Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

DIASPORA AND GREY DIPLOMACY

by

BY MARTIN VULAJ/

Attached is the article i wrote back in 2013.  I reposted this because I felt it is still relevant.  I also attached the following comment which I thought needed to be heard:

“Below is an article I wrote in 2013 on the Diaspora .  The US diaspora must fully engage in the current political process but they must do so by engaging with the US administration and leveraging our relationships with our congressional friends to influence the process to ensure Kosova’s territorial integrity and her speedy accession into NATO, the UN and, eventually, the EU.  

We must be part of the process in order to influence the process.  We cannot do it by throwing stones from the outside. 

***

Diaspora derives from the Greek word diaspeirin which means to scatter about or disperse.  The Hebrews used the word “galuth”, which means exile, for the same purpose.  The Albanian diaspora has a history of contribution to the Albanian cause and Albanian state that goes back as far as Albanian history does.  The purpose of this article is not to opine on Albanian history for I am surly not qualified and, if it is one thing the Albanians have is an abundance of historians.

Nevertheless,  even the most cursory view of Albanian history reflects the critical role of the diaspora in the development of the nation, the state and the capacity for national and international interaction.  From Skenderbeg to the actors of the Albanian renaissance to the Kosovar national resistance and the extraordinary courage of the predecessors and creators of the KLA, it becomes clear that the role of the diaspora was critical in every stage of development of Albanian national awareness.

In discussing the modern role of the Albanian diaspora it is clear that the assistance provided by the European diaspora in terms of funds (remittances as well as earmarked funds for special causes, movements or even arms) was irreplaceable but what transpired in the United States is unique and deserves special attention.

In addition to the same remittances, earmarked funds, moral and technical support, the Diaspora in the United States was able to access the very levers of power of the state and directly influence it’s application of both soft and hard power.  This is not owing to the individual nature of each diaspora as, like a farmer’s seeds that are dispersed, while you have a better seed here and there, overall you have fairly even distribution in terms of quality, So too with the dispersion of the diaspora between Europe and the United States.  No, what this owes to primarily is 1. The model of democracy in the united states and the unique social contract between the citizen and the state that not only enables but actively encourages the citizen to participate in the democratic process.  Such participation is largely limited only by the citizen’s varying capacities; and 2.  The largely non-discriminatory social policies of the U.S. that enable rapid economic movement by the citizen.

The Diaspora in the United States was able to take advantage of both of these aspects of American society and make considerable amounts of money within one generation and then leverage that money by applying it to the open political process gaining direct access to both policy and decision makers and thus influencing both by stressing policies that are in the interest of both the United States and the Albanian nation.

The culmination of this activity was the US led intervention in Kosova.  The intervention was not of course solely owing to the activities of the diaspora but their role in influencing the climate within the US government should not be underestimated.

In the aftermath of the intervention, with the emergence of the new Kosovar state and Albania being on the path to a stable democracy and European participation, the considerable energy that the diaspora had brought to bear has seemed to dissipate for lack of a single concentrated rallying cry.  This begs the question quo vadis diaspora?

With the extraordinary capacity the US diaspora has exhibited, the incalculable potential the US government (and business community for that matter) offers, the acute needs of the growing Albanian nation and the receptivity of the US government to citizen participation the potential to realize a growing and strengthening of mutual interests vis-à-vis the U.S. and the Albanian nation is there for the taking.  For this to happen, several things are necessary:

First, the diaspora must continue to engage the Congress and State Department but do so in a structured way.  The primary committees affecting our issues are the ones the deal with International Affairs and Appropriations.  There are others of course but attention and resources should be concentrated on these four (2 in Senate, 2 in House).  However, the Diaspora must also look past the Congress and State Department as the sole mechanisms of change and look to and engage the other Departments.  The interaction with Capitol Hill and C Street must continue and, Congress is especially important in meeting objectives as they have that capacity either directly or indirectly through the power of the purse, legislation or the shadow thereof.  The diaspora must focus on targeted, tangible goals such as agricultural, medical and military assistance, the development of a modern professionalized diplomatic corp., the strengthening of citizen organizations and technology that would serve to attract investment;  This however cannot be done without structural interaction with Albanian decision makers overseas which brings up the next point;

Second, while there is an increasing capacity exhibited by the Albanian (read Kosovar and Macedonian as well) diplomatic corps,  the host countries must understand that traditional diplomacy has its limits and its boundaries.  The Diaspora doesn’t.  There must be an institutionalized relationship with the diaspora and Tirana, Prishtina and Skopje where ideas and information is openly exchanged.  It is worth noting that, perhaps until recently, these capitals were unaware at the astonishing opportunities afforded at the Department of Agriculture, Department of Health and Human Services, Department of Energy, etc.  For example, the Department of Agriculture has programs whereby the recipient is given an amount of a surplus commodity (grain for example) to sell in the host country and use the proceeds to invest locally to spur on development. 

Sitting in these bureaucracies are extraordinary sums of monies and bureaucrats whose sole job is to disperse them.  Of course we are not always talking about cash but programs and assistance that can change lives and influence national direction.  The ability of the formal diplomatic corps to leverage such opportunities is limited; not so for the diaspora who lives in the world of grey diplomacy cross pollinating between Capitol Hill, CStreet and the other government agencies until particular goals are realized.  This is why a strategy is needed and why Congress must continually be engaged.  I assure you the meeting with an Agency representative is quite different when a Senator has called for it or, even better yet, is sitting in the room.

Of course it is the job of USAID to deal with assistance but it is Congress that sets the budget and the Appropriations committee that oversees and directly influences it.

Third,  the diaspora as well as the Albanian nation must not look at this assistance as handouts but rather a trade amongst partners.  In addition to the strengthened relationship and the strategic interest that serves for the United States, the diaspora has something far more important to offer:  The exporting of the American ideal!  The United States is built upon the concept of the sovereignty of the individual; that each single individual is endowed with rights that are inalienable.  The interrelationships of individual sovereigns are combined to make a collective sovereign and these relationships and therefore any curtailment of any right is governed by law.

While, to some, this may be a statement of the obvious, its gravity and value cannot be overestimated.  While here in the U.S. it is, or has become, second nature, we need only look the countries of the middle east to see what value this concept, this ideal, this reality in fact has.  So the notion of assistance as trade for expanding and strengthening the American ideal is a bargain for the United States.  The diaspora is the key mechanism for this.  Only through the diaspora can this become intrinsic and organic to the Albanian organism.  Top down never works.

Fourth; the organizational development of the diaspora must move forward. The Diaspora has succeeded in procuring earmarked funds directly through interaction with the Appropriations committee.  It is worthy to note here that was solely owing to Jim Xhema, the old lion of the community and his relationship with Senator Mitch McConnell who was the Chairman at that time. However that is a drop in the bucket of the existing potential.  Other relationships such as the special relationship that Harry Bajraktari has with Elliot Engel and the ones that Joe DioGuardi has that have produced many hearings.  The late Arber Xhaferi once told me that “Joe DioGuardi showed us where Washington was when we didn’t even know the address”.   NAAC came along and gave the community new, younger and more polished approach but since Kosovar independence has seemed rather rudderless.

