• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Ruajtja e gjuhes dhe identitetit kombetar – detyre paresore e diaspores shqiptare

June 19, 2014 by dgreca

Nga Sadik Elshani, Filadelfia/*
Dhjete Vjetori i themelimit te shkolles shqipe ne Filadelfia dhe vazhdim i suksesshem i punes se saj, vertet eshte nje rast i bukur per t’u festuar dhe per ta ndier veten krenar per misionin fisnik e atdhetar te kesaj shkolle, per ta mbajtur gjalle gjuhen, kulturen, historine dhe traditat shqiptare. Gjuha eshte elementi baze, themelor qe percakton nje komb, dhe po ashtu eshte elementi themelor per ruajtjen e identitetit kombetar.
Sot ne kete veprimtari, ne kete tubim, ne kumtesat qe u paraqiten u ceken sukseset qe jane arritur dhe u analizuan dhe u shoshiten edhe dias probleme me te cilat ballafaqohen shkollat shqipe ne Amerike. Kemi shume femije, kemi pak shkolla shqipe dhe ne ato shkolla kemi pak nxenes. Shkolla shqipe per femijet tane duhet te jete nje pervoje e vlefshme jetesore, ku pervec njohurive qe marrin per gjuhen, kulturen , artin dhe historine tone, te brumosen edhe me ndjenjat e atdhedashurise dhe krenarise sone kombetare. Te njihen me figurat e ndritura te kombit tone, me shqiptaret qe kane bere emer ne fushat e artit, shkences, sportit, te jetes publike, etj dhe te krenohen qe jane shqiptare.
Bashkesia shqiptaro – amerikane ka nje potencial te madh njerezor, intelektual e profesional, prandaj duhet te jemi me te organizuar dhe t’i bashkerendojme me mire veprimet, punet tona. Ta shfrytezojme kete potencial per te miren e bashkesise sone, per te miren e kombit tone. Ajo qe na mungon eshte perkushtimi, kembengulja, vendosmeria, vullneti i mire, ndjenja e sakrifices per te bere dicka me shume se vetja jone. Per funkcionimin sa me te mire te shkollave shqipe duhet angazhim maksimal i te gjitheve: drejtueseve te shkolles,mesueseve, prinderve, nxenesve. Pervoja jone ka treguar se, roli i prindit eshte kyc. Kur prinderit me vetedije te larte kombetare angazhohen dhe e marrinn seriozisht kete detyre te shenjte qe t’i sjellin femijet e tyre ne shkolle dhe te punojne me ta, atehere edhe femijet jane mjaft te angazhuar dhe e vazhdojne shkollen me rregull (rasti i familjes Shurdhiqi e te tjere). Te perpiqemi me mish e me shpirt qe shkollat qe jane hapur ta vazhdojne me sukses e pa nderprerje punen e tyre, por te bejme perpjekje edhe per hapjen e shkollave te reja.
Jemi larguar nga Dheu Meme. Deshem, apo s’deshem ta pranojme, me largimin tone Shqiperia eshte varferuar, ajo e ndien mungesen tone. Kete humbje le ta kthejme ne njefitore, nje ndihmese te cmueshme per vendin tone, duke mbajtur gjalle gjuhen, kulturen, zakonet, traditat tona, qenjen shqiptare. Sot ne keto kohera te nje revolucioni kibernetik, globalizimit, hapjes se kufinjve, Shqiperi mund te ndihmohet edhe nga larg, duke investuar, duke kembyer ekspertizen, pervojen perendimore, duke perparuar proceset demokratike. Keshtu ne e shohim rolin e zgjeruar te shkolles shqipe. Pra, jo vetem si nje mjedis ku mesohet gjuha ne menyre mekanike, por edhe si nje vater e ngrohte ku ngritet ndergjegja kombetare, ku mbillet fara e atdhedashurise dhe ku lulezon shqiptarizmi.
Te vazhdojme rrugen e Nolit, Konices, motrave Qiriazi dhe shume atdhetareve tjere shqiptare qe vepruan ketu ne Amerike. Te marrim shembull nga vellezerit tane arbereshe qe per 500 vite ruajten gjuhen, traditat dhe zakonetr shqiptare, identitetin shqiptar. Kur ne Shqiperi nuk kishte shkolla shqipe, sepse pushtuesit turq e kishin ndaluar gjuhen shqipe, arbereshet i kishin shkollat dhe kolegjet ne gjuhen shqipe, botonin libra e gazeta ne gjuhen shqipe. Kur nje pjese e Rilindesve tane ende nuk kishin lindur, apo ishin te rinj, n’ Itali vepronte De Rada i madh, 200 vjetorin e lindjes se te cilit e festojme kete vit. Tani eshte radha jone qe te marrim pergjegjesi dhe t’i kryejme detyrimet tona ndaj kombit e atdheut.
Te shpresojme qe kjo veprimtari qe zhvilluam sot, ky bashkebisedim do te na sherbeje, do te na ndihmoje qe t’i organizojme, t’i bashkerendojme perpjekjet dhe punet tona edhe me mire duke i identifikuar problemet dhe sfidat me te cilat ballafaqohemi dhe qasjet, masat qe duhen marre per t’i tejkaluar keto pengesa. Kerkohet bashkepunimi dhe ndihmesa e te gjitheve.
Ju falenderojme per pjesemarrjen tuaj ne kete dite te gezueshme per te gjithe neve. Dhe tani e ka radhen kokteji yne tradicional: “Buke ekripe e zemer”.

