• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Pozita e krijuesit shqiptar në diasporë

September 25, 2017 by dgreca

1 Anton Marku 2Nga Anton Marku/

Vjenë, 25 shtator 2017/Krijuesit bëjnë pjesë në grupin më deficitar por dhe më elitar dhe avangard të komunitetit shqiptar në diasporë. Profili i tyre është specifik ndaj kërkon një çasje tjetër shoqërore dhe institucionale nëkrahasim me pjesën tjetër të komunitetit.  

Përgjatë migrimit masiv të shqiptarëve drejt perëndimit, sidomos në fillim të viteve të 90-ta të shekullit të kaluar, kryesisht në shtetet gjermanofolëse të Evropës u vendosën edhe një pjesë e intelektualëve, të cilët në vendet e tyre të origjinës ishin marrë me veprimtari krijuese dhe tashmë kishin bërë një emër. Disa prej tyre kishin botuar libra, të tjerët ishin bërë të njohur në fushën e muzikës, aktrimit, arteve pamore e të ngjajshme. Por, në një ambient të ri dhe të huaj, në të cilin pothuajse gjithçka duhej të fillonte nga e para, arti detyrimisht do të duhej të priste ditë më të mira. Në këtë rast do të fokusohemi tek roli dhe rëndësia e Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Krijuesve Shqiptarë në Austri ‘‘Aleksandër Moisiu’’ në mbatjen gjallë të shpirtit artdashës jashtë mëmëdheut.

Prapavija

Me themelimin e Lidhjes së Shkrimtareve dhe Krijuesve Shqiptarë në Austri ‘‘Aleksandër Moisiu’’ në vitin 2011 krijuesit shqiptarë në Austri arritën të kenë një adresë të tyre, një emër, një shenjë dalluese, një ‘‘kulm mbi kokë’’, qoftë ai dhe virtual. Lidhja u vu në jetë nga entuziazmi i themeluesve të saj dhe për një periudhë të shkurtër kohore arriti që të identifikojë dhe anëtarësoj mbi 30 krijues/e nga të gjitha rajonet e Austrisë. Në dy vitet e para të veprimtarisë së saj u organizuan më se 20 orë letrare në gjuhën shqipe, dhe ate jo vetëm në Vjenë, por dhe në Linz, Graz, Salzburg, Wiener Neustadt, Baden, Kapfenberg, Knittelfeld, etj. Nga viti 2013 orët letrare mbahen në të dy gjuhë, atë shqipe dhe gjermane. Që nga ajo kohë anëtarët e Lidhjes botuan mbi 40 libra individualë, ndërsa u publikuan edhe dy antologji të përbashkëta, po ashtu në të dy gjuhët ‘‘Illyrcum 1’’ dhe ‘‘Illyricum 2’’. Në anën tjetër u vendosën dhe thelluan kontaktet dhe bashkëpunimi me Shoqatën e Shkrimtarëve të Austrisë, PEN klubin austriak, Shoqërinë Austriake për Letërsi, shtëpi botuese, institucione shtetërore, organizata qeveritare e joqveritare, autore dhe autorë austriakë dhe të huaj, etj. Disa nga anëtarët e Lidhjes tashmë janë pranuar si anëtarë të rregullt në këto subjekte me renome kombëtare e ndërkombëtare.

(Mos)mbështetja

Anëtarët e Lidhjes ‘‘Aleksandër Moisiu’’ ofrojnë punë vullnetare, pa asnjë kompenzim financiar. Falë dashamirësisë së disa sponzorëve Lidhja ja ka dalur që të mbijetojë financiarisht. Por, në raport me numrin e madh të biznesve shqiptare, sidomos në qytetin e Vjenës (mbi 150), numri i atyre që shprehin dëshirën dhe vullnetin për të ndihmuar këtë subjekt është tepër i ulët. Një pjesë e këtyre biznismenëve të vetquajtur i nënçmojnë, përbuzin e dekujajojnë krijuesit duke mos fshehur dëshirën që ata para tyre të shëndrrohen në lypës që shtrijnë dorën. Ashtu siç dhe zakonisht ndodhë në jetë: Ata që kanë më shumë japin më pak. Shpesh dhe aspak. Megjithatë, edhe pse në shikim të parë mund të duket se krijuesit tanë në Austri gëzojnë një respekt të posaçëm në komunitet, kjo për fat të keq nuk reflektohet edhe tek pjesëmarrja në aktivitetet  e organizuara, blerja e librave, revistave, pikturave, skulpturave, etj. Ky respekt ka më shumë karakter deklarativ se sa praktik. Fitohet përshtypja ata që e duan kulturën, sidomos letërsinë, nuk po ja dalin që ta dëshmojnë këtë, ndërsa ata që nuk e duan nuk po arrijnë që ta fshehin këtë fakt.

