën e shqiponjave”, si edhe për pritjen tuaj kremtore.
Ka kaluar tashmë gati një çerek shekulli që kur Shqipëria e gjeti përsëri udhën e mundimshme, por edhe joshëse të lirisë. Kjo udhë i krijoi mundësitë shoqërisë shqiptare të niste ecjen e rindërtimit material e shpirtëror, të vinte në lëvizje shumë energji e nisma, të ishte e gatshme për bashkëpunim e shkëmbim me vendet afërta të Ballkanit e të Mesdheut, të Evropës e të mbarë botës.
Liria, të cilën e gjetët përsëri, ju ka lejuar ta shikoni ardhmërinë me besim e shpresë, të nisni projekte e të rilidhni marrëdhënie miqësore me kombet e afërta e të largëta.
Respektimi i të drejtave njrëzore, ndër të cilat spikat liria fetare dhe ajo e shprehjes së mendimit, është kushti paraprak për vetë zhvillimin shoqëror e ekonomik të një vendi.
Kur respektohet dinjiteti i njeriut dhe njihen e garantohen të drejtat e tij lulëzon edhe shpirti krijues e nismëtar, e personaliteti njerëzor mund t’i shpalosë nismat e veta në dobi të së mirës së përbashkët.
Ju përgëzoj posaçërisht për një karakteristikë fatlume të Shqipërisë, që duhet ruajtur me shumë kujdes e vëmendje; e kam fjalën për bashkëjetesën paqësore dhe bashkëpunimin ndërmjet anëtarëve të feve të ndryshme.
Klima e respektit dhe e besimit të ndërsjellë ndërmjet katolikëve, ortodoksëve e myslimanëve, është pasuri e çmueshme për vendin dhe fiton rëndësi të veçantë në kohën tonë, në të cilën grupet ekstremiste e shtrembërojnë kuptimin e vërtetë fetar dhe i përçudnojnë e instrumentalizojnë dallimet ndërmjet besimeve të ndryshme, duke i kthyer në faktorë të rrezikshëm përplasjeje e dhune, e jo në mundësi për dialog të hapur e të respektshëm, për persiatje të përbashkët rreth domethënies që ka besimi në Hyjin e zbatimi i ligjit të tij.
Askush të mos mendojë se mund të përdorë Hyjin si shqyt, kur sheston e kryen akte dhune e mujshie! Askush të mos e përdorë fenë si pretekst për veprimet që bien në kundërshtim me dinjitetin e njeriut e me të drejtat e tij themelore, në radhë të parë me të drejtën e jetës dhe të lirisë fetare të të gjithëve!
jo që ndodh në Shqipëri tregon, përkundër, se bashkëjetesa paqësore dhe e frytshme ndërmjet njerëzve dhe bashkësive me përkatësi të ndryshme fetare jo vetëm që urohet, por është e mundur dhe e zbatueshme konkretisht. Bashkëjetesa paqësore ndërmjet bashkësive të ndryshme fetare, në të vërtetë është pasuri e paçmueshme për paqen dhe zhvillimin e harmonishëm.
Është vlerë që duhet ruajtur e duhet ushqyer çdo ditë me edukimin për të respektuar dallimet dhe identitetet specifike të gatshme për dialog e bashkëpunim në dobi të të gjithëve duke e njohur dhe nderuar njëri- tjetrin.Ështe dhuratë që duhet t’ia lypim gjithmonë Zotit , në lutje. Uroj që Shqipëia ta vijojë këtë udhë duke u bërë për shumë vende shembulll frymëzimi.
Zoti President, pas dimrit të izolimit e të përndjekjeve , erdhi më në fund pranvera e lirisë. Përmes zgjedhjeve të lira e strukturave të reja insitucionale është përfocuar pluralizmi demokratik dhe kjo ka ndihmuar në rihapjen e veprimtarive ekonomike. Shumë vetë, veçanërisht në fillim të shtyrë nga kërkimi për punë e kushte më të mira jetese, morën rrugën e emigrimit dhe ndihmojnë si e sa munden për përparimin e shoqërisë shqiptare.
Shumë të tjerë i gjetën arsyet për të ndenjur në atdhe e për ta ndërtuar nga brenda . Mundimet dhe flijimet e tyre kanë ndikuar në përmirësimin e kushteve të përgjithshme.
Kisha Katolike nga ana e vet mundi të rinisë jetën normale duke rindërtuar hierarkinë e saj dhe duke rilidhur fijet e një tradite të lashtë.
U ndërtuan ose rindërtuan vendet e kultit, ndër të cilët spikat Shenjëtorja e Zonjës së Këshillit të Mirë në Shkodër, u hapën shkolla dhe qendra të rëndësishme edukimi e asistence në shërbim të të gjithë qytetarëve. Prania e Kishës dhe veprimi i saj shikohen me të drejtë, prandaj jo vetëm si shërbim ndaj bashksëisë katolike, por ndaj mbarë kombit.
E lumja Nënë Terezë bashkë me martirët që e dëshmuan fenë me heroizëm -atyre u takon mirënjohja jonë më e thellë e lutja jonë – sigurisht galdojnë në Qiell, për punën e burrave e të grave vullnetmira në rilulëzimin e shoqërisë dhe të Kishës në Shqipëri.
Mirëpo tani paraqiten të tjera sfida , që presin përgjigje. Në një botë që priret ndaj globalizmit ekonomik e kulturor, duhet bërë çdo përpjekje që rritja e zhvillimi të jenë në shërbim të të gjithëve e jo vetëm të një pjese të popullsisë. Gjithashtu ky zhvillim nuk do të jetë i vërtetë, nëse nuk do të jetë i përballueshëm dhe i barabartë, dmth nëse nuk do t’i ketë mirë parasysh të drejtat e të varfërve dhe nëse nuk do të respektojë mjedisin.
Globalizimit të tregut duhet t’i përgjigjet globalizimi i solidaritetit; rritja ekonomike duhet shoqëruar me më shumë respekt për botën e krijuar; bashkë me të drejtat individuale duhen mbrojtur edhe ato të realiteteve të ndërmjetme mes individit e shtetit me në krye familjen. Shqipëria sot mund të përballet me këto sfida në kornizën e lirisë dhe të stabilitetit që duhen përforcuar dhe që japin shumë shpresa për të ardhmen.
Falenderoj me gjithë zenmër secilin prej jush për mikpritjen e ngrohtë dhe si Shën Gjon Pali i II , në prill të 1993 , i lutem Marisë , Nënës së Këshillit të Mirë, ta mbrojë Shqipërinë dhe i besoj asaj shpresat e mbarë popullit shqiptar. Hyji dikoftë mbi Shqipërinë hirin dhe bekimin e vet!.

Atmosferë festive në sheshet e Tiranës, Ati i Shenjtë shpallet “Qytetar Nderi”

Entuziazëm dhe atmosferë festive në sheshet dhe rrugët e kryeqytetit shqiptar, ka mbizoteruar sot , teksa Papa Françesku përshkoi bulevardin “Dëshmorët e Kombit” dhe përshëndeteti qytetarët që kishin mbushur bulebardin kryesor te Tiranes.
Ati i Shenjtë, nga makina e tij e bardhë, përshëndeti dhe bekoi mijëra qytetarë dhe besimtarë që kanë ardhur nga qytetet e ndryshme të Shqipërisë, por edhe nga vende të tjera, për të përshëndetur Papa Françeskun, në këtë vizitë historike në Shqipëri.
Makina e tij ka lëvizur ngadalë përgjatë bulevardit “Dëshmorët e Kombit”, dekoruar me flamuj të Shqipërisë dhe Vatikanit, dhe me 40 fotografi të cilat paraqesin historinë e trishtë të klerikëve që u dënuan dhe u persekutuan padrejtësisht nga sistemi dikatorial, për shkak të besimit të tyre fetar.
Ndërsa ecte drejt altarit ku u zhvillua Mesha e Shenjtë, Papa Françesku u përcoll nga thirrje gëzimi dhe mijëra duar që e fotografonin dhe filmonin pa pushim me celularë.
Emocionues ishte veçanërisht momenti kur Ati i Shenjtë ndaloi makinën dhe bekoi dy fëmijë që ndodheshin mes turmës së njerëzve në sheshin “Nënë Tereza”, ku Papa Françesku do të mbajë edhe Meshën e Shenjtë.
Pamjet madhështore ku qindra e mijëra besimtarë, pa dallim feje e kombësie janë mbledhur për të pritur Atin e Shenjtë, e kanë shndërruar sot Tiranën në kryeqendrën katolike të botës.
Një tjetër moment i rëndësishëm në ceremonialin për pritjen e Papës ishte edhe nderimi i Atit të Shenjtë me titullin “Qytetar Nderi i Tiranës” nga Kryetari i Bashkisë, Lulzim Basha, i cili i dorëzoi Atit të Shenjtë “Çelësin e Tiranës”.

PER KONTRIBUTIN E KLERIT KATOLIK NE SHPETIMIN E HEBRENJVE NE KOSOVE DHE MAQEDONI GJATE LUFTES II BOTERORE

by

Nga Agron Alibali/
Ndërkohë që Papa Francesku kryen vizitën e tij historike në Shqipëri me 21 shtator 2014 me një mision të lavdërueshëm paqëtimi dhe kujtimi, nuk mund të mos përmendim sot kontributin e rrallë të klerit katolik në Kosovë dhe Maqedoni për shpëtimin e hebrenjve, të kryer në bashkëpunim të ngushtë me popullsinë vendase shqiptare dhe maqedonase Dëshmia vjen nga dokumente të zbuluara në arkivat amerikane. Fjala është për një raport të shërbimeve britanike, që iu përcoll edhe autoriteteve amerikane, i cili përqëndrohet tek dokumentet e ndryshme të identitetit të lëshuara nga autoritetet shtetërore dhe fetare.
Dokumenti i datës 8 prill 1944, i titulluar “Shqipëria – kontrollet e brendshme”,shpjegon hollësisht dokumentet që përdoreshin dhe kërkoheshin nga autoritetet për të lejuar qarkullimin dhe qëndrimin në vend, si dhe mënyrën e përftimit të tyre.
Raporti është hartur nga një oficer i shërbimit të zbulimit britanik mbështetur në informata të vjelura nga nëntë hebrenj nga Jugosllavia dhe Bullgaria që ishin hedhur në Shqipëri për të shpëtuar kokën. Dokumentet kryesore të analizuara ishin letër njoftimi, deklarata gjyqësore, letër qarkullimet e automjeteve dhe dëshmitë e pagezimit.
Raporti zbulon tërthorazi ekzistencën e një rrjeti të mirëfilltë dhe të mireorganizuar, i cili ofronte dokumentacion zyrtar ose fetar për hebrenjtë e rrezikuar, si dhe organizonte tranportimin e këtyre individëve dhe pasurisë së tyre të luajtshme nga Kosova dhe Maqedonia për në Shqipëri.
Siç dihet, Shqipëria atëhere mbahej si vend i sigurtë për hebrenjtë, çka edhe shpjegon lëvizjen e organizuar drejt saj prej viseve kufitare.
Kësisoj, në sythin Testimonum Baptismi ose “Dëshmi pagëzimi”, raporti i zbuluar në arkivat amerikane përmend se prifti katolik i kishës së Ferizajt, emri i të cilit jepet si Joseph Radoha, u kishte lëshuar dokumente pagëzimi “shumë personave për t’i ndihmuar që të merrnin dokumente të tjera”. Burimi për këtë informatë ishte njëfarë Mosha Varon Marcus, i cili vetë kishte përfituar dëshmi pagëzimi prej priftit të Ferizajt.
Si i vetmi prift katolik atje, At Radoha kishte strehuar në kishë, dhe në shtëpinë e tij “shumë refugjatë, përfshirë jugosllavë, hebrenj, grekë, etj”.
At Radoha kishte – sipas raportit – lidhje të ngushtë me priftin katolik të Shkupit, i cili, nga ana e vet, ishte kanali kryesor për dërgimin e pasurive të luajtshme apo bagazheve të refugjatëve nga Jugosllavia e atëhershme për në Shqipëri.
Pêr priftin Radoha nuk dihet shumë. Në atë kohë, si edhe sot, Dioqeza e lashtë katolike e Ulpianës ishte thjesht në kuadër titullar pra jo funksional. Përmendim se Arqipshkv Titullar i Dioqezës së Ulpianës sot është Carlo Maria Viganò, një nga dijetarët më në zë dhe personalitetet më të shquara të Vatikanit dhe Nunc Apostolik në Shtetet e Bashkuara. Sa i takon At Radohas, ai ishte me prejardhje nga viset e Evropës
