Nga Ahmet ZANI*/
Fshati Vilëz ndodhet vetëm disa kilometra larg nga qyteti i mimozave të Mamurrasit, ndërsa shija e natyrës së merkulluar të shoqëron nëse do të përshkosh këtë rrugë në këmbë. Përse duhet të lëvizësh në këmbë?-, kjo thjesht të shëtisësh duke shijuar kënaqësinë e natyrës e cila do të na shqoërojë nga Mamurrasit deri në fshat. Banorët e këtueshëm janë në numër të pakët pasi zhvendosjet demokrafike kanë ndikur dhe tek fshati i vogël Vilëz, por me mjaft bukuri që, do të mbetet në kujesën tonë. Për ne nuk është hera e parë që e bëjmë këtë pjesë të rrugës në këmbë e cila përshkohet nga dy drejtime. Nga njëri krah për të mbërritur në fshat dhe të shijonim këto bukuri të rralla natyrore duhet të ngjisësh kodrat mbi qytetin duke shijuar dhe prodhimin e e Mamurrasit të veshura nga plantacionet e vreshtarisë që janë kujdesur më së shumti mamurrzakët. Tashmë janë zëvëndësuar në pjesën e madhe të sipërfaqes me mbjellje të reja ngaqë shkatërrimi pas viteve 1990 nuk ndaloi ndërë qindra ha. vreshtari. Përgjithësisht mamurrzakët kultivonin kulturën e rrushit duke nxjerrë dhe përfitime në disa varitete dhe të cilësisë së lartë. E përballja jonë e parë ishte pikërisht vreshtaria në kodrat e Mamurrasit rushrat që tregojnë se janë në fazën e pjekjes.
Pasi u ngjitëm në majën e kodrës befas na shfaqet një luginë dhe tej mali i fshatit Vilëz, ndërsa një çoban na thërret për të na ftuar të pushonim paksa nga lodhja, ndërsa si duket ai ishte i interesuar përsa kishim ndërmarrrë rrugën në këmbë dhe ku ishte qëllimi ynë. Ejani të freskoheni me pak ujë nga burimi, pasi është shumë vapë – shton më tej bariu i dhenve të këtyre anëve. Aty pranë ndodhej burimi dhe shijuam fresiknë e ujit mjaft të lehtë dhe të ftohtë. Ndërsa sërish çobani thotë se këtë uj, as e keni provuar ndonjëherë, ore miq, dhe befas na pyet: për ku jeni nisur?
-Në Vilëz, kemi disa miq, i përgjigjemi.Duam të ecim në këmbë që të shijojmë bukuritë e natyrës, ndaj një e tillë qenka dhe ky burimi dhe ky është qëllimi.
Më pas kemi vijuar rrugën në një rrugë që gjarpëronte deri pranë rezervuarit të Zhejës që shërben për vaditjen e tokave bujqësore të zonës së Mamurrasit por që infrastrukutra e vaditjes ka mbetur e varfër. Diku në faqen e malit përballë shohim disa shtëpi të shpërndara aty ishte dhe Vilza që kishim vendosur të shijonim. Afro 30 vite më parë kujtoja një rrugë shumë të ngushtë dhe të pyllëzuar dhe kërkoja që sërish po në atë rrugë të vijonim shtegtimin tonë. Por seç u ngatërruam nga kjo minidigë e rezervuarit por në ndihmë do të na vinte një banor nga ky fshat. Por na duhej dhe një tjetër pushim pasi tempedraturat e larta ndikuan në lodhje dhe etje për ujë, ndërsa unë isha shumë i vendosur se një burim uji ishte pranë rezervuarit në pjesën e sipërme të saj, dhe pikërisht në rrugën që do ndiqnim tek një kodrinë e vogël dhe pastaj do të mëbrrinim në arat e banorëve të Vilzës. Disa lloje shkurre, apo dhe pyje ku nga kënga e zhrmshme e gjinkallave lodhja nuk ishte më prezente. Kolegu im Gjoka ka humbur në një merkulli të pyjeve të ruajtura nga vetë banorët si dhe nga gjelbërimi përreth sikur do gjendeshe ne zonat e thella të vendit.