Nonsenset mërgimtare

Në një situatë normale do të pritej që elitat (artistët, mjekët, inxhinierët, arkitektët, politologët, juristët, ekonomistët, etj) të jenë në ballë të proceseve, ndër të tjera edhe të atyre për mbatjen gjallë të gjuhës shqipe në diasporë. Për fatin e hidhur, kjo pjesë e komunitetit tonë në mërgim është, me pak përjashtime, pjesa mëpasive, më e fjetur, më e painteresuar dhe më e paangazhuar në këtë proces. Janë mu këta që më së paku marrin pjesë në orët letrare, promovimet e librave, ekspozitave, shfaqjeve teatrale apo koncerteve tëmuzikës klasike. Këtyre nuk u mbeten shumë prapa për nga mosaktivizimi as studentët shqiptarë në Austri.

Letërsia në mërgatë

Sa dhe si shkruhet gjuha shqipe në diasporë?

Me shumë pak përjashtime ajo shkruhet pak, dobët dhe keq, pa përdorim të standardeve elementare, me gabime të shumta ortografike, drejtshkrimore dhe logjike. Pa pikë, presje, apostrof apo thonjëza. Të njëjtën gjë e bëjnë, dhe atë me shumicë, edhe disa gazetarë të vetshpallur në mërgatë, të cilët botojnë artikuj nëgazeta të ndryshme pa përfilluar pothuajse asnjë rregull gjuhësor. Sa i përket letërsisë që krijohet në diasporë ajo është kryesisht patriotike, nacionaliste, populliste, politike e me tone melankolike, e cila shumë rrallë ja ka dalë të lirohet nga historia, temat e luftës dhe nostalgja për ‘‘kohërat e vjetra’’. Ajo po ka vështirësi që të transformohet, reformohet dhe adaptohet me trendet që sot po ndodhin në letërsinë bashkëkohore, e cila sot shkruhet shkurt, qartë, është më dinamike, më reale, prezize, shumëdimensionale, më e hapur dhe më progresiste.

Ka dallim, madje të madh, mes autorëve të librave dhe shkrimtarëve. Jo gjithçka që shkruhet meriton dhe të botohet. Numri i veprave të publikuara nuk e bën autorin automatikisht shkrimtar. Atë e bëjnë vetëm vlerat e veprës, për cilësinë e të cilëve fjalën e fundit e ka kritika dhe lexuesit. E kundërta e kësaj janëpoetët e facebook-ut që komentojnë çdo ditë njëri-tjetrin. Aty postohen edhe poezi të pa artikuluara artistikisht, pothuajse monotone. Të rralla janë ato të stilit modern, me rrjedhë dhe harmoni mes mendimeve, fjalëve, rreshtave e vargjeve. Do të ishte një kombimim i përkryer nëse ata do të posedonin dhe talentin po aq sa e kanë vullnetin.

Në lidhje me këtë mund të konstatohet se kualiteti i letërsisë që ‘‘prodhohet’’ në diasporë nuk është ai që do të duhej të ishte. Me përjashtime të rralla, temat nuk përpunohen aq sa duhet, figurat letrare si metaforat dhe simbolet përdoren vend e pa vend, veprat nuk shquhen për ndonjë thellësi mendimi, narracion, meditim refleksiv apo mesazhe të qëlluara, unike dhe origjinale. Në këtë lloj letërsie dominon poezia, pastaj proza e shkurtër. Esej, drama apo romane botohen në numër të papërfillshëm. Në përgjithësi mungojnë edhe konkurset letrare, të cilët autorëve do t’u mundësonin që të sprovoheshin në konkurencëme njëri-tjetrin. Po ashtu ka pak apo aspak botime gazetash e revistash periodike e as kurse shkrimi. Për kritikë të mirëfilltë letrare as që mund të bëhet fjalë. Edhe vështrimet/rezencionet që shkruhen janëkryesisht me elemente pozitive, madje dhe superlative, edhe atëherë kur vepra nuk i plotëson kushtet minimale të botimit. Ka pak sjellje të reja apo emra të rinj. Sidoqoftë, disa autorë shqiptarë po ja dalin qëedhe të përkthehen në gjuhën gjermane apo dhe në gjuhë të tjera.

