Lugina e Presheves – Dielli

Spastrim etnik pa pikë gjakimi në Luginën e Preshevës

December 22, 2020 by dgreca

Nga Akri Çipa*/

Me përjashtime të vogla, dy dekadat e fundit e kanë gjetur Luginën e Preshevës të harruar në politikat e shteteve shqiptare. Përballë kësaj indiference, rreth 80 mijë shqiptarë autoktonë janë përballur dhe vazhdojnë të përballen me forma të ndryshme represioni, mungesë investimesh dhe një perspektivë pesimiste për të ardhmen.

Përtej gjesteve simbolike, shumë pak kohë është shpenzuar nga dy shtetet shqiptare për të ravijëzuar një politikë koherente në lidhje me Luginën. Autoktonia dhe prezenca e shqiptarëve aty është përpjekur të luftohet me gjithfarë mjetesh nga institucionet qendrore serbe, duke filluar nga anashkalimi i Preshevës, Medvegjës dhe Bujanocit në projektet zhvillimore ekonomike, deri në përdorimin e mjeteve burokratike për të anormalizuar jetesën e shqiptarëve në shtëpitë e tyre. Sot, Lugina e Preshevës është nga zonat më të prapambetura ekonomike në Serbi. Përtej elementeve bazike, banorët nuk mund të marrin shërbime mjekësore përveçse duke udhëtuar dhjetëra kilometra, kryesisht në qytetin e Nishit. Investimet në arsim janë inekzistente.

Si një pjesë integrale e kombit shqiptar dhe si përjetuesit më të mëdhenj të diskriminimit shtetëror serb, shqiptarët e Luginës së Preshevës meritojnë një vëmendje më të madhe institucionale si nga Shqipëria, ashtu edhe nga Kosova. Kohët e fundit ka pasur mëtime për ta ndrequr këtë gabim.

Për fat të keq, opinioni publik shqiptar u kujtua për shqiptarët e Luginës vetëm kur kjo e fundit u bë subjekt i diskutimeve për shkëmbimin e territoreve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë si pjesë e një marrëveshjeje hipotetike për të zgjidhur konfliktin ndërmjet tyre. Megjithatë, përtej kësaj hipoteze që u refuzua forcërisht, ka pasur rishtazi një sërë përpjekjesh për ta riparë qasjen e Shqipërisë dhe Kosovës.

Ministri i Jashtëm në Detyrë, Gent Cakaj, pati një rol aktiv në përbashkimin e entiteteve të ndryshme politike në Luginën e Preshevës përgjatë zgjedhjeve të fundit parlamentare në Serbi. Në të njëjtën kohë, si Ministri Cakaj, edhe Ministrja e Jashtme e Kosovës, Meliza Haradinaj Stublla, kanë ngritur si çështje format më të targetuara dhe eksplicite të diskriminimit shtetëror ndaj shqiptarëve në Serbi. Në takimin e përbashkët të qeverive më 2 tetor, Shqipëria dhe Kosova u dakordësuan për ngritjen e fondit të përbashkët në mbështetje të Luginës.

Këto hapa janë të nevojshëm dhe duhen përshëndetur si një moment i ri. Por është e dukshme që këto përpjekje duhen shumëfishuar dhe thelluar nëpërmjet një qasjeje më të gjerë dhe afatgjatë për mbrojtjen e të drejtave të shqiptarëve në Serbi dhe për faktorizimin e tyre.

Një nga shfaqjet më problematike të diskriminimit shtetëror serb është fshirja e adresave të vendbanimeve të shqiptarëve në Luginë. Nëpërmjet verifikimeve jo transparente dhe tendencioze, institucionet serbe kanë shfrytëzuar ligjin për vendbanim dhe vendqëndrim për të pasivizuar adresat e përhershme të vendbanimit. Kjo ka sjellë “zhdukjen” nga regjistrat e Luginës të qindra e mijëra shqiptarëve.

Duke pasivizuar adresat e vendbanimeve, Serbia po shkel në mënyrë flagrante të drejtat themelore të shqiptarëve në Luginë duke iu pamundësuar atyre marrjen e letërnjoftimeve të reja, marrjen e shërbimeve mjekësore ose asistencave sociale. Në mënyrë të përçudnuar, institucionet serbe po i shndërrojnë këta subjekte në qytetarë të dorës së dytë duke iu hequr të drejtën e votës. Përmes proceseve burokratike dhe diskriminimit sistemik, shteti serb është duke realizuar, pa zhurmë dhe pa derdhur asnjë pikë gjak, një spastrim të mirëfilltë etnik në Luginën e Preshevës.

Ngritja e fenomenit malinj të pasivizimit të adresave në raport me komunitetin ndërkombëtar është tejet e nevojshme. Ministritë e Jashtme të Shqipërisë dhe Kosovës kanë gjetur në këtë drejtim një konsistencë vokale. Megjithatë, kjo problematikë dhe simotrat e saj nuk ekzistojnë në vakuum. Ato janë produkt i institucioneve dhe politikave shtetërore të Serbisë. Pikërisht për këtë arsye, këto çështje duhen ngritur në nivelet maksimale edhe në kontaktet bilaterale me Serbinë.

Për Shqipërinë është e pafalshme që të mos ngrihet në nivel institucional ky shqetësim me palën serbe. Kjo mungesë bëhet edhe më e theksuar duke marrë parasysh intensifikimin e kontakteve ndërmjet dy shteteve në vitet e fundit – edhe për hir të platformave rajonale që po synohen. Raportet e Shqipërisë zyrtare me Serbinë nuk mund të anashkalojnë politikat e jashtme destabilizuese të Serbisë ndaj fqinjëve dhe politikat e brendshme diskriminuese ndaj shqiptarëve.

