Nike Grishaj – Dielli

MARRËDHËNIET NDËRETNIKE SHQIPTARO- SERBE

July 23, 2021 by s p

Nikë Gashaj, Politolog/

Shikuar historikisht, shqiptarët në bashkësinë shtetërore me Serbinë kanë kaluar periudha shumë të vështira në luftën e tyre për liri e drejtësi, për të drejtat njerëzore dhe kombëtare – kundër regjimeve borgjeze, diktaturave monarkiste, politikave nacionaliste, shoviniste dhe fashiste të Aleksadër Rankoviqit dhe Sllobodan Millosheviqit.

Pra, historia e shqiptarëve nuk është e varfër në ngjarje, por është e mbushur me luftë për mbijetesë, vuajtje të padëgjuara, ngjarje dramatike dhe tragjike. Prandaj, kur flitet për marrëdhëniet ndëretnike shqiptaro-Serbe në Jugosllavi, respektivisht në Serbin e Madhe, duhet të kihet parasysh tërë dramën, tërë udhtimin e shqiptarëve në bashkësinë me Serbinë.

Serbia si shtet okupues dhe agresor, ka kryer tre gjenocide mbi shqiptarët. Gjenocidi i parë u krye me 1878 në Kurshumli, Leskovac, Prokuple, Topllicë, Vranje dhe Nish. Gjenocidi i dytë u krye gjatë luftërave Ballkanike të viteve 1912-1913 dhe gjenocidi i tret, gjatë agresionit ushtarako-policor serb mbi popullin shqiptar të pa mbrojtur, duar thatë, në vitet 1998/99, në Kosovë.

Ekziston një literaturë voluminoze dhe një material historik-politik për jetën e vështirë dhe të padurueshme, si dhe për pozicionin e nënshtrimit e të shtypjes së shqiptarëve nën sovranitetin dhe jurisprudencën serbe. Por me këtë rast do të citoj disa vlerësime dhe qendrime të një socialdemokrati, publicisti dhe humanisti të mirënjohur serb, Dimitrije Tucoviq, i cili thotë: ”Sot është berë shumë e rrezikshme të predikosh nevojën për të punuar së bashku me Arbanasit. Mendime të pavërteta dhe tendencioze, si dhe politka pushtuese e Serbisë me metodat e saj barbare duhej të mbushte Arbanasit me urrejtje të thedhë ndaj nesh…”

Gjithashtu, është i njohur rasti kur deputeti Kosta Novakoviq ngriti çështjen e terrorit dhe presionit fizik ndaj popullatës së pafajshme shqiptare nga regjimi serb në Mbretërinë e Jugosllavisë, por u sulmua fizikisht dhe u rrah nga deputetët pozicionar serbë në vetë Parlamentin.

Pikërisht për shkak të pozicionit skllav, një pjesë e madhe e shqiptarëve e mirëpriti ardhjen e trupave Italiane, me 1941, në Jugosllavi të cilët i konsideruan si çlirimtare. Njerëzit atëherë thoshin”Le të vijë edhe djalli i Zi, thjesht le të ndryshoj kjo qeveri, sepse nuk mund të jetë më e keqe për ne”. Dhe sigurisht, ata kishin të drejtë.

Shqiptarët nën regjimin italian në Jugosllavi gëzonin të drejta të konsiderueshme civile dhe kombëare, të cilat ishin të paimagjinueshme nën sundimin serb. Për shembull, shqiptarët ishin të lirë të përdorin gjuhën dhe alfabetin e tyre si gjuhë zyrtare, së bashku me italishten; lëjohej përdorimi i flamurit kombëtar shqiptar; ishte e lëjuar përdorimi Himnit shqiptar; janë hapur një numër i madh i shkollave fillore dhe të mesme në gjuhën shqipe; u krijuan mundësi që shqiptarët të punësohen në administratën shtetërore; një numri të shqiptarëve iu kthye toka e uzurpuar nga pushteti serb, etj.

Për më tepër vendosjen e regjimit politik italian, shqiptarët e përjetuan atë si çlirim nga persekutimi, arrestimi, vrasja dhe dëbimi në botën e jashtme. Me një fjalë, si çlirim nga pozicioni kolonial, nga presioni, terrori dhe gjenocidi. Kjo është vetëm si sintezë e shkurt e historisë tragjike të shqiptarëve në ish-Jugosllavi, apo Serbi, por gjithashtu më duket se është mjaftë bindëse në paraqitjen e marrëdhënieve ndëretnike shqiptaro-serbe.