The old lions like Jimmy, Harry, Joe and so many others must not be allowed to fade away.  Since the end of the war in Kosova, thousands of Albanian Americans have grown up, graduated from College and professional schools and entered the work force.  This new talent must be drawn upon to build on what the lions have created and move the community forward pursuant to a coherent strategy.  Institutionalizing this role is critical to the success of all parties but cannot be done without, in particular Tirana and Prishtina.

Fifth, over the course of the last two decades many American friends have appeared on the Albanian national scene.  These friends must not be allowed to simply fade away.  The withdrawal of The Albright Group from offering to invest in Kosova should send a shockwave down the Albanian spine and should never be permitted to be repeated.  The overriding interests of such investment are far greater than the monetary investment itself.  Friends like Secretary Albright must be encouraged to remain engaged in our success.

Albania is building roads that not only will link it to Europe but to it’s very future.  Kosova is gaining in recognition every day while consolidating its institutions.  In Macedonia the Albanians have established themselves as an integral part of the state.  All have challenges but what is undeniable is that everywhere the eagle is spreading her wings.  It must do so in a stable and predictable manner inspiring confidence rather than trepidation.  The Diaspora must adapt to current needs and help lead the change into the future.

Pak për Diasporën

by

Diaspora në SHBA duhet të angazhohet tërësisht në procesin politik të tanishëm, por kjo duhet  bërë duke u angazhuar me administratën e SHBA-ve dhe duke përdor marëdhëniet tona me miqtë tanë në Kongres për të ushtruar ndikimin tonë tek ata që procesi të sigurojë integritetin territorial të Kosovës si dhe shpejtimin e hyrjes në NATO, OKB dhe, eventualisht, në BE.Ne duhet të jemi pjesë e procesit për të ndikuar tek procesi. Kjo duhet të bëhet nga brenda, dhe jo duke hedhur gurë nga jashtë…./