• Fjala e z. Sadik Elshani ne 10 vjetorin e Shkolles Shqipe ne Filadelfia, 7 qershor, 20014.(FOTO:Arkiv, Sadik Elshani, ish kryetar i Shoqates”Bijte e Shqipes” gjate nje veprimtarie

Filed Under: Komunitet Tagged With: e shkolles shqipe, filadelfia, Fjala, Gjuha Jone, ne 10 vjetorin, Sadik Elshani

Fjala është si rrënja që mbin vazhdimisht…*

December 23, 2013 by dgreca

Nga Defrim CANI/

I qetë, i qartë, konkret, komunikues, vëzhgues i hollë dhe mjeshtër i zbulimit të poezisë dhe aty ku askush nuk arrin ta “gjejë” atë. Gati gjashtëdhjetë vjet, që poeti Ferik Ferra e bën këtë udhëtim të mrekullueshëm, një udhëtim herë lëndues, herë i vështirë, një udhëtim i fshehur për një kohë jo të vogël, por pa u ndaluar njëherë.

Poeti e ka ditur mirë se, poezia është si një shtojzovalle, e tejdukshme, e depërtueshme, është ajër, frymë, e mishëruar në marrëdhëniet që materia krijon me jo materien, një masë e eternizuar, vështirë për ta zotëruar, se ajo posedon kudogjendshmërinë dhe llojshmërinë më të madhe në gjërat e kësaj gjithësie, që ne njerëzit e prekim në masë të ndryshme, në ndjesi të ndryshme dhe në emocionalitet të ndryshëm.

Në këtë mori marrëdhëniesh të kushtëzuara dhe jo të kushtëzuara është shfaqur, ka lindur apo nuk ka mundur t’i mbijetojë trysnisë së vet poezia në përgjithësi, prandaj dhe mbijetesa e saj është një fat hyjnor për njerëzimin, kulturën, gjuhën, dijen njerëzore në përgjithësi. Popujt e lashtë, popujt e qytetëruar dhe me histori udhërrëfyese, e kanë njoftuar që herët këtë, dhe po prej kësaj pasurie të paçmueshme, ata kanë mbetur të tillë. Veprat e lashta të njohura si epe, për shkakun e energjisë që ata posedojnë, që në fëmijërinë e tyre, kanë qenë gur themeli dhe ekuilibri kulturor, historik, social, qytetërues, poetik, gjuhësor, dokesh dhe zakonesh për gjithë jetën në vazhdim të atyre popujve dhe më gjerë. Dhe ashtu siç besohet në doket popullore, ai eposi ka qenë si ajo “gjëja” e shenjtë, që e ruan shtëpinë, dhe ai e ka ruajtur popullin e vet në një mënyrë apo tjetër. Nuk ka gjë më të thjeshtë për ta kuptuar këtë.

Për fatin e mirë, dhe ne shqiptarëve, lashtësia jonë na krijoi një epos mitik, kohët pagane, me gjurmët e lashtësisë, në të cilën “kryqëzohen” koordinata të zhvillimeve historike, sociale, shpirtërore, kulturologjike, mitike, inteligjence dhe kodi mendor të mrekullueshëm, prej të cilit vijon të burojë një vijimësi etnopsikologjike, gjuhësore, shpirtërore dhe të kohëve te errëta, nga të cilat kanë ardhur të gjithë popujt e botës.

Ashtu siç e kanë pasur fatin gjërat e lashta, dhe eposi ynë, detyrimisht ka humbur diçka apo më shumë se diçka, që do të mbesë një dhimbje sëmbuese, e thellë dhe torturuese për studiuesit, të cilët e kuptojnë humnerën para të cilës ndodhen, por është e pamundur. Eposi e Veriut, i quajtur ndryshe Eposi i Kreshnikëve, gjithsesi ka qenë mrekullisht një zgjedhje e zgjuar. Ai i është besuar të kënduarit, përmes veglës së shenjtë lahutës, një vegël e vogël, me një tel, një harpë e çuditshme, me një gropë të vogël, e cila arriti të zërë brenda vetes kaq shumë kohë, kaq shumë hapësirë, heronj të jashtëzakonshëm, karaktere dhe një arsenal të madh pasurorë të kulturës sonë popullore. Fatmirësisht një popull, i cili është në thelb artist, i cili ka bërë një art të madhërishëm, jo vetëm në ditë të gëzuara, por dhe në dhimbje të madhe, dhe në vdekje, arriti t’i mbajë kronikat etnopsikologjike, të karakterit, të raportit me zotin dhe tokën në këngët e kënduara. Asnjëherë nuk ka qenë  e mundur të hysh në këngë apo të të këndohet rapsodi nëse nuk  e ke merituar atë.