DOLI NUMRI MË I RI I REVISTËS MALËSIA

January 5, 2019 by dgreca

Në rubrikën e parë “Gjergj Kastriotit – Skenderbeu, 550- Vjetori i Vdekjes – Viti Jubilar, punimet e veta i kanë prezentuar 8 shkencatarë: Prof. dr. Anton Nikë Berisha (Universiteti i Kalabrisë) “Mbi veprën “Skanderbeku i pafán” të Jeronim De Radës”; Prof. dr. Zeqirja Neziri – Prof. asoc. dr. Merita Bruci (Shkup-Tiranë)” Kënga “Ushtari i Skënderbeut” e Franqisk Anton Santorit dhe kënga “ I erdhi një letër trimit” e Jeronim de Radës ; Prof. as. Dr. Rokin Daberdaku (Universiteti i Shkodrës “Luigj Gurakuqi”) “Skënderbeu dhe Vatikani (1444-1467)”; Prof. as. Dr. Zamira Cavo (Universiteti i Tiranës “Marin Barleti”) “Skënderbeu njerëzor”; Prof. dr. Fiorella De Rosa (Universiteti i Kalabrisë) “Gjergj Kastrioti Skënderbeu, një hero i zakonshëm”; Dr. Zenepe Dibra (Shkodër) ”Luftëtarë dhe personalitete të hapësirës shkodrane në krah të Skënderbeut”; Dr. Durim Çaça( Universiteti i Durrësit “Aleksandër Moisiu”) “ Semiociteti i shoqërisë së diskursit, Et’ hem Haxhiademi, – tragjedia ”Skënderbeu”.

1 a Malesia reviste

Doli nga botimi numri trembëdhjetë (13) i revistës për kulturë, shkencë dhe çështje shoqërore Malësia, në Podgoricë, i cili sjellë 30 artikuj shkencorë, recensione dhe mirënjohje. Në këtë numer kanë bashkëpunuar studiues nga Shqipëria, Kosova, Maqedonia, Italia, Suedia, Rumunia, Brukseli dhe Mali i Zi.

Në rubrikën “kulturë” janë prezentuar 17 autorë: Akademik Kolec Topalli(Tiranë- që tani i ndjeri) “Buzuku e Shestani – paralele gjuhësore”; Prof. dr. Ardian Kyçyku( Rektor i Universitetit rumun të shkencave dhe arteve Gheoghe Cristea, Bukuresht)” Gjuha dhe vdekja, ose hapësira ku duhet mbijetuar”; Prof. dr.Valter Memisha(Drejtor i Institutit të gjuhësisë dhe letërsisë, Tiranë) “Kur akademiku i kthen shqipes ç’është e shqipes”(I. Ajeti, Fjala shqipe në Fjalorin e Glisha Elezoviçit); Prof. dr. Robert Damo, Adriana Stefani, Mas. Kostanca Kote ” Sotir Pecit për zhvillimin e arsimit kombëtar dhe të gjuhës shqipe”; Prof. dr. Shpresa Hoxha(Universiteti i Prishtinës) “Fjalët dhe shprehjet angleze me prejardhje nga terminologjia latine dhe përkthimi i tyre në gjuhën shqipe; Prof. dr. Josif Mita(Universiteti i Kalabrisë) “Rreth disa pikëpamjeve të Sosyrit dhe të Çomit për gjuhën”; Prof. dr. Adem Zenullahu (Prishtinë) ”Figura e Oso Kukës në këngët popullore dhe në “Lahutën e Malcis” të Gjergj Fishtës”; Prof. dr. Mimoza Priku – Prof. dr. Artan Haxhi (Universiteti i Shkodrës” Luigj Gurakuqi”) “Intelektualja Musine Kokalari dhe vepra e saj në vëmendjen e Albanologut Carlo Tagliavini”; Prof. dr. Mustafa Ibrahimi(Universiteti i Tetovës “Nëna Tereze”) “Aspekte etnolinguistike të proverbave në fjalorin latinisht-shqip të Frang Bardhit”; Prof. as. dr. Muharrem Jakupi (Universiteti i Durrësit “Aleksandër Moisiu”) “Tema e zhgënjimit, depresionit dhe vdekjes në poezinë e Dritëro Agollit pas vitit 1990”; Dr. Edlira Macaj(Universiteti i Tiranës) “Pikëtakime poetike mes Mjedës, Koliqit, Camajt e Zorbës… “; Dr. Denis Himçi(Universiteti i Elbasanit “A. Xhuvani”)” Arbëreshi Karmine Abate ose të shkruarit midis gjuhëve dhe kulturave të ndryshme”; Majlinda Bushaj – Marijan Lulgjuraj (Shkodër – Malësi/Tuz)”Botimet shkencore – kulturore –letrare të shqiptarëve në Mal të Zi”; Prof. dr. Zymer U. Neziri ( Prishtinë) “Festivali V mbarëkombëtar i folklorit “Rapsha 2017”.