Racionaliteti kulturor  në këtë rast do të mund të vinte në pah faktin se krijuesit nuk duhet doemos të ju shërbejnë shteteve apo kombeve. Ata duhet të jenë të lirë që të vënë në pikëpyetje dhe t’i vështrojnë me sy kritik këto konstrukte shoqërore por edhe lirinë, drejtësinë, idelogjitë, religjionet dhe fenomenet tjera si këto. Ata nuk duhet të jetojnë nga shkrimet e tyre, por të jetojnë për të shkruar.

Sa po lexohet?

Duke ditur se po jetojmë në epokën në të cilën individualizmi dhe egoja personale janë duke u etabluar si alternativë ndaj socializimit dhe solidaritetit ndërnjerëzor, mund te thuhet lirisht se sot po lexohet pak, shumë pak, edhe pse librat, për fat të mirë, nuk mungojnë e as çmimet e tyre nuk janë të papërballueshme për xhepin e mërgimtarëve.

Përfundim

Pozita e krijuesit shqiptar në diasporë në përgjithësi e në Austri në veçanti nuk është e lehtë. Edhe pse një pjesë e vogël e tyre i’a ka dalur që me sukses të gjej vendin që meritojnë në skenën kulturore të shteteve ku veprojnë, pjesa më a madhe e tyre është lënë në mëshirën e vetvetes, në udhëkryq krijues dhe në kërkim të identitetit artistik. Megjithatë, një numër i tyre po i’a del që të ballafaqohet me sfidat që u dalin përpara në rrugën e përfaqësimit sa më dinjëtoz të gjuhës, kulturës dhe artit shqiptar në botë.

Ajo dhe është jeta e tyre. Tjetër nuk kanë. As që kërkojnë.

Autori është kryetar i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Krijuesve Shqiptarë në Austri ‘‘Aleksandër Moisiu’’ 

Qëndrimet e shprehura në këtë shkrim janë personale

Filed Under: Emigracion Tagged With: Anton Marku, e krijuesit shqiptar, ne diaspore, Pozita

AVIONI NE DIVJAKE, OPOZITA:DOLI FJALA JONE-POZITA:ISHTE BOSH!