Shkruan Martin Vulaj*

Fjala “diasporë” rrjedh nga fjala greke “diaspeirin”, që do të thotë shpërndarje. Hebrenjtë e kanë përdorur fjalën “galuth”, që do të thotë azil, në të njëjtin kontekst. Diaspora shqiptare ka një histori të gjatë të kontributit për kauzën shqiptare dhe shtetin shqiptar, e cila është po aq e gjatë sa vetë historia e shtetit shqiptar. Qëllimi i këtij artikulli nuk është shprehja e mendimeve për historinë shqiptare, për ç’gjë nuk jam i kualifikuar. Historianë ka me bollëk në mesin e shqiptarëve.
Sidoqoftë, edhe vështrimi më i përciptë i historisë shqiptare pasqyron rolin kritik të diasporës në zhvillimin e kombit, shtetit dhe aftësisë për bashkëveprim kombëtar dhe ndërkombëtar. Prej Skënderbeut, figurave të rilindjes shqiptare, rezistencës kombëtare të kosovarëve e deri te guximi i jashtëzakonshëm i pararendësve dhe themeluesve të UÇK-së, është e qartë se roli i diasporës ka qenë kritik në çdo fazë të zhvillimit të vetëdijes kombëtare shqiptare.
Gjatë diskutimit të rolit modern të diasporës shqiptare bëhet e qartë se ndihma e mundësuar nga diaspora në Evropë në aspekt të fondeve (si remitencat dhe fondet e ndara për kauza të veçanta, lëvizje apo edhe armë) ka qenë e pazëvendësueshme, por ajo që ka ndodhur në Shtetet e Bashkuara është unike dhe meriton një vëmendje të veçantë.
Përveç ndihmës së njëjtë në formë të remitencave, fondeve të ndara, mbështetjes morale dhe teknike, diaspora në Shtetet e Bashkuara ka arritur të ketë qasje në vetë levat e pushtetit të shtetit, dhe të ndikojë drejtpërdrejt në aplikimin e fuqisë së butë dhe të fortë. Kjo nuk është bërë në saje të natyrës individuale të secilës diasporë, pasi që, si farat e bujkut që shpërndahen, diku më të mira e diku më të dobëta, në përgjithësi ekziston një shpërndarje bajagi e barabartë në aspekt të cilësisë. Kështu ka qenë edhe shpërndarja e diasporës ndërmjet Evropës dhe Shteteve të Bashkuara. Kjo është bërë kryesisht falë: 1. modelit të demokracisë në Shtetet e Bashkuara dhe kontratës unike sociale ndërmjet qytetarit dhe shtetit, që jo vetëm i mundëson, por edhe aktivisht e inkurajon qytetarin të përfshihet në procesin demokratik. Një përfshirje e tillë është kryesisht e kufizuar vetëm nga aftësitë e ndryshueshme të qytetarit; dhe 2. Politikave kryesisht jodiskriminuese sociale të SHBA-së, që mundësojnë veprimtari të shpejtë ekonomike të qytetarit.
Diaspora në Shtetet e Bashkuara ka arritur të shfrytëzojë të dyja këto aspekte të shoqërisë amerikane dhe të gjenerojë sasi të konsiderueshme parash brenda një gjenerate, dhe më pas t’i shfrytëzojë ato para duke i zbatuar ato në procesin e hapur politik për të fituar qasje të drejtpërdrejt te politikëbërësit dhe vendimmarrësit, dhe rrjedhimisht për të ndikuar te ta nëpërmjet theksimit të politikave që janë në interes të përbashkët të SHBA-së dhe kombit shqiptar.
Kulmimi i këtij aktiviteti ka qenë ndërhyrja e udhëhequr nga SHBA-ja në Kosovë. Ndërhyrja, natyrisht, nuk ka ardhur vetëm falë aktiviteteve të diasporës, por roli i saj në ushtrimin e ndikimit te qeveria amerikane nuk duhet të nënvlerësohet.
Pas ndërhyrjes, me themelimin e shtetit të ri të Kosovës dhe me Shqipërinë në rrugë drejt demokracisë së qëndrueshme dhe përfshirjes në Evropë, energjia e konsiderueshme që ka gjeneruar diaspora është dukur të jetë dobësuar nga mungesa e një zëri unanim. Kjo nxit pyetjen, “Quo vadis, diaspora?”.
Me aftësinë e jashtëzakonshme që ka treguar diaspora në SHBA, me potencialin e pamasë që ofron qeveria amerikane (dhe komuniteti i biznesit), me nevojat e thekshme të kombit shqiptar në rritje, dhe me gatishmërinë e qeverisë amerikane për të inkuadruar qytetarët në procesin demokratik, potenciali për të realizuar një rritje dhe forcim të interesave të përbashkët karshi SHBA-së dhe kombit shqiptar është i qartë. Që kjo të ndodhë, janë të nevojshme disa gjëra:
Një, diaspora duhet të vazhdojë të ushtrojë ndikim te Kongresi dhe Departamenti amerikan i Shtetit, por në një mënyrë të strukturuar. Komisionet kryesore që kanë të bëjnë me çështjet tona janë ato që merren me çështje ndërkombëtare dhe ndarje parash për një çështje të caktuar. Ka edhe të tjera, natyrisht, por vëmendja dhe resurset duhet të përqendrohen te këto katër (2 në Senat, 2 në Dhomën e Përfaqësuesve).
Megjithatë, diaspora duhet të shikojë përtej Kongresit dhe Departamentit të Shtetit si mekanizma të vetëm të ndryshimit, dhe të fitojë qasje dhe ndikim edhe te departamentet e tjera. Bashkëveprimi me “Capitol Hill”-in dhe “C Street”-in duhet të vazhdojë, ndërsa Kongresi është veçanërisht i rëndësishëm për realizimin e objektivave, pasi ata munden t’i realizojnë ato, ose drejtpërdrejt, ose tërthorazi, nëpërmjet forcës së parave, legjislacionit apo hijeve të tyre. Diaspora duhet të përqendrohet në objektiva të prekshme, si ndihma bujqësore, mjekësore dhe ushtarake, krijimi i një korpusi modern dhe profesional diplomatik, forcimi i organizatave qytetare dhe i teknologjisë që do të shërbenin për të joshur investime. Por, kjo nuk mund të bëhet pa bashkëveprimin strukturor me vendimmarrësit shqiptarë;
Dy, përderisa ekziston një aftësi e dukshme në rritje e korpuseve diplomatike shqiptare (lexo: kosovare dhe maqedonase, gjithashtu), vendet pritëse duhet të kuptojnë se diplomacia tradicionale i ka kufizimet dhe kufijtë e saj. Diaspora nuk i ka. Duhet të ekzistojë një marrëdhënie e institucionalizuar me diasporën dhe Tiranën, Prishtinën dhe Shkupin, ku idetë dhe informatat shkëmbehen lirshëm. Vlen të theksohet se, mbase deri së fundmi, këto kryeqytete nuk kanë pasur njohuri për mundësitë mbresëlënëse të ofruara nga Departamenti i Bujqësisë, Departamenti i Shëndetësisë dhe i Shërbimeve Njerëzore, Departamenti i Energjisë, e të tjerë. Për shembull, Departamenti i Bujqësisë ka programe në të cilat marrësit i jepet një sasi e një produkti që ekziston me tepricë (drithi, për shembull) për ta shitur në vendin pritës dhe për t’i shfrytëzuar të ardhurat për të investuar në vend për të nxitur zhvillimin.
Në arkat e këtyre burokracive ndodhen shuma të jashtëzakonshme parash, dhe burokratë të cilët detyrë të vetme e kanë dhënien e tyre. Natyrisht, nuk flitet gjithmonë për para të gatshme, por edhe për programe dhe ndihma që mund të ndryshojnë jetë dhe të ndikojnë në drejtimin kombëtar.
Aftësia e korpuseve formale diplomatike për të shfrytëzuar mundësitë e tilla është e kufizuar, por jo edhe e diasporës, e cila jeton në një botë të diplomacisë së ndërmjetme, dhe qarkullon ndërmjet “Capitol Hill”-it, “C Street”-it dhe agjencive të tjera qeveritare derisa të përmbushen objektivat e caktuar. Prandaj nevojitet një strategji dhe prandaj duhet të ndikohet të Kongresi. Unë ju siguroj se takimi me një përfaqësues të agjencisë është shumë më i ndryshëm kur atë ta ketë kërkuar një senator, apo edhe më mirë, kur një senator merr vetë pjesë në të.
Natyrisht, është detyrë e USAID-it të merret me ndihmat, por është Kongresi ai që cakton buxhetin dhe komisioni për ndarje parash ai që e mbikëqyr dhe ushtron ndikim të drejtpërdrejt mbi të;
Tre, diaspora dhe kombi shqiptar nuk duhet ta shohin këtë ndihmë si bamirësi, por si një tregti në mes të partnerëve. Përveç marrëdhënies së forcuar dhe interesit strategjik që i shërben Shteteve të Bashkuara, diaspora ka për të ofruar diçka shumë më të rëndësishme: eksportimin e idealit amerikan! Shtetet e Bashkuara janë të ndërtuara mbi konceptin e sovranitetit të individit; se secili individ gëzon të drejta të patjetërsueshme. Raportet reciproke të individëve sovranë kombinohen për të bërë një kolektiv sovran, prandaj këto raporte dhe cenimi i cilësdo të drejtë mbrohet nga ligji.
Përderisa për disa ky mund të jetë një formulim i ditur, graviteti dhe vlera e tij nuk mund të mbivlerësohen. Përderisa këtu në SHBA ai është, apo është bërë, i rëndësisë së dytë, ne vetëm duhet t’i shikojmë vendet e Lindjes së Mesme për të parë se çfarë vlere ka në fakt ky koncept, ky ideal, ky realitet. Prandaj, nocioni i ndihmës në shkëmbim të zgjerimit dhe forcimit të idealit amerikan është marrëveshje e mirë për Shtetet e Bashkuara. Diaspora është mekanizmi kyç për këtë. Vetëm nëpërmjet diasporës kjo mund të bëhet esenciale dhe organike për organizmin shqiptar. Nga lartë poshtë kurrë s’mundet;
Katër, zhvillimi organizativ i diasporës duhet të ecë përpara. Diaspora ka arritur të sigurojë fonde të ndara drejtpërdrejt nëpërmjet bashkëveprimit me komisionin për ndarje parash. Vlen të theksohet këtu se kjo është arritur vetëm falë Jim Xhemës, luanit të vjetër të komunitetit, dhe lidhjes së tij me senatorin Mitch McConnell, i cili ka qenë kryetar asokohe. Megjithatë, kjo përbën vetëm një pikë të vogël të potencialit ekzistues. Lidhjet e tjera, si lidhja speciale që Harry Bajraktari ka me Elliot Engelin, dhe ato që ka Joe DioGuardi kanë prodhuar shumë rezultate. Arbën Xhaferi i ndjerë njëherë më pat thënë se “Joe DioGuardi na ka treguar neve se ku ndodhet Uashingtoni, kur ne as nuk e dinim adresën”.
Këshilli Kombëtar Shqiptaro-Amerikan ka pasur sukses dhe i ka dhënë komunitetit një qasje të re dhe më të sofistikuar, por që prej pavarësisë së Kosovës ai është dukur i pakoordinuar.
Luanët e vjetër, si Jimmy, Harry, Joe dhe shumë të tjerë nuk duhet të lejohen të veniten. Që prej fundit të luftës në Kosovë, mijëra shqiptaro-amerikanë janë rritur, kanë diplomuar nga universitetet dhe shkollat profesionale, dhe i janë bashkuar forcës punëtore. Ky talent i ri duhet të shfrytëzohet për të vazhduar atë që kanë krijuar luanët, dhe për të shtyrë komunitetin përpara me një strategji koherente. Institucionalizimi i këtij roli është kritik për suksesin e të gjitha palëve, por nuk mund të bëhet pa Tiranën dhe Prishtinën në veçanti;
Pesë, gjatë rrjedhës së dy dekadave të fundit, shumë miq amerikanë janë shfaqur në skenën kombëtare shqiptare. Këta miq nuk duhet të lejohen të veniten. Tërheqja e “The Albright Group” nga investimi në Kosovë duhet të përçojë valë drithëruese në shpinën shqiptare dhe nuk duhet të lejohet të përsëritet. Interesat thelbësore të një investimi të tillë janë shumë më të mëdha se vetë investimi monetar. Miqtë si sekretarja Madeleine Albright duhet të nxiten të mbesin të përfshirë në suksesin tonë.
Shqipëria po ndërton rrugë që do ta lidhin atë jo vetëm me Evropën, por edhe me vetë të ardhmen e saj. Kosova po shton njohjet vazhdimisht përderisa po konsolidon institucionet e saj. Në Maqedoni, shqiptarët janë bërë pjesë përbërëse e shtetit. Të gjithë kanë sfida, por ajo që është e pamohueshme është se shqiponja është duke i hapur krahët e saj gjithandej. Ajo duhet të vazhdojë t’i shtrijë krahët e saj në një mënyrë të qëndrueshme dhe të parashikueshme, për të frymëzuar vetëbesim në vend të pasigurisë. Diaspora duhet t’u përshtatet nevojave aktuale dhe të ndihmojë për ta udhëhequr ndryshimin drejt së ardhmes.

*Autori Martin Vulaj, e shoqeron shkrimin me kete sqarim: Artikullin e kam shkruan me 2013, por mendoj se ruan aktualitetin.Po shtoj këtë koment: Diaspora në SHBA duhet të angazhohet tërësisht në procesin politik të tanishëm, por kjo duhet  bërë duke u angazhuar me administratën e SHBA-ve dhe duke përdor marëdhëniet tona me miqtë tanë në Kongres për të ushtruar ndikimin tonë tek ata që procesi të sigurojë integritetin territorial të Kosovës si dhe shpejtimin e hyrjes në NATO, OKB dhe, eventualisht, në BE.

Ne duhet të jemi pjesë e procesit për të ndikuar tek procesi. Kjo duhet të bëhet nga brenda, dhe jo duke hedhur gurë nga jashtë.

AMERICA DOES NOT SUPPORT PARTITION

by

On Friday, Martin Vulaj, the author of the article, has graciously responded to sharing with the English Editor of Dielli the original “America Does Not Support Partition”. Among items of particular significance include the letter drafted by the Michigan community leaders which the author states is “not to be confused with a more recent letter released by a large number of organizations last week” and the matter of Bytyci brothers. Mr. Vulaj communicated to me that he “released the article unedited in an effort to get it published prior to the Constitutional Court decision.” He also expressed regret that the part on the Bytyci brothers is missing in the translation. “That is something I specifically added to the Michigan letter to Vice President Pence and is a cause that is dear to me.  I had such a difficult time getting a proper translation done and in the frenzy, it was overlooked,” said Mr. Vulaj.

We are confident that all the readers and the English speaking members of the community will appreciate having access to the original text written by Mr. Martin Vulaj.

AMERICA DOES NOT SUPPORT PARTITION

(A conversation that should serve to calm us all down)

America stands as a unique phenomenon in the development of mankind’s political evolution.  In choosing to create a Constitutional Republic rather than a kingdom, the founding fathers ensured that power would rest in the citizen.  Unlike Parliamentary democracies where power is concentrated in political parties and their leaders, in America there likely are no more than a handful of people who even know the names of the party leaders.  Moreover, they created a system by which the active citizen can gain access to the very levers of power.  It is this system that is the key to the success of the Albanian American community’s ability to influence U.S. policy toward Kosova. Gjevalin Gegaj is our latest example.

As a longtime activist for Kosova and a longtime Republican, he decided to reach out to the Trump campaign to try and have a conversation about Kosova.  He managed to organize a meeting with the head of the Trump campaign for the state of Michigan with community representatives from various organizations, houses of worship and media.  In a state that was won by Donald Trump in 2016 by only 10,000 votes, the campaign learned that there are 43,500 U.S. Citizens of Albanian descent in Michigan, 35,000 of them registered to vote!  This of course got their attention.  The meeting went so well that, incredibly, Gjevalin was invited to a special meeting with Vice President Pence who was visiting Michigan two weeks later.  He would be one of only twelve in the meeting!

At the meeting, Gjevalin, with his unique graciousness, patiently waited for his opportunity to speak.  When it came, he told his story of what the Serbian government had done to Kosova: how they killed 13,000 people, used rape as a weapon of war, killed children and burned villages including his own.  The Vice President was so moved that he asked Gjevalin to put this in a letter to him along with the community’s concerns and gave Gjevalin his word that he would read it, telling his staff to make sure he got it.

Armed with this opportunity, the community leaders of Michigan had a letter drafted (not to be confused with a more recent letter released by a large number of organizations last week) to Vice President Pence that reflected their concerns about the dialogue process asking for, amongst other things, assurances that there would be no partition, no Bosniazation of Kosova and more financial support.  Then Covid hit.

With the Vice President having been put in charge of our Covid strategy, it seemed extremely unlikely that anything would be done regarding this letter.  But America is unique and the citizen is empowered.  Gjevalin gets a call from the Trump Campaign and is informed that, in light of the Covid situation, a call has been set up for him to speak with Gary Tripmacher from the Office of the Vice President as well as Amanda Ahlers, who is currently the Balkan Director at the National Security Council but who also worked with Special Envoy Richard Grenell at the Department of State!  Such is the power of the active citizen in America.

On the call, Ms. Ahlers conveys the following:

  • “WE WANT TO MAKE CLEAR THAT THERE IS NO SECRET DEAL FOR LAND SWAPS BETWEEN KOSOVO AND SERBIA AS SOME HAVE SPECULATED.”
  • There are no plans for troop withdrawls
  • There will be no bosniazation of Kosovo
  • U.S. will send increased aid following an agreement between Kosova and Serbia that they expect will result in mutual recognition.
  • They have asked the U.S. embassy in Belgrade to increase pressure on the Serbian government regarding the execution of the Bytyci brothers.
  • The U.S. will work with any government that is created through Kosovo’s Constitutional process.

I would hope that this is a conversation that should calm us all down.  It is incredible to think given the last two decades of U.S.-Kosovo history, that there exists a single Albanian that would doubt U.S. intentions and start looking to Europe for answers!  It was the U.S. who led the NATO campaign; after leaving the dialogue process to Europe for 8 years, it was a frustrated U.S. that said enough is enough and made Kosova independent; it was the U.S., against Europe’s wishes, that created the Kosovar Army and it is the U.S. that has taken the lead on closing the chapter on Kosova’s statehood, getting her into the U.N. and into NATO.  One can argue that the U.S. has done more to get Kosova into Europe than Europe has.  Indeed, one can argue that not one significant development has occurred for Kosovo that did not involve U.S. leadership.  A divided Europe cannot even provide a visa to Kosovo.

Let us not fool ourselves, however, that the U.S. is doing all of this for us because we are that deserving and that good.  Clearly, if not before, we are showing ourselves now to be, in fact, not that good.  But fate has smiled on us and made us a small part of the security interest of the United States.  The U.S. is ripping Kosova, Albania, Montenegro and Macedonia out of the civilizations respectively allotted to them by Samuel Huntington in his seminal work, The Clash of Civilizations, and, one by one, bringing them into the security web of NATO.  Kosova can expect, amongst other things, accelerated NATO accession following a final peace deal with Serbia.  This has to be led by the U.S., Europe has clearly demonstrated that it is incapable of a unified voice when it comes to Kosova.  A strong and consolidated Kosova is in the national security interests of the United States.

Recently, in an address to students of Harvard University, Acting Prime Minister Kurti gave Europe a roadmap for peace in the western Balkans.  He said that Europe should integrate all six nations at once and they should provide a mini Martial Plan for their economic development which would facilitate their full integration.  Until Europe makes such bold steps they will necessarily be relinquished to a very junior role compared to the U.S. that has the political will to get things done and has demonstrated it over and over.  “with America and with Europe” is the right policy for Kosova to pursue.  But America has demonstrated that it is with Kosova.  Europe, so far, hasn’t.  America has given us no reason to doubt, and Europe has given us no reason to believe.

To any who would continue to look for a hidden American agenda after all of this history, I would remind them of Cassius’ famous line in Shakespeare’s Julius Ceaser: “The fault dear Brutus lies not in our stars but in ourselves.”

Amerika nuk e përkrah ndarjen

by

(Një bisedë që duhet të na ndihmojë të gjithëve për t’u qetësuar)/

SHKRUAN: MARTIN VULAJ*/

Amerika është një fenomen i veçantë në evoluimin politik të njerëzimit. Baballarët e kombit, në fillet e këtij shteti vendosën për themelimin e një republike kushtetuese në vend të një monarkie. Kjo me qëllimin e vetëm që qytetarit t’i jepej një rol qëndror në shtetin e ri. 

Ndryshe nga demokracitë parlamentare ku pushteti është i përqëndruar te partitë politike dhe udhëheqësit e atyre partive gëzojnë pushtet të konsiderueshëm, në Shtetet e Bashkuara qytetari i zakonshëm as që e di se kush janë udhëheqësit e partive të tyre. 

Amerika, bazuar në këto principe ka arritur të ndërtojë një sistem politik, ku qytetari aktiv ka mundesi qasjeje në të gjitha nivelet e pushtetit. 

Është pikërisht ky sistem i cili i ka mundësuar edhe komunitetit shqiptaro- amerikan të ndikojë dhe lobojë te politikat amerikane për çështjen e Kosovës dhe çështje tjera shqiptare me interes. 

Një shembull të tillë më së miri mund ta shohim nga një iniciativë e aktivistit shumëvjeçar nga Kosova Gjevalin Gegaj.

Gjevalinin e njohin të gjithë për aktivitetin e tij të palodhshëm në promovimin e interesave shqiptare në qarqet amerikane, dhe përveç kësaj, Gjevalini njihet edhe si një Republikan besnik. 

Para pak kohësh ai vendosi kontakte me udhëheqësit e fushatës së presidentit Trump në shtetin e Miçigenit dhe kërkoi nga ta një mundësi për ta prezantuar çështjen e Kosovës.

Në këtë takim, ku kishte pjesëmarrës edhe të shumë organizatave kulturore, fetare, edukative dhe fusha të tjera të shqiptarëve që jetojnë në këtë shtet, Gjevalini siç ka bërë me dekada, prezantoi hallet që po i brengosin kosovarët këto ditë. 

Miçigen njihet si një shtet i rëndësishëm për zgjedhjet presidenciale, dhe në vitin 2016 presidenti Trump kishte arritur të fitonte vetëm me 10 mijë vota diferencë. Kur përfaqsues të fushatës së zotit Trump mësuan se në Miçigan jetonin rreth 43.500 votues me prejardhje shqiptare, interesi i tyre padyshim se u rrit. Vota shqiptare mund të ishte vendimtare, do të mendonte çdo operativ politik. 

Përfaqësues të komunitetit prezantuan me modesti por me një siguri dhe vetëbesim çështjet që u interesonin dhe lanë një mbresë aq të mire, sa që Gjevalini u ftua të merrte pjesë në një takim me zëvëndës-presidentin Pence pas pak ditësh. Në këtë takim, Gjevalini me modestinë e tij unike, të skalitur ndër dekada të aktivitetit të tij, e njoftoi zotin Pence me Kosovën dhe vuajtjet që kishte kaluar vendlindja e tij ndër luftëra. I tregoi për mbi 13 mijë viktima dhe mijëra gra të dhunuara të cilave edhe sot e kësaj dite nuk u është dhënë drejtësia e merituar. Zoti Pence, i prekur nga kjo histori e trishtë e një populli të vogël, i kërkoi Gjevalinit që t’ia adresonte këto çështje dhe shqetësime të tjera të komunitetit përmes një letre.

Kjo ishte një mundësi e mirë që nuk vjen çdo ditë dhe përfaqsues të komunitetit filluan punën në përgatitjen e letrës sa më parë (ja vlen të theksohet që kjo letër nuk është e njejta nga ajo që ështe proklamuar në mediat kosovare ditëve të fundit). 

Letra që u përgatit nga komuniteti i Miçigenit për zv.presidentin Pence përveç tjerash theksin e vinte edhe te fakti që gjatë procesit të dialogut me Serbinë, ndarja e mundshme e Kosovës të mos vinte në konsideratë në asnjë mënyrë dhe të mos kishte një bosnjëzim të Kosovës. Por pikërisht ato ditë Shtetet e Bashkuara u goditën nga pandemia, dhe komuniteti që kishte përgatitur dhe dërguar letrën e humbi entuziazmin se ajo letër tani do të mund të kishte efektin e dëshiruar.