Në rubrikën nga “Historia” janë prezentuat 2 studime shkencore: Prof. dr. Lush Culaj ( Instituti Albanologjik i Prishtinës) “Shteti shqiptar dhe “Komiteti Mbrojtja Kombëtare e Kosovës 1918 -1924”; Dr. Kastriot Marku (Milano, Itali) “Shkrimi i historisë kishtare nis nga shkrimi i historisë së dioqezave “Monografia e Argjipeshkvisë së Tivarit. “Tivar, Argjipeshkvia e Tivarit, 2017.

Në rubrikën “çështje shoqërore” janë prezentuar 3 artikuj: Nikë Gashaj (Podgoricë) ”Identiteti kombëtar i shqiptarëve në Mal të Zi”; Prof. as. Dr. Kolë Tahiri(Bruksel) ”Kuvendet shqiptare”( sipas Lahutës së Malësisë); Sytki Ndrecaj(Zëvendës Kryetar i Bashkisë Malësi e Madhe, Koplik)”Bashkia e Malësisë së Madhe”.

Në rubrikën” recensione” janë prezentuar 4 vështrime për disa botime aktuale të autorëve nga Ulqini, Prishtina, Kalabria, Boras (suedia), trajtua nga dr. Rrustem Berisha, Prof. dr. Lush Culaj, Isak Ahmeti dhe Hysen Ibrahimi.

Ky numer mbydhet me rubrikën “mirënjohje”, nga Prof. as. dr. Flamur Shala(Universiteti i Prizrenit “Ukshin Hoti”) “Kontrributi jetësor për gjuhën shqipe në tekstet universitare të Akad. Prof. dr. Gjovalin Shkurtaj.

Themelues dhe kryeredaktor i revistës është Nikë Gashaj (email: malesia@t-com.me)

Botimin e këtij publikimi e ndihmoi Fondi për mbrojtjen dhe realizimin e të drejtave të pakicave në Mal të Zi

KOSOVA DHE KORRIGJIMI I KUFIJVE

August 11, 2018 by dgreca

Shkruan: Nikë Gashaj/Politolog/

Në kohën e fundit opinionin publik e ka habitur hapja e çështjes së korrigjimit të kufijve midis Kosovës dhe Serbisë nga kryetarët e Kosovës dhe Serbisë Hashim Thaçit dhe Aleksander Vuçiniq. Në lidhje me të, imponohet pyetja se çka ajo nënkupton: ndarjen e Kosovës, shkëmbimin e territoreve, respektivisht dhënjen Serbisë pjesën veriore të Kosovës, ku me shumicë jetojnë serbët në disa komuna, në kompensim me Luginën së Preshevës.

Natyrisht se për këtë çështje delikate do të vendosin përfaqësuesit politik të Kosovës dhe faktori nderkombëtar. Mirëpo, megjithatë nuk është e tepërt të dëgjohet dhe zëri dhe mendimi i ndonjë prej shqiptarëve jashtë Kosovës.