May 10, 2014 by dgreca

Rrëzimi i avionit në Divjakë – Tahiri: Ishte bosh, hera e parë që ulet në vendin tonë/
Ministri i Brendshëm Saimir Tahiri reagoi sot lidhur me avionin e rrëzuar mesditën e sotme në zonën e Divjakës.Në një deklaratë për mediat nga Ministria e Brendshme, Tahiri sqaroi se “sot në ora 14:40 një avion i vogël ka bërë ulje në plazhin e Divjakës, ku edhe është dëmtuar duke thyer njërën nga rrotat dhe elikën. Policia e Shtetit ka ndaluar pilotin, i cili është shtetasi italian Giorgio Riformato”. Ai bëri të ditur se nga hetimet paraprake rezulton që avioni është nisur nga Rinasi në orën 13:26 me leje Nr. 193, lëshuar nga Aviacioni Civil, dhe me destinacion Italinë.
“Nga të dhënat paraprake, kjo është hera e parë që ky avion ulet në vendin tonë.Avioni është gjetur bosh, ndërkohë që pretendimi i shtetasit Italian është se ka bërë ulje të detyruar për shkak të defektit teknik, gjë që pritet të verifikohet nga hetimet”, tha Tahiri.
Ai sqaroi se paralelisht nga Policia e Shtetit dhe policia kufitare e zonës, së bashku me forcat e Ndërhyrjes së Shpejtë, është bërë rrethimi i zonës, ku dhe është identifikuar një makine tip “Mitsubishi” me targe “AA 794 EU” me një ngarkese drogë të llojit hashash, si dhe disa çanta me lëndë narkotike në afërsi të saj.
Në vlerësimet paraprake, mendohet të jenë rreth 460 kg kanabis. Sapo jam informuar nga policia se në këto momente është arrestuar drejtuesi i mjetit, Saimir Bajrami, vjeç 35, të cilit i janë sekuestruar dhe 27.000 euro. Nga të dhënat paraprake, ky shtetas ka jetuar në Itali dhe ka mbrritur në Shqipëri vetëm 2 ditë më pare”, deklaroi ministri.
Në vijim të hetimeve, ministri tha se “Policia e Shtetit do ju informojë më shumë për këtë ngjarje, sigurisht edhe nëse avioni dhe fuoristrada e kapur në atë zone janë pjesë e një tentativë për trafik të paligjshëm”.
Ndërsa nëpërmjet një postimi në rrjetin social “Facebook”, reagoi Kryeministri Edi Rama ku shkruan se “operacioni i sotëm antidrogë, prova e fortë e radhës se shteti po ringrihet me shpejtësi e Policia e Shtetit është kthyer në krye të detyrës”.
***
Pas publikimit të detajeve për rrëzimin e avionit në Divjakë nga Ministri i Brendshëm, Saimir Tahiri, nga opozita Kryetari Lulzim Basha reagoi mbrëmjen e sotme duke kërkuar transparencë për këtë ngjarje.
Në një deklaratë për mediat nga selia blu, kreu i PD i bëri thirrje organeve të drejtësisë të hetojnë ngjarjen dhe të vihen përgjegjësit para drejtësisë.
Sipas tij, kjo ngjarje vërtetoi akuzat e opozitës.

Filed Under: Kronike Tagged With: Avioni ne Divjake, doli fjala jone, ishte bosh, Opozita, Pozita

Paloka: Mosdhënia e konsensuesit nga maxhoranca do të ketë pasoja

April 22, 2014 by dgreca

Nga Ilir Vata/-Kryetari i Grupit Parlamentarë të PD-së, Edi Paloka, pas konferencës së Kryetarve të grupeve parlamentarë, që ishte mbledhur për të diskutuar për ndryshimet e projekt-vendimit për funksionimin e komisionit të posaçëm për reformën administrativo-territoriale, deklaroi se opozita nuk ka interes të bllokojë reformën, por është maxhoranca ajo që kërkon ta bllokojë.
Paloka, tha se “maxhoranca kërkon të ndjekë aventurën e saj duke bërë një reformë pa konsensues, vetëm, pa opozitën”.
Kjo sipas tij, do të ketë pasoja, jo vetëm për politikën por dhe për vendin.
Gjithashtu, Paloka tha se “Partia Socialiste, nuk ka kërkuar konsensues, dhe me gojën e kryetarit Rama, u tha qartazi në Parlament se nuk mund ti japim konsensues në parlament opozitës, pasi kemi frikë se ajo do të bllokojë, që është eksperiencë e tij në opozitë dhe jo e opozitës sot”.
“Ne kemi theksuar, tha Paloka, se “duhet të bëhet një reformë e gjërësishme, përsa i përket reformës administrative-territoriale, shoqëruar me reformën zgjedhore, sepse nuk mund të ndahen nga njëra tjetra”.
“Ne nuk kemi interes të bllokojmë thjeshtë të bëhet sa më mire kjo reformë”, përfundoi Paloka

Filed Under: Politike Tagged With: konsensusi, Paloka, Pozita

Bylykbashi: Farsi i radhës i qeverisë për konsensus në komisione

March 26, 2014 by dgreca

Deputeti i Partisë Demokratike, Oerd Bylykbashi, në një prononcim sot për mediat pas largimit nga komisioni i ligjeve, akuzoi qeverinë Rama, se po bëjnë ndryshime ligjore pa konsensues për të mbushur administratën me militantë partiak, ashtu siç edhe ka bërë deri më sot.