Kosova, nga ana e saj, duhet t’i ngrejë shqetësimet për Luginën e Preshevës në të njëjtin nivel me shqetësimet e presupozuara nga Serbia për pakicën serbe në Kosovë. Kjo do të thotë që Lugina të imponohet si një pikë diskutimi në dialogun e ndërmjetësuar nga Bashkimi Europian. Përballë këmbënguljeve malinje të palës serbe për Bashkësinë e Komunave me Shumicë Serbe, përfaqësuesit e Kosovës duhet të bëjnë të qartë se detyrimet e Serbisë ndaj minoritetit shqiptar janë po aq substanciale sa ato të Kosovës ndaj minoritetit serb. Nuk mund dhe nuk duhet të tolerohet asnjë lloj bishtnimi ndaj këtyre përgjegjësive.

Është e rëndësishme që nëpërmjet një qasjeje të re nga Tirana dhe Prishtina zyrtare të motivohen dhe përfaqësuesit politikë të Luginës së Preshevës për një ndërgjegjësim më të madh dhe aktivizëm të shtuar. Kjo nënkupton kontakte të shumëfishuara me Këshillin Kombëtar Shqiptar, institucionin e vetëqeverisjes së komunitetit shqiptar në Serbi. Hapja e degës së Këshillit në Medvegjë, me mbështetjen e autoriteteve të Shqipërisë, është një fillim i mirë, por sigurisht jo i mjaftueshëm.

Së treti, është e nevojshme që Shqipëria dhe Kosova të formojnë një strukturë të posaçme për të bashkëvepruar dhe mbështetur shqiptarët e Luginës së Preshevës. Në takimin e përbashkët të qeverive të Shqipërisë dhe Kosovës në tetor të këtij viti, Kryeministri Hoti njoftoi krijimin e një zyre për Preshevën në varësi të tij. Normalisht një pozicion i tillë në varësi të Kryeministrisë ka më shumë vizibilitet. Megjithatë, do të ishte e udhës që një zyrë e tillë të hapej nga Ministria e Jashtme dhe të shndërrohej në një strukturë të qëndrueshme institucionale. E njëjta strukturë duhet të ngrihet edhe në Ministrinë e Jashtme të Shqipërisë ose, edhe më mirë akoma, ajo mund të konceptohet si një iniciativë e përbashkët e dy Ministrive të Jashtme.

Fondi i përbashkët për Luginën, i dakordësuar nga Shqipëria dhe Kosova, mbetet modest në vetvete. Të dy shtetet, në bashkëpunim edhe me diasporën, kanë mundësi për ta rritur shumë më shumë kontributin e tyre. Kjo mbështetje duhet të fillojë nga elementët më bazikë në arsimin shqip, median dhe aktivitetet kulturore, për t’u zgjeruar më pas me pak vullnet dhe koordinim me përfaqësuesit lokalë në fusha të tjera zhvillimore.

Nëpërmjet tre rrugëve – intensifikimit të marrëdhënieve me vetë përfaqësuesit dhe strukturat lokale, reagimit në rrugë zyrtare ndaj Serbisë për politikat diskriminuese dhe ndërkombëtarizimit të formave të diskriminimit shtetëror serb – mund të rikonceptualizohet roli i Luginës. Lënia në harresë e shqiptarëve të Luginës së Preshevës pas luftës në Kosovë është një mëkat i madh që nuk duhet të rëndojë më mbi politikëbërësit shqiptarë në Tiranë dhe në Prishtinë.

Shkrimi është publikuar fillimisht në Sbunker.

Përfaqësuesit e Luginës së Preshevës presin të jenë pjesë e dialogut

February 6, 2019 by dgreca

Përfaqësuesit politikë të shqiptarëve të komunave në jug të Serbisë Preshevës, Medvegjës e Bujanocit, që në terminologjinë politike njihen edhe si Lugina e Preshevës, thonë se po presin që Prishtina të reflektojë pozitivisht për përfshirjen e kërkesave të tyre në dialogun e Brukselit.

1 Lugina

Shaip Kamberi, kryetari i Komunës së Bujanocit, tha për Radion Evropa e Lirë se aktualisht po punohet që çështja e Luginës së Preshevës të jetë në agjendën e bisedimeve politike ndërmjet Kosovës dhe Serbisë.Ai tha se deri më tani nuk ka ndonjë ftesë nga Prishtina zyrtare që ndonjëri nga përfaqësuesit politikë të Luginës së Preshevës të jetë pjesë e Ekipit negociator të Kosovës.

“Unë besoj se edhe pse nuk jemi pjesë e Ekipit negociatar do të kemi mundësi që bashkë me ekipin e presidentit (Hashim Thaçi) dhe delegacionin shtetëror, t’i shprehim brengat dhe interesat tona, të cilat do të adresohen në Bruksel. Besojmë se është momenti i fundit që çështja e Luginës së Preshevës të trajtohet dhe të gjendet një zgjidhje e drejtë”, tha Kamberi.

Ai konsideron se në asnjë rast nuk mund të ketë një marrëveshje të drejtë nëse nuk trajtohet edhe çështja Luginës së Preshevës, e cila, siç thotë ai, mund të mbetet një burim i tensioneve të vazhdueshme mes dy shteteve.

“Ne jemi deklaruar shumë qartë se nëse Kosova vendosë që në marrëveshje me Serbinë të shqyrtohet edhe mundësia e korrigjimit të kufirit, interesi ynë është që ne të bashkohemi me Kosovën. Në të kundërtën, nëse Kosova si prioritet sheh diçka tjetër, atëherë minimumi që duhet të bëjë Kosova, është që të vendosë reciprocitet me të drejtat e serbëve në Kosovë për shqiptarët e Luginës së Preshevës, sepse nuk mund të këtë në asnjë moment marrëveshje që sjell stabilitet afatgjatë në Ballkanin Perëndimor nëse edhe Lugina e Preshevës nuk trajtohet në këto bisedime”, tha Kamberi.

Përfshirja e komunave, Preshevë, Medvegjë e Bujanoc në kuadër të territorit të Kosovës si pjesë e një marrëveshjeje gjithëpërfshirëse ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, është përmendur në disa raste nga presidenti i Kosovës, Hashim Thaçi. Sipas tij, marrëveshja gjithëpërfshirëse, duhet të ketë edhe mundësinë e korrigjimit të kufirit ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, ide kjo që deri më tani nuk ka gjetur mbështetje në spektrin politik në Kosovë.

