Ja si zgjidhet ngerci: Presidenti, Avokati I Popullit, Kryeprokurori të zgjidhen direkt nga populli

*Mirë reforma ne Drejtesi, po njerzit?
*Në kushtet e Shqipërisë së sotme dhe me mentalitetitn e klasës politike për të qenë besnike e “njëshit” si mënyra e vetme për të bërë karrierë, ndoshta do të kishte qenë më mirë që edhe institucione si presidenti, Avokati I Popullit, Kryeprokurori të zgjidheshin direkt nga populli./  
Nga Gavrosh Levonja-Nju Jork/
Aksioni i filluar tash së fundi për reformimin e drejtesisë gjykuar nga protagonistët e inicimit të tij të le të kuptosh se është i diktuar kryesisht nga korrupsioni galopant që ka përfshirë pjesën dërmuese të gjykatësve e prokurorëve, pa lënë në hije edhe ata, funksioni i të cilëve është të mbikqyrin dhe të ndëshkojnë shkeljet e abuzimet e njerzve të drejtësisë. Pasuritë e bizneset në pronësi të gjykatësve e prokurorëve, luksi në të cilin jetojnë, janë një bazë ku mbështeten akuzat apo hamendësimet mbi implikimin e tyre në afera korruptive, pasojë e të cilave janë vendime të padrejta në dëm të qytetarëve dhe mosshkuarja deri në fund të cështjeve të rendësishme që kanë bërë bujë në opinionin publik, karakteristike kjo, kur të lidhura me to figuron emri i ndonjë politikani. Me të vërtetë, nuk mund të mbyllen sytë ndaj korrupsionit në sistemin e drejtësisë, por, nga ana tjetër, duhet me qenë të ndërgjegjshëm se korrupsioni ekziston në cdo qelizë të jetës shqiptare, duke filluar nga njerzit e pushtetshëm, për të shkuar në polici, tek zyrtarët e vegjël në administratë dhe pushtetin lokal, në arsim mjekesi etj. Ndër shkaqet e pranisë së korrupsionit kudo ku njerzit janë të shtënguar të zgjidhin një hall a problem, është mosfunksionimi i institucioneve dhe segmentëve të pushteteve të ndryshëm në vend. Ashtu si dhe për organizma të tjera shtetërore edhe rregullat sipas të cilave funksionin sistemi i drejtësisë në Shqipëri, jane kopjuar nga rregulloret dhe kodet e vendeve perëndimore ose janë formuluar me praninë e ekspertëve të ardhur nga këto vende. Por ashtu si dhe në fusha të tjera, shumë prej tyre nuk zbatohen ose deformohen me vetëdije në mënyrë skandaloze. Një eksperiencë e tillë, të krijon një ndjenjë pesimizmi përsa i përket efekteve të pritshme të reformës në drejtësi. Edhe në rrethanat aktuale, kam bindje se më tepër dominon mungesa e dëshirës për të vënë para përgjegjësisë gjyqtarët që kanë dhënë vendime të paargumentuara ose që kanë shkelur procedurat si dhe prokurorët që nuk janë në gjendje të  argumentojnë akuzat e tyre. Këshilli i Lartë i Drejtësisë, më tepër përmendet për ndryshimet dhe lëvizjet e antarëve të tij se sa për marrjen në shqyrtim të aktivitetit të gjykatësve. Praktikisht një gjykatësi, të cilit, të paktën i janë hedhur poshtë vendimet e marra nga gjykata e apelit tregon se ky është ose i kapur ose i paaftë. Pra, para reformave, puna vjen tek njerzit, pasi në fund të fundit, këta janë zbatuesit. Dhe nga ky këndvështrim nuk ka asnjë garanci që ata të cilët do të vendosin mbi gjykatësit, do të jenë të ndershëm dhe të prirur për të mos i shërbyer askujt. Mendoj që, para se të flitet për disiplinimin e gjykatësve duke qëmtuar për masa e ndëshkime ndaj tyre, para se të ngrihen institucione për të vlerësusr punën e njerzve të drejtësisë,  më së pari duhen vendosur kritere rigoroze se kush mund të jetë gjykatës ose prokuror. Për këdo që pretendon të japë drejtësi, kupola e drejtësisë duhet të zhvillojnë hetime duke u shtyrë thellë në të kaluarën e pretendentit për të vlerësuar mbi të gjitha, shkallën e ndershmërisë së këtij dhe, në këtë aspekt, qoftë dhe një rast i vetëm negativ, është i mjaftueshëm për të hedhur poshtë pretendimin a ëndrën e tij. Nuk mund të shpresosh të bëjë drejtësi një individ që pavarësisht nga rrethanat, dikur, në një moment të caktuar është detyruar të bëjë një akt apo veprim të dënueshëm a të pamoralshëm në kundërshtim me ligjin dhe rregullat. Logjikisht, ky person me një handycap moral, është shumë vulnerabël ndaj tundimeve për t’u korruptuar pa përmendur presionet e ofertat nga politika. Një gjykatës, presupozohet të jëtë një individ i respektuar në shoqëri, respekt të cilin ta ketë fituar falë qëndrimeve dhe aktivitetit të tij ku një nga cilësitë kryesore  është ndershmëria. Kujtdo që ka pasur rastin të hyjë në gjykatat amerikane duhet ta ketë vënë re që gjatë seancave gjykatësit i drejtohen me “Your Honor”.  Ndoshta mund të jem i gabuar, po duke u nisur nga ato c’ka publikohen në mediat shqiptare për njerzit e pushtetit gjyqësor, si dhe duke pasur në konsideratë edhe 45 vitet e komunizmit kur gjykatësit dhe prokurorit u vinte me zarf nga partia vendimi që duhej marrë s’besoj që në Shqipëri të ketë ndonjë gjykatës i cili të jetë I respektuar dhe i nderuar nga shoqëria. Së dyti, vjen aftësia e cila në rastin e drejtësisë është e lidhur ngushtë me eksperiencën. Gjykatës a prokuror nuk mund të emërohet askush i sapo dalë nga bangat e shkollës, pavarësisht nga rezultatet shkëlqyeshme që mund të ketë pasur. Një gjykatës, në kuptimin e mirëfilltë, duhet të ketë një eksperiencë pune disavjecare si ndhmës e më pas si avokat, ku të ketë shpalosur aftësitë e tij duke demonstruar si shkallën e njohurive në jurisprudencë, ashtu edhe karakterin e tij. Në fillimin e viteve 90-të, “gjykatësit e plepave” ishin në një nivel shumë më të ulët se avokatët, një pjesë e mirë e të cilëve kishin qenë juristë apo dhe hetues në kohën e diktaturës të cilët jo rrallë talleshin me plepistët, duke i vënë në pozita qesharake. Aq më tepër, një rëndësi të padiskutueshme kanë dhe kriteret e mësipërme kur vjen puna tek ndërtimi i organit i cili do të vlerësojë punën dhe vendimet e gjykatësve. Këto 25 vite kanë treguar fare qartë se njerzit e pushtetit juridik e ndjejnë veten të përulur para politikës, gjë që është normale, kur për fatin e tyre vendos politika. Cështjet e pambyllura, në të cilat figurojnë emra politikanësh të rëndësishëm, mosdënimi i asnjë zyrtari të lartë provojnë se kapja e drejtësisë nga politika është jashtë cdo diskutimi. Rasti i ish-guvernatorit të Bankës së Shqipërisë, Fullani është ndër më të fresktit në këtë aspekt. Akuzohet e prangoset prej prokurorisë, për të dalë i pafajshëm pas përfundimit të procesit gjyqësor. Logjikisht rasti “Fullani” të krijon bindjen se gjithshka ka qenë kurdisur për ta larguar atë nga kreu i bankës dhe drejtësia vetëm sa i ka bërëi ka bërë shërbimin e radhës politikës. Për këtë arsye është iluzion të pretendosh për një drejtësi “të kulluar” pa e shkëputur këtë nga tutela e politikës. Konkretisht, përsa kohë kryprokurori, krerët e gjykatave të niveleve të ndryshme janë produkt i votave të shumicës së radhës në parlament, është e kuptueshme që krerët e drejtësisë vështirë se do të gjejnë guximin për të marrë vendime që nuk i shkojnë për shtat kryeministrit të radhës, i cili, falë kartonave të deputetëve “ushtarë” është një zot i plotfuqishë që mund të shkarkojë e emërojë këdo nga krerët e institucioneve të cilët zgjidhen nga parlamenti. Prandaj sot, kur në rendin e ditës është reforma në drejtësi, shqetësimi kryesor nuk janë vetëm kriteret e përzgjedhjes së njerzve që do të përbëjnë këtë trupë, por edhe mundësia e “kapjes” së këtij institucioni nga politika, përderisa do të jetë produkt i parlamentit. Nisur nga ekperienca, duke qenë një produkt i kartonave të deputetëve “ushtarë”, cilado që të jetë shumica, tre të pestat apo dy të tretat, nuk shpresoj që KLGJ të justifikojë pritshmëritë lidhur me funksionimin e sistemit të drejtësisë. Gjasat më të mëdha janë që KLGJ t’i shërbejë klanit që do e propozojë e votojë. Ndërkohë, më duket e cuditshme që në asnjë rast nuk vihet në diskutim zgjedhja e krerëve të gjyqësorit duke përfshirë dhe ata të qarqeve nga populli, ashtu sic zgjidhen vetë parlamentarët. Të paktën kështu, nuk do të ishin objekt I humorit e tekave të klasës politike në pushtet. Kur kam votuar për herë të parë në SHBA, vec emrave të presidentit, senatorëve dhe drejtuesve lokalë, lista përmbante dhe emrat e atyre që konkuronin për prokurorë e drejtues të gjykatave te shtetit dhe qytetit të Neë Yorkut. Madje dhe në Shqipëri, në kohën e diktaturës, një herë në katër vjet, zhvillohej farsa e radhës,e “zgjedhjeve për gjyqtarë e ndihmës gjyqtarë”, pavarësisht se emrat e atyre që do të “votoheshin”vinin nga “lart”. Në kushtet e Shqipërisë së sotme dhe me mentalitetitn e klasës politike për të qenë besnike e “njëshit” si mënyra e vetme për të bërë karrierë, ndoshta do të kishte qenë më mirë që edhe institucione si presidenti, Avokati I Popullit, Kryeprokurori të zgjidheshin direkt nga populli.