Me shpërbërjen e ish-RSFJ është hapur edhe çështja e Kosovës. Ajo si element i federalizmit jugosllav ka pasë të drejtë sikurse dhe republikat e ish-Jugosllavisë në shkëputje dhe në shtetin e vet. Populli shqiptar i Kosovës ka qenë i vendosur, këmbëngulës dhe i qendrueshëm në rrugën e tij të vetme drejtë pavarësisë së Kosovës në kufijtë e saj të territorit integral, donë me thënë në kufijtë të pacenueshëm. Ajo ka qenë jo vetëm pasojë e shkatërrimit të ish-Jugosllavisë por dhe shprehje dhe pasojë e një politike të dominimit shekullor mbi shqiptarët. Një strategji e tillë duke zbatuar dhe ushtruar represion dhe dhunë brutale fizike ndaj shqiptarëve nga ana e regjimeve të ndryshme politike dhe ushtarako-policore, në veçanti nga shteti serb, nuk ka ofruar kurrfarë mundësie për zgjedhjen politike të statusit të Kosovës dhe më gjerë të çështjes kombëtare të shqiptarëve në rajon. Prandaj, shpallja e Kosovës si shtet i pa varur dhe sovran, si dhe njohja e saj nga 116 shtete rajonale, evropiane dhe botërore në krye me SHBA, ka kënaq dhe kënaq kërkesat dhe dëshirat e popullit shqiptar kudo që jetojnë në vende të ndryshme të botës bashkëkohore. Po theksojmë se njohja e Kosovës nga shumica e fuqive të mëdha dhe shtetëve të tjera është bër për tërësin territoriale të Kosovës, pra të kufijve të pa “korrigjuar” apo të pa cunguar, për çka elita politike e Kosovës duhet të ketë shumë kujdes në dialogun me Serbinë dhe faktorin ndërkombëtar. Se ndryshimi i kufijve është i pa pranueshëm, e për çka nuk duhet as të hapet fjala.

Ne na duket se teza e “korrigjimit” të kufijve të Kosovës me Serbinë paraqet një pazarllëk, marifetllëk dhe dredhi politke në dëm të Kosovës, e që është e palejueshme dhe e rrezikshme për sovranitetin e shtetit të Kosovës. Në të vërtetë ajo ka të bëj me ndërrimin e kufijve të Kosovës duke ia dhënë territorin e veriut të Kosovës Serbisë, gjoja në kompeszim me Luginën e Preshevës, ku janë vetëm tri komuna: Preshevë, Bujanoc dhe Medvegjë, ndërsa në Kosovën Veriore janë disa komuna, sa jam në njohuri, me një territor shumë më të madh. Prandaj, edhe sikuse kjo të ishte e mundëshme, e mos të cenonte sovranitetin dhe integritetin territorial të Kosovës, fjala është për një territor disproporcional, që do të ishte në dëmë të Kosovës(Jo vetëm kaq, por shkëmbehen toka shqiptare me toka shqiptare, jepen toka shqiptare në Veri dhe merren toka shqiptare!).

Jam i mendimit, se nëse përfaqësuesit politik të Luginës së Preshevës, kanë paraqit një kërkesë të tillë politike për tu bashkuar me Kosovë është e preferueshme që sa më parë ta tërheqin kërkesën e tillë, sepse ajo është në dëm të pavarësisë dhe sovranitetit të shtetit të Kosovës, me qenë se, ajo nënkupton dhënien e veriut të Kosovës Serbisë. Serbët në një pjesë të madhe jetojnë në shtete të ndryshme rajonale, evropiane dhe botërore, por për ta Serbia nuk kërkon ndërrim të kufijve dhe as të drejta të veçanta. Edhe pas ramjes së regjimit të Millosheviqit, akoma nukë është bërë katarza e plotë apo spastrimi i liderëve aktualë serbë nga sindromi i politikës së vjetër. Politika e Serbisë ka ndikuar dhe ndikon në një masë të madhe në insistimin e sebëve të Kosovës që zgjedhjen e problemëve të veta ti kërkojnë në Serbi e jo në organe shtetërore të Kosovës. Ajo çka e shton radikalizimin dhe njëheri keqësimin e marrëdhënieve shqiptaro-serbe në Kosovë është problemi i Kosovës Veriore, saktësisht i Mitrovicës. Në këtë territor padyshim është përzie dhe përzihet Serbia, respektivisht pushteti i saj politik me qellim të krijimit të institucioneve paralele duke dëshiruar që në këtë mënyrë ta shkëpus këtë pjesë të territorit Kosovar.