Njëherësh, Thaçi gjatë dy-tri takimeve që ka zhvilluar me përfaqësuesit e Luginës së Preshevës u ka premtuar atyre se kërkesat e banorëve të këtyre komunave për bashkim me Kosovën, do t’i prezantojë në tavolinën e bisedimeve me Serbinë në Bruksel, në kuadër të procesit që po lehtësohet nga Bashkimi Evropian.

Idetë e presidentit Thaçi, janë kundërshtuar ashpër sidomos nga kryeministri i Kosovës, Ramush Haradinaj.

Kryetari i Këshillit Kombëtar Shqiptar në Luginën e Preshevës, Ragmi Mustafa, tha për Radion Evropa e Lirë, se normalizimi i marrëdhënieve në mes Kosovës dhe Serbisë, domosdo do të kalojë përmes Luginës së Preshevës.

Ai tha se pa e trajtuar çështjen e Luginës së Preshevës konform kërkesave, sipas tij, legjitime të shqiptarëve të atjeshëm, nuk mund të arrihet një marrëveshje paqeje në mes Kosovës dhe Serbisë.

“Në konsultime e sipër me të gjithë, ne kemi kërkuar që tema e Luginës së Preshevës të vendoset në tavolinë sepse konsiderojmë që kjo e përbën ekuivalencën me trajtimin e çështjes së pakicave, përkatësisht serbëve në Kosovë. Në kuadër të saj, jemi konsultuar edhe për modalitetet, por derisa nuk përfundon çështja e platformës, nuk e besoj se mund të ketë involvim të drejtpërdrejtë. Mund të theksoj që në të gjitha takimet që kemi pasur, të gjitha institucionet, përfshirë këtu edhe Këshillin Kombëtar Shqiptar, të gjithë jemi vënë në dispozicion të Ekipit të dialogut, përkatësisht jemi vënë në dispozicion të negociatave për të ndihmuar këtë proces”, tha Mustafa.

Mustafa pranon se procesi i bisedimeve në Bruksel është i ndërlikuar, por thotë se spektri politik në Luginën e Preshevës beson që aty do të trajtohet edhe çështja e Luginës.

“Shqiptarët e Luginës së Preshevës asnjëherë nuk kanë dashur të involvohen në mes politikës që zhvillohet në Prishtinë. Megjithatë, ajo që për ne është e rëndësishme është që të përfaqësojmë denjësisht interesat e shqiptarëve të Luginës së Preshevës, përkatësisht kërkesat legjitime rreth dialogut dhe duke shprehur ambicien legjitime për t’iu bashkuar”, u shpreh Mustafa.

Përfaqësuesit e këtyre komunave, që shpesh përkufizohen edhe si Luginë e Preshevës, thonë se vullneti i tyre politik është që t’i bashkohen Kosovës dhe rikujtojnë se këtë vullnet e kishin shprehur edhe përmes referendumit të mbajtur në vitin 1992.

Në atë referendum, të cilin autoritetet serbe nuk e njohin, rreth 97 për qind e votuesve shqiptarë në Preshevë, Bujanoc dhe Medvegjë, të shpërndarë në 71 vendbanimeve, ishin deklaruar për “autonomi politiko-territoriale me të drejtë bashkimi me Kosovën”.

Eksodi i heshtur i shqiptarëve nga Lugina e Preshevës

August 11, 2018 by dgreca

Përtej deklaratave për një korrigjim të mundshëm të kufijeve që do ta bënte Luginën e Preshevës pjesë të Kosovës, mungesa e punësimit dhe mosnjohja e arsimit në shqip në Serbi po i shtyn shumë të rinj nga Bujanoci, Medvedgja dhe Presheva ta kërkojnë të ardhmen tyre në perëndim.

Si askund tjetër ku jetojnë shqiptarë, një orë letrare në Bujanoc vazhdon të jetë një manifest dashurie për atdheun. Të rinjtë recitojnë poezitë e Rilindasve e burrat mbajnë radhë për të folur mbi lavdinë e popullit shqiptar ndër shekuj.

Pasi ora letrare përfundon, gjindja i kthehet realitetit. Rrugë të pashtruara dhe pa drita, papunësi në nivelin e 60 për qind, arsimim i cunguar dhe mbi të gjitha një rini që tashmë të ardhmen e saj e sheh larg vendlindjes në perëndim.

Deklaratat e fundit të Presidentit Kosovar Hashim Thaçi, për një korrektim të mundshëm kufijsh midis Serbisë dhe Kosovës, i kanë kthyer komunat me popullsi shqiptare në Serbinë jugore në qendër të debatit politik.

Por në Bujanoc vendasit ankohen se kjo vëmendje ka munguar nga Tirana dhe Prishtina për sa i përket zgjidhjes së problemeve të mprehta që përballet Lugina e Preshevës – përfshirë mungesën e teksteve shkollore në shqip dhe njohjen e diplomave të universiteteve shqiptare dhe atyre të Kosovës në Serbi.

Liderët shqiptarë të Luginës shprehen se premtimet e panumërta të Tiranës zyrtare për hartimin e teksteve shkollore për Luginën nuk janë materializuar, ndërkohë që vëzhguesit e rajonit nënvizojnë se çështja e teksteve arsimore për komunat me popullatë shqiptare në Serbi është keqpërdorur nga Tirana dhe Beogradi.

Eksodi i të rinjëve nga Lugina

Komuna e Bujanocit,me 43,302 banorë dhe shtrirë në një sipërfaqe prej 1249 kilometrash katrorë e që ndjek rrjedhat e lumit Vardar dhe Moravë, është qendra e Luginës së Preshevës.

Ky rajon është gjithashtu qendra e komunitetit shqiptar në Serbi, ku popullsi etnike shqiptare luhatet nga 54.6% në Bujanoc, në 89% në Preshevë dhe 26% në Medvegjë, të cilat në total kanë një popullsi të regjistruar prej 111 000 banorësh.

Megjithatë, sipas zyrtarëve vendorë gjatë viteve të fundit vetëm nga Bujanoci janë shpërngulur drejt perëndimit gati 20 mijë banorë, pjesa dërrmuese e tyre të rinj. Dëshira për tu larguar nga Lugina, ndikohet edhe nga mungesa e aksesit në arsim të lartë në Serbi.

Laura Halili ka përfunduar vitin e tretë të gjimnazit “Sezai Surroi” në Bujanoc. Ajo dëshiron të studiojë për financë por në universitetet serbe e ka të pamundur.

“Do të aplikoj në Shqipëri, jo vetëm se shkolla është shqip por është ëndrra ime të studioj në shtetin mëmë,” tha ajo.

17-vjeçarja është e paqartë për të ardhmen e saj, por nuk përjashton mundësinë se mund të largohet nga vendlindja në kërkim të një të ardhme të mirë.

“Të gjithë dëshirojnë të ikin jashtë e unë nuk mund të qëndroj këtu. Pse mos me e shfrytëzoj këtë mundësi që të jepet,” shprehet ajo.

Të pashpresë në Bujanoc janë edhe ata që kanë një diplomë në xhep.

Zhaneta Avdiu ka mbaruar shkollën e mesme për infermieri, ndërsa arsimin e lartë në Prishtinë e ka ndjekur për Gjuhë dhe Letërsi Angleze. Prej dy vitesh është kthyer në luginë dhe është pa punë.

Zhaneta tregon se ka bërë një aplikim në Gjermani, duke shfrytëzuar njohuritë e shkollës së mesme për infermierinë.

“Këtu nuk ke asnjë mundësi pune. Të gjithë duan të ikin në Gjermani, sidomos ato që kanë studiuar në infermierie dhe mjeksi. Unë do të aplikoj dhe do iki atje,” reagon vajza e re.

Nëse nuk do të kishte një punë Zhaneta shprehet se nuk do të ikte nga Bujanoci, por ajo thotë se fatet e tyre i vendos politika.

“Problem kam vetëm të kem një punë. Gjithçka këtu është e lidhur me politikën, nëse ke të njohur të fusin në punë nëse nuk ke këtu mbetesh rrugëve,” shpjegoi ajo..

Drejtori i shkollës së mesme në Bujanoc, Zejni Fejzullahu tha se largimi masiv i njerëzve po sjell vdekjen e qytetit.

“Qytetarët e Bujanocit po largohen edhe pse është një vend i shkëlqyer ku kalon korridori i 10-të. Mirëpo fatkeqësisht për momentin nuk ka një perspektivë,” tha ai.

“Shumica sapo përfundojnë gjimnazin ikin në emigrim, e kjo po i sjell vdekjen qytetit”- të thotë drejtori i shkollës,” shtoi Fejzullahu.

Ndryshe, kreu i Komunës së Bujanocit Shaip Kamberi, largimin e të rinjve në emigrim e shpjegon me politikën e mbrapshtë ekonomike të qeverisë serbe.

“Nuk dihet se çfarë do të bëhet me Luginë e Preshevës, ka mbetur pezull. Kemi disa kapacitete që mund të ngjallin zhvillimin e vendit si banjat e Nujanocit, prodhimin e lëngjeve minerale, fabrikën e përpunimit të duhanit, por që janë shtetërore e nuk i privatizojnë,” tha Kamberi.

“Kapacitetet ekonomike të zonës janë në duart të qeverisë, e jo të komunës dhe pse angazhimi ynë është se të ruanim të rinjtë, ata të rrinin në vend,” shtoi ai.

Sipas Kamberit një tjetër shtysë për emigrimin e të rinjve mbetet ngërçi për njohjen e diplomave universitare shqiptare në Serbi.

“Çështjen e pazgjidhur të diplomës nuk e zgjidh komuna, por kjo është çështje ndërshtetërore,” shfajësohet Kamberi.

Çështjet ndërshtetërore

Përgjatë 11 viteve të shkollimit të saj, Laura Halili ka mësuar se mbretëresha e Ilirëve ishte Teuta dhe se pavarësinë Shqipëria e fitoi në vitin 1912, por nuk është thelluar për sa i përket historisë, kulturës, muzikës apo dhe etnografisë së shqiptarëve në Ballkan, për arsye se lënda e historisë shqiptare nuk ekziston në kurrikulat e shkollës në Bujanoc.

“Kur në programin shkollor kishim përsëritje, profesori na fliste historinë e shqiptarëve,” kujton Laura.

Sipas drejtorit të shkollës së mesme Zejni Fejzullahu ligjërisht Luginës së Preshevës i njihet e drejta që në programin arsimor të këtë 30 për qind të kurrikulave për historinë, kulturë figurative, kulturën muzikore, natyrën dhe shoqërinë etnike.

Sistemi arsimor në Luginën e Preshevës, një rajon i përbërë nga komunat e Bujanocit, Preshevës dhe Medvegjës është në gjuhën shqipe, por ajo që nxënësit mësojnë mbi prejardhjen e tyre etnike nuk zë as dy për qind të kurrikulave arsimore.

“Na duhet një ndihmë për t’i shkruar këto tekste mirëpo fatkeqësisht deri më sot kjo ndihmë nuk ka ardhur, as nga Kosova e as nga Shqipëria,” tha Fejzullahu.

Në cilësinë e ish kryetarit të Këshillit Nacional për Pakicat në Serbi, Fejzullahu thotë se kërkesat për hartimin e teksteve shkollore i janë dërguar qeverisë shqiptare që në vitin 2013.

“Kemi kërkuar ndihmë, me shkresa zyrtare, me emaile, përmes takimeve që kemi pasur si Këshill Nacional. Përgjigja është që do të na ndihmojnë, mirëpo që nga viti 2013 e deri më sot nuk kemi asnjë zgjidhje. Në vazhdimësi kemi vetëm premtime por ndoshta një ditë do të realizohet,” shpjegoi Fejzullahu.

Sistemi juridik i Serbisë pranon mundësinë për importin e teksteve mësimore në gjuhën e pakicave, por nga viti 2007 në Luginën e Preshevës është ndaluar përdorimi i teksteve nga Kosova, thuhet në një raport të implementimit të marrëveshjeve ndërqeveritare për Luginën e Preshevës.

Kryeministri Rama edhe gjatë vizitës së tij në këtë rajon në tetor të vitit 2016 – ku ai shpalli një kapitull të ri në marrëdhëniet me shqiptarët në Luginën e Preshevës, premtoi zgjidhjen e çështjes së teksteve.

Megjithatë, pas interesimit të BIRN ministria së Arsimit, Sportit dhe Rinisë tha se nuk ka një marrëveshje mes qeverisë shqiptare dhe asaj serbe sa i përket çështjes së teksteve shqipe.

“Një marrëveshje e tillë, që adreson në mënyrë më të plotë nevojat për arsimin në gjuhën shqipe në Serbi, do të diskutohet nga grupe teknike të themeluara në ministritë përkatëse të arsimit në Shqipëri dhe Serbi,” tha ministria në një përgjigje me shkrim.“Rrjedhimisht edhe tekstet shkollore do të prodhohen pas konkludimit të marrëveshjes mes dy vendeve,” shtoi ajo.

Për gazetarin Ben Andoni, analist i çështjeve rajonale në shtypin e shkruar, problemi me arsimin në Luginën e Preshevës vjen nga statusi “i papërcaktuar” i këtij rajoni.

“Lugina ‘de jure’ është pjesë e Serbisë dhe minoriteti [shqiptar] mes vetes njeh si vend amë Kosovën. Ndërkohë, Kosova nuk njihet nga Serbia dhe të themi se ajo ia delegon këtë lidhje Tiranës zyrtare. Ndaj, për çdo gjë që flitet për të drejtat e Luginës jashtë Serbisë, lidhet me Tiranën,” tha ai.

“Kjo bën që në çdo takim të nivelit të lartë shqiptaro-serb të dekadës së fundit, Presheva dhe Bujanoci janë përdorur qoftë nga zyrtarët më të lartë respektivë si z.Rama edhe zoti Vuçiç, por edhe nga zyrtarët më të vegjël, që bëjnë vizita kortezie,” shtoi Andoni.

Andoni thotë se nuk ka një vullnet mes qeverive, asaj të Tiranës dhe të Beogradit për çështjen e teksteve shqipe ndaj zgjidhja ende duket e largët.

“Mënyra sesi nuk i jepet drejtim ngërçit me Serbinë dhe mungesa e vullnetit të përbashkët të qeverive në Tiranë dhe Beograd, shtuar me konfuzionin e përhershëm të faktorit shqiptar të Luginës, tregojnë se problemi i teksteve do të mbartet dhe në të ardhmen,” përfundoi ai. /Reporter.al/

Thaçi: Jo ndarjes – Po bashkimit të Preshevës me Kosovën

August 2, 2018 by dgreca

Presidenti i Kosovës, Hashim Thaçi, tha në një intervistë për Zërin e Amerikës se pikëpamja e tij për korrigjimin e kufijve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, nënkupton refuzim të çdo ideje për ndarjen e Kosovës, por përfshinë kërkesën për bashkimin e Preshevës me Kosovën. Në intervistën dhënë korrespondentit tonë në Prishtinë, Leonat Shehu, presidenti Thaçi tha se ideja e tij nuk nënkupton as shkëmbim territoresh, ndërsa korrigjimi i kufijve sipas tij nuk paraqet ndonjë efekt domino për Kosovën apo rajonin.

Zëri i Amerikës: Zoti president, javëve të fundit është hapur debat për mundësinë e ndarjes së Kosovës. Ju keni përjashtuar ndarjen por keni shprehur mundësinë e korrigjimit të kufirit me Serbinë. Çfarë nënkupton korrigjimi?

Presidenti Thaçi: Definitivisht e ritheksoj edhe sot, në asnjë rrethanë, me asnjë çmim, nga askush, nuk mund të imponohet ndonjë ndarje e Kosovës, por në të njëjtën kohë ne duhet të jemi të vetëdijshëm që shënimi i kufirit mes shtetit të Kosovës dhe Serbisë do të ndodhë, apo korrigjimi i kufijve. Çka nënkupton kjo? Kjo nënkupton se ne duhet që definitivisht në procesin e dialogut që do të ndodhë në të ardhmen, të punojmë që së bashku edhe me akterët ndërkombëtarë të vëmë kufirin Kosovë-Serbi. Tani kur në asnjë rrethanë nuk do të ndodhë ndarja dhe e ritheksoj shumë fuqishëm se diçka e tillë as që do të mund të hidhet në tavolinë nga Beogradi, që është një kërkesë e hershme e tyre. Por, ajo që mund të them, në kuadër të korrigjimit të kufijve tani më unë kam pritur në zyrën time përfaqësuesit e luginës së Preshevës të cilët e kanë bërë kërkesën dhe e kanë institucionalizuar në adresë të Kosovës, që të drejtën e tyre të deklaruar në vitin 1992 për t’iu bashkangjitur Kosovës si luginë e Preshevës, është diçka reale ,është një kërkesë e tyre e prezantuar tek unë të cilën definitivisht veç kam vendosur që pas kërkesës së tyre, do ta hedh në tryezën e dialogut në mënyrë që çështja e tyre të zgjidhet njëherë e përgjithmonë. Do të jetë shumë e vështirë, kjo kërkesë e tyre do t’i komplikojë dhe rëndojë edhe më tepër procesin e dialogut dhe arritjen e marrëveshjes përfundimtare, mirëpo ndjejë obligim moral, kombëtar, demokratik, kushtetues dhe ligjor diçka të tillë ta prezantojë në tavolinë.

Zëri i Amerikës: Nëse ju e hidhni në tavolinë çështjen e luginës së Preshevës, a prisni që të njëjtën gjë ta bëj edhe Serbia për veriun e Kosovës?

Presidenti Thaçi: Diçka e tillë ende nuk është dëgjuar nga askush, kërkesa për ndarje është e vazhdueshme jo vetëm në vitet e fundit, por është kërkesë historike e Serbisë,që i takon shekullit të kaluar. Unë e theksoj atë që unë do të ndërmarr, që do të thotë në kuadër të korrigjimit të kufijve, t’i themi shumë qartë jo ndarjes dhe po bashkimit të Preshevës me Kosovën.

Zëri i Amerikës: Si do të mund të ndodh një gjë e tillë?

Presidenti Thaçi: Mendoj se të gjithë janë dëshmitarë që duke punuar ngushtë me partnerët ndërkombëtarë duke punuar me seriozitetin më të lartë për finalizimin e marrëveshjes Kosovë-Serbi, duke punuar me përgjegjësi më të larta kushtetuese, ligjore por edhe vizionin e qëndrueshmërisë së të ardhmes mendoj se marrëveshja përfundimtare Kosovë-Serbi do të përmbyllet me njohjen reciproke, që Kosova nuk do të ketë pengesa për t’u anëtarësuar në Organizatën e Kombeve të Bashkuara, vlerësoj se vetëm me këtë përfundim do të mund të ketë kuptim ajo marrëveshje. E ritheksoj, do të jetë një proces shumë i rëndë, i vështirë, i dhimbshëm por dua të shpresoj që të jetë fitues me një marrëveshje të balancuar të të dy palëve dhe që një marrëveshje e dyanshme e palëve të përfshira në proces do të jetë e pranueshme edhe për Bashkimin Evropian, edhe për Shtetet e Bashkuara të Amerikës edhe për NATO-n. Një marrëveshje e vullnetshme e dyanshme e palëve Kosovë-Serbi, do të jetë e parezistueshme në kuptimin e pranueshmërisë edhe prej faktorit ndërkombëtar dhe askush nuk mund dhe nuk do të del kundër.

Zëri i Amerikës: Duke përfshirë këtu edhe nëse mund ndodh edhe shkëmbim territoresh ose diçka të tillë?

Presidenti Thaçi: Unë nuk fola as për shkëmbim as për ndarje. Fola për korrigjim të kufijve dhe në kuadër të këtij procesi mendoj që mund të gjendet zgjidhje nëse ka vullnet të mirë, vullnet të dyanshëm, ka përgjegjësi për të ardhmen. Ne jemi dëshmitar të pozicionit shumë të qartë të Bashkimit Evropian se ata po punojnë për modernizim dhe reformim të BE-së dhe se asnjë vend nuk do të mund të lëviz drejt së ardhmes evropiane pa i kryer obligimet veta dhe tejkalu problemet e ndërsjella. Mendoj se korrigjimi i kufijve dhe e vullnetit të dyanshëm, nuk paraqet ndonjë efekt domino për neve, nuk paraqet hapjen e kutisë së Pandorës, nuk e humb karakterin shumë etnik të Kosovës por e ruan atë karakter dhe se në asnjë rrethanë nuk paraqet luftë, përkundrazi kjo përpjekje dhe ky angazhim paraqet paqe, qëndrueshmëri afatgjatë dhe fqinjësi të mirë në mes dy shteteve Kosovës dhe Serbisë.

Zëri i Amerikës: Zoti president, do të thotë që ideja është që Kosova tani siç është plus lugina e Preshevës?

Presidenti Thaçi: Definitivisht, unë i njoh aspiratat e Beogradit sikurse i njohin edhe të tjerët. Për fat të keq në Kosovë më shumë po flitet për ndarje dhe kërkesën e Beogradit se sa integrimin e Preshevës dhe të drejtës së tyre. Unë mbaj pozicionin se ajo çka është në interesin e shtetit të Kosovës duhet ta shtyjmë përpara dhe të mos sensibilizojnë dhe dominojnë temat e diskutimit idetë e Beogradit në Kosovë siç po ndodhë nga disa individë apo grupe të ndryshme. Prandaj është momenti që të gjithë së bashku; partitë politike, parlamenti, presidenca, qeveria, shoqëria civile, mediat të punojmë që në një periudhë të shkurtër kohore katër deri në gjashtë muaj, definitivisht të arrijmë marrëveshjen përfundimtare, historike në mes të Kosovës e Serbisë që do të nënkuptonte njohjen formale nga Serbia për Kosovën, njohjen reciproke, por edhe të shmangen të gjitha pengesat për anëtarësimin e Kosovës në organizatat ndërkombëtare.

Zëri i Amerikës: Përse do të pranonte Serbia një marrëveshje të tillë?

Presidenti Thaçi: Ne duhet të shikojmë kah perspektiva euro-atlantike si Kosovë. Kosova pa marrëveshje me Serbinë definitivisht është e qartë nuk mund të anëtarësohet as në NATO as në Bashkim Evropian. Gjithashtu, Serbia pa marrëveshje me Kosovë nuk do të mund të lëvizë drejt perspektivës evropiane, prandaj unë dua të besoj në udhëheqësit e Kosovës dhe të Serbisë që do të dominojë arsyeja dhe përgjegjësia e frymës dhe shpirtit evropian mbi ngatërresat lokale që i takojnë shekullit të kaluar.

Zëri i Amerikës: Zoti president, a e keni mbështetjen e bashkësisë ndërkombëtare, posaçërisht të Shteteve të Bashkuara të Amerikës për idenë tuaj për korrigjim të kufijve?

Presidenti Thaçi: Unë mendoj që, dhe e them me përgjegjësi të lartë se një marrëveshje lokale Kosovë-Serbi, një marrëveshje e vullnetit të mirë e dyanshme e pranueshme nga të dyja palët definitivisht nënkupton që askush nuk do të mund të dal kundër dhe nuk do të dal as Bashkimi Evropian, as NATO-ja dhe as Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Përkundrazi, të gjithë do të jenë në mbështetje të një marrëveshjeje të vullnetit të mirë të dy shteteve, Kosovë-Serbi, që nënkupton paqe, qëndrueshmëri dhe e ardhme euro-atlantike.

Zëri i Amerikës: Kosova nuk e ka të shtrirë tërësisht autoritetin në veri të Kosovës po ashtu lugina e Preshevës ndodhet në Serbi?

Presidenti Thaçi: Unë nuk dua të bëj paralele. Atë që mund ta them është që unë kam takuar udhëheqësit e luginës së Preshevës, janë sjellur në mënyrë të përgjegjshme, kanë institucionalizuar kërkesën në adresë të Prishtinës, të shtetit të Kosovës, për të futur në procesin e dialogut të drejtën e tyre të shprehur me vullnetin e qytetarëve. Në të njëjtën kohë, dua të potencoj po ashtu se ne po punojmë për të zbatuar të gjitha marrëveshjet e arritura në Bruksel edhe për pjesën e veriut. Ka ndodhur proces i rëndësishëm posaçërisht sa i përket integrimit në polici, në sistemin e drejtësisë, lëvizjes së lirë, të funksionimit të doganave, të kufirit, prandaj do të vazhdohet të punohet në drejtim që të mos ketë problem dhe tërë ky proces të jetë paqësor, mirëkuptues dhe suaza të lojës së drejtë të aspektit reciprok.

Zëri i Amerikës: Zoti President, vëzhguesit thonë që deklaratat tuaja ditëve të fundit po sjellin paqartësi të shumta, ndërsa kanë shtuar edhe shqetësimet që tashmë mund të jetë arritur një marrëveshje ndërmjet jush dhe presidentit Vuçiç. Si u përgjigjeni ju pohimeve të tilla?

Presidenti Thaçi: Definitivisht as që është hedhur në tavolinë ndonjë letër e shkruar apo ndonjë ide sa i përket arritjes së marrëveshjes përfundimtare. Deri më tani kanë ndodhur dy takime, do të thotë jemi vetëm në fazën fillestare dhe procesi që ka filluar nga muaji shtator do të jetë shumë më dinamik. Mendoj se idetë e mia vetëm kanë qartësuar procesin, ajo e korrigjimit të kufijve realisht është një realitet që ne duhet të ballafaqohemi herët apo vonë, kush e injoron tregohet naiv në politikë sepse i kemi katërqind kilometra të kufirit Kosovë-Serbi që duhet të merremi dhe të përmbyllim një herë e përgjithmonë. Askush me paqartësi kufitare nuk të pranon, as në NATO as në Bashkim Evropian, pra ajo që po shikoj unë është ajo që nuk po shikohet në rrafshin e vizionit por të politikave populiste, elektorale, problematike dhe të konflikteve. Kështu që jam në favor të arritjes së marrëveshjes përfundimtare dhe natyrisht se pres rezistencë të fuqishme nga Beogradi, pres një kokëfortësi prej tyre, por edhe ata duhet të përcaktohen, duan integrime evropiane apo duan të mbesin peng i së kaluarës së tyre paranojake në raport me Kosovën. Nëse duan të mbesin peng i politikës së vjetër të tyre në raport me Kosovën, atëherë e kanë të humbur edhe Kosovën edhe perspektivën evropiane. Unë jam i bindur që të gjitha forcat që duan paqe dhe stabilitet do të punojnë. Kosova do të jetë unike, bashkërisht edhe do të lëvizim drejt finalizimit të kësaj marrëveshjeje që përmbyll edhe një padrejtësi historike të së kaluarës dhe hap perspektivë për të ardhmen.

Zëri i Amerikës: Zoti President, në Serbi politikanët tashmë hapur po flasin për idenë e ndarjes së Kosovës, si u përgjigjeni?

Presidenti Thaçi: E ritheksoj, në asnjë rrethanë, me asnjë çmim, nga askush nuk mund të imponohet ndarja e Kosovës, pikë. E di që presidenti Vucic është i pandreqshëm në raport me Kosovën, e ndoshta edhe politika krejt e Beogradit, por këto ide u takojnë shekujve të kaluar dhe këto ide të prezantuara me të vërtetë janë për të ardhur keq dhe të parealizueshme.

Zëri i Amerikës: A shqetësoheni për ndonjë trazirë në rast se vazhdohet kështu me idetë për ndarje dhe shqetësimet rreth tyre?

Presidenti Thaçi: Deri sa ka vullnet për të diskutuar, deri sa të tregohet përgjegjësi për të dëgjuar njëri tjetrin, përderisa mund të arrihet një ujdi e vullnetit të mirë në mes të palëve, atëherë e gjithë kjo sjell paqe, sjell stabilitet, mirëkuptim, fqinjësi të mirë dhe perspektive euroatlantike. Unë punoj që marrëveshja përfundimtare Kosovë-Serbi, të jetë një marrëveshje e shpirtit evropian, euroatlantik, që do të nënkuptonte stabilitet rajonal dhe paqe definitive, përfundimtare në Ballkanin Perëndimor. Ata që flasin për luftë, flasin në të vërtetë për të hedhur pengesa krejt të panevojshme në procesin e bërjes së paqes në mes dy vendeve tona dhe në tërësi në Ballkanin Perëndimor.

Zëri i Amerikës: Zoti President, janë ngritur shqetësime kohëve të fundit lidhur me atë se a po ndryshon qasja e partnerëve ndërkombëtar kundruall Kosovës?

Presidenti Thaçi: Unë nuk mendoj se ka ndryshuar qasja e partnerëve tanë karshi Kosovës. Ekziston një mbështetje e fuqishme e Bashkimit Evropian. Ne sapo morëm rekomandimin për liberalizimin e vizave që Kosova ka përmbushur në tërësi kriteret për liberalizim, mbështetja e SHBA-ve është e fuqishme, është e njëjtë, mbështetja e NATO-s është e njëjtë, por një gjë është e vërtetë, sot bota po na shikon dhe vështron nga afër, sot SHBA-të, Bashkimi Evropian, NATO, duan të ketë marrëveshje në mes të Kosovës dhe Serbisë. Ne nëse vazhdojmë kështu mos të mendoj dikush në Kosovë që do të mund ta pengoj Serbinë në të ardhmen evropiane, nëse Kosova bojkoton dialogun, Serbia do të lëvizë përpara. Ne jemi dëshmitarë të lojërave politike që ndodhën në Maqedoni, 27 vite vonesë për t’u anëtarësuar në NATO. Në moment që arritën marrëveshjen Maqedoni-Greqi iu erdhi ftesa për NATO. Ne nuk kemi kohë për të humbur për shkak të politikave individuale, interesave grupore, populiste apo edhe zërave të luftës. Ne duhet të punojmë për mirëkuptim, paqe, stabilitet dhe frymë evropiane.

Zëri i Amerikës: Zoti President një pyetje të fundit, si mendoni ta bëni bashkë spektrin politik në këto bisedime?

Presidenti Thaçi: Ne do të punojmë fuqishëm që të jemi sa më të bashkuar që është e mundur. Kështu kemi qenë në Ramboulliet, kemi fituar, kështu kemi qenë në Vjenë, kemi fituar, prandaj unë jam i bindur që marrëveshja përfundimtare Kosovë-Serbi, Kosovës do të ia përshpejtojë rrugëtimin euroatlantik, prandaj të gjithë e di që janë dëshmitarë për të lëvizur më shpejt për tu anëtarësuar në NATO dhe Bashkim Evropian. Nuk do të lejojmë edhe më tutje të ndodhin gabime siç ka ndodhur me shtyrjen e themelimit të Forcave të Armatosura të Kosovës në vitin 2014 e që sot do të ishim pjesë e partneritetit për paqe, apo nuk do të lejojmë që të vonohemi sikur që u vonuam për demarkacionin me Malin e Zi dhe sot do ta kishim përmbyll procesin e liberalizimit të vizave, pra kemi humbur për ushtri katër vite e tri vite për liberalizim të vizave. Do të punojmë shumë fuqishëm që të krijojmë unitet sa më të gjerë të mundshëm, por edhe në asnjë rrethanë nuk do të lejojmë individë apo parti të caktuara pulitke të mbajnë peng këtë proces të së ardhmes së Republikës së Kosovës. Tek e fundit, do të punoj që çështja e marrëveshjes përfundimtare Kosovë-Serbi të përmbyllet përmes deklarimit të qytetarëve të Kosovës, përmes referendumit.

Ambasadori Sem Fabrizi: “BE vështron me vemendje Luginen e Preshevës “

December 4, 2017 by dgreca

BE, Fabrizi ja ngreh veshin Stankovicit në Bujanoc: Leni llafet, Beogradi te krijojë kushte ne Lugine qe qytetaret te ndjehen si ne vendin e vete/

fabbbv-1-1

Bujanoc, 4 dhjetor -Sic keni njoftuar ne Bujanoc po qendron nje delegacionit i Bashkimit Evropian (BE) në Serbi, i prire nga ambasadori Sem Fabrizi. Nga kjo vizite e pare e ketij delgacion te larte te BE-së ka per qellim te njihet me situaten reale ne Lujginene Preshevës dhe per te inkurajuar rajonin me gatishmerine e BE-së për të financuara dhe kontribuar zhvillimin e infrastrukturës, nxitjen e konkurrencës së ekonomisë lokale dhe punë, vende të reja të punës, dhe përmirësimin e shërbimeve shëndetësore, njofton agjencia e lajmeve“Persheva Jonë”.

Fabrizi pas një takimi me Presidentin e Qeverisë së Sërbisë Trupi Koordinues për Preshevë, Bujanoc dhe Medvegjë, Zoran Stankovic, u tha gazetareve se stabiliteti rajonal, bashkëpunimi dhe zhvillimi ekonomik dhe te drejtat e njeriut ne Lugine e Preshevës janë të rëndësishme për BE-në.

Shefi i BE-së Fabrizi ne viziten e pare Bujanoc interesohet për avancimin e të drejtat e shqiptareve në Luginë. Te zbatohet plani shtate pikesh i propozuar nga shqiptaret!

“BE vështron me vemendje Luginen e Preshevës “, ka thëne sot ne Bujanco shefi i miusonit te BE-së z.Sam Fabrizi i cili per here te pare vizitoi Luginen e Preshevës. Gjate kesja vizite shefi i misionit te BE-së ne Serbi z.Frbrizio sa ka lavderuar proeceset po aq edhe ka kritikuar, duke shprehur shqetësimin per ngecjeve te te”drejtave te shqiptareve ne Luginen e Preshevës, kane thëne nikociret nga Bujanoci per agjencine e lajmeve “Presheva jonë” sipas te cileve vetem dy kerkesa jane zbatuar qe 4-5 vite?!

Ambasadorët dhe Bashkimit Evropian ne Serbi Sem Fabrizi ne vBujanco ka thne se BE po ndjek me mjft kujdne ssiziaten dhe zhvillimet ne Luginene Preshvës tazhdim. “Konsiderojme se eshte mjaft e erëndësishme te vazdhoje dialogu dhe zbatimi i planit shtatë pikesh propozuar nga lidershipi shqiptar nga Lugina ne qershorin e vitit 2013..”

“Une jam i kënaqur qe sot këtu po dëgjoj mendimi te ndryshme. Beogradi te krijoj kushte ne Lugine qe qytetaret te ndjehen si ne vendin e vete ” tha Fabrizi sot ne Bujanoc i shoqeruar nga Zoran Stankvic, nje pensioner qe ende udheheq Trupin Koordinues për Medvegjë, Bujanc dhe Preshevë.

Ndryshe Stankovic si gjithnje edhe sot ne Bujanoc me te njejten retorikë, me te njejta shifra dhe te njejten fjalë. “Mbështetja e BE-së është e nevojshme për projekte për të përmirësuar kushtet ekonomike në Preshevë, Bujanoc dhe Medvegjë. komuniteti ndërkombëtar ka investuar rreth 35 milionë euro në Preshevë, Bujanoc dhe Medvegjë, dhe përmes Trupit Koordinues ka investuar edhe 60 milionë euro në projektet e infrastrukturës. Ne po punojnë në implementimin e programit të propozimit shtatë pikë mbi partitë shqiptare në këto komuna, Qeveria e Serbisë ka miratuar në vitin 2013”, tha Stankovic.