Disa copëza arash të mbjella me kultura të ndryshme perimesh dhe shumëllojshmëria e drufrutoreve, që banorët ishin kujdesur mjaft mirë pasi ishin të shëndetshme, a thua se ishte muaj maj nga hijeshija pasi banorët kujdeseshin për vaditje. Të rrethuara mirë për t’u mosdëmtuar nga bagëtitë dhe aty pranë do të takonim Hysenin rreth 75 vjeçar të shoqëruar nga dy gra që kujdeseshin për të mbjellat. Hyseni dhe dy gratë ndërpresin punë dhe do të na ftojnë në shtëpinë e tyre, ndërsa ne i kundërshtuam, por këmbëngulja na detyron të marrim rrugën në shtëpinë e tyre, dhe Hyseni nis në tregon për gjendjen e fshatit mungësen e infrastrukutrës dhe shërbimeve të tjera. Për të bërë një inxheksion duhet të shkojmë në fshatin fqinjë Shëmri, por këtu nuk jemi keq, ndonëse shumë banorë janë larguar këtu dhe 20 apo dhe më shumë vitë nga insfrastrukutra shumë e rëndë. Pak investime në mirmbajtjen e rrugës në stinën e verës e kryejmë me parat tona, sa për drejtuesit vendorë i shohim në këto anë vetëm të ” gllabërojnë ” ndonjë votë dhe nuk kujtohen më. Gjatë bisedës me Hysenin ai tregon për banesat e fiqnjëve kushurinjtë e tij që ndodhen në afërsi të qytetit të Laçit ndërsa një tjetër kryente investime për t’ju rikthyer vendlindjes. Hyseni na fton në shtëpi dhe menjëherë kafeja dhe raki thane shumë e shijshme. Kjo është rakia më e preferuar ndërsa ne e quajmë ” ilaç” shton Hyseni duke trokitur gotat me rakinë e thanës, ndërsa ne përdorim dhe rakinë e kumbullës apo dhe nga rrushi. Më së shumti ne konsumojmë prodhimet bujqësore dhe blegtorale tërësisht bio shumë të preferuar të zonës falë dhe klimës. Këtu ndodhen rreth pesë fise ku ndajmë harmoninë më të tërë si në gëzime apo dhe hidhërime, kjo ruhet brez pas brezi. Respetojmë dy objektet e kultit si të kishës së fshati si dhe të Xhamisë. Të ardhurat janë vetëm nga ato që prodhojmë dhe nga emigracioni, ndërsa të punësuar as nuk pretendohet, quhemi fshat i humbur- ka thënë Hyseni, por duhet të shohin dhe këtë pjesë të këtij fshati me resurse që e ka falur natyra po të investohet në turizëm sigurisht që ky fshat do të quhej turistik dhe me të ardhura.
Pas kafesë gratë e shtëpisë kishin përgatitur dhe drekën të servirur me prodhimet e bagëtive si ajo e mishit të kecit e rezervuar për miqtë e preferuar që në këtë rast ishim ne dy gazetarët. Ne do të kundërshtonin këtë mikpritje, por Hyseni tregon se çdokushi që do të shkelë në këtë fshat nuk largohet pa konsumuar bukën tonë, ndaj ju jeni të parët gazetarë që vizitoni Vilzën.
Do të largohemi nga fshati Vilëz me atë kënaqësinë e njereve të urtë dhe punëtor por dhe shumë mikpritës, duke marë me vete atë që mbase pushtetarët e kanë vizituar fshatin por nuk kanë zbuluar mrekullinë e natyrës që mund të shërbente për të bërë pak investime sidomos në infrastrukturën e rrugës për t’i shërbyer fshatit që më pas kjo zonë mund të shëndërrohet dhe në turizëm që t’ja shohin hajrin dhe pushtetarët.
* Autori, fotografi ne Luren e mrekullueshme, nder perlat e harruara te magjishme te natyres shqiptare
Fundi i një “iriqi” deti në afërsi të Sazanit
Shkruan:Shefqet Kërcelli/
Hapësira ujore detare në vendin tonë historikisht ka qenë një teatër lufte midis fuqive të ndryshme. Rezultat i këtyre betejave, përplasjeve dhe lundrimeve të shumta janë dhe minat detare, silurat apo lloje të tjera të municioneve luftarake të gjetura ndër vite nga anije të Forcës Detare, të peshkimit dhe nonjë rast dhe tregëtare. Sidoqë janë bërë mjaft operacione për pastrimin e këtyre “iriqëve” të detit, është e pamundur që ti pastrosh atë përfundimisht. Rrymat e detit, relievi i thyer i fundit të tij, gjallesat dhe bimësia nënujore, krijojnë kushte për strehimin e tyre dhe vështirësi në zbulimin dhe asgjësimin e municioneve detare. Rasti më i fundit ishte zbulimi dhe asgjësimi i një koke silure disa metra larg bregut në perëndim të ishullit tonë historiko-ushtarak, që tashmë po e kthejmë dhe në turistik. Ishte një mbetje e Luftës së II-të Botërore. Në grykën e Otrantos dhe hapësirat përreth nëndetset kanë vepruar që në Luftën e I-rë Botërore. Zhytësit tanë të QZH, Pashaliman kryen disa zhytje për përcaktimin e saktë të vendndodhjes të këtij “iriqi” dhe mënyrën e asgjësimit të tij. Ishte një operacion me vlera të shumëanshme civilo-ushtarake që kërkontë ndërthurjen e disa masave por dhe pjesmarrjen e specialistëve nga disa reparte të FA. Mbi këtë bazë Shefi i Shtabi të Përgjithshëm të FA nxori një urdhër të vecantë për asgjësimin e këtij “iriqi” të rrezikshëm, me rrezik potencial, që ishte ngurosur në thellësi të vogla afër bregut. Natyrisht këto lloj operacionesh kërkojnë njerëz të specializuar, mjete dhe masa të forta sigurie. Me një proces të përshpejtuar nën drejtimin e Zv/komandantit, Kapiten i Rangut të II-të Engjëll Sinanaj dhe stafit të Flotiljes u morën masat e nevojshme për crrënjosjen nga fundi i detit të këtij “iriqi”. Në një kohë rekord u lajmëruan të gjitha institucionet shtetërore dhe private të Vlorës për zhvillimin e këtij operacioni dhe ndërprerjen e lëvizjeve të mjeteve detare në këtë rajon, gjatë zhvillimit të operacionit. Një operacion në dukje i thjeshtë kërkoi bashkërendimin ndërinstitucional civil por dhe midis disa reparteve të FA, Forcës Detare, Policisë Ushtarake, KML dhe grupit mësimor të EOD në Qëndrën e parë Stërvitore të ngritur për këtë qëllim në rang FA me ndihmën e ODS.