Marrëdhënia e kulturës popullore me zhvillimet historike është dëshmuar si një dëshmi autenticiteti e popujve, të cilët janë jo të paktë që vuajnë për një referencë të tillë.  Ne e kemi pasur dhe e kemi, pavarësisht se fryma, ndikimi dhe nevoja që kultura jonë, më së shumti ajo gjuhësore, ka nevojë të madhe dhe të domosdoshme për të, në jo pak raste është nënvlerësuar.

Poezia e Ferik Ferrës është një areal i mrekullueshëm, me të cilën mund të kuptosh lehtësisht simbiozën që Eposi Epik i Veriut ka me gjuhën dhe fjalën artistike, me detajin dhe figurën artistike, të cilat në poezi kanë vendin dhe funksionin e tyre të domosdoshëm. Në kohët e errëta dhe të vështira, popujt e kanë mbështetur kokën tek eposet e tyre, ashtu siç mbështesim kokën fëmijët në kraharorin e nënës.

Një studiues i njohur perëndimor, që në shekullin e kaluar sillte në vëmendjen e studiuesve një ‘qortim’ të rëndësishëm:-”Në doni të vrisni fëmijërinë e popujve, përveçse vrasjes dhe përdhosjes së gjuhës, asnjë gjë tjetër më shumë se kjo nuk mund t’i bëjë dëm atij populli. Në doni ta leni pa fëmijëri, pa origjinë dhe pa orientim një popull, asnjë gjë tjetër më shumë se vrasje e eposit të tyre nuk do ta bënte një punë të tillë…”

Poezia e Ferik Ferrës jep një mundësi praktike për të kuptuar jo vetëm ushqimin e përjetshëm dhe të gjithkundodhshëm, që eposi i jep poezisë të të gjithë kohërave, qoftë dhe asaj moderne, por në kushtet e zhvillimeve të sotme, ajo është ushqimi më i domosdoshëm i gjuhës së shkruar dhe i gjuhës së folur. Eposi i Veriut është një libër brilant, një thesar dhe një vepër e mrekullueshme, që duhet të lexohet gjithmonë dhe që nuk soset kurrë. Kohët këtë e kanë vërtetuar.

Mbijetesa e një pasurie thelbësore e gjuhës shqipe, kryesisht përmes strukturave dhe “relieveve të zverdhura “ të poetikës së lashtë veriore, të Eposit të Kreshnikëve, teksteve kishtare apo të baladave, është një fat i madh për shqipen, por dhe një dëshmi e luftës ideologjike, luftës praktike, e cila fatkeqësisht ka akoma dhe sot reminishenca të dukshme në një rreth ta caktuar akademikësh dogmatikë, të cilët dje donin ta zhduknin atë dhe sot ta zbehin vlerën e saj.

Arsyetimi është i thjeshtë, rregulli mijëravjeçar i komunikimit shpirtëror poetik, i besimit dhe i gjithë mbijetesës kulturologjike, e cila njihet për diversitetin, duelitetin e drejtpërdrejtë me invazorin sllavo-rus, nuk mund të vendosej me një akt ligjor të dhunshëm dhe me orientim politik, siç ndodhi me Kongresin e drejtshkrimit. Lufta që iu bë fjalës shqipe, e cila vinte nga kjo gurrë e lashtë, kur shqiptarët në historinë  e tyre nuk kishin asnjë të tillë, si me i shkulë rrënjët etnisë.

Gjithë komunikimet që vijnë përmes kësaj pasurie dhe fondamenti, janë cilësisht të emancipuara, janë komunikuese nëpër të gjithë kohët e zhvillimit historik dhe aktual të shqiptarëve, kryesisht ai që lidhej me konceptin e të vërtetës dhe të të drejtës.

Eposi epik i Veriut, në të cilin lindi dhe u organizua gegnishtja, ka plazmuar, ka hyjnizuar e i ka bërë pjesë etike të këndueshme norma të pranueshme që në vijimisitë historike të shqiptarëve kanë qenë kolona të ekuilibrit social- kulturor, shpirtëror dhe psikologjik.

Në kohën kur perlat e gjuhës së lashtë shqipe ishin prangua, kur gjedhit brilante të Eposit të Veriut, elokuenca e pashoqe e Fishtës dhe e Koliqit ishin dënuar me vdekje, kur mijëra fjalë të poetikës e leksikut fondamental të shqipes përbënin heretizëm, po të përmendeshin, poeti Ferik Ferra në heshtin e vuajtjen e vet jetonte me to.

Në këtë kohë poeti do të shkruante poezitë më të bukura të tij dhe si të bashkëkohësve të tij dhe pse ai nuk kishte mundësi t’i bënte të njohura në mjetet e komunikimit të kohës. Në këtë kohë Ferra do të shkruante poezi të tilla “Në terrin e natës” (1954), “Credo” (1961), “Dromca drite” (1961), “Ave, Cesar” (1962), “Ka njëzet shekuj” (1965), “Nën rrasat e mermerta” (1972), “Pa pranverë” (1955), cikli i famshëm i tij “Hije lashtësie” (1954- 1973), në të cilët  vazhdon tradita veriore poetike.

I trishtuar, epik dhe lirik, ai jetonte me eposin, Fishtën, Mjedën, Poradecin, me mbijetesën e fjalës shqipe, e cila vinte nga një sakrificë të pamenduar dhe të pabesuar. Ai e dinte se fjala ka instinktin e femrës Ajo jepet pa kompleks. Kërkon të zërë vendin e vet dhe i qëndron besnike vendit të vet.

E ashtu duke iu shmangur një eufuizmi tradicional, poeti u kujdes t’i gjente vend fjalës së lashtë në strukturat e mrekullueshme poetike që ka poezia e tij gjatë gjithë kohës. Poeti Ferik Ferra e dinte mirë, sepse e prekte vetë realitetin mbijetues të fjalës së vjetër në poezi, letërsi dhe gjithçka të shkruar. Ai e dinte se fjala do të mbeste aty, mes fjalëve të tjera, në vargun e në marrëdhëniet me të tjerat, për të “ndërtuar” emocion, histori, ndjesi të dhimbshme apo të gëzuara, ajo rrinë aty, pavarësisht kalimit të kohëve.

A nuk qëndroi mote, dekada, përballoi stuhi, vrer, cinizëm, vrasje e barbari, përçmim e dhunë fjala e Fishtës, e cila vinte mu prej thelbit të traditës së shqipes, mu prej thelbit të kulturës gjithësisht të tekstit të shkruar dhe gjuhës së eposit të lashtë, fjala e Konicës, Prendushit, Koliqit, A. Harapit, Camajt, Pipës, Kutelit, Haxhiademit, Mit’hat Frashërit, madje dhe Migjenit?

Gjashtëdhjetë vjet ua prenë biskun e fjalës, mollën e bënë drizë, dardhën e bënë ferrë, por fjalë është rrënjë që mbin vazhdimisht, në ditë të mira dhe jo të mira.

Poeti Ferik Ferra vazhdon të shkruajë poezi të mrekullueshme, me një freski të jashtëzakonshme të figurës, fjalës dhe ndijueshmërisë së lartë poetike. Ai ka dije të gjëra të poetikës dhe funksionin që fjala ka në poezinë tradicionale dhe atë bashkëkohore. Poezia e ruan fjalën, e mbron atë nga gjithçka ajo rrezikohet. Për shumë kohë fjala e vjetër, veçmas ajo e dialektit gegë u rrezikua jo pak. Vetëm poezia mundej ta ruante atë, siç e ka ruajtur eposi dhe gjithë poezia e vjetër pasurinë tonë më të madhe të gjuhës.

Eposin e Veriut poeti e sheh gjithmonë një burim të përjetësishëm me të cilin ushqehet letërsia. Në epos gjenden burimet gjuhësore, burimet e figurës, freskia e motiveve dhe detajet, thelbi i vijimësisë pre dhe historike të kulturës dhe fiziologjisë etnokulturore, totemizmi dhe etniciteti.

Gjithashtu përmes këtij burimi poezia në përgjithësi ruan një ritëm përmbajtjesor, ashtu siç gjendet veçmas tek Eposi i Kreshnikëve, një lloj energjie, që çlirohet vazhdimisht, një burim i lidhjes së ngushtë me paganizmin.

Poeti Ferik Ferra vazhdon ta bëjë me shumë dashuri dhe aftësi këtë detyrë fisnike:- në poezinë e tij të vazhdueshme ditë pas dite, rast pas rasti, fjala e rrallë, ajo fjala e “harruar” apo e “humbur” prej 40 apo 50 vjet, vjen dhe zë vendin e vet. Shqipja ka nevojë për të. Poezia ka mundësi ta bëjë këtë fytyrë fisnike. Ajo rrjedh…

Dëfrim Cani (studiues, shkrimtar dhe kritik letrar)

 

·        * Parathënie e përmbledhjes poetike “Sytë Kast” e poetit Ferik Ferra

Poezi nga përmbledhja poetike “Sytë Kast”

 

Gjuha shqipe

Rriskën e dritës

N’petkun e diellit

Hapsit’  pellazge.

 

Biskun e verbit

N’gushën e zogjve

Breznitë ilire.

 

Knellin e gjakut

Në  t’katër stinët

Buzët Arbnore.

 

Kpucët e bletve

Mjaltin e vargut

Hojet shqiptare.

 

Ashtin e fjalës

Që lvyren kohnat

Tkurrjes vrastare.