Pikërisht, për gjithë atë që cekme më lartë vështirë mund të ndëtohen marrëdhëniet e mira ndëretnike në Kosovë deri sa të mos ndryshoj politika serbe e Beogradit, respektivisht derisa ajo të mos heqi dorë nga pretendimet territoriale në Kosovë. Megjithatë, pala shqiptare si shumicë etnonacionale në Kosovë duhet të bëjnë përpjekje serioze për përmirësimin e pozitës së pakicave kombëtare, e në veçanti të komunitetit serbë në hapësirën e Kosovës. Ajo nuk duhet të jetë indiferente apo të mbesë në rafshin verbal përkitazi me përkujdesjen e ndërtimit të Kosovës multietnike dhe demokratike, si dhe të funksionimit të sistemit ligjor dhe të sendërtimit konsekuent të të drejtave të njeriut dhe të pakicave kombëtare, prandaj dhe të serbëve në Kosovë.

Perfundim:jam i mendimit se Prishtina në dialog me Beogradin dhe faktorin nderkombëtar duhet ta ketë një Platformë politike të miratuar nga Kuvendi apo nga Qeveria e Kosovës. Ajo duhet të kërkoj njohjen e shtetit të Kosovës nga Serbia, çka besoj dhe e bënë. Njohja e Kosovës nga Serbia mund të shërbej si fakt se Serbia është kthyer drejt ardhëmerisë evropiane. Ajo do të dëshmonte se ajo është largua nga nacionalizmi serb. Gjithashtu, në qoftë se Serbia dëshiron në Evropë i duhet të bëjë njohjen e Kosovës. Përndryshe, nëse jo, Kosova mund të funksionoj si shtet dhe pa njohjen e Serbisë.

Është e preferueshme që Kosova pakicave kombëtare në territorin e saj, prandaj dhe komunitetit serb tu garantoj të drejtat e njeriut dhe të drejtat e pakicave kombëtare sipas standardeve më të larta ndërkombëtare. A standardet ndërkombëtare nënkuptojnë normat juridike ndërkombëtare dhe praktikën pozitive të vendeve të demokracisë prendimore. Aty vjenë në konsiderim dhe diskutimi për ndonjë autonomi kulturore dhe vetëqeverisëse të komunitetit serb në kosovë. Por një autonomi me një vëllim të kompetencave të caktura dhe për çështje të definuara të sigurimit normativ, institucional dhe praktik të barazisë së plotë të të drejtave qytetare(civile) dhe politike, kulturore, ekonomike dhe sociale të serbëve në Kosovë, si dhe për realizimin i tyre do të kujdeseshin dhe do ti mbikëqyrnin organet përkatëse shtetërore të Kosovës dhe të organeve gjegjëse të Bashkësisë ndërkombëtare.