Zv. Presidenti Pence ishte emëruar për të udhëhequr ekipin që do t’i bënte ballë luftës kundër pandemisë dhe nuk mund të merrej me mend që ai do të kishte kohë për t’u marrë me brengat e shprehura në letrën e komunitetit të Miçigenit. Por Amerika edhe në këtë drejtim është e veçantë dhe e dëshmon edhe një herë se roli i qytetarit është roli qendror në këtë shtet.

Në mes të luftës ndaj pandemisë, Gjevalini merr një telefonatë nga zyrtarë të fushatës së presidentit Trump, dhe njofohet se do t’i caktohej një takim ku ai do të mund të prezantonte dhe diskutonte shqetësimet e paraqitura në letrën e dërguar zotit Pence. 

Takimi përmes telekonferencës (tipike në kohën e pandemisë) u mbajt me Z. Gary Tripmacher nga zyra e Zv. Presidentit Pence, dhe Amanda Ahlers, drejtoreshë për Ballkanin në Këshillin për Siguri Kombëtare (e cila për publikun kosovar njihet edhe si bashkëpunëtore e ambasadorit Grenell, i dërguar special i presidentit Trump për dialogun Kosovë-Sërbi).

Gjatë këtij diskutimi, u trajtuan me kujdes çështjet e ngritura nga komuniteti e ajo që ia vlen të theksohen janë ato pika aq shumë të diskutueshme e shpesh të keqinterpretueshme nga qarqe të ndryshme. 

Zonja Ahlers edhe një here ritheksoi se:

  • “SE NUK KA MARRËVESHJE SEKRETE PËR SHKËMBIM TERRITORESH NDËRMJET KOSOVËS E SERBISË, SIÇ KANË SPEKULUAR DISA”
  • Nuk ka plane për tërheqje të trupave amerikane
  • Nuk do të ketë Bosnjëzim të Kosovë
  • Shtetet e Bashkuara do t’i rrisin ndihmat pas arritjes së një marrëveshjeje Kosovë- Sërbi dhe se nga kjo marrëveshje presin njohje të ndërsjellë ndërmjet dy vendeve
  • Shtetet e Bashkuara do të punojnë me çdo qeveri që del si rezultat i një procesi bazuar në normate kushtetuse

Një bisedë dhe përkushtim i tillë duhet të na qetësojë të gjithëve. Duke pasur parasysh historinë e dy dekadave të fundit ndërmjet Kosovës dhe Shteteve të Bashkuara, është e pamendueshme që edhe një shqiptar i vetëm të vinte në dyshim synimet e Shteteve të Bashkuara dhe të kthehej për të gjetur shpëtim nga Evropa. Ishte SHBA që udhëhoqi fushatën e bombardimeve të NATO-s; pasi ia la për 8 vjet procesin e dialogut Europës, ishte SHBA që duke mos duruar dot më tha “kur mjafton, mjafton” dhe e bëri Kosovën të pavarur; ishte SHBA që kundër dëshirave të Europës, krijoi Ushtrinë e Kosovës; dhe është SHBA që po udhëheq nismën për ta mbyllur kapitullin e shtetësisë së Kosovës duke e anëtarësuar në OKB e NATO. Mund të thuhet se SHBA ka bërë më tepër për ta çuar Kosovën në Evropë se vetë Evropa. Në fakt, mund të thuhet se nuk ka pasur asnjë zhvillim vendimtar në Kosovë që nuk ka përfshirë rolin udhëheqës të SHBA-së. 

Por ne nuk duhet të gënjejmë veten duke menduar gjithë këtë kontribut ndaj Kosovës, Shtetet e Bashkuara e kanë dhënë se e meritojmë apo se kushedi sa të mirë jemi. Përkundrazi, kohëve të fundit, fatkeqësisht po dëshmojmë të kundërtën dhe nuk po tregohemi mirënjohës ndaj kësaj miqësie dhe kontributi. Mirëpo na ka buzëqeshur fati dhe na ka bërë një pjesë të vogël të interesave të sigurisë së Shteteve të Bashkuara. E pjesë e kësaj strategjie të SHBA, duket të jetë shkëputja e Kosovës, Shqipërisë, Malit të Zi dhe Maqedonisë, nga ajo pjesë e civilizimit ku i kishte paraparë Samuel Huntington në veprën e tij monumentale “Përplasja e Civilizimeve”, dhe një nga një synon ti’ vendos ato nën ombrellën e sigurisë se NATO-s. Kosova mund të pres një proces të përshpejtuar të anëtarsimit në NATO pas marrëveshjes me Serbinë. Ky proces duhet të udhëhiqet nga SHBA-të sepse Evropa e ka dëshmuar se është e paaftë kur është në pyetje Kosova.  Një Kosovë e fortë dhe e konsoliduar është në interesin e sigurisë kombëtare amerikane.

Në një fjalim të mbajtur me studentë të Harvadit para pak ditësh, kryeministri në detyrë Kurti i ofroi Europës një plan paqeje për vendet e ballkanit perendimor. Ai tha se BE duhej të integronte të gjashtë vendet e Ballkanit Perendimor në të njejtën kohë dhe t’u ofronte atyre një mini Plan Marshall për zhvillim ekonomik, i cili do të lehtësonte integrimin e plotë.

Derisa Evropa të jetë e gatshme të ndërmarrë hapa të tillë të guximshëm, ajo do të t’i mbetet një rol minor, krahasuar me SHBA-në që ka vullnetin politik për t’i përfunduar gjërat të cilin e ka provuar sa e sa herë. 

Nuk ka dyshim se “Me Amerikën edhe më Evropën” është orientimi i duhur për Kosovën. Mirëpo, Amerika e ka dëshmuar se është me Kosovën. Evropa, deri tani, ende jo. Amerika nuk na ka dhënë asnjë shkas për ta vënë në dyshim vendosmërinë e saj, ndërkohë që Evropa nuk na ka dhënë arsye që t’i besojmë. 

Çdokujt që do të vazhdonte kërkimin për të gjetur ndonjë synim të fshehtë amerikan pas gjithue kësaj historie, do t’I kujtoja thënien e famshme të Kasiusit nga vepra Jul Qezari e Shekspirit: “Faji, i dashur Brut, nuk ndodhet në yjet tanë, por tek ne”. 

  • Shkrimi u dërgua për Diellin nga autori. Faleminderit!

Diaspora dhe diplomacia e ndërmjetme

by

Gjatë rrjedhës së dy dekadave të fundit, shumë miq amerikanë janë shfaqur në skenën kombëtare shqiptare. Këta miq nuk duhet të lejohen të veniten. Tërheqja e “The Albright Group” nga investimi në Kosovë duhet të përçojë valë drithëruese në shpinën shqiptare dhe nuk duhet të lejohet të përsëritet. Interesat thelbësore të një investimi të tillë janë shumë më të mëdha se vetë investimi monetar. Miqtë si sekretarja Madeleine Albright duhet të nxiten të mbesin të përfshirë në suksesin tonë./

 Nga Martin Vulaj/

Fjala “diasporë” rrjedh nga fjala greke “diaspeirin”, që do të thotë shpërndarje. Hebrenjtë e kanë përdorur fjalën “galuth”, që do të thotë azil, në të njëjtin kontekst. Diaspora shqiptare ka një histori të gjatë të kontributit për kauzën shqiptare dhe shtetin shqiptar, e cila është po aq e gjatë sa vetë historia e shtetit shqiptar. Qëllimi i këtij artikulli nuk është shprehja e mendimeve për historinë shqiptare, për ç’gjë nuk jam i kualifikuar. Historianë ka me bollëk në mesin e shqiptarëve. Sidoqoftë, edhe vështrimi më i përciptë i historisë shqiptare pasqyron rolin kritik të diasporës në zhvillimin e kombit, shtetit dhe aftësisë për bashkëveprim kombëtar dhe ndërkombëtar. Prej Skënderbeut, figurave të rilindjes shqiptare, rezistencës kombëtare të kosovarëve e deri te guximi i jashtëzakonshëm i pararendësve dhe themeluesve të UÇK-së, është e qartë se roli i diasporës ka qenë kritik në çdo fazë të zhvillimit të vetëdijes kombëtare shqiptare.
Gjatë diskutimit të rolit modern të diasporës shqiptare bëhet e qartë se ndihma e mundësuar nga diaspora në Evropë në aspekt të fondeve (si remitancat dhe fondet e ndara për kauza të veçanta, lëvizje apo edhe armë) ka qenë e pazëvendësueshme, por ajo që ka ndodhur në Shtetet e Bashkuara është unike dhe meriton një vëmendje të veçantë.
Përveç ndihmës së njëjtë në formë të remitancave, fondeve të ndara, mbështetjes morale dhe teknike, diaspora në Shtetet e Bashkuara ka arritur të ketë qasje në vetë levat e pushtetit të shtetit, dhe të ndikojë drejtpërdrejt në aplikimin e fuqisë së butë dhe të fortë. Kjo nuk është bërë në saje të natyrës individuale të secilës diasporë, pasi që, si farat e bujkut që shpërndahen, diku më të mira e diku më të dobëta, në përgjithësi ekziston një shpërndarje bajagi e barabartë në aspekt të cilësisë. Kështu ka qenë edhe shpërndarja e diasporës ndërmjet Evropës dhe Shteteve të Bashkuara. Kjo është bërë kryesisht falë: 1. modelit të demokracisë në Shtetet e Bashkuara dhe kontratës unike sociale ndërmjet qytetarit dhe shtetit, që jo vetëm i mundëson, por edhe aktivisht e inkurajon qytetarin të përfshihet në procesin demokratik. Një përfshirje e tillë është kryesisht e kufizuar vetëm nga aftësitë e ndryshueshme të qytetarit; dhe 2. Politikave kryesisht jodiskriminuese sociale të SHBA-së, që mundësojnë veprimtari të shpejtë ekonomike të qytetarit.
Diaspora në Shtetet e Bashkuara ka arritur të shfrytëzojë të dyja këto aspekte të shoqërisë amerikane dhe të gjenerojë sasi të konsiderueshme parash brenda një gjenerate, dhe më pas t’i shfrytëzojë ato para duke i zbatuar ato në procesin e hapur politik për të fituar qasje të drejtpërdrejt te politikëbërësit dhe vendimmarrësit, dhe rrjedhimisht për të ndikuar te ta nëpërmjet theksimit të politikave që janë në interes të përbashkët të SHBA-së dhe kombit shqiptar.
Kulmimi i këtij aktiviteti ka qenë ndërhyrja e udhëhequr nga SHBA-ja në Kosovë. Ndërhyrja, natyrisht, nuk ka ardhur vetëm falë aktiviteteve të diasporës, por roli i saj në ushtrimin e ndikimit te qeveria amerikane nuk duhet të nënvlerësohet. Pas ndërhyrjes, me themelimin e shtetit të ri të Kosovës dhe me Shqipërinë në rrugë drejt demokracisë së qëndrueshme dhe përfshirjes në Evropë, energjia e konsiderueshme që ka gjeneruar diaspora është dukur të jetë dobësuar nga mungesa e një zëri unanim. Kjo nxit pyetjen, “Quo vadis, diaspora?”. Me aftësinë e jashtëzakonshme që ka treguar diaspora në SHBA, me potencialin e pamasë që ofron qeveria amerikane (dhe komuniteti i biznesit), me nevojat e thekshme të kombit shqiptar në rritje, dhe me gatishmërinë e qeverisë amerikane për të inkuadruar qytetarët në procesin demokratik, potenciali për të realizuar një rritje dhe forcim të interesave të përbashkët karshi SHBA-së dhe kombit shqiptar është i qartë. Që kjo të ndodhë, janë të nevojshme disa gjëra:
Një, diaspora duhet të vazhdojë të ushtrojë ndikim te Kongresi dhe Departamenti amerikan i Shtetit, por në një mënyrë të strukturuar. Komisionet kryesore që kanë të bëjnë me çështjet tona janë ato që merren me çështje ndërkombëtare dhe ndarje parash për një çështje të caktuar. Ka edhe të tjera, natyrisht, por vëmendja dhe resurset duhet të përqendrohen te këto katër (2 në Senat, 2 në Dhomën e Përfaqësuesve).
Megjithatë, diaspora duhet të shikojë përtej Kongresit dhe Departamentit të Shtetit si mekanizma të vetëm të ndryshimit, dhe të fitojë qasje dhe ndikim edhe te departamentet e tjera. Bashkëveprimi me “Capitol Hill”-in dhe “C Street”-in duhet të vazhdojë, ndërsa Kongresi është veçanërisht i rëndësishëm për realizimin e objektivave, pasi ata munden t’i realizojnë ato, ose drejtpërdrejt, ose tërthorazi, nëpërmjet forcës së parave, legjislacionit apo hijeve të tyre. Diaspora duhet të përqendrohet në objektiva të prekshme, si ndihma bujqësore, mjekësore dhe ushtarake, krijimi i një korpusi modern dhe profesional diplomatik, forcimi i organizatave qytetare dhe i teknologjisë që do të shërbenin për të joshur investime. Por, kjo nuk mund të bëhet pa bashkëveprimin strukturor me vendimmarrësit shqiptarë; Dy, përderisa ekziston një aftësi e dukshme në rritje e korpuseve diplomatike shqiptare (lexo: kosovare dhe maqedonase, gjithashtu), vendet pritëse duhet të kuptojnë se diplomacia tradicionale i ka kufizimet dhe kufijtë e saj. Diaspora nuk i ka. Duhet të ekzistojë një marrëdhënie e institucionalizuar me diasporën dhe Tiranën, Prishtinën dhe Shkupin, ku idetë dhe informatat shkëmbehen lirshëm. Vlen të theksohet se, mbase deri së fundmi, këto kryeqytete nuk kanë pasur njohuri për mundësitë mbresëlënëse të ofruara nga Departamenti i Bujqësisë, Departamenti i Shëndetësisë dhe i Shërbimeve Njerëzore, Departamenti i Energjisë, e të tjerë. Për shembull, Departamenti i Bujqësisë ka programe në të cilat marrësit i jepet një sasi e një produkti që ekziston me tepricë (drithi, për shembull) për ta shitur në vendin pritës dhe për t’i shfrytëzuar të ardhurat për të investuar në vend për të nxitur zhvillimin.
Në arkat e këtyre burokracive ndodhen shuma të jashtëzakonshme parash, dhe burokratë të cilët detyrë të vetme e kanë dhënien e tyre. Natyrisht, nuk flitet gjithmonë për para të gatshme, por edhe për programe dhe ndihma që mund të ndryshojnë jetë dhe të ndikojnë në drejtimin kombëtar. Aftësia e korpuseve formale diplomatike për të shfrytëzuar mundësitë e tilla është e kufizuar, por jo edhe e diasporës, e cila jeton në një botë të diplomacisë së ndërmjetme, dhe qarkullon ndërmjet “Capitol Hill”-it, “C Street”-it dhe agjencive të tjera qeveritare derisa të përmbushen objektivat e caktuar. Prandaj nevojitet një strategji dhe prandaj duhet të ndikohet të Kongresi. Unë ju siguroj se takimi me një përfaqësues të agjencisë është shumë më i ndryshëm kur atë ta ketë kërkuar një senator, apo edhe më mirë, kur një senator merr vetë pjesë në të.
Natyrisht, është detyrë e USAID-it të merret me ndihmat, por është Kongresi ai që cakton buxhetin dhe komisioni për ndarje parash ai që e mbikëqyr dhe ushtron ndikim të drejtpërdrejt mbi të; Tre, diaspora dhe kombi shqiptar nuk duhet ta shohin këtë ndihmë si bamirësi, por si një tregti në mes të partnerëve. Përveç marrëdhënies së forcuar dhe interesit strategjik që i shërben Shteteve të Bashkuara, diaspora ka për të ofruar diçka shumë më të rëndësishme: eksportimin e idealit amerikan! Shtetet e Bashkuara janë të ndërtuara mbi konceptin e sovranitetit të individit; se secili individ gëzon të drejta të patjetërsueshme. Raportet reciproke të individëve sovranë kombinohen për të bërë një kolektiv sovran, prandaj këto raporte dhe cenimi i cilësdo të drejtë mbrohet nga ligji.
Përderisa për disa ky mund të jetë një formulim i ditur, graviteti dhe vlera e tij nuk mund të mbivlerësohen. Përderisa këtu në SHBA ai është, apo është bërë, i rëndësisë së dytë, ne vetëm duhet t’i shikojmë vendet e Lindjes së Mesme për të parë se çfarë vlere ka në fakt ky koncept, ky ideal, ky realitet. Prandaj, nocioni i ndihmës në shkëmbim të zgjerimit dhe forcimit të idealit amerikan është marrëveshje e mirë për Shtetet e Bashkuara. Diaspora është mekanizmi kyç për këtë. Vetëm nëpërmjet diasporës kjo mund të bëhet esenciale dhe organike për organizmin shqiptar. Nga lart poshtë kurrë s’mundet;
Katër, zhvillimi organizativ i diasporës duhet të ecë përpara. Diaspora ka arritur të sigurojë fonde të ndara drejtpërdrejt nëpërmjet bashkëveprimit me komisionin për ndarje parash. Vlen të theksohet këtu se kjo është arritur vetëm falë Jim Xhemës, luanit të vjetër të komunitetit, dhe lidhjes së tij me senatorin Mitch McConnell, i cili ka qenë kryetar asokohe. Megjithatë, kjo përbën vetëm një pikë të vogël të potencialit ekzistues. Lidhjet e tjera, si lidhja speciale që Harry Bajraktari ka me Elliot Engelin, dhe ato që ka Joe DioGuardi kanë prodhuar shumë rezultate. Arbën Xhaferi i ndjerë njëherë më pat thënë se “Joe DioGuardi na ka treguar neve se ku ndodhet Uashingtoni, kur ne as nuk e dinim adresën”. Këshilli Kombëtar Shqiptaro-Amerikan ka pasur sukses dhe i ka dhënë komunitetit një qasje të re dhe më të sofistikuar, por që prej pavarësisë së Kosovës ai është dukur i pakoordinuar. Luanët e vjetër, si Jimmy, Harry, Joe dhe shumë të tjerë nuk duhet të lejohen të veniten. Që prej fundit të luftës në Kosovë, mijëra shqiptaro-amerikanë janë rritur, kanë diplomuar nga universitetet dhe shkollat profesionale, dhe i janë bashkuar forcës punëtore. Ky talent i ri duhet të shfrytëzohet për të vazhduar atë që kanë krijuar luanët, dhe për të shtyrë komunitetin përpara me një strategji koherente. Institucionalizimi i këtij roli është kritik për suksesin e të gjitha palëve, por nuk mund të bëhet pa Tiranën dhe Prishtinën në veçanti;
Pesë, gjatë rrjedhës së dy dekadave të fundit, shumë miq amerikanë janë shfaqur në skenën kombëtare shqiptare. Këta miq nuk duhet të lejohen të veniten. Tërheqja e “The Albright Group” nga investimi në Kosovë duhet të përçojë valë drithëruese në shpinën shqiptare dhe nuk duhet të lejohet të përsëritet. Interesat thelbësore të një investimi të tillë janë shumë më të mëdha se vetë investimi monetar. Miqtë si sekretarja Madeleine Albright duhet të nxiten të mbesin të përfshirë në suksesin tonë. Shqipëria po ndërton rrugë që do ta lidhin atë jo vetëm me Evropën, por edhe me vetë të ardhmen e saj. Kosova po shton njohjet vazhdimisht përderisa po konsolidon institucionet e saj. Në Maqedoni, shqiptarët janë bërë pjesë përbërëse e shtetit. Të gjithë kanë sfida, por ajo që është e pamohueshme është se shqiponja është duke i hapur krahët e saj gjithandej. Ajo duhet të vazhdojë t’i shtrijë krahët e saj në një mënyrë të qëndrueshme dhe të parashikueshme, për të frymëzuar vetëbesim në vend të pasigurisë. Diaspora duhet t’u përshtatet nevojave aktuale dhe të ndihmojë për ta udhëhequr ndryshimin drejt së ardhmes.