“Butrinti” në krye të operacionit
Më ka qëlluar shpesh të jem pranë ekuipazhit të mrekullueshëm të anijes më të re të Forcës Detare, aq sa tashmë e ndjej veten si pjesëtar i saj. Madje dhe kushtet ku jetojnë këta detarë janë më komode se godinat e garnizonit. Ekuipazhi i anijes sapo përfundoi një stërvitje në det dhe shkoi të pushojë. Me shërbim atë natë ishte një nga detarët më të vjetër, Kapter Mehmet Xhelilaj. Mehmeti e ka në gjak disiplinën dhe profesionin e ushtarakut. Ai e ka filluar karrierën në ishullin e Sazanit, ku për disa vite ka jetuar dhe me familjen. Pamvarësisht vështirësive familjare dhe kujdesit të vazhdueshëm ndaj njerës vajzë me probleme shëndetsore, Mehmeti i ka qëndruar në kokë detyrës së kryemotoristit në anije, bashkë me kolegët e tij Artan Kojani, Lulëzim Delaj, Gëzim Abazaj, Eduard Cela, Aldion Asamataj, Preng Gjergji, Sokol Hametaj, Patriot Salihila, Artan Kojanaj, Shkëlqim Devollaj, etj. Anija ka ditë që lundron dhe kryen patrullime për të siguruar pushuesit e shumtë dhe anijet turistike, kryesisht në hapësirat joniane. Vetëm tre ditë kam qenë në shtëpi këtë muaj më thotë, Kapiteni i anijes, Kap.Lt. Ermal Hila. Sezoni veror na kërkon sa në Palermo, Sazan dhe Vlorë. Këtë detyrë “Butrinti” e realizon duke kombinuar grafikun e lundrimin me anijen “Oriku”. Ato ja dorëzojnë shërbimin njëra-tjetrës në ujërat e Jonit, herë në traversë të shpellës së Haxhi Aliut, Gjirit të Gramës, të Bristanit, të Dafinës apo në Mezokanal. Oficerët janë gjithnjë në zbatim të urdhërave të Komandant Ermalit dhe Ilirit, në krye të detyrës. Fillimisht efektivi pjesmarrës në operacion u rreshtua në molin ku ishte bregëzuar anija “Butrinti”. Këtu drejtuesit e operacionit, Kapiten i Rangut të II-të Engjëll Sinanaj, Major Shkëlqim Cela i EOD dhe Kapiten Krist Katundi i Policisë Ushtarake, dhanë udhëzimet të vecanta për masat e sigurisë në zbatimin e këtij operacioni specifik. Ndërsa Komandant Ermali i kërkoi zbatimin rigoroz të masave të sigurisë në anije, pasi dhe shumica e pjesmarrësve në operacion imbarkoheshin për herë të parë në bordin e saj. Plus kësaj në anije kishte materiale që do ta shkulnin nga rrënjët iriqin e detit. Mbasi u siguruan se gjithëshka ishte në rregull, komandant Ermali urdhëroi nisjen e anijes. Menjëherë ekuipazhi zbatoi detyrat funksionale dhe “Butrinti” u c’bregëzua qetësisht nga baza e Pashalimanit. Ishte një ditë e qetë dhe anija, mbasi la fenerin hyrës të bazës cau me shpejtësi drejt rajonit të caktuar. Ndërkohë miqtë e shumtë ushtarakë në anije sodisnin pamjen që të afronte në të majtë gadishulli i Karaburunit dhe bukuritë e gjirit të Raguzës, Shën Vasilit, Shënjanit dhe përballë ishulli ynë i Sazanit. N/oficerët e Policisë Ushtarake Arjan Allmuca dhe Primo Gjuraj, pjesë e operacionit, sodisnin me kërshëri këtë kombinim magjepës det-tokë të natyrës. Kemi kryer me qindra detyra në tokë, herë e parë që i bashkohemi një operacionin në det, ndaj e quajmë veten me fat që jemi këtu sot, thonë ata. Po ndërsa “Butrinti” po i afrohej ishullit, komandat dhe thirjet në Urën e Komandimit shtoheshin nga minuta në minutë. Meraku ishte i madh, sepse lajmërimi i subjekteve ishte bërë një ditë më parë, ndërsa në gjirin e Japrakut po lëvizte një skaf, me sa duket s’dintë gjë. Por në ndjekje të tij u vu skafi i “Butrintit”. Tashmë thuajse gjithë ekuipazhi i anijes di ta drejtojë këtë skaf, dhe me sa pashë këtë punë ata e bënin me qef. Kështu skafi i “Butrintit” dhe skafi i zhytësave tanë, mbasi bënë verifikimin, kontrollin dhe pastrimin e rajonit nga këto mjete filluan transportin e personave dhe materialeve në vendin ku “iriqi” i detit kishte bërë fole.
Nga praktika mësimore në operacion real
Kështu i qëlloi 16 djemve të kursit të I-rë për asgjësimin e municioneve me eksplozivë. Por ndërsa ata në tokë kishin bërë dhjetra shpërthime, këtu në det situata është më komplekse, me plot të papritura e vështirësi. Natyrisht për këtë ata u instruktuan nga specialisti ynë Kap.Lt.Lace Hila, por dhe grupi ynë i zhytësave pjesmarrës në kurs, Kapter H. Velaj, N/tetar L.Beqaraj, N/tetar F. Sina, L.Jaupi e A.Bani. Duhesh kombinuar aftësia e zhytjes me kujdesin e vendosjes së ekspolizëve. Të parët që shkuan në vendin e caktuar ishin N/kolonel Arif Curaj, major Shkëlqim Cela dhe instruktorët e kursit, kapiten Klodiani, Vladimiri, Artani dhe kapter Xhovalini. Ata ngritën një Vendkomandë provizore në breg për asgjesimin e “iriqit”, afër një kabël larg. Më pas veterani i zhytësave kapter Sazan Pashollari dhe lejtnant Geisi Ago me skafin e tij transportoi djemtë e tjerë që u zhytën në thellësi dhe me kujdes vendosën materialin shpërthyes. Të gjithë vepronin me kujdes e maturi duke zbatuar instruksionet përkatëse. Vërtet “iriqi” ishte në thellësi disa djujm, por vendosja e materialit shpërthyes, identifikimi i kokës së silurës në fundit e detit, i hëngri kohë mjeshtrave tanë. “Iriqi” kishte mbi 70 vjet atje dhe ishte bërë një trup me shkëmbinjtë, llumin dhe bimësinë nënujore. Meraku ishte i madh, të gjithë i kishim drejtuar sytë tek vendi i “iriqit”. Pultin e shpërthimit e mbante Komandanti i kursit EOD, major Shkëqim Cela. Vetëm mbasi u siguruan 100% se rajoni ishte i pastër, gjërat ishin në vendin e duhur, njerzit kishin zenë distancën e caktuar dhe skafi i “Butrintit” kishte siguruar rajonin nga Kepi i Jugut në Gjirin e Shënkollit, atëherë “Butrinti” me kujdes doli në vendin e drejtimit të operacionit. Sekondat në këto raste janë makth. Do shpërthejë?! do asgjesohet “iriqi”, apo jo?! Por, në sytë e major Shkëlqimit shihja siguri. E pashë që qetësisht shtypi pultin dhe afër një milje para nesh u dëgjua shpërthimi dhe më pas shtëllynga e tymit në formë kërpudhe që ju mbivendos shpatit të kepit të Kalamit. Një britmë gëzimi shoqëroi shpërthimin nga djemtë me uniforma të ndryshme që qarkonin kuvertën e anijes “Butrinti”. Ju bashkova dhe unë gëzimit të ligjshëm të këtyre djemve. Njëherësh u ndjeva krenar si ishushtarak. Kemi dhe djem që ja bëjnë bam?- thashë me vete. Krijova besim në vetvete për këta djem që i ndoqa hap pas hap në gjithë dinamikën e këtij operacioni të vështirë. Ndjeva keqardhje për zërat keqdashës e dyshues të disa njerzve për aftësitë e djemve tanë, por nga ana tjetër duhen parë mundësitë e trajtimit rigoroz të tyre. Ndërsa uniformat tre llojëshe po gëzonin përfundimin me sukses të operacionit, trageti “Europianseaways” na përshëndeti me sirenë nga Mezokanali, pak më tutje një velierë përshkoi qetësisht gjirin e Japrakut duke shprehur mirënjohje për këtë veprim tonin. Ajo e sigurt mori drejtimin për në portin e Vlorës. Mbas këtij operacioni të sukseshëm, ushtarakët pjesmarrës me shpejtësi mblodhën materialet dhe u bënë gati për t’u rikthyer në bazën e Pashalimanit. Tashmë në anije kishin lindur miqësi të reja, sepse në mëngjes ata nuk e njihnin njëri-tjetrin, por në kthim degjoje biseda me zë të lartë, foto të përbashkëta, urime, shkëmbim telefonash. Kishte shumë sinqeritet e thjeshtësi midis këtyre djemve. Nuk kishte kuptim tjetër, ishte një miqësi e pagëzuar në një operacion real, në një beteje të vërtetë me “iriqët” e detit. Kemi djem të përgatitur, mjaft kapitenë e togerë, thotë një nënoficer i vjetër i EOD. Epo duhen tu hapet rruga, ja pret tjetri. Koha iku shpejt gjatë kthimit dhe në cerekun e orës anija “Butrinti” u bregëzua qetësisht në molin e Pashalimanit. Ushtarakët u kujdesën që baza materiale përsëri të cohej me masa sigurie në vendin e caktuar. Ata u përshëndetën përzëmërsisht me njëri-tjetrin dhe morën drejtimin e vendndodhjes së tyre. Kishin shënuar një ditë të vecantë në kalendarin e tyre dhe dukeshin të freskët, pa asnjë shënjë lodhje. Por “Butrintin” e priste lundrimi i radhës. Ajo po atë ditë do zvëndësonte “Orikun” në kordinatat e caktuara për të siguruar pushuesit e këtij sezoni.
Shtatë ditë më pas…
Operacioni i zhvilluar nga uniformat tona trengjyrëshe i shërbeu direkt forcimit të sigurisë në ujërat tona territoriale. I shërbeu gjithashtu komunitetit dhe turizmit në rajonin Vlorë-Sazan. Tani mjetet turistike të cdo lloji s’do keni frikë nga këta “iriqë” të rrezikshëm, sepse atyre ja tregojnë vendin djemtë tanë me uniformë. Këto veprime janë në përputhje me detyrën e misionin që kanë Forcat tona të Armatosura, por njëherësh dhe në të njëjtën valë me vendimet e qeverisë për zhvillimin e turizmit në këtë rajon. Tashmë opinioni duhet të dijë se nuk ka më as luftë frontale, as luftë partizane në det, por ka operacione që i shërbejnë paqes e sigurisë së vendit dhe rajonit…Shtatë ditë më pas “Butrinti” coi në Sazan 119 turistë të huaj e shqiptarë, duke celur dhe sezonin turistik në këtë ishull. Lundrimi për në ishull mbas shkuljes së “iriqëve” ishte i sigurt dhe normal. Dhe këtë siguri për hapjen e siparit turistik dhe promovimin e turizmit në Sazan e krijuan këta djem që ditë e natë patrullojnë ujërat tona. Jo vetëm këtu por në cdo cep të bregdetit ata janë të pranishëm me moton, prezencë, gatishmëri dhe kontroll të hapësirës sonë detare. Detyra të tilla detarët tanë kryejnë vazhdimisht, ata dinë cfarë bëjnë, duke marrë në sy rrezikun. Ata janë prologu dhe epilogu i turizmit në vendin tonë. Dhe në Ligjin për “Rojen Bregdetare”, Neni 5, pika g, thuhet se Roja Bregdetare ushtron kontroll në zbatimin e legjislacionit për lundrimin turistik, ndërkohë që ka ndihmuar e shpëtuar dhjetra veliera e jahte turistike. Mjaft njerëz fshihen e lavdërohen nga puna e djemve tanë të Rojes Bregdetare. Nuk e di, a është shkruar nonjë rresht për rolin e Rojes Bregdetare në “Ligjin e ri të Turizmit”, të miratuar këto ditë nga Kuvendi Popullor. Gjithsesi nga ai pozicioni im në kuvertën e urës së Komandimit të anijes “Butrinti” i uroj djemve të detit fat e mbarësi në përmbushjen e misionit të tyre fisnik.
Sazan, korrik 2015
NJË DITË SHLODHËSE NË FSHATIN TURISTIK SKURAJ
Nga Ahmet ZANI/
Të udhëtosh nga kilometri zero në drejtim të fshatit Skuraj, për një orë je në destinacion. Provojeni, keni për të kaluar një ditë relaksuese. Në vetëm pak metra pasi të shkëputesh nga aksi nacional i superstradës Durrës- Prishtinë menjëherë të shfaqen në të dyja anët e rrugës disa pemë të larta ndërsa nga e majta e saj gjarpëron lumi Mat me ujin e pastër dhe të freskët. Rrjedha e lumit më parë ka kryer fundksionin e saj në mbushjen e dy hidrocentraleve të Ulzës dhe Shkopetit dhe ngadalë zbret tek fshati Skuraj. Në të nxehtit përvëlues të këtyre ditëve të fundkorrikut me qindra njerëz nën hijet natyrale të pemëve rrëzë lumit kalojnë një ditë pushimi mjaft këndshëm. Këtu gjejmë pushues nga zonat verilindore si dhe nga kryeqyteti e gjetkë. Në ditët e fundjavës numri i pushuesve ditorë rritet dhe natyrshëm fshati ndjen atmosferën e këndshme të miqve dhe mikeshave,- kështu do të shptrehej Tom Lala, një banor i fshatit Gallatë, fqinjë me fshatin turistik të Skurajt. Më tej Toma tregon dhe oazin e trupave diplomatike diku para viteve 90, ku syri ynë shihte autovetura me targa ” CD” që natyrisht i përkasin të huajve që do të kalonin ditët e pushimit , ndërsa ne banorët vendas nuk shijonim dot turizmin e fshatit tonë përgjatë fundjavës pasi tërë vandi rrethohej nga rojet e ambasadorëve. Ndërsa Tom Lala ky mik iu përhershem i mediave sikundër ai sjell shqetësimet e komunitetiti në vemendje të institucioneve në këtë rast ai na tregon për vlerat turistike të zonës dhe konkretisht të Skurajt të këtij pejzazhi mahnitës ku dhe zogjtë e malit janë të shumtë duke të harmonizuar freskinë e natyrës, të krahasuar njëkohësisht me simfoninë e gjikallave mbi drurët që mbulojnë tërë pjesën përgjatë një sipërfaqeje të konsiderueshme aty ku dhe njerëzit qëndrojnë në natyrë të shijojnë bukurinë e natyrës dhënë nga Zoti. Një pejzash jetësor të preferuar nga pushuesit të cilët nuk mund të largohen në orët e mbërmjes duke marrë me vehte shijen e një ditë ndryshe.
Ndërsa udhërrëfyesi ynë Tom Lala na shoqëron tek një lokal i thjeshtë dike ngjitur me rrjedhën e lumit, teksa mbretëronin melodia e gjatë e gjinkallave. Në këto temperatura shumë të larta nuk do të mungonte flladi perendimor nga pjesa e lumit që shpërndahej këndhsmë. Ky është lokali i një banori vendas që servir tërë gatimet me prodhimet e malit siç janë keci më i preferuari, dhe më pas qëngjat, mishi i gicit sigurisht dhe prodhimet e lumit që janë disa lloje peshqish të liqenit dhe lumit . Si për koiçidencë kjo ditë shënonte festën fetare të kësaj krahine, Shën Mëhilli, ndaj dhe Toma ishte përgatitur të shijonte me familjen e tij, ndërsa ishte drejt pjekjes keci në hell që do të servirte për familjarët e tij. Lokalet janë ngritur harmonikisht me natyrënpërgjatë bregut të lumit, dhe të gjithë servirin ushqimet bio të shëndetshme, madje tufat e bagëtive gjenden pranë lokaleve në pritje të theren sipas preferenmcave dhe porosive të pushuesve. Lokali ku në jemi stacionuar është i Valentin Jakaj nga Miloti dhe Toma do të tregojë më tej për gatimin tradicional të zonës duke ju shërbyer klientëve pushues sipas dëshirës së tyre dhe menjëherë një person me bluzë të bardhe afrihet poranë tavolinës ku qnëdruam bashkë me Tomën. Ai quhej Kosatandin Gjoka shërbente si kuzhinier ndërsa keci i porosisë së Tomës ishte mbështjellë më një letër natriban për të rujatur shijen.
Kosta siç e thërrasin të njohurit do të përgatitë tavolinën duke na sjellë rakinë e zonës me pak ngjyrë dhe menjëherë do të na mbushte gotat. Sipas dëshirës kemi dhe pije të tjera si verëray apo dhe birrën, por ne habitemi përse do të shtrohej tavolina, ndërsa Tom Lala kishte lajmëruar që herët për ardhjen tonë.
Kosta përpos një pjese të kecit që ende ishte në furrë kishte përgatitur qofte me mish dhe kungull, kukurec si dhe bukë misri të thekur me pak salcë dhe perme. Jemi befasuar nga kjo pritje ndërsa misioni ynë ishte të sillnim në vemendje këtë fshat si historik ashtu dhe mjat të preferuar për turizëm. Tom Lala largohet duke na lënë nën shoqërinë e kryeplakut të fshatit dhe pronarot të lokalit Valentin Jakaj ndërsa ne duhej të kryenim misionin tonë në shërbim të lexuesve të të njohin zonat turistike të vendit duke sjellë rastin e Skurajt ku dhe kostoja e një dreke nuk është e lartë.
Diku tutje një pasarelë mjaft e bukur dhe pranë saj të tjerë lokale që dhe nga reklamat anës të shoqëronin në tërë zonën ku shtrihet fshati Skuraj. Pushuesit të shpërndarë në hijet e pemëve të gjata dhe tavolinat e shpërndara sipas preferencave të klientëve, një pjesë e tyre laheshin në rrjedhën e lumit nga uji i pastër, ndërsa ne nuk ndaleshim duke shkrepur foto përreth perlës së bukur dhe mahnitëse në Skuraj.
SINICA-MODEL I BASHKËJETESËS FETARE
-Mbresa nga kremtimi i ditës së Shën Kollit dhe 165 vjetorit të kishës së këtij fshati-/
Nga Fuat Memelli/
Qysh në fillimet e demokraciasë , fshatarët e Sinicës në rrethin e Devollit, çdo vit më 20 Maj, festojnë së bashku ditën e Shën Kollit.( Këtë emër e mban edhe kisha e fshatit.) Kështu ndodhi edhe sivjet por festa ishte më e madhe dhe më e bukur .Dhe kjo kishte arsyen e vet.Tok me ditën e Shën Kollit, u festua edhe 165 vjetori i kishës së fshatit.Veç sinicarëve të krishterë, ashtu si çdo vit, pjesëmarrës ishin edhe bashkëfshatarët e tyre muslimanë. Sinicarët kishin ardhur në vendlindje nga Korça, Elbasani, Tirana, Durrësi, etj, por edhe përtej Atdheut. Josif Kotemelua, vinte nga Çikagua, Kajsjani e Koço Tahiri, Stavri Panua e Albert Hysolli nga Greqia, etj.Për të festuar tok me sinicarët, kishin ardhur edhe nga fshatrat fqinjë si Dardha, Arza e Qyteza. Mysafirë në këtë festë ishin edhe nën prefekti i Devollit, Artan Keco, kryetari i Shoqatës “Devolli” Guri Seferi, drejtori i Drejtorisë së Shëndetit Publik të Devollit, Valter Nallbati, etj.Atmosferën festive e zbukuronte flamuri shqiptar si dhe parulla “1850-2015, 165 vjetori i kishës së Sinicës”. Një flamur shqiptar si dhe parulla: “Ta shpëtojmë këtë vatër të dijeve tona dhe ta kthejmë atë në muze”, ishte vendosur në oborin e shkollës. Me rastin e kësaj dite të shënuar, ishte përgatitur edhe një fletëpalosje me ngjyra, titulluar: “Sinica- e bukura e Devollit”, e cila ishte financuar nga sinicarët, Jovan e Jorgo Themeli. Çdo pjesëmarrësi që shkonte në kishë, i vendosej një stemë nga vajzat sinicare, Dajana Hysolli e Megi Memelli. Stema e përgatitur me rastin e 165 vjetorit të kishës, ishte dhuratë nga Jorgo Braholli, me origjinë nga Arëza, fshat fqinj me Sinicën. Gjatë meshës së drejtuar nga priftërinjtë Viktor Konomi e Pabvli Dimashi, besimtarët u lutën për paqe, mbarësi e harmoni.
* * *
Pas meshës, festa “zbriti” në qilimin e blertë të ish shkollës 8 vjeçare. Sinicari F. Sinica, i ardhur nga Bostoni, pasi i uroi mirëseardhjen të pranishmëve, theksoi se në këto ditë të ngarkuara me politikë, ne sinicarët duam të japim një mesazh bashkëjetese dhe harmonie fetare, tè cilat kanë spikatur ndër shekuj nè fshatin tonè. At Viktor Konomi , i cili shërben në kishën e Sinicës dhe disa kisha të tjera të Devollit, uroi pjesëmarrësit për këtë ditë të shënuar, në emër të Mitropolitit të Korçës, Imzot Johanit. Kryetari i Shoqatës “Devolli” Guri Seferi, i kudondodhur në vepriaritë e devollinjve, nuk mungoi edhe në këtë festë të sinicarëve. Në fjalën e tij, ndër të tjera ai theksoi: “Sinica është një model i bashkëjetesës fetare, jo vetëm në zonën e Devollit por edhe në qarkun e Korçës e në gjithë Shqipërinë. Harmonia fetare e sinicarëve, është shfaqur edhe në martesat që janë bërë mes të krishterëve e muslimanëve. Një nga këto martesa është edhe ajo e një vajze nga fshati im, Arëza, me një djalë të krishter nga Sinica. Harmonia e çiftit si dhe e famileve të tyre, është një tregues tjetër i bashkëjetesës fetare të këtij fshati”.
Fjalët pëshëndetëse, gërshetohen me këngë e valle.Orkestra e ardhur nga Bilishti, e ndez atmosferën. Ajo bëhet edhe më e bukur, kur në qilimin e blertë të oborit të shkollës , dalin vallëtarët e Asamblit të Fëmijëve të Shoqatës “Devolli”, drejtuar nga koreografi, Agron Kordalli. Vallja “Devolliçe” mer zjarr nga kërcimi i tyre. Me vallëtarët e vegjël, bashkohen edhe shumë pjesëmarrës dhe lozin së bashku vallet ”Pogonishte” “Isuf Arapi”, etj.
Mikrofonit i afrohet mësuesi veteran, Pëllumb Agolli, i ardhur për këtë festë nga Bilishti.-Kjo është një ditë e veçantë, jo vetëm për sinicarët por për gjithë pjesëmarrësit. Këtu takova dhe u shmalla me shumë kolegë dhe ish nxënës të mi. Për herë të parë në këtë festë, merte pjesë edhe një përfaqësuesi i pushtetit vendor në rrethin e Devollit. Ishte nën prefekti, Artan Keco. –Sinica, ky fshat i bukur i Devollit të Sipërm, meriton më shumë vëmendje. Bashkia e re e Bilishtit, ku Sinica do të jetë pjesë, besoj se do t’i hedhë sytë më shumë te ky fshat i lashtë, me histori e traditë të pasur.
Nga Amerika e largët, u lexuan dy përshëndetje , drejtuar sinicarëve me rastin e ditës së Shën Kollit dhe 165 vjetorit të kishës së këtij fshati. Njërën e dërgonte Peshkop Ilia Ketri, me origjinë nga Sinica ndërsa tjetrën, miqtë e Sinicës: dardharët Sotir Pani e Kiço Çeku si dhe korçari, Jani Plasa. Edhe një risi tjetër pati në festën e këtij viti .Në emër të komisionit oganizator të festës, i riu Marijon Pano, shpërndau dëshmi “Mirënjohje” për priftërinj që kanë shërbyer ndër vite në këtë kishë si dhe për besimtarë të përkushtuar.
Por, në këtë ditë të shënuar, sinicarët nuk harruan të ngrenë edhe disa shqetësime. Engjëll Memelli si dhe disa sinicarë të tjerë, si problem të parë ngritën shtrimin e rrrugës Miras –Sinicë –Dardhë( sidomos pjesën Shkallzë-Sinicë –Dardhë) e cila është lënë në harresë dhe nuk dihet kur do t’i vijë rradha, ndërkohë që janë shtruar me asfalt pothuajse gjithë rrugët e Devollit. Emigracioni si dhe kjo rrugë e shkatëruar, ka bërë që Sinica të tkuret.Vitin e kaluar, komuna e Mirasit ku përfshihej deri tani Sinica, ka bërë një projekt vetëm për segmentin Miras-Arzë, duke anashkaluar Sinicën. Projekti në fjalë, është dërguar në Fondin e Zhvillimit të Zonave Malore. Është e dyta herë që anashkalohet rruga e Sinicës. ( Theksoj se kjo është rruga e vjetër e ndërtuar para afro 85 vjetësh dhe që mbyll unazën: Miras-Sinicë-Dardhë-Korçë.) Sinicarët thonë: -le të bëhet edhe segmenti i Arzës, pasi edhe aty jetojne njerez, por jo të shmanget rruga e Sinicës.
Frenimi i prerjes së pyjeve si dhe i pemëve të Sinicës nga disa fshatra të Devollit, ishte një shqetësim tjetër që ngritën atë ditë sinicarët. Shpëtimi nga rrënimi i ish shkollës 8 vjeçare të fshatit dhe kthimi saj në muze,ishte problemi që ngriti sinicari Albert Hysolli, tok me disa sinicare të tjerë. ( Është vendi të theksojmë se Alberti si individ ka financuar ndërtimin e ujësjellësit të Sinicës, duke bërë atë që nuk bëri shteti për këtë fshat.) Sinicarët kanë filluar të mbledhin vetë lëkë për rikostruksionin e kësaj shkolle, por kërkojnë edhe mbështetjen e shtetit, për të arritur këtë qëllim. Për problemin e shkollës,ku kanë mësuar nxënës nga Sinica, Dardha, Qyteza, Arza e Mirasi, foli me shqetësim edhe mësuesi veteran nga Dardha, Koli Skënde. Studjuesi Ibrahim Memelli, informoi të pranishmit se është në përfundim të librit për Sinicën dhe do ta promovojë brënda këtij viti, ndërsa Niko Balli, kryetar i Shoqërisë Dardhare “Shpresa”, solli përshëndetjet e bashkëfshatarëve të tij për sinicarët dhe gjithë të pranishmit.
* * *
Përsëri këngë e valle, takime shokësh e miqsh, fotografi e filmime. Sinica përjetoi një ditë nga më të bukurat e saj. Mesazhet që u përcollën në këtë ditë të shënuar, le të shërbejnë si një apel për gjithë sinicarët, në Shqipëri dhe emigracion, për të kontribuar më shumë për vendlindjen e tyre. Le të jenë këto mesazhe, edhe një thirrje për pushtetin e ri vendor në Bilisht,për qarkun e Korçës e deri lart në strukturat shtetërore, për të hedhur më shumë sytë nga ky vendbaim i lashtë, që i përket shekullit të 7-6 të Para Erës së Re, te ky fshat me bukuri të rralla për zhvillimin e turizmit.
Maj, 2015
Reportazhi i “Financial Times”: Arti i shtet-ndërtimit në Shqipëri
Nga Gjergji Mima/ -Gazeta prestigjoze “Financial Times” i ka kushtuar një artikull të gjatë pamjes së re të Kryeministrisë së Shqipërisë, me drita LED, kërpudha në oborr dhe vepra të ndryshme arti në holl.
Në reportazhin e gjatë nga Tirana, gazetari Peter Aspden, përshkruan me detaje ndryshimin e ardhur përmes dorës së kryeministrit artist në godinën e epokës komuniste, ndërsa Rama i tregon histori edhe për gjyshen e tij dhe marrëdhënien e saj me artin, si dhe i ofron pijen aq të dashur për shqiptarët, rakinë.Gjithçka nis sigurisht me vizitën në Tiranë të kancelares gjermane Angela Merkel, e cila mirëpritet në kryeqytetin shqiptar përveç se me pompozitetet e nevojshme të një vizite shtetërore, edhe me një sërë veprash arti, mes tyre edhe një shtrëngim duarsh i papërfunduar, vepër e realizuar nga bashkëkombësi i saj Tomas Demand.
Sipas “Financial Times”, kjo ishte një gjetje që befasoi këndshëm kancelaren. Në oborrin e kryeministrisë, skulptura e kërpudhës gjigante trellojshe, vepër e artistit suedez, Karsten Hëler kap vëmendjen e reporterit britanik.Sipas Ramës, kolazhi i tre kërpudhave, një e ngrënshme, një helmuese dhe një haluçinante, përkufizon më së miri politikën shqiptare.
Nuk mund të shpëtojë pa një koment edhe modifikimi i hyrjes së kryeministrisë, me kolazhin e dritave LED, dizajnuar nga francezi Filip Pareno, vepër që sipas gazetës britanike, është sinjali i një jete të re që ka nisur në një godinë, e cila prej vitesh kishte mbetur në errësirën e diktatit komunist.
Këtë shkrim e ka komentuar edhe Kryeministri Edi Rama në një postim në rrjetin social “Facebook”, ku nënvizon se kjo hapësirë që prestigjozja Financial Times i ka kushtuar artit në Kryeministrinë shqiptare është një arsye për t’u ndierë mirë që flitet kaq mirë për Shqiërinë.“Hapësira krejt e veçantë e prestigjiozes Financial Times dhe pena e një gazetari ndër më të shquarit e faqeve të kulturës e të artit në botë, janë një arsye për t’u ndjerë mirë që bejmë të flitet kaq mirë për Shqipërinë. Kjo jehonë e posaçme e operacionit tonë më të fundit, për ta kthyer katin e parë të kryeministrisë në një hapësirë publike të dialogut e komunikimit përmes artit, kulturës, librit, muzikës, filmit e debatit, si dhe vlerësimi i lartë që i bëhet veprave artistike, të cilat tanimë janë pjesë e qënies së godinës së kryeministrisë, me siguri do t’i pëlqejë edhe kujt nuk i kurseu dot të sharat sapo u çelën dyert e COD-it (Center for Openess and Dialogue).
Ne Foto:Kerpudhat ne oborrin e Kryeministrise
- « Previous Page
- 1
- …
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- …
- 124
- Next Page »