Ai pohoi se “në aspektin e substancës, me sa duket, maxharonca e ka mbledhur mendjen dhe nuk iu intereson asnjë lloj debati në komision dhe nuk është gjë tjetër vetëm një fars i radhës”. Unë besoj se sot është prova e fundit e me siguri do të vazhdojnë në shkeljen e rregullores dhe ne do të vazhdojmë t’i denoncojmë”.

Gjithashtu, Bylykbashi përmendi dhe ligjin për nënpunësin civil, duke thënë se “edhe kjo është një thyerje e procedurës, nuk mund të diskutohet në seancë plenare që është caktuar të enjten, pa diskutuar në komisionin e ligjeve.Kjo është një shkelje tjetër që Edi Rama, kërkon ta fsheh në mirëbesim në pritje të konsensuesit”.

Reagimi i deputetit të PD-së, Bylykbashi erdhi pas mungesë të gjetjes së një kompromisi në komisionin e ligjeve

 

Filed Under: Featured Tagged With: Bylykbashi, farsa, konsensusi, Pozita

Celibashi: Opozita të japë konsensusin për ndryshimet teknike të “Nëpunësit Civil”

March 19, 2014 by dgreca

Nga B.Kastrati/- Maxhoranca kërkoi sot nëpërmjet Ministrit të Shtetit për Marrëdhëniet me Parlamentin, Ilirjan Celibashi, konsensusin e opozitës për miratimin e projektligjit “Për disa ndryshime në Ligjin për Nëpunësin Civil”.

Gjatë një prononcimi për mediat në përfundim të Konferencës së Kryetarëve, Celibashi tha se këto ndryshime në ligj, përbëjnë një rëndësi të madhe, ndaj dhe mbështetja e opozitës në këtë proces është shumë e rëndësishme.

Fakti që ndryshimet në ligjin “Për Nëpunësin Civil” janë të karakterit teknik, sipas Celibashit, e bën më të lehtë për opozitën dhënien e konsensusit.

“Ndryshimet e parashikuara në projektligj, nuk cënojnë aspak konsensusin politik dhe juridik të arritur në legjislaturën e kaluar për ligjin e “Nëpunësit Ciliv”, theksoi Ministri.

Ai tha se komisionet parlamentare përkatëse pritet të fillojnë shqyrtimin e projektligjit në fjalë dhe më pas ai do kalojë në seancë plenare

 

Filed Under: Politike Tagged With: Celibashi, nepunesi civil, Pozita

Artikujt e fundit

  • GJEKË MARINAJ, POETI ERUDIT MALËSOR SHQIPTARO – AMERIKAN PO PUSHTON BOTËN ME POEZINË E TIJ
  • DY DIJETARE POETE NE SHERBIM TE KOMBIT, AT BERNARDIN PALAJ  – AT DONAT KURTI
  • KOSOVA DHE VENDET E BE-së QË S’E KANË NJOHUR ATË
  • 1913 / KUR GAZETA FRANCEZE BOTONTE NJË FOTOGRAFI TË RRALLË TË ANËTARËVE KRYESORË TË KONGRESIT SHQIPTAR TË TRIESTES
  • Kur Djemtë e Skelës u përleshën me “Vullnetarët e Enverit”
  • PËRSHPIRTJE PËR SHPRESËN, ZONJËN E NDERUAR OSE VIRTYTIN…
  • Njeriu i ri
  • ZHULIANA JORGANXHI : TA DUAM ME SHUME SHQIPERINE
  • SOT, shqiptarët e Amerikës përcjellin në banesën e përjetshme Ornela Shehin dhe Florind Belliun
  • 199 vjet nga vdekja e atdhetarit Marko Boçari
  • Kryeministri Kurti takoi Shefin e Zyrës së BE-së në Kosovë dhe ambasadorët e vendeve të Quint-it
  • “OPERACIONE SEKRETE-SHQIPËRIA NËN LUFTËN E FTOHTË”
  • TREGIMTARI I HESHTUR
  • Lavdi Betejës së Junikut, 10 gusht 1998!
  • Kosova para 32 viteve: Serbia ua ndaloi shqiptarëve edhe gazetën e vetme të përditshme Rilindja

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari Albin Kurti alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fadil Lushi Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Hazir Mehmeti Ilir Levonja Interviste Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT