romet – Dielli

…Të gjithë bashkë ia dalim mbanë

November 30, 2017 by dgreca

Problematika e romëve të Ballkanit Perëndimor, e njëjtë;të gjithë bashkë ia dalim mbanë/

2 Kosturi.JPG 1 Kosturoi 1 ok Kosturi Vepror

Nga Arben Kosturi*/

Problematika e romëve është e njëjtë në të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor, ndaj duke qenë të gjithë bashkë mund t’ia dalim mbanë në gjetjen e zgjidhjeve të drejta dhe efikase. Ky ishte konkluzioni i dalë nga konferenca e 6 shoqatave rome nga 6 vende të ndryshme, zhvilluar në qytetin e Korçës. Ndaj, nisur nga ky këndvështrim, në bashkëpunm me shoqatat e këtij rajoni, do të bëjmë të mundur zhvillimin e kapaciteteve të OJQ-ve rome dhe ndërmarrjen e nismave cilësore për shfrytëzimin sa më efikas të fondve të BE-së. Të gjitha këto kërkojnë rritjen e aftësive tona për t’iu përgjigjur reformave të Bashkimit Europian. Për këtë arsye u desh oganizimi i kësaj konference “Roaming për ngritjen e kapaciteteve të organizatave rome për financimin nga BE-ja dhe ndërtimin e partneritetit”, bashkëfinancuar nga programi Erasmus dhe BE-ja.

Dalja nga situata

Pra, nga shoqatat tona rome kërkohet gjetja e rrugvë për dalejn sa më shpejt nga situta ku ndodhemi, e cila nuk është në nvelin e kërkesave të kohës. Ekipi i projektit ka e vërejtur se Organizatat e Shoqërisë Civile Rome në Ballkanin Perëndimor nuk kanë njohuri të mjaftueshme për fondet e disponueshme të BE-së që mund t’u ndihmojnë atyre të trajtojnë sfidat lokale, kombëtare dhe rajonale me të cilat ballafaqohet popullata e këtyre vendeve. Për më tepër, ata nuk posedojnë kapacitetin e kërkuar për të aplikuar dhe menaxhuar fonde të tilla. Komisioni Evropian dhe numri i organizatave të tjera ndërqeveritare dhe ndërkombëtare shpesh shprehin shqetësimin e tyre mbi disavantazhet dhe kushtet e vështira të jetesës së popullatës rome, por OJQ-të rome si partnerët më me përvojë dhe më të nevojshëm nuk nisin partneritete strategjike, nuk aplikojnë për fonde të BE-së dhe nuk i shfrytëzojnë fondet që janë në dispozicion. Kjo ishte dhe një nga arsyet, që unë si drejtor ekzekutiv i shoqatës rome “Disutni Albania” Korçë, bëra çmos që konferenca të mbahej në Shqipëri, për t’’ju treguar që ne dimë të bashkëpunojmë, të menaxhojmë, të prezantojmë problemet tona, të kërkojmë ndihmë dhe të ofrojmë gjithçka mundemi. Konferenca kishte si qëllim shkëmbimin e eksperiencave dhe përcaktimin e mënyrave të bashkëpunimit.

Synohet

Duke pasur këtë organizim si pikënisje, ekipi i projektit ka projektuar projektin “Roaming – Ngritja e kapaciteteve të organizatave rome për financimin nga BE-ja dhe ndërtimin e partneritetit” për të krijuar një strukturë lehtësuese për shoqërinë civile (pro) rome për të marrë pjesë aktive në politikën lokale dhe kombëtare dhe procesin e vendimmarrjes dhe vendosjen e një dialogu konstruktiv dhe sistematik me autoritetet dhe OJQ-të rome për të ndikuar në politikat mbi integrimin e romëve, përfshirjen sociale, mos-diskriminimin, dialogun ndëretnik, zhvillimin socio-ekonomik dhe të drejtat e qytetarëve. Grupet kryesore të synuara të “Roaming” ishin OJQ-të aktive në rrjetin “Roma SIMURGH” – një platformë shumë e kualifikuar joformale, e krijuar për të fuqizuar OJQ-të rome dhe për të avokuar për rritjen e mundësive të punësimit, për të promovuar mjete inovative për luftë gjithëpërfshirëse kundër anti-ciganizmit, për të sfiduar konceptet e udhëheqjes brenda komunitetit rom dhe për të diskutuar haptazi për migracionet e romëve në Evropë. Përfitues të këtij projekti ishin organizatat e shoqërisë civile rome nga Ballkani Perëndimor që zhvilluan kapacitetet e nevojshme gjatë gjithë këtij procesi.

Varfër dhe papunësi te romët

Gjithashtu gjatë konferencës doli në pah se romët ballafaqohen me barriera të drejtpërdrejta dhe të tërthorta në qasjen në shërbimet publike, që rrjedhin nga kriteret e përshtatshmërisë që ata nuk mund t’i binden, mungesës së informacionit ose të kuptuarit të procedurave administrative, si dhe stigmës dhe qëndrimit të shpeshtë diskriminues nga popullata shumicë. Përjashtimi afatgjatë ka ndikuar në kushtet e tyre të jetesës, trajtimin nga popullata shumicë dhe marrëdhëniet me institucionet qeveritare. Studimet tregojnë se niveli i varfërisë në mesin e romëve është dy herë më i lartë se popullsia shumicë, ndërsa shkalla e papunësisë është tre herë më e lartë se mesatarja. Romët në Shqipëri njihen si një minoritet etnik-gjuhësor. Burimet zyrtare thonë se në Shqipëri ka rreth 1,300 romë, megjithatë burime të tjera vlerësojnë se ka deri në 120,000 Regjistrimet zyrtare në Shqipëri i njohin romët. Komunitetet rome gjenden në të gjithë vendin, kryesisht në Shqipërinë qendrore dhe juglindore. Shqipëria iu bashkua Dekadës së Përfshirjes së Romëve në vitin 2008; Në kuadër të kësaj kornize qeveria miratoi një Plan Kombëtar të Veprimit i cili përqendrohet në arsim, punësim dhe mbrojtje sociale, strehim dhe infrastrukturë, shëndet, infrastrukturën sociale dhe mundësitë e barabarta dhe trashëgiminë kulturore.

Ende larg standardeve evropiane

Ende romët në Shqipëri jetojnë në kushte të këqija në vendbanime, pa lidhje me infrastrukturën bazë, si uji, shërbimet elektrike dhe publike. Ka pasur raste të dëbimeve me forcë dhe rasteve në të cilat autoritetet shqiptare kanë diskriminuar romët në ofrimin e shërbimeve sociale, pagesave të mirëqenies sociale, ofrimit të infrastrukturës komunale dhe kujdesit shëndetësor.

Në përputhje me Ligjin për Arsimin në Shqipëri shkollimi është i detyrueshëm për të gjithë fëmijët mbi moshën gjashtë vjeçare. Për fat të keq, shumë fëmijë romë braktisin shkollën para se të përfundojnë tetë vitet e shkollimit të detyrueshëm. Vlerësimet jozyrtare tregojnë se frekuentimi i shkollave të mesme të romëve në Shqipëri është shumë i ulët, ndërsa 72% e fëmijëve shqiptarë ndjekin shkollën e mesme. Nuk ka bursa për të mbështetur arsimin e romëve në Shqipëri. Sipas një studimi të UNDP-së, rreth 52% e romëve nuk kanë arsim, 18% kanë vijuar vetëm disa vjet të shkollës fillore dhe vetëm 14% kanë arritur të përfundojnë shkollën fillore; vetëm 3% e të anketuarve romë kishin mbaruar shkollën e mesme dhe vetëm 4% ishin diplomuar në kolegj ose universitet. Gratë rome në përgjithësi kanë nivel më të ulët të arsimimit sesa meshkujt: 56% nuk kanë arsim, ndërsa 11% braktisin shkollën fillore. Prindërit romë kanë trajtim diskriminues nga mësuesit dhe studentët e tjerë dhe distanca të mëdha ndërmjet shtëpive dhe shkollave të tyre shihet si arsye shtesë për shkallën e ulët të shkollimit.

Fëmijët romë

Për shkak të varfërisë, shumë fëmijë romë duhet të punojnë për të kontribuar në të ardhurat e familjeve. Rreth 15% e fëmijëve romë të anketuar duhej të braktisnin shkollimin për të punuar.

Familjet rome kanë vështirësi në qasjen në kujdesin shëndetësor adekuat. Shumë fëmijë në familjet e mëdha rome vuajnë nga kequshqyerja, e cila ndikon në shëndetin e tyre të përgjithshëm dhe aftësinë për të studiuar. Shumë romë në Shqipëri nuk arrijnë të punësohen për shkak të kualifikimeve të ulëta arsimore dhe diskriminimit. Shumica e romëve mbijetojnë nga puna e rastësishme informale në bujqësi, shërbim publik dhe ndërtim me paga shumë të ulëta. Të ardhurat mesatare mujore për një familje rome janë 68 euro ndërsa në mesin e familjeve jo-rome që jetojnë në të njëjtin afërsi është 174.50 euro. Nuk ka zyrtarë të zgjedhur romë në nivel kombëtar ose lokal në Shqipëri. Megjithëse ata marrin pjesë në zgjedhje, votuesit romë përbëjnë një pjesë shumë të vogël të elektoratit. Partitë politike në përgjithësi inkurajojnë dhe mobilizojnë romët për të votuar gjatë fushatës dhe procesit të zgjedhjeve, por shpesh neglizhojnë shqetësimet e tyre pas zgjedhjes. Për të gjitha këto romët e Ballkanit Perëndimor do të bëhen të gjithë bashkë, për tia dalë mbanë

*Arben Kosturi, drejtor ekzekutiv i shoqatës “Disutni Albania” në Korccë.

* E dergoi per Diellin:Vepror Hasani

Unioni “Disutni Albania” drejt një projekti të ri për romët dhe në fushën e medias

June 7, 2015 by dgreca

Nga Arben Kosturi-
Drejtor i Emisionit dhe kryetar ekzekutiv i unionit “Disutni Albania”/
KORÇË- Sponsori është gjëja më e çmuar. Gjetja e tij në kohën e duhur është fatmirësia më e madhe që mund t’i ndodhë dikujt përgjatë gjithë jetës së tij. Ai të jep mundësinë,(kur ti nuk e ke atë), që të realizosh një ëndërr, të ngrihesh në këmbë dhe pas kësaj, udhën e gjatë ta nisësh vetë me synim për të mbritur në destinacion. Për ëndrrat e mëdha pikëmbritja është gjithnjë një yll që shkëlqen. Por gjetja e një sponsori gjithnjë është e vështirë e veçanërisht në Shqipëri, ku shumëkush mendon se lekët ndahen, vidhen, shpërdorohen etj. Në të vërtetë ne hapin e parë e hodhëm nëpërmjet një sponsorizimi modest, por tejet të vlefshëm. Që nga ky çast komuniteti rom i Korçës, i kryesuar nga Unioni “Disutni Albania ” nisi të mendonte për një jetë ndryshe. Tashmë po bëhen gati katër vjet që “Disutni Albania ” (fal sponsorizimit) transmeton një herë në javë një emision dygjuhësh shqip-romisht në disa televizione lokale në gjithë vendin, por edhe në Tadiotelevizionin publik Shqiptar. Romet edhe egjiptianët e presin këtë emision me një interes të veçantë, sepse aty flitet posaçërisht për problemet dhe hallet e tyre: për punësimin, për strehimin, për shkollimin, për trditat dhe zakonet, për gjuhën dhe për gjithçka që sot shqetëson dy komunitetet ku flitej dhe per bashke jetesen ,e përmendura më sipër. Në këtë emision pasyrohen vlerat më të mira të tyre, me qëllim që adoleshentët dhe të rinjtë të ndjekin shembullin më të mirë se si një rom apo egjiptian mund të njekë studimet e larta, të behet, mjek, inxhinier, jurist, menaxher e githçka që ëndërron.

UNICEF, sponsori ynë i parë
Tashmë emisionet tona televizive ndiqen jo vetëm nga romët dhe egjiptianët, por edhe nga shumë njerëz të tjerë në të gjithë vendin,, por jo vetëm, me mjaft interes ndiqen edhe nga mediat locale, të cilat të nxitura nga emisionet tona, problematikat tona e pasqyrojne dhe trajtojne edhe ato. Dhe kjo është një arritje e madhe për ne. pasi gjithçka realizohet me korrektësi, vërtetësi dhe profesionalizëm. Emisionet tona jo rrallë herë arrijnë të lënë gjurmë te shikuesit e të tërheqin vëmendjen e drejtuesve të pushtetit vendor, kur në ato 30 minuta të çmuara televizive ne arrijmë të përcjellim me vërtetësi kushtet e vështira të strehimit apo kur flasim për varfërinë dhe pamundësinë e mbijetesës për shumë familje. E njëjta gjë ndodh, (tërheqim vëmendje), edhe kur arrijmë të shpjegojmë pse shpesh paragjykohemi, përbuzemi, diskriminohemi apo ironizohemi. Të nesërmen shohim se drejtuesit e pushtetit vendor vihen në lëvizje, dhe kjo për ne nuk është pak. Ne e vlerësojmë si arritje, dhe kjo ndodh për shkak të sponsorizimit. Fondi që na u ofrua nuk u nda me askënd, nuk u vodh e nuk u shpërdorua. Edhe një qindarkë kishte vlerë vetëm për ëndrrën tonë, e cila nuk ishte gjë tjetër veçse një emision televiziv dygjuhësh shqip-romisht, por e transmetuar ne youtube me titra anglisht, me qëllim që nga emisionet tona të përftojnë edhe romët dhe egjiptianët kudo që ndodhen ata, brenda dhe jashtë vendit, pasi gjithçka flet për hallet tona. Vetëm kaq. Sponsorizimi bëri të mundur që djem dhe vajza rome të trajnoheshin për të qenë gazetarë, kameramanë (operatorë), montazhierë, spikerë etj, në shërbim të emisionit tonë televiziv aq shumë të ëndërruar prej nesh. Dhe sponsori ynë i parë ishte UNICEF, ku fal tij, në shtator të vitit 2011 ne dhamë emisionin e parë televiziv. Këtu nisi ëndrra jonë e madhe. Vende të tjera ballkanike e kishin realizuar prej kohësh një ëndër të tillë (pasjen e një emisioni në gjuhën rome ) si në Bullgari, Maqedoni Kosovë e gjetkë. Më pas u ndihmuam nga SOROS-Budapest dhe nga UNDP-ja

Jo vetëm romë
Sigurisht, stafi i emisionit tonë televiziv nuk përbëhet vetëm nga djem dhe vajza rome apo egjiptiane, sepse kjo nuk ishte ëndrra jonë; pjesë e saj janë edhe intelektualët që vijnë nga mazhoranca, si regjisori ynë Artan Grabocka, gazetarja e njohur e shtypit shqiptar Jorgjeta Gjançi dhe moderatori i programit Jani Lluka. Megjithatë, edhe pse stafi ynë është mjaft modest, arritjet e tona janë të mëdha. Fillimisht emisioni ynë i transmetua nga televizioni “Kristal” në Korçë dhe më pas edhe nga televizonet “TV-Lobi” në Korçë dhe “Sot-7” në Pogradec, TV-Apollon Fier dhe në TVSH-Gjirokastër. Tashmë emisioni ynë, “Bashkëjetesë dhe integrim, transmetohet edhe në Televizionin Publik Shqiptar një herë në javë

Edhe një ndihmë e vogël
Megjithatë, ëndrra jonë e madhe, e djemve dhe e vajzave rome ende ka nevojë edhe për ndihmë. Tashmë kur përvoja nuk na mungon, kur gazetarët dhe kameramanët i kemi të specializuar, kur përkushtimi ynë vijon të mbetet maksimal na mungon ai sponsori që shpesh është e vështrirë të gjendet, por kur e gjen të nxjerr në dritë. Tashmë ne synojmë të shkojmë më larg. Dëshirojmë të mbulojmë me programet tona televizive 8 qarqe të vendit ku jetojnë romë dhe egjiptianë, si në Tiranë, në Shkodër, në Durrës, në Vlorë, në Fier, në Elbasan, në Gjirokastër dhe në Korçë. Madje jo vetëm kaq, ne tashmë i kemi të gjitha mundësitë që në këto 8 qarqe të trajtojmë problemet specifike të çdo qarku më vete. Veç sa më sipër, synojmë gjithashtu dhe nxjerrjen e një buletini të cilin mund ta shpërndajmë në qarqet e përmendura më sipër, gjë që do të nxiste leximin te anëtarët e këtyre komuniteteve dhe informimin e tyre në të njëjtën kohë, por edhe mazhorancën, e cila do të njihej me problemet dhe shqetësimet tona, që edhe kjo e fundit të ndryshojë opiniondhe për të thyer paragjykimet ndaj nesh. Gjithashtu, do t’u vinte në ndihmë nxënësve dhe studentëve tanë në shumë çështje që ata janë të interesuar. Kjo do të ishte një ndihmesë e veçantë edhe për qeverisjen vendore dhe qendrore në realizimin e programit të tyre ndaj komuniteteve rome dhe egjiptiane. Nëse do të ishte dikush, vendas apo i huaj, që do të në afronte ndihmë, atëherë ai do të mbetej i nderuar në qëllimin e tij, sepse ne investojmë me aftësitë dhe përkushtimin tonë, qoftë edhe me vullnetarizmin tonë, pasi synojmë që shumë shpejt të ecim vetë me mundësitë tona.

Kjo është e mundur
Ëndrra jonë është e mundur. Ne këtë gjë e shohim të ndërlidhur edhe me detyrimin që ka Shqipëria ndaj Bashkimit Europian, për përfshirjen e romëve edhe në mediat publike ku duhet të “ofrohen programe me kohë të mjaftueshme, si dhe në orët e shikueshmërisë së gjerë që ndihmojnë në promovimin e integrimit të të gjithë individëve, grupeve dhe komuniteteve, si dhe ndajnë në mënyrë proporcionale kohën e transmetimit të tyre, për komunitetet e ndryshme etnike, fetare ose të llojeve të tjera. Zhvillojnë një përqasje shumëkulturore ndaj përmbajtjes së programeve, si dhe bëjnë përpjekje për të shmangur programet që e prezantojnë shoqërinë në terma monokulturore dhe monogjuhësore”. (Pakicat dhe mbrojtja e të drejtave të tyre në Shqipëri, botim i Qendrës Shqiptare për të Drejtat e Njeriut, Tiranë, faqe 124 – 125). Pra, ne kërkojmë nga qeveria dhe televizioni Publik Shqiptar të bëhemi pjesë e këtij televizioni, me qëllim mbulimin e 8 qarqeve me problematikat që kanë romët dhe egjiptianët. Garancia jonë, ndaj sponsorizuesve tanë të mundshëm është përvoja jonë. Gjatë kësaj periudhe kohore kemi mundur të realizojmë lajme, kronika, vëzhgime, intervista, portrete, minireportazhe, vox pop-e etj, ku kanë gjetur veten fëmijët parashkollorë, nxënësit, studentët, të rinjtë e të moshuarit, të papunët, të pastrehët, të diskriminuarit etj. Shumë emisioni iu dedikuan edukimit të fëmijëve, vaksinimit të tyre, regjistrimit në gjendjen civile, kontrolleve mjekësore, kujdesit shëndetësor ndaj nënës dhe fëmijës, mësimit të gjuhës rome etj. Por tashmë ndjemë se duhet të bëjmë më shumë. Përveç përvojës tonë jemi nxitur edhe nga përvoja e fituar nga bashkëpunimi me romët e Kosovës, Maqedonisë, Rumanisë Bullgarisë dhe Turqisë të cilët kanë satacione të tilla televizive. Megjithatë, ashtu siç e kam thënë që në fillim të implementimit të kësaj ideje ne nuk do te lodhemi së kërkuari ndihmë dhe mbështetje me qëllim që programi ynë të vijojë të emetohet. Prej muajsh të gjithë punojnë në mënyrë vullnetare, do të vazhdojmë të punojmë, por ne presim edhe ndihmën nga Qeveria dhe çdo sponsor tjetër. Me ne gjithkush mbetet i nderuar pasi përkushtimi ynë jepet me mirënjohje respekt dhe pa asnjë rezervë.

Romët, reagon bashkia e Tiranes: Po përdoret politikisht, “Lobistët” vodhën paratë e tyre

August 28, 2013 by dgreca

Pas thirrjeve dhe protestave gati të përditshme të romëve dhe shqetësimit të ngritur më herët nga diplomatë dhe insitucioni i Avokatit të Popullit, ka reaguar për herë të parë Bashkia e Tiranës.

Me anë të një deklarate për mediat, ky institucion thotë se komuniteti rom është përdorur politikisht nga paritë politike dhe qarqet e lidhura me të ku janë përfituar miliona euro në emër të romëve dhe paratë kanë mbushur llogaritë bankare të disa prej personave të implikuar në këtë çështje.

Bashkia thotë se me 3 milion Euro të Bashkimit Europian, mund të ishin ndërtuar 60 apartamente, por në fakt nuk ka ndodhur kështu. Pasi shpreh keqardhjen, ky insitucion thotë se në bashkëpunim me Delegacionin e Bashkimit Evropian ka gati projektin për rehabilitimin dhe rikualifikimin urban të dy blloqeve në njësinë bashkiake nr.4 dhe 8. Në këtë zonë të populluar më së shumti nga banorë të komunitetit rom dhe egjiptian, krahas ndërhyrjes tërësore në përmirësimin e infrastrukturës, do të ndërtohet një shkollë dhe banesa sociale. Kjo është një nismë e qëndrueshme, me anë të së cilës Bashkia do të ofrojë arsimimin dhe strehimin për këtë komunitet.

Në fakt kjo është zgjidhja e parë dhe më afatëgjatë që jep ky insitcion. Por si banues në qytetin e Tiranës, romët duhet të regjistohen si të pastrehë për të përfituar banesa sociale. Referuar të dhënave, bashkia thotë se numri i tyre në këtë rast është i paktë, sepse shumica e këtij komuniteti nuk plotëson dot dokumentacionin dhe kriterin për të përfituar banesa apo kredi sociale.

Gjithashtu, për herë të parë, Bashkia e Tiranës, vendosi që në përbërje të Komisionit të Strehimit, të ketë një përfaqësues nga Shoqata e Romëve për Integrim dhe Kundër Trafikimit të Fëmijëve. Në këtë mënyrë trajton kërkesat e komunitetit rom dhe egjiptian me bonus strehimi dhe përfitimin e kredive me interesa të buta për strehim.

Reagimi vjen pasi situatat e dëbimit të familjeve të këtij komuniteti nga troje ku kanë jetuar për dekada me rradhë janë të shpeshta. Rasti më i fundit është ai i 37 familjeve rome të përzëna nga trualli afër pallatiti me shigjeta për të cilët nuk kishte asnjë rrugëzgjidhje mes familjarëve romë e Ministrisë së punës.