MIRASH IVANAJ FIGURË E NDRITUR E KOMBIT SHQIPTAR

January 14, 2014 by dgreca

Nga Nikë Gashaj , Podgoricë – Mali i Zi/

Prof. Dr. Mirash Ivanaj, ka lindur me 1891 në Podgoricë, Mali i Zi dhe ka vdekur me 1953 në Tiranë. Mirash Ivanaj është me prejardhje nga Bëkajt e Trieshit, respektivisht nga Malësia. Ka qenë një personalitet i shquar në kohën kur jetoi dhe punoi. Shkollën fillore e ndjeku në Podgoricë, të mesmen në Serbi, ndërsa studimet e larta i ka kryer në Universitetin e Romës, ku ka mbaruruar dy degë studimore: letërsi-filozofi dhe jurisprudencë dhe ka arrijtur titullin Doktor i shkencave juridike. Po ashtu i ka di i disa gjuhë botërore. Andaj ai ishte në atë kohë një nga intelektualët më të njohur të kombit shqiptar: profesor, publicist, jurist, filozof, poet dhe politikan.Mirëpo, Mirashi Ivanaj është dallua dhe për cilësitë e karakterit të tij, si njeri me dinitet të lartë, i ndershëm dhe i drejtë, humanist dhe patriot, burr trim e guximtar dhe i shkëlqyeshmëm në punën e tij në arsim, kulturë dhe politikë. Me 1923 ka ardhur nga Roma në Shkodër, ku ka qenë drejtori i parë i gjimnazit shtetëror deri me 1930. Gjithashtu në Shkodër themeloi Gazetën”Republika”, si një mjet për të shpalosur idetë e lirisë, demokracisë dhe atdhedshurisë. Pastaj ka punuar si mësimdhënës nëpër shkolla në Tiranë. Puna e tij në arsim dhe kulturë ka pas jehonë të madhe si njeri me dituri, me vizion përparimtar, me moral të kristaltë dhe atdhetar i flakët. Si i tillë me 1933 u bë Ministër i arsimit të Shqipërisë. Si Ministër ka dhënë një kontribut të jashtzakonshëm në reformimin e arsimit kombëtar. Reforma e tij ishte e afruar me arsimin perendimor, por me një profil tërësisht shqiptar. Një reformë e tij e arsimit dhe edukimit ka rezultuar në formimin e shëndoshë të brezave të ri, me çka ka kontibuar në afirmimin dhe përparimin e kombit dhe shtetit shqiptar. Andaj reforma e arsimit kombëtar e Shqipërisë të asaj kohe, është quajtur dhe” Reforma Ivanaj”. Mu për këtë arësye Mirash Ivanaj duke iu falenderuar meritave të mëdha të tij në arsim e kulturë, ka hyrë si figura më e ndritur në historinë e kombit shqiptar, për çka është dhe fitues i shpërblimeve e dekoratave më të larta shtetërore dhe kombëtare. Ndër to po nënvizojmë: në vitin 1929, Mbreti Ahmet Zogu e dekoroj Mirash Ivanaj me Urdhin”Kumandar”i urdhërit të Skënderbegut”; më 1992, Presidenti i Shqipërisë, Sali Berisha i jep Mirash Ivanaj, Medaljen “MARTIR I DEMOKRACISË”, ku thuhet: “Intelektual erudit, drejtues dhe organizator i arsimit kombëtar, i përkushtuar ndaj çështjes si drejtues shoqëror, demokrat dhe atdhetar i shquar, armik i betuar i diktaturës komuniste deri në flijim”; më 1995, Presidenti i Republikës së Shqipërisë, Sali Berisha, ia jep Mirash Ivanaj, Titullin: “MËSUES I POPULLIT”ku thuhet: “Reformator dhe njëri nga kollosët e arsimit shqiptar. Dha kontribit të shquar si drejtor i parë i gjimnazit shtetëror në Shkodër dhe si ministër i arsimit në fillimet e viteve “30”; me 2003, Presidenti i Republikës së Shqipërisë, Alfred Moisiu, e dekoroi Mirash Ivanaj me Urdhërin”NDERI I KOMBIT”, me motivacionin”Figurë e shquar e kombit dhe kulturës shqiptare, reformator i madh i arsimit dhe shkollës kombëtare shqiptare, luftar i paperulur i indipedencës, lirisë dhe progresit kombëtar e shoqëror”.

Prandaj, Mirash Ivanaj, si shkencatar dhe atdhetar në gjurma të rilindasve kombëtar dhe të përpjekjeve të mëdha të tij, ka kryer të ashtuquajturën”Reformën Ivanaj”. Ai vlerësonte se shqiptarëve u duhej një shkollë e përbashkët unike kombëtare e drejtuar nga shteti shqiptar.

Vizioni i tij i sistemi arsimor ishte lufta për shkollën kombëtare si përçuese e ndërgjegjes kombëtare dhe kosolidimi i unitetit kombëtar, pavarësisht nga përkatësia fetare. Sipas Mirash Ivanaj krijimi dhe afirmimi i shkollës kombëtare shqiptare duhet të jetë jo vetëm shqipe nga gjuha, por edhe ilumuniste nga përmbajtja, jo vetëm laike, por edhe masive, e përbashkët për të pasurin e të varfërin, për myslimanë e të krishterë, për djelmë e vajzat, një shkollë ku të arsimoheshin e edukohshin qytetarë të ndërgjegjshëm, jo vetëm të ditur, por edhe atdhetarë. Kjo ka qenë një platformë arsimore dritëdhënëse për kombin shqiptarë.

Ai vinte në dyshim çdo mision të të huajve në sektorin e arsimit. Edhe sikur të vinin këtu me qëllime bëmirëse. Ata nuk e njihnin realitetitn e vendit. Problemi i edukimit moral, patriotik e shoqëror- thoshte Ivanaj, ishte shumë më i rëndësishëm se ai “diturak në Shqipëri”.

Në prill 1933 Parlamenti i Shqipërisë i ndryshoj nenet 206-207 të Statutit që lëjonin çeljen e shkollave private. Në Nenin 206 u përcaktua: Mësimi dhe edukimi i shtetasve shqiptarë janë një e drejtë e shtetit. Jepen vetëm ndër shkolla dhe institucione shtetërore shkallash të ndryshme si mbas ligjit…Shkollat private, çdo kategorie qofshin, që kan veprua deri sot, mbyllen. Në nenin 207 thuhet: Shkollat fetare për përgatitjen e klerit, të mbajtura prej Komuniteteve fetare shqiptare, janë të lira dhe rregullohen me ligj…

Arsyet e këtij ndryshimit…shkollat private nuk kanë dhënë frytet që priteshin…personeli i tyre nuk është i zhveshur prej ndjesive në kundërshtim me Statutin e parimit e edukatës kombëtare… pse rrënjosin ndjesi anti bashkimore.

Ligji u dekretua nga mbreti më 22 prill dhe u zbatua me 25 prill 1933. Në fund të prillit 1933, reforma Ivanaj u vu në zbatim me mbydhjen e të gjitha shkollave private, sikurse ishin: shkolla private jofetare 21, shkolla klerikale myslimane 14, shkolla klerikale katolike 17, shkolla klerikale ortodokse 4, shkolla të huaja për shqiptarë 19, shkolla private të minioritetit grek 10. Gjithsejit 85 shkolla ( Arben Puto, Shqipëria Politike 1912-1939, Tiranë 2009, fq. 502 )

Duhet theksuar se me zbatimin e reformës arsimore, kryesisht u mbyllën shkollat private të drejtuara dhe të finansuara nga tri qendra të jashtme, nga tri kultura të ndryshme, nga tri shtete “mike” të asaj kohe të Shqipërisë: Greqisë, Turqisë dhe Italisë. Shkollat e huaja shikoheshin si përçues të influencave të jashtme dhe një rrezik për unitetin kombëtar. Në shtypin e vendit dhe në qarqet e diasporës shqiptare ngrihej zëri kundër një gjendjeje të tillë dhe kërkohej një shkollë më e organizuar dhe e drejtuar nga shteti. Shkolla e shtetit duhej të ishte e vetmja vatër e formimit të njëtrajtshëm kombëtar të brezave të ri.

Shkollat private në Shqipëri të asaj kohe në historiografinë shqiptare por dhe nga studjuesit e huaj vlersohen në mënyrë shumë kritike. Për shembull, historiani i njohur amerikan, Edwin Jacques, shkruan: Qeveria shqiptare me mbylljen e shkollave private u përpoq të eliminonte propagandën shkombëtarizuese, që ishte e pashmangshme në shkollat e agjencive të huaja përçase” ( Edwin Jacques, Studimi:”Historia e Popullit Shqiptar nga lashtësia deri në ditët e sotme”, SHBA, Carolina, 1995, fq.433 ).

Po ashtu, profesori i njohur francez i të drejtës ndërkombëtare, Gilber Gidel, është shpehur: “Asnjë shtet në botë nuk mund të heq dorë nga kujdesi për arsim, prandaj as shteti shqiptar”.

Sipas Statutit monarkik shteti ishte i ndarë nga feja, por kjo nuk do të thoshte që shteti nuk kishte të drejtën e kontrollit të institucioneve fetare për të mënjanuer çdo veprimtari në dëm të kombit dhe ndërhyrjes të huaj në punët e fesë e të vendit. Kjo spjegohej për arësye të përvojës së hidhur të së kaluerës, kur disa klerik të bashkësive të ndryshme fetare u bënë vegla të ndikimeve të huaja në dëm të interesave kombëtare (Historia e Popullit Shqiptar, Tom III , Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Tiranë, 2007, fq. 300 ).

Përfundim: Reforma e Shkollës komëbëtare e Mirash Ivanaj ka pasur rëndësi substanciale kundra asimilimit të kombit shqiptar, për tejkalimin e pëçarjes fetare dhe zgjimin e ndëgjegjes kombëtare. Ajo ka qenë digë e pengesës së ndikimit politik dhe kulturor të shkollave private të shtetëve të huaja në arsimimin dhe edukimin e shqiptarëve, respektivisht në asimilimin e tyre. Pikërisht, shkollat e huaja private kanë qenë pengesë në lëvizjen për çlirimin kombëtar të shqiptarve. Prandaj shkolla kombëtare ka qenë domosdoshmëri historike, me të cilën ishte e lidhur qenia dhe ardhëmeria e Shqipërisë dhe kombit shqiptar.