Qendrore dhe ishte caktuar të shërbente në Ferizaj. Po ashtu, sipas një burimi italian, At Jozef Radoha, ishte prift salezian dhe fliste mirë edhe italisht, pasi kishte studiuar në kongregacionin e Valdoccos, pranë Torinos, në Itali. Po sipas të njëjtit burim, rreth viteve 1942-1943, kur Kosova ishte nën administrim Italian. At Radoha u gjend në rrezik për t’u kallëzuar si “spiun rus” dhe u shpëtua nga njëfarë Sarcheletti. [Burimi: Luigi Sarcheletti – ADMA Verona].
Kurse peshkop në Shkup në atë kohë ishte Smiljan Franjo Cekada, i cili më pas bë anëtar i Koncileve të II të Vatikanit dhe Arqipeshkv i Sarajevês. Në Peshkopatën e Shkupit, është rasti për t’u përmendur se deri në vitin 1921 ishte si Peshkop Lazër Mjedja, i cili më pas u emërua Arqipeshkv i Shkodrës.
Nga raporti britanik i zbuluar në arkivat amerikane kuptohet qartë se etërit katolikë në Shkup dhe Ferizaj ishin kthyer në mbrojtës të devotshëm të refugjatëve të huaj – kryesisht hebrenj – që përpiqeshin t’i shpëtonin terrorit dhe përndjekjeve nazi-fashiste. Madje ata punonin në mënyrë sistematike, sikurse e përmendëm më lart, si njëfarë rrjeti i sofistikuar dhe i mirëorganizuar, duke ofruar strehim, dokumente pagëzimi dhe transport për në Shqipëri. Atje ata priteshin dhe strehoheshin në Shkodër, Tiranë, Kavajë, Berat , Vlorë e gjetkë.
Një ndër organizatorët e lëvizjes për pritjen dhe strehimin e tyre në Shqipëri ishte veterineri Behxhet Reso, nga Gjirokastra dhe banor asokohe në Tiranë. Sipas dëshmive të Behxhet Resos, të përcjella prej mbesës dhe nipit të tij, Rezarta dhe Indrit, në shtëpinë e tyre në Tiranë ishte strehuar për mëse një vit një Anna Sarpota së bashku me dy djemtë e saj nga Jugosllavia. Ata jetonin të gjithë bashkë si një familje e madhe, dhe sipas mbesës, “Anna dhe gjyshja e saj ishin bërë aq shoqe të ngushta, sa që kishin filluar që të thurnin me shtiza çorape së bashku”. Po ashtu, një inxhiner nga Polonia, me mbiemër Pozlowski
kishte qëndruar në shtëpinë e tyre për një kohë. Ai ishte ndarë nga gruaja e tij dhe nuk e dinte se ku ndodhej ajo.
Nga sa më sipër, disa përfundime paraprake mund të nxirren edhe sot e gjithë ditën:Së pari, angazhimi vetmohues i prelateve katolikë për shpëtimin e hebrenjve është faqe e lavdishme në historinë e Kosovës dhe Maqedonisë dhe duhet analizuar edhe në lidhje me politikën e atëhershme të Papa Piut XII, e cila është e diskutueshme edhe sot e gjithë ditën.
Së dyti, dhe duke patur parasysh pamundësinë për të mbajtur të fshehtë diçka të tillë në vende relativisht të vogla. kjo veprimtari kaq e gjerë, e dendur dhe aktive, në sfidim të hapur kundrejt autoriteteve të pushtimit, nuk mund të mos kryhej pa dijeninë, dhe për më tepër, pa mbështetjen e drejtpërdrejtë apo të tërthortë të mbarë shqiptarëve të Ferizajt me rrethe, si dhe popullsisë shqiptare e maqedonase të Shkupit, Këtu doemos përfshihej jo vetëm popullsia civile, por edhe administrata vendase.
Kjo faqe e panjohur e historisë së Kosovës, e cila pret të hulumtohet më tej, dëshmon për humanizmin, tolerancën dhe bashkëjetesën ndërfetare në Kosovë, dhe vërteton se, sikurse në Shqipëri, edhe në Kosovë e Maqedoni, strukturat shoqërore dhe fetare u angazhuan me kurajo e vetmohim për shpëtimin hebrenjve të Kosovës dhe të viseve të tjera të ish-Jugosllavisë.

Martyrs’ memory to be a focus of Pope’s visit to Albania

by

By Catholic News Agency’s Vatican Observer, Andrea Gagliarducci/
Tirana, Albania, Sep 19, 2014 / 06:04 pm (CNA/EWTN News).- Focused on the memory of the martyrs, Pope Francis’ one-day journey to Albania is aimed at restoring the link between the country and its Catholic roots, which had been disturbed as secularization has advanced there.
Pope Francis will visit Albania Sept. 21, with the theme of “Together with God, toward the hope that does not disappoint.”
The trip’s logo represents a Christian people rising from the blood of martyrs; Tirana, the capital, is preparing to welcome Pope Francis with a series of images of the Albanian martyrs displayed along its main boulevard.
“Pope Francis’ visit, together with those images in the boulevard, aims at restoring the interrupted reality of a Church that has suffered martyrdom,” says Fr. Matteo De Fiore, rector of the Salesian house in Tirana.
Fr. De Fiore stressed that “if the Catholic Church becomes aware of this reality, it can have more impact than anyone else. When I first came to Albania, in 1998, the memory of the martyrs was still alive. But nowadays, I cannot feel anymore that strength fed with the memory of the martyrs.”
“Secularizing trends have affected Christian societies more than communism,” Fr. De Fiore observed.
The origins of Catholicism in Albania stretch back to the Apostle Paul, who wrote in his letter to the Romans that “ I have replenished the gospel of Christ … from Jerusalem round about as far as unto Illyricum,” a province of the Roman empire partly found in modern-day Albania.
The Church established a hierarchy in Albania in the first century, and consolidated itself until the 15th century, when it became part of the Ottoman empire.
In the Middle Ages the Church was strengthened through the presence of such religious as the Benedictines, Dominicans, and Franciscans, and three-quarters of the Albanian people were Catholic, with the remainder being Eastern Orthodox.
Christianity declined under the Ottomans, who controlled Albania until 1912; the Congregation for the Propogation of the Faith sent missionaries to the by-then Muslim land in 1643.
In the 20th century, Albania was part of the Eastern bloc, and atheism was promoted, and religious persons of all confessions persecuted.
The activities of Church were hindered, school and seminaries closed, and bishops and priests were killed or arrested. When Albania was officially proclaimed an atheist state in 1967, more than 2,100 churches and mosques were closed.
Out of seven bishops and 200 hundred priest and nuns in activity in Albania in 1945, just one bishop and 30 priests and nuns were alive when the communist regime collapsed in 1991.
Archbishop Vincenzo Paglia, president of the Pontifical Council for the Family, was the first priest to get a visa to enter Albania after the fall of communism.
“When I went to Albania, there was no Church, no hierarchy … everything had been destroyed by the communist’s rule,” Archbishop Paglia told CNA Sept. 18.
While many Albanians do not practice a religion, official figures are that 60 percent are Muslim, and 17 percent are Christian.
Pope Francis hopes by his trip to recover Albanians’ roots with their Catholic past, and undo the secularization and irreligion promoted in the 20th century.
Caption: Albania prepares for Pope Francis’ Sept. 21 visit. Credit: Daniel Ibanez/CNA.

5 Things To Know About the Pope’s Trip to Albania

by

By PHOEBE NATANSON and ANDREW SPRINGER/
On Sunday, Pope Francis will make a one-day trip to Albania’s capital Tirana, his first visit to a European country outside of Italy.
After a quick flight over the Adriatic Sea, Francis will spend 11 hours in the predominantly Muslim country. He’ll meet the nation’s leaders and bishops, representatives of other religions and Christian denominations, disadvantaged children and others assisted by Catholic charitable organizations. He will also celebrate mass in a central square of the capital and lead a vespers ceremony.
But before he goes, here are five things to keep in mind:
1. No Extra Security
Despite security concerns in the media, he’s taking no extra security.
Last week, Iraq’s ambassador to the Holy See, Habeeb Al Sadr, told an Italian newspaper that “the Pope is indeed a target” of the militant group ISIS. Italian news outlets also reported that Albanian authorities were concerned about Muslim extremists who trained in Iraq and Syriaand that they may have returned to that country to carry out attacks.
The Italian state security was doubled around St. Peter’s Square this week as a precaution, but the Vatican said they had not increased the Pope’s security on the trip because there have been no specific threats. Vatican spokesman Rev. Frederico Lombardi told reporters Monday, “We are obviously paying attention but there is no need for concern or a change to his program in Albania.”
Francis will even travel in his open-topped Pope Mobile to Mass as is his custom on oversees trips.
2. A Message of ‘Coexistence’
For his fourth international trip, Francis chose a country whose population is not predominantly Catholic, like some other European states, but predominantly Muslim. Some 60 percent of Albanians are Muslim, while only 15 percent are believed to be Catholic. The Vatican hopes the trip will offer a message of coexistence and dialogue between different religions.
Francis is expected to make a trip to Turkey at the end of November.
3. ‘Rekindle the Faith’
For most of the 20th century, Albania was under an atheist Communist dictatorship where many clergy and believers were tortured and executed for their beliefs. More than 1,000 churches totally razed.
A cause is underway for the sainthood of 40 Albanian martyrs from this period in the country’s history.
After the Cold War ended, Saint Pope John Paul II was the first pope to ever visit Albania, doing so in 1993. During his trip, he “practically re-established the [Catholic] hierarchy” after the communist dictatorship by ordaining four bishops to lead the church there, according to Lombardi.
Francis is expected to honor those who were “martyrs for the faith who lived in Albania, the victims of atheistic Communism,” said Lombardi. The trip is meant to encourage those who have rekindled the faith and kept it alive through persecution by commemorating those who were persecuted under communism.
4. Francis to Honor Mother Teresa
Mother Teresa, who was eventually beatified by Saint Pope John Paul II, was present with him during that visit to her home country. “In Albania, Mother Teresa is a national heroine, as well as a figure of extraordinary Christian holiness,” Father Lombardi said.
Francis will hold his one and only mass on the trip in a square named in her honor.
The day’s events will conclude with a journey to visit children at the Betania Centre, along with various people from other charitable centers in Albania.
5. Will Francis Visit the US?
When will you get to read “5 Things to Know about the Pope’s Trip the US”?
We have a pretty good idea, but the Vatican still hasn’t confirmed.
At an audience with the Pope on Thursday morning, the Archbishop of Philadelphia, Charles J. Chaput, formally invited Francis to the World Meeting of Families there next September. Francis didn’t immediately accept the invitation, but he didn’t say no. The last papal visit to the U.S. was by Emeritus Pope Benedict XVI in 2008. Congress and New York City Mayor Bill de Blasio have also extended invitations.(ABC NEWS)