 

Gardhin e shpresës

Kufijve t’shkulun

N’rreshtat e fletës.

 

Qumshtin e nanës

N’ditët që vriten

Amzës lastare.

 

 

Te “Mrizi i Zanave”

Në Fishtë

 

Gurët e duerve t’muranës

Kryqin nën kambët e qiellit

Katër rreshta muri i themelit

Pret lindjet e perëndimet,

Ku bujnë dielli, hana e yjet

Ngenë e ditës e të natës.

 

Trenat e konakut

Brinjët e dhimbjes së shekujve Shqiptarë,

Mbështetun n’ cepin e kohës,

Plumba neneve t’kanunit thesi

Fijen e kuqe të trëndafilit

Lidh tehu i shpatës së huej.

 

Plagve t’etnisë

Vinte në jetë Zefi i vogël,

Që një ditë do të quhej Gjergji i Dytë,

Gjergji i Fishtës,

Gjergji i “Lahutës” e i “Anzave t’ Parnasit”,

Gjergji i “Mrizit të Zanave”,

Zanave që do t’i venin flakën Vraninës

E do ta shtinin Lugatin

Në dhomat e Knjazit.

 

Gjakun mbi vetull

Do t’ia fshinin Trinkës Zanat

E sytë e bukur të Eufrosinës

Do t’ia shtonin kristalin blusë

Ujnave t’liqenit.

 

Dyzetë fletë Jerina

Mbretnesha e trendafilave,

“Nji lule vjeshte”

Në katër stinë,

Çelë në vllajën e përjetshme,

Hullinë moderne

Vargu i parë Alb.

 

Drita e “Hyllit të Dritës”

Hapsinat e ndjejnë largimin

Lëndinave të mangta

Të dijes Shqiptare.

 

Nuk do të kishte zog nane

Të fliste për Atme e fe ndryshe,

As për Flamurin, as për Shqipninë

Hymnin e të cilit e shkruejti me lot,

As për Kryqin,

Bindjen e shpirtit në Zot.

 

Atij do t’i çonin nishane mbretnit

Për të mos mbetun shakuj  në histori

Për t’i kthye dhimbjet e padrejtësive

Medaljet e plagve n’bezdi.

 

N’ heshtjen e rrezeve të dritës

Brilantet e vesës thyejnë ylberë,

Gërshetë të blertë vargjesh

Rreth mureve t’themelit.

 

Fishtë, 6 qershor, 2012.

 

Andrra e kuaj

 

Nata veshi majat,

Malet me shajak të zi,

Trokamën e tridhet Agëve,

S’e zen pylla,

Fir e trungje kryet,

Petkun e territ brinjët

A thue gjumin e vdekjes ua uli qiella.

 

Rrezet e hanës

Në kërrcujt e fytit,

Kangën e mortit t’shkurtën

N’thesin e hapsinës së shurdhët.

 

Dizdar Osman Aga andrron ndarje,

Tbanat e Krajlit,

Bejleg e mejdane

Diellin shue n’kokën e balozit,

N’hebe t’kalit preja

Gjokun veshë me gjak të ngri Behuri,

Çikat robina.

 

Mbbas dyerve t’mjegullës

Andrra e Halilit,

Fshehun në nji kand të errët kopshti,

Kurbat e Tanushës kullojnë serm,

Shtyjnë hapsinën para,

E deti i syve

Me dy yje zbritë midis qerpikëve,

Sytë e Halilit ndeshë.

 

Përtyp natën freni midis dhambësh,

Zhvishen hijet,

Hap krahët rruga e dashunisë

Flatrat e zanës në ravgime kambësh,

Gjoku shtyn peshën e brymtë të bukurisë.

 

Njat Halilit miku Zuk,

Andrra var në fërrni të kullës,

Nana i ban za  nuses:

Merrja Rushë frenin e kalit djalit,

Deri n’agzhol shkallët e kurmit

Do t’i ulni e do t’i ngrini,

Flokët nën krye t’Zukut

Ka me t’i gjet agimi.

 

N’perde t’mendjes

Andrra kshtu i flet Mujit:

Hargelja e zezë

Ka ba mazin e bardhë,

Me yll e hanë në ballë

Ia rritë e ia shetitë Jutbinës

N’ cifla patkojsh çeliku vrullin koha,

N’mejdane t’krajlive

Ka me ta vjedhë lakmija,

S’ka me shalue mazin

Duvaku e bukurija.

Ne Foto: Ferik Ferra/

 

 

Filed Under: Featured Tagged With: Fjala, poeti ferik Ferra, si rrenja

PRESIDENTI NISHANI:ELEZ ISUFI-FIGURË MADHORE E HISTORISË KOMBËTARE

September 6, 2013 by dgreca

NGA BUJAR NISHANI*/

Është një rast fatlumë, por dhe një detyrim për mua si President i Republikës  të jem këtu mes ju dibranëve, sot në këtë ditë pranvere, për të nderuar me një mirënjohje të thellë kontributin patriotik dhe liridashës të Elez Isuf  Ndreut, bir i kësaj treve dhe njëkohësisht një emër mjaft i njohur  në historinë e shqiptarëve.

Duke përcjell me emocion fesimet e 100-vjetorit të shpalljes së Pavarësisë sonë kombëtare, prej të cilave nuk kemi shumë kohë që jemi ndarë, si të gjithë bashkatdhetarët e mi unë kam ndjerë dhe përcellë me respekt të veçantë edhe vlerësimet e herë pas hershme, që janë bërë në mënyra të ndryshme për Elez Isuf Ndreun, në Dibër, në kryeqytet, në Kosovë, Maqedoni, në të gjitha trevat shqipare; nga historianë, akademikë, nxënës, mësues dhe nga çdo njeri i thjeshtë…

Sot, kur ne kemi kaluar rreth dy dekada të lulëzimit të lirisë së mendimit, ideve dhe  rrymave më të reja mendore botërore, lipset të jemi gjithnjë e më të përgjegjshëm në kujtimin e personazheve të historisë sonë, një prej të cilëvë është edhe Elez Isuf Ndreu. Në këtë “det të trazuar” të kohës aktuale që ka krijuar globalizmi dhe përshpejtimi i ritmit të ndryshimeve dhe epokave që po jetojmë, është mjaft e rëndësishme të kthehemi tek rrënjët,tek etrit tanë themelues,tek rilindasit, tek ata të cilët luftuan me pushkë edhe penë për të shpëtuar atdheun tonë të përbashkët, Shqipërinë nga coptimi dhe të arrinin shpalljen e Pavarsisë sonë kombëtare. Eshtë më se i domosdoshëm ky rikthim, në mënyrë, që anija jonë e identitetit kombëtarë të mos e humbas busullën dhe të ecë përpara. Vetëm në këtë mënyrë shpirti i frymëzimit të gjithsejcilit prej nesh do të jetë kurdoherë i gjallë, do gjej dritë dhe eksperiencë, forcë dhe besim  për të punuar për atdheun tonë me atë përkushtim, që luftuan ata, luftëtarët e Rilindjes sonë kombëtare. Në lidhje me këtë periudhë për të cilën ne po flasim sot,më lejoni t’iu shpjegoj, se s’ka se si të mos na vijë ndërmënd historiani shqiptar i diasporës Stavro Skendi, një historian brilant, ish profesor në Universitetin Princtaun në Nju Xhersi Sh.B.A, i cili  ne vepren  e tij prestigjioze që i kushtohet periudhes së përgatitjes së pamvarsisë kombëtare shqiptare “Zgjimi kombëtar shqiptar” shkruan kështu: ”Ngurojmë të themi se shqiptarët qenë gati për pamvarsi.Zgjimi kombetar iu erdhi   pjesërisht në menyrë graduale dhe pjesërisht si rrufe dhe tronditje”.Ai komenton  se shqiptaret për fat të keq për 500 vjet të sundimit otoman për arsye edhe të inteligjencës së tyre ,aftësive luftarake dhe qeverisëse,u bënë pjesë e rendësishme e Perandorisë otomane. E braktisën atdheun e tyre, nuk u kujdesën shumë për të, por nuk e harruan atë.Kjo u duk, kur Perandoria ra dhe bashkë me të rrezikohej dhe coptimi përfundimtar i Shqipërisë.Dhe kur shqiptarët e kuptuan se Shqiperia e tyre ishte në rrezikë, brenda një kohe të shkurter gati befasuese krijuan Shqiperinë ideale dhe pa ndonje përgatitje të gjatë kulturore  iu “vërsulën” përpjekjeve për shpalljen e Pavarsisë dhe qëndresës heroike për mos coptimin e trojeve tona nga grykësia grabitqare e fqinjëvë të kohës.

Elez Isuf  Ndreu me cilësitë e tij të larta atdhedashëse,politike, ushtarake, por dhe diplomatike, pa dyshim si një nga personazhet më të spikatura të kësaj periudhe, ka dhënë një kontribut të dorës së parë jo vetëm në lëvizjen patriotike të pavarsisë, por sidomos në ruajtjen e tërësisë toksore të atdheut tonë. Kujtimi historik i ka përjetësuar gjallërisht duke i përcjellë nga një brez në tjetrin,jo vetëm në Dibër por në gjithë Shqipërinë betejat e viteve 1911 -1924, ku në krye të luftëtarëve kryengritës të të cilave ka qënë Elezi, të cilët luftuan trimerisht kundra pushtuesëve serbë për t’i zbuar nga tokat shqiptare, që kishin pushtuar,duke përfituar nga periudha e vështirë dhe mjaft komplekse,që po kalonte kombi ynë shqipar, para dhe pas shpalljes së Pavarsisë.Historia na dëshmon qartë se që nga viti 1912 e deri në vitin 1924, Elez Isufi ose siç i thonin asokohe  “Gjenerali me shajak” mori pjesë pothuaj në të gjitha ngjarjet e mëdha politike të Shqipërisë, duke bërë një emër të madh në historinë e vendit tonë. Ai  mori pjesë në shumë luftëra e beteja që drejtoheshin si kundër forcave turke, ashtu edhe atyre serbo-malazeze, por vlejnë për të përmendur  kryengritja e viteve 1912-1913-të, kryengritja e shtatorit e vitit 1913, goditja e Divizionit të Nishit  në 5 dhjetor të vitit 1915-të, ku si pasoj i kësaj veprimtarie, forcat serbe i dogjën tre here kullat e familjes Ndreu, në 1913-ën, në 1918-ën dhe në1921-in. Mirënjohja shqiptare ka folur,po flet dhe sigurisht që do flas përjetsisht  për figura të tilla heroike që u vetsakrifikuan për të ruajtur trojet shqipare.Pa dyshim që pjesë e kasaj mirënjohje shteterore do mbetet edhe ky nderim, që ne sot po bëjmë së bashku nëpërmjet kësaj cermonie. Ne qofte se themi kohe pas  kohe dhe herë pas here, se është dhe do jetë e nevojshme që të rikthehemi tek etrit tanë themelues,nuk duhet te harrojmë se personaliteti patriotik,lufarak, politik ,diplomatik ,dhe njerëzor i dibranit Elez Isuf Ndreut do mbetet njëri prej tyre.

*Fjala e mbajtur nga Presidenti i RSH, z.Bujar Nishani me rastin e dekorimit te Elez Isuf Ndreut “Nderi i Kombit”. Peshkopi, me 11.05.2013.

Filed Under: Editorial Tagged With: e Elez Isufi, Fjala, per nderimin, presidenti Nishani

FJALA, TOKA DHE GJUHA

August 12, 2013 by dgreca

Shkruan: Rrustem Geci – Dortmund/

Jeta është lum i pavarur për të gjithë lumejtë, për të gjithë detërat, për gjithë tokën ku mbjellim e jetojmë. Kot më del përpara me hijen tënde, jam vetja, vetvetja, fjala e parë e fjalës, fjala e bukur e jetës. Këtë ese më nxiti të shkruaj poema e botuar dje, në „Zërin e shqiptarëve“ me titull, „Ne e lamë fjalën të humbë“.
Nuk është e ndaluar të mos ëndrrojmë, të mos ndryshojmë, apo të mos dëshirojmë. „Mikja ime, Hije; ji e lirë me veten tënde. O e uruar, mos më dil përpara, shkruan Elida Buçpapaj, se fjalën e kam brenda, ajo është e zemëruar dhe mund të godas. Poezia e Elida Buçpapajt është poezi e pasionit, poezi e dalë nga shpirti, poezi e shkrimit të mirëfilltë shqip. Ujqit e fjalës, armiqtë e fjalës, horrat e së keqes, kudo janë shumëzuar, të bëjnë zap fjalën, të shkërmoqin fjalën ma të bukur, fjalën e shkruar. Po, po, ata duan fjalës t´ia marrin frymën dhe ta lënë pa afshin e frymëmarrjes.
Krijimtaria e shkrimtares, publicistes dhe kolumnistes, Elida Buçpapaj, është e gjerë dhe e thellë. Shkrimet e para Elida i bëri para 30 vjetësh. Ajo deri më tash ka botuar këto libra; 1. Vij , 2. Unë nuk jam e përjetshme 3. Rapsodia e Golgotës së Tranzicionit 4. Hiperbola dhe paralelizmi në Ciklin e Kreshnikvë 5. Tirania e tranzicioni 6. 7 .Traumat e tranzicionit, si dhe analiza e polemika. Njëherit, Elida Buçpapaj bën punë heroinash, duke përkthyer shkrimtarët më të vlerësuar të Elitës Botërore.
Elida, bijë e shkrimtarit të njohur, Vebi Skënderit, njëherit edhe bashkëshorte e shkrimtarit të njohur, Skënder Buçpapajt, përbëjnë një treshe shkrimtarësh të mirfilltë në letërsinë shqipe. Shkrimtarja Elida Buçpapaj nuk vjen në Letërsinë tonë të bukur, përmes librave të lexuar, por, përmes talentit dhe leximit të jetës. Shpërthimet e saj në poezi, publicistikë, në polemika dhe analiza, janë mënyra e shkrimtares Buçpapaj, për të bërë letërsi, O vetja ime e trazuar; Shqipëria është diell / është ëndërr / zgjandërr / është shi, breshër e borë / është furtunë e stuhi / është stuhi në gotë… Këto dhe qindra vargje të tjera, tregojnë për shtrirjen e saj në letërsi, dhe të bukurën e saj në poezi.
Motivet me Kosovës janë të pranishme tek kjo treshe shkrimtarësh. Fjala, toka dhe gjuha amë, lulëzojnë në qënien e vargjeve të shkrimtares. Në poezinë e Elida Buçpapajt, por edhe në poezinë e babait të saj , si dhe të bashkëshortit, Skënderit, janë së brendshmi tharmi i të bërit letërsi. Kosovë, shkruan shkrimtarja; Unë vij në Prekaz / mbi kalin e pikëllimit / prej plagosjes së natës /..këtu fjalët i ka zënë gjumi i madh / i tokës së skuqur / si flamuri nga gjaku/ … Unë vij në Prekaz / dhe ngrij palëvizur / si mermeri i varreve / nën harkune violinave të vajit / e të fijeve të barit që qajnë…
Harta poetike e Elida Buçpapajt është plotë maja poezish. Ngjyrat në krijimtarinë e Elidës janë nga ma të bukurat. Temat e saj shprehin çastin dhe kohën; Mirëmëngjez Paris / sot jemi gëdhirë në një shtrat / të dy të përgjumur nga mosfjetja /..Në një kafene buzë Senës / porosis një kafe me qumësht/..dhe filloj me llogaritë / Paris, unë banorja jote efemer / ndërsa ti dhe Sena eternel… Shkrimtarja Elida Buçpapaj, e lindur dhe e rritur në Tiranë, bashkë me prindërit, përjetoi gjenocidin e diktaturës Hoxha, kundër zërit të shkrimtarëve dhe inteleltualve. Idetë në letërsi shprehej Vebi Skënderi, (në një bisedë që pata me të dhe Agim Gjakovën, në vitin 1994 ) kontrolloheshin që në embrion të krijimit. Diktatura e Hoxhës e kishte bezdi zërin e shkrimtarëve. Në tërë ato rrethana ç´njerëzore, poezia e pati shumë të vështirë ta heq ujkun nga fjala.
Cenzorët në Shqipëri aso kohe, shprehej poeti Vebi Skënderi, ishin shndërruar në kafshë të këqija, dhe masakronin vargjet tona. Por, bija e shkrimtarit, shkrimtarja, Elida Buçpapaj, e di s´e është e ndaluar të mos krijosh; Jam shi në Tiranë / shi që bie rrëke / nëpër rrugët mbi pluhurin e harresës / janë shkërmoqur grimca-grimca / si fosile antike / ditët e mia…
Mbi këtë peisazh jete, kujtoj se fshihet bardhësia e ngjyrave të Tiranës, vetullat dhe balli saj, buzët pa të kuq të Onufrit. Jeta e shkrimtarëve më thotë Elida Buçpapaj, është kjo që e bëjmë. Mirëpo, poeti e ndien atë që s´shihet, dhe shkrimtari s´heq dorë nga asnjë ditë e kësaj jete. Mbushjet e mëdha shpirtërore janë burimet të artit të pashterrshëm. Jam Zana / Tanusha / jam dhi e egër / e pakapshme /shkreptimë…
Nuk ka titull më të lartë në jetën e një njeriu, shkruan Elida Buçpapaj, se sa të jesh, shkrimtare, nënë, bashkëshorte dhe gazetare. Poezia është në qenien time, dhe rron në qenien time!..Me këtë ese të shkurtër, i uroj shëndet dhe vepra të reja shkrimtares dhe gazetares, Elida Buçpapajt!..

Filed Under: Kulture Tagged With: Elida Bucpaj, Fjala, gjuha, Rrustem Geci, toka

  • « Previous Page
  • 1
  • 2

Artikujt e fundit

  • “Me besim në Zot, Atdhe dhe Shtet”
  • “Samiti Hagës, themelet e NATO së gjeneratës tjetër”!
  • Në fund të një viti me zemër shqiptare
  • Supermacioni i organizmave ndërkombëtarë ndaj sovranitetit relativ të Republikës së Kosovës
  • Në Zemrën e Arbërisë – udhëtim përtej kohës dhe kujtesës drejt Shën Mitër Korones
  • ZGJEDHJET, SISTEMET POLITIKE DHE SHTETFORMIMI NË HAPSIRËN SHQIPTARE
  • NJË YLL SHNDRITËS NË YLLËSINË E KOLOSËVE BOTËRORË…
  • VOTA E VJEDHUR E KTHYER NË ART…
  • Shkollimi i femrës shqiptare në vitet 1913–1939: përpjekje, pengesa dhe arritje
  • Shqiptarët e Maqedonisë së Veriut nga “Fronti Europian në Frontin Kombëtar”. Çfarë mund të fshihet pas këtijë slogani?
  • Martin Camaj: “Unë jam i jueji e ju jeni të mijt…”
  • 34 vjet nga vizita e Baker. 500 mijë në shesh, tapet të kuq, makinën e ngritën në krah dhe në miting asnjë flamur shqiptar
  • Thank you Congressman George Latimer…
  • “Tre dritare dhe një varje” shpallet filmi fitues i edicionit të dytë të Festivalit të Filmit Shqiptar “Fan S. Noli” në Boston!
  • Festivali Shqiptar në Michigan

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT