• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Akademik Shaban Sinani: Dy popuj me fat të ngjashëm në histori

January 28, 2023 by s p

Kumtesë në konferencën kushtuar 31-vjetorit të vendosjes së marrëdhënieve diplomatike midis Shqipërisë dhe Shtetit të Izraelit, organizuar nga “Israeli House of Albania”

I pari studiues që i shkoi në mendje të njihej me historinë e hebrenjve në Shqipëri është Lucien Steinberg. Siç mund të merret me mend, kërkesa e tij për të hyrë në arkivat shqiptare në vitin 1971 u refuzua.

Merita e vënies në lëvizje të institucioneve të kujtesës për këtë çështje u takon shqiptaro-hebrenjve Samuel e Gavra Mandil dhe Josef Jakoel, të cilët, qysh në vitin 1989, kërkuan nga Yad Vashem zbulimin e të vërtetave të historisë së shqiptarëve dhe hebrenjve gjatë antifashizmit.

Prekjet e mia të para në burimet e kësaj historie i takojnë mesit të vitit 1990, pak kohë para mbërritjes në Tiranë të dy kongresmenëve amerikanë me origjinë hebreje, Tom Lantos e Joseph Dioguardi, të cilëve u mendua t’u dhurohej një koleksion listash të hebrenjve të strehuar në Shqipëri, që u pritën me shumë bujë në Memorial Museum of Holocaust dhe në Yad Vashem. Në atë kohë as që mund ta përfytyroja se në arkivat kombëtare të Shqipërisë gjendeshin e ruheshin mbi 20 mijë fletë dokumente për këtë problematikë.

Arsyeja kryesore pse nuk u shfaq për disa dekada me radhë kurrfarë interesi për dokumentet e bashkëjetesës midis shqiptarëve e hebrenjve është se, në vitet e tmerreve të luftës, asnjë strehuesi të një familjeje hebreje, apo qoftë dhe të 40 hebrenjve njëherësh, si familja Rezniqi në Deçan, nuk i shkonte në mendje se, me këtë akt, po merrte merita historike apo se dikur do të shpallej “Fisnik mes Kombesh”.

Me hapjen e arkivave dhe me komunikimin me Botën u morën vesh fakte të pabesueshme: një prift katolik në Tiranë pagëzoi si të krishterë pa asnjë ditë katekizëm disa hebrenj që i kërkuan ndihmë; një nënprefekt në Kavajë i dha vetes kompetencën e kryetarit të shtetit dhe nxori vendime për dhënie shtetësie hebrenjve të rrezikuar; një mjek në Prishtinë zbrazi spitalin dhe çoi në shtëpi të sëmurët vendës për të fshehur aty hebrenjtë; një fotograf në Tiranë e një në Tetovë i kthyen studiot e tyre modeste në zyra të gjendjes civile, ku u shtypën dhjetëra letërnjoftimi për të albanizuar në emra hebrenjtë; dhe, për të arritur kufirin e së pabesueshmes, një zyrtar i lartë në Shkodër, pasi i pagoi komandës naziste kushtin paraprak, 1500 napolona, i drejtohet shkresërisht asaj me kërkesën: Tani na ktheni hebrenjtë tanë të arrestuar.

Brenda këtij konteksti dhe kësaj psikologjie është dhe telegrami që Fan S. Noli i shkroi Hitlerit në vitin 1941 për të kërkuar lirimin e albanologut hebre Norbert Jokli, i deportuar pa adresë nga Gestapo-ja naziste. Noli i drejtohet kreut të nazizmit me një ftohtësi të akullt: “Udhëheqësi në Berlin, Gjermani”, pa asnjë cilësim tjetër, për të vijuar:

“Shqiptarët janë shqetësuar për shëndetin e keqësuar të profesorit në pension të Universitetit të Vjenës dr. Norbert Jokl, autoritetit të gjallë më të madh në filologjinë shqiptare dhe pasuesit më të shkëlqyer të një vargu të gjatë studiuesish, që kanë bërë një punë të paçmueshme për historinë, letërsinë dhe folklorin e Shqipërisë. Në emër të gjithë shqiptarëve unë i bëj thirrje zotërisë suaj për ta ndihmuar këtë studiues të madh albanolog në çfarëdo mënyrë në kushtet e tashme të vështira”.

Shqiptarët zakonisht nuk janë dhe aq modestë. Por në rastin e marrjes në mbrojtje të hebrenjve kanë provuar se nuk bënë asgjë për t’u mburrur. Prandaj, kur në veprimtaritë e viteve të fillimit për Ditën e Kujtesës ekspertët europiane përpiqeshin t’i zgjidhnin me takt fjalët për të na këshilluar të theksojmë më shumë reflektimin e jo të flasim për merita, në fakt vetëm sillnin habi. Sepse mbrojtja e hebrenjve nga shqiptarët nuk ka qenë projekt për merita historike, por reagim i vetvetishëm.

Mund të duket e pabesueshme, por është e vërtetë: edhe sot shumica e shqiptarëve nuk e di se ka një rezolutë nderi të OKB-së për vlerësimin e meritave të popullit shqiptar në mbrojtje të hebrenjve gjatë Shoah; se ka pesë rezoluta të tilla me të njëjtin vlerësim nga Kongresi i SHBA dhe se Shqipëria është shpallur “Shtëpia e Jetës” në Izrael.

Shqiptarët dhe hebrenjtë kanë pasur fat të ngjashëm në histori. Dy popuj që ekzistonin me organizim urban qysh në antikitet, por vetëm në shekullin e 20-të mundën të formojnë shtetet e tyre kombëtare. Dy popuj që – njëri në të drejtën etnozakonore shqiptare e tjetri në Talmud, kanë sanksionuar shenjtërinë e jetës. Dy popuj të sprovuar me dëbimin a inkuizicionin, privimin nga e drejta për të pasur shtetin e tyre kombëtar.

Me mbarimin e luftës shumë prej hebrenjve që u strehuan në kohë rreziku u kthyen në vendet e origjinës ose u riatdhesuan. Rreth 300 hebrenj qendruan në Shqipëri. Më 1990, kur dhjetëra mijë shqiptarë iu drejtuan Perëndimit, pjesa më e madhe e hebrenjve që kishin mbetur në Shqipëri gjithashtu kërkoi të lejohej për t’u bashkuar me të afërmit në Izrael. Kohët e fundme pata rastin të njihem me një koleksion dokumentesh të rralla për mënyrën si u realizua riatdhesimi. Për çdo familje hebreje që bëri kërkesë për lënie shtetësie, Sigurimi, i njohur për rreptësinë e tij, përgatiti një dosje. Ishte befasuese për mua të lexoja rregullisht në vlerësimin zyrtar: qytetar me sjellje të denja, shtetas i respektuar, mjeshtër i shquar në profesion, populli e di se janë shqiptarë. Ka vetëm një rast pengimi, por edhe ky është rast pozitiv: këtë person të mundohemi ta mbajmë, sepse ka kontribut të rrallë si mjek në qytetin e tij. Shqiptarët dhe hebrenjtë jetuan në kohë të qeta e të trazuara harmonikisht sepse vetë hebrenjtë ishin shtetas të devotshëm dhe njerëz të talentuar.

Sot është dita e tretë që personalitete e institucione shqiptare dhe hebreje nderojnë bashkërisht Ditën e Kujtesës. Prania e një delegacioni shumë të rëndësishëm që ka ardhur nga Izraeli, me studiues e miq nga Britania e Madhe, Australia, Zvicra, Gjeorgjia e vende të tjera shpreh vlerësim për gjithë këtë histori bashkëjetese, që nuk lidhet vetëm ne Shoah, sepse shqiptarë e hebrenj i kanë kaluar shumë herë me të njëjtin solidaritet momentet historike delikate e të mbijetesës.

Në konferencën e zhvilluar në Akademinë e Shkencave doli e qartë se është e nevojshme të krijohen shenjat publike të kujtesës, në formën e memorialit, obeliskut a në forma të tjera për të mbijetuarit, strehuesit dhe në mënyrë të veçantë për 17 hebrenjtë dëshmorë për lirinë e popullit shqiptar. Botimet e konferencat mbeten një përparësi tjetër.

Të vërtetat historike kanë rëndësi jo për t’ia thënë njëri-tjetrit, por për ta përcjellë të shëndetshme këtë miqësi në brezat e rinj.

Bashkëpunimi është i mundshëm jo vetëm për hir të historisë, por edhe prej favoreve gjeografike, si dy popuj mesdhetarë me standarde e jetë europiane. Ne jemi të interesuar për bashkëpunim shkencor, por kjo është e kushtëzuar nga bashkëpunimi ekonomik. Çdo investitor don të dijë për sigurinë dhe veçanësitë e vendit ku investon. Një afarist i ri i Izraelit, që nuk njeh historinë tonë të përbashkët, për shkak të përvojës rretheqark vendit të tij, mund të stepej kur do t’i thuhej për herë të parë, siç është bërë zakon të thuhet, se Shqipëria është vend me shumicë myslimane dhe duhet kujdes etj. etj. Por, pas njohjes së drejtpërdrejtë të këyre ditëve do të merrte frymë lehtë, duke mësuar se shqiptarët janë populli më pak antisemit në Botë, siç pat shkruar gati njëqind vjet më parë Herman Berntstein. Akademia jonë e Shkencave po e shfrytëzon këtë rast për të shprehur interesimin tonë për bashkëpunim të drejtpërdrejtë me institucionet homologe në Izrael sidomos në shkencat e reja, si nanoteknologjia, bioteknologjia e inteligjenca artificiale, por dhe në dije më tradicionale si sizmologjia, gjeologjia e teknologjia e naftës dhe studimet në fushat humanistike.

www.akad.gov.al

Filed Under: Analiza Tagged With: Shaban Sinani

Akad. Shaban Sinani: Ardhja e koleksionit të këngëve popullore të mbledhura nga Lasgush Poradeci ndërmjet viteve 1931-1937 është në kufijtë e së pabesueshmes

November 12, 2022 by s p

Lasgush Poradeci mblodhi para së gjithash lirikë: erotike, dashurie, rrëmbimi, tradhtie, flirti, dasme. Në këtë kuptim Poradeci është shkollë më vete. Me koleksionin e tij ai e rivendosi poezinë popullore në ekuilibër, duke dëshmuar se nuk i mungonte ajo që s’mblidhej, poezia erotike, e cila vazhdoi të mbetej gati-gati tabu edhe në gjysmën e dytë të shekullit të 20-të, sepse konsiderohej e pavirtytshme, e padenjë dhe në mospajtim me rendin moral. Për Poradecin më e rëndësishme nga të gjitha ishte besnikëria ndaj fjalës së popullit. Nëse populli nuk ka lënë gjymtyrë a pjesë të trupit njerëzor pa i kënduar, edhe mbledhësi duhet t’i ketë në koleksionin e tij. Lasgushi e shpërfill “namuzin gjuhësor”, në koleksionin e tij nuk ka fjalë të përjashtuara.

#AShSh

#botimiakdemisësëshkencave

Nga akad. Shaban Sinani

Për një kohë të gjatë, gati gjysmë shekulli, Lasgush Poradeci është qortuar se qendroi larg popullit, u mbyll “në kullën e fildishtë”, “qendroi mënjanë luftës”. Në tri dekadat e fundme qortimet iu kthyen në lëvdime: shkroi poezi ezoterike, zbuloi shpirtin njerëzor. Por përsëri në heshtje mbeti që Poradeci, me simbolizmin dhe modernitetin e tij, nuk pati lidhje me traditën dhe vargëzimin popullor, sepse nuk i njihte as kishte respekt për to.

Dy vëllimet e sapobotuara nga Akademia e Shkencave janë përgënjeshtrimi dhe argumenti më kokëfortë për të kundërtën.

Poradeci i ka quajtur “këngë grarishte” jo se këndoheshin vetëm nga gratë apo se ishin repertor përjashtimor i tyre, por sepse i mblodhi nga subjekte gra, kryesisht të njohura e farefis, në Dardhë, Korçë e Poradec; në Bregdet, Vlorë e Gjirokastër; në Myzeqe e gjetiu.

Poeti ynë i shpirtit lirik, i peizazhit dhe kodit naimian, nuk bëri ekspedita si etnologët, por shfrytëzoi udhëtimet dhe pushimet e tij për të mbledhur këngë “nga goja e popullit”.

Ndryshe prej shkollës së franceskanëve, që iu drejtuan epopesë heroike legjendare dhe këngëve historike (deri-diku edhe lirikës rituale-kalendarike nga Krishtlindjet në ditën e Rushajave), jo se në viset veriore nuk kishte lirikë (mjafton të kujtojmë ciklin e “kangëve të kanagjeçit” dhe “të natës së kuerit”), por se lirika jashtë interesimit të tyre, Lasgush Poradeci mblodhi para së gjithash lirikë: erotike, dashurie, rrëmbimi, tradhtie, flirti, dasme. Në këtë kuptim Poradeci është shkollë më vete. Me koleksionin e tij ai e rivendosi poezinë popullore në ekuilibër, duke dëshmuar se nuk i mungonte ajo që s’mblidhej, poezia erotike, e cila vazhdoi të mbetej gati-gati tabu edhe në gjysmën e dytë të shekullit të 20-të, sepse konsiderohej e pavirtytshme, e padenjë dhe në mospajtim me rendin moral. Për Poradecin më e rëndësishme nga të gjitha ishte besnikëria ndaj fjalës së popullit. Nëse populli nuk ka lënë gjymtyrë a pjesë të trupit njerëzor pa i kënduar, edhe mbledhësi duhet t’i ketë në koleksionin e tij. Lasgushi e shpërfill “namuzin gjuhësor”, në koleksionin e tij nuk ka fjalë të përjashtuara. Ai madje mbledh edhe këngën e “gjermankës së përdhunuar” në një fshat të Korçës, jo për të përligjur ndodhinë, por sepse vetë kënga është e bukur.

Me koleksionin e tij Lasgush Poradeci prish ngado kufij e kufizime: mbledh këngë për të shenjtët – lazërore e për Shën Spiridonin; në vend të dhëndrit anonim (“Ky filani” apo “Ky N.N” në këngët e mbledhura më vonë) vendos emrin e vet “Ky Lasgushi rri mënjanë”); djemtë e çupat e lirikës së dashurisë kanë emra e herë-herë mbiemra; princesha Sofia e përgojuar për shkak të princit Wied lëvdohet për bukuri e virtyt; kryengritësi E’them Toto dhe Madhëria këndohen si të barabartë; pamja evropiane e çupës korçare (me kapellë e me parfum, me skarpina e fustane mode) shihet si model bukurie. Nuk mungojë edhe këngët dygjuhëshe, shqip e greqisht, por jo me gjuhë të ndara, të kënduara varg pas vargu shqip e greqisht.

Nga krahasimi që kam bërë me koleksionin e botuar dekada më parë nga profesori im Jorgo Panajoti dhe folkloristi Riza Hysi në Korçë e Kolonjë del se Lasgushi ka shpëtuar atë pjesë të lirikës që më vonë ose nuk gjendej më, ose nuk mund të mblidhej: këngët kishtare, folklorin fetar.

Duke njohur teorinë dhe konceptet e Herderit për folklorin, Lasgush Poradeci nuk i përfilli hierarkitë gjinore të tij. Për të koncepti se epopeha qendron në shkallë të parë dhe gjinitë e tjera qendronin në dorë të dytë ishte i huaj. Kështu, franceskanët me eposin dhe Poradeci me lirikën, plotësuan njëri-tjetrin dhe e shpëtuan këngën popullore pa gjymtime.

Në tejshkrim Poradeci ndoqi parimin e rrokjezimit sipas variantit-këngë, jo duke e lexuar si poezi. Prandaj në këngët e mbledhura prej tij ka shumë shpesh pasthirrma, dyfishime rrokjesh, madje edhe tinguj që thjesht plotësojnë masën e vargut dhe e kthejnë këngën në isometri. Mbase po të ishte mbledhur kështu edhe eposi nuk do të kishim pasur kaq shumë diskutime për të ashtuquajturën heterometri të vargur të këngëve të kreshnikëve dhe për autoritetin e dhjetërrokëshit në epos.

Duke mos ngritur kritere për rëndësinë shoqërore të personave historikë, Poradeci ia lejon vetes të prishë kufij edhe për këngët historike, cikli i tyre do t’u hapë punë historianëve sepse një pjesë e tyre bëjnë fjalë për njerëz rastësorë, hajdutë të mëdhenj, hakmarrës sipas rendit kanunor.

Me këtë botim plotësohet jo vetëm larmia, por para së gjithash tipologjia e lirikës popullore shqiptare.

www.akad.gov.al

Filed Under: ESSE Tagged With: Shaban Sinani

Akademik Shaban Sinani: “Moj e bukura More”: këngë ritual apo këngë atdhetare?

June 21, 2022 by s p

-Në kumtesën që prezantoi në Napoli në konferencën ndërkombëtare që u mbajt dje dhe sot më 20 dhe 21 qershor 2022 në Napoli me temë “Napoli, qendër historike me rëndësi kulturore për botën shqiptare dhe Arbërinë, me rastin e dyqindvjetorit të vdekjes së Engjëll Mashit”, akad Shaban Sinani argumenton se dëshira e studiuesve për ta atdhetarizuar përtej kumtit të brendshëm, ka çuar jo vetëm në ndryshimin e përkatësisë tipologjike, nga këngë rituale përshpirtjeje në himn për Shqipërinë, por dhe e ka banalizuar thelbin e këngës “Moj e bukura More”

#AShSh

#UniversitetiL‘OrientaleNapoli

#konferencandërkombëtare

#NapoliqendërhistorikemerëndësikulturorepërbotënshqiptaredheArbërinë

#220vjetoriivdekjessëEngjëllMashit

Moj e bukura More”: këngë ritual apo këngë atdhetare

Nga akad. Shaban Sinani

I.

Për këngën “Moj e bukura More” poetët dhe studiuesit arbëreshë kanë shkruar e dhënë mendime origjinale përgjatë dy shekujve. Ajo është kthyer në shenjë identiteti e mbijetese të arbëreshëve.

Kjo këngë, siç na ka dëshmuar Matteo Mandalà, gjendej e kopjuar edhe në Chodice Chiutino (1708), ndërsa D. Camarda e botoi në librin Appendice al saggio di grammatologia comparata sulla lingua Albanese.

Megjithëse me vetëm shtatë vargje, kjo këngë prej shumë dekadash deri sot gjendet midis dy leximeve: njëri atdhetar e tjetri ritual-fetar.

De Rada, në shenjimin për lexuesin italian të Rapsodive të tij, duke u pajtuar me mendimin e Vincenzo Dorsës, pohon se këtë këngë … in Sicilia, gli albanesi di Palazzo Adriano, cantavanli sul loro monte detto “Delle Rose”; quelli del Mezzojuso sul monte sovrastante; quelli del Contessa e della Piana su i monti rispettivi, S. Maria del Bosco e Pizzutta. In Calabria fanno parte de’ Canti di Russalle o feste patrie antiche, celebrate ne’ giorno di Pasqua.

“Moj e bukura More” ishte një këngë që kishte të kremten e vet, që këndohej për të shoqëruar ritin e mbledhjes së trëndafilave në ditën e rosalia diem, për të nderuar varret e të parëve, të cilët nuk kishin një shenjë diku në viset arbëreshe, por në përfytyrim lidheshin me një vend që quhej More. Qysh prej Dorsës, deri te Candreva, “Moj e bukura More” është kënga që përkujton vendin dove sono sepolti il padre, la madre e il fratello.

Për shekuj me radhë ajo ka shoqëruar ritin e përshpirtjes në varret imagjinare të një prius parenstë fisit, për të cilët dihej se ishin në More. Këtë çështje e ka sqaruar tashmë studiuesi Francesco Altimari.

Për rolin që kanë pasur malet dhe lartësitë në botën arbëreshe në ritualin e rushajave, një e kremte tipike përshpirtjeje, na dëshmon dhe vëllimi poetik i Francesco Crispi-t – Glaviano-s, me titull Mbi malin e truntafilevet (Sul Monte delle Rose) botuar pas vdekjes. Moreja në këtë këngë kujtohet jo si ars patria i arbëreshëve, por si vendi ku duhej të përmbarohej riti i stolisjes së varreve të të moçmëve.

Moreja me Arbërinë nuk janë në të njëjtat raporte si Itaka me Greqinë në poemat antike. Zhvendosja e sforcuar tematologjike prej rrafshit ritual tek ai atdhetar ka bërë që kjo këngë të humbë thuajse gjithë strofën e dytë dhe në mënyrë të rregullt vargun e fundmë:

Mori e bukura Morē

çë t’lē, më se t’ pē!

Atje kam u zonjën mëm,

atje kam u tim’ vellā,

atje kam u zōn tat

të mbuluar nën dhē.

O e bukura Morē

çë t’lē më së t’pē!

II.

Disiplinimi i leximeve, një dukuri që preku për shumë kohë gjithë letërsinë shqipe, duke përfshirë dhe atë gojore, pati çuar deri në ndryshimin e tipologjisë së llojit e nënllojit, jo vetëm në këtë rast.

Kjo këngë gjerësisht u trajtua si një këntik mirëfilli atdhetar. Një arsye mund të ketë qenë ateizmi, që nuk pajtohej me shumë rituale të jetës e të vdekjes. Por arsyeja kryesore ishte se në këto studime përmbajtja atdhetare ishte në krye të hierarkisë dhe ia kalonte çdo përmbajtjeje tjetër. Ky këntik i shkurtër arbëresh u çlirua lehtësisht prej vargut të fundmë: të mbuluar nën dhē, gjithë mbuljuar ndenë dhé, që shpreh thelbin e saj, si këngë kujtimi për të parët e qëmoçëm, varret e të cilëve kanë mbetur larg dhe vajzave arbëreshe nuk u mbetej gjë tjetër veçse lulet e mbledhura t’i mbanin në duar dhe ritin e vjetër ta përmbushin vetëm në mënyrë simbolike.

Moreja i ka shqetësuar studiuesit me një lloj vetëdije mbiatdhetare edhe për shkak të topos-it grek si kujtimi më i përveçëm i arbëreshëve, duke e kuptuar si një emërtim zëvendësues për Arbërinë, si metonimi e saj. Përpjekja për ta lexuar këtë këngë në mënyrë hiperatdhetare nuk ka kursyer edhe emërtimet e përveçme. Në një botim të viteve 1980 në një tribunë dygjuhëshe shqip dhe anglisht që botohej në San Francisco të SHBA, Moreja u zëvendësua edhe gjuhësisht me Madhé, si një formë fonetikisht e shmangur prej Mamadhe, Mëmëdhe (në anglisht përkthehet Motherland).

Në këtë variant Moreja nuk është atdhe i nënkuptuar, por atdheu vetë. Për të përjashtuar çdo interpretim, që mund të lejonte të kuptohej se teksti ishte i përshtatur, botuesi shenjon se prej gjyshes kishte dëgjuar se kënga ishte kënduar nga emigrantët shqiptarë të shekullit të fundmë, ndër të cilët ishte dhe Gjoni.

Teksti shqip Teksti anglisht

Vitet e fundme janë bërë përpjekje për ta rindërtuar këngën “Moj e bukura More” si një trashëgimi gojore jo e arbëreshëve, por e arvanitëve dhe drejtpërsëdrejti si këngë patriotike që këndohet në nderim të Arbërisë, dheut të të parëve.

Kjo poemë, e kthyer në këngë, nuk u përket krijimeve të poezisë gojore të arbëreshëve, por atyre të arvanitasve, thuhet në hyrjen e Antologjisë së poezisë arvanitase, ku ajo është përfshirë si poemë.

Si çdo herë,kur në urdhërin e studiuesve të vërtetë hyjnë me zotësi vullnetarët e shkencës, jo vetëm teksti, jo vetëm gjeneza e tij, jo vetëm autorësia e kronologjia, por edhe çdo gjë tjetër, mund të ndryshohet.

Kështu, në këtë parathënie, shenjohet se poema lindi në vitin 1534, kohë kur rreth 20.000 mijë arvanitas me në krye kapitenin Andrea Doria largohen nga Korona e Moresë në drejtim të Italisë së Jugut. Dhe pikërisht largimit të kësaj mase të madhe të popullsisë arvanitase nga trojet dhe shtëpitë e tyre u kushtohet poema “O e bukura More”, që u kthye në himn për të gjithë popullin arbër:

Petkat e të mirat tona

Na i lamë te Korona

Krishtin na kemi me ne

Oj e bukura More

Thell të plas, me lot ndër si

Na të lipisnjëm, Arbëri!

Petkat e të mirat tona

Na i lam te Korona

Shën Mërinë kemi me ne

Oj e bukua More!

Thell të plas, me lot ndër si

Na të lipisnjëm, Arbëri!

Petkat e të mirat tona

Na i lamë te Korona

Papën na kemi me ne

Petkat e të mirat tona

Na i lamë te Korona

Papën na kemi me ne

Oj e bukura More!

Thellë të plast’, me lot ndër si

Na të lipisnjëm, Arbëri!

Qeti: Shihni jet e re,

Na tha Dorja, zoti Ndre,

Lipim qellnjëm ka do vemi

Se buartim mallin e s’e kemi

Me kët zemër, me këta si

Klajëm keq këtë Arbëri!

Malet tanë me lis e driza

Të bukur sheshe me muriza

Të bukur kroje, të bukur gropa

Oj e bukura More!

Thellë të plast’, me lot ndër si

Na të lipisnjëm, Arbëri!

Qeti: Shihni jet e re,

Na tha Dorja, zoti Ndre,

Lipim qellnjëm ka do vemi

Se buartim mallin e s’e kemi

Me kët zemër, me këta si

Klajëm keq këtë Arbëri!

Ndallandishe e lerë e lerë

Kur të vish ti njatër hjerë

Vjen të vish ti te Korona

Dherat të huaj hare s’kanë

Se s’mbëllin printët tanë

Prindë, luftuat me thik më dorë

Ndërpër shi e ndëpër bore

Ni ju lëm pa një qiri

E pa një vajim. Oj Arbëri!

Të bukur gjerdhe me fallopa!

Jemi e vemi ndë Itali

E më s’ju shomi me këta si!

Luajtim valle nd’atë More

Shtumë kangjele ndë ato hje Klishtë

tona të bukura

Shpizit tona të nderuara!

Ni vjen turku, turku i zi

E tërpron klishë e shpi

E s’gjën më shpit’ e tona!

Më së gjën trima hajdhjar’

Po ngë një qen, çë kloft i vrar!

Kur u nistin gjithë anitë

E dherat tanë iktin ka sitë

Burrat gjithë me një vajtim

Thirrtin grat me një vajtim,

Dil e hana ti, Stihji!

Oj More! Oj Arbëri!

Nën trysni të tilla, kanë ndodhur ndryshime kategoriale, prej nderimit për të parët tek malli e dashuria për atdheun, prej lirikës rituale tek poezia atdhetare. Edhe në poezinë bashkëkohore arbëreshe “e bukura More” zhvendoset nga atje dhe dikur në këtu dhe sot:

E bukura More e sprasme është këtu ku jam.

Këtu kam û zotin tatë, këtu kam û zonjën mëmë

Këtu kam edhe tim vëlla, gjithë mbuluar në këtë dhé.

Moreja nuk është një emërtim zëvendësues për Arbërinë, metonimi e saj, pavarësisht se Moreja ishte land i arvanitëve qysh në shekullin XIII. Kjo këngë nuk ka lidhje me ndonjë vetëdije atdhetare për vendlindjen e humbur, por me kultin e varreve të të parëve.

Dëshira e studiuesve për ta atdhetarizuar përtej kumtit të brendshëm, ka çuar jo vetëm në ndryshimin e përkatësisë tipologjike,nga këngë rituale përshpirtjeje në himn për Shqipërinë, por dhe e ka banalizuar thelbin e saj.

www.akad.gov.al

Filed Under: Kulture Tagged With: Shaban Sinani

Prof.dr.Shaban Sinani:,,Hebrenjtë në Shqipëri-prania dhe shpetimi,,do të shpërndahet në tërë Amerikën

November 11, 2013 by dgreca

Nga Skënder Karaçica/

Në kuadër të bashkëpunimit të SHSHA-së me asociacionet e Lobit Hebrej në Çikago,u shtruan një varg çështjes aktuale të thellimit të bashkëpunimit shqiptaro-hebrej,dy popuj me një histori të njejtë për mbijetesë dhe të shpetimit para asgjësimit  nga orët vrastare të kohës Nazi-fashiste dhe të fqinjve pansllavist në Ballkan.Asociacionet hebreike tashmë
janë në dijeni për hebrenjtë në Shqipëri-prania dhe shpetimi,që sipas tyre paraqet një nga vlerat kombit shqiptar në rang botëror gjatë Luftës së Dytë Botërore.Hebrenjtë në Çikago theksojnë se shqiptarët dhe kultura e tyre janë çertifikuar  botërisht në njërin rast nga UNESCO-ja dhe në rastin e hebrenjve nga YAD VASHEM dhe Kongresi e Senati Amerikan në Uashington.
,,Chicago Sister Cities International,, është bashkuar me nismat SHSHA-Lobi Hebrej në Çikago që në një të ardhme të afërt të fillojë procedura për aktivitetet e binjëkizimit  të Çikagos më Tiranën.Me këtë rast Leroy R.Allala,drejtor ekzekutiv i këtij asociacionit thekson se qysh tash duhen të nisin aktivitetet në të gjitha fushat shqiptaro-hebreje për të arritur në aktin e binjkëzimit Çikago-Tiranë që sipas nesh do të përmbush programin e qytetit tonë i hapur ndaj popujve liridashës e demokatik të botës.Për këtë nismë u shtrua nevoja e fillimit të bashkëpunimit ndërunivesitar nga Tirana me Çikagon për ardhjen e studentëve shqiptarë për të kryer studimet në fushat shkencore të dijes për ato sektorë që ka më së shumti nevojë tregu i lirë dhe ekonomia shqiptare.Ndërkaq,si mundësi e mirë e këtij fillimi u përmend mbajtja e konferencës ekonomike për investime në Çikago,që do afrojë ndihmën për ekonominë shqiptare dhe të përspektivës së zhvillimit të këtij vendi me resurse të pasura njerëzore e natyrore.

Libri monografik,,Hebrenjtë në Shqipëri-prania dhe shpetimi,,i Prof.dr.Shaban Sinani me ndihmën matriale të deputetit të Kuvendit të Shqipërisë Tom Doshi do të përkthet në gjuhën angleze dhe kështu do të krijhen mundësitë për shpalimet historike të popullit shqiptar,që përbëjnë një kontibut të jashtëzakonshëm për popullin shqiptaro-herenjë për promovimin dhe integrimin e vlerave të kombit shqiptar në veçanti në kulturën dhe thesarët botërorë.Duke u nisur nga fakti se profesor Shaban Sinani tashmë është bërë pikë reference e domosdoshme në literaturën botërore dhe në institucionet  ndërkombëtare që trajtojnë këtë segment  për raportin e Ballkanit.Përkthimi i kësaj monografie shkencore të bëhet së pakut në tetë mijë ekzemplarë,thekson Dan Shure,një nga misionarët e marrëdhënieve shqiptaro-hebreje në Çikago,që kjo histori e para e këtij lloji në botë për popullin hebrenj të shpërndajmë në të gjitha shkollat,universitetet
kishat dhe mueumet holokaust në tërë Amerikën.

Hebrenjtë tashti kanë hapur të gjitha dyert për popullin shqiptar.Steve Doshler,udhëheqës i Federatës Hebreje Metropolitan në Çikago,ka marrë nismën që në dhjetor të fundvitit,në faqet e publikimeve hebreike,,JUF NEWS,,njëherë në muaj të publikojë matriale arkivore e historike që hedhin dritë për hebrenjtë në Shqipëri-prania dhe shpetimi për 250 mijë lexuesit e saj në Çikago me rrethinë.

Filed Under: Kulture Tagged With: Amerike, Hebrenjte ne Shqiperi, Shaban Sinani, Skender Karacica

Artikujt e fundit

  • VATRA Boston mikpret Luan Ramën në një takim për kulturën dhe çështjet kombëtare
  • VOTA E GJAKUT …
  • “Çekani i mesnatës”, Sekretari i Mbrojtjes Pete Hegseth mbi operacionin e SHBA në Iran
  • “Parada Shqiptare 2025” – Shqiptarët e Amerikës u mikpriten në “shtëpinë” e kryetarit të Bashkisë së New York-ut Eric Adams
  • Shqiptarët e Amerikës, krenari kombëtare
  • Presidenti Trump i flet kombit – SHBA-të godasin 3 baza iraniane të programit bërthamor
  • “Godita e SHBA ndaj bazave bërthamore të Iranit, ndëshkim shembullor ndaj diktatorëve gjakatarë dhe mëndjeve terrorise”
  • Shqipja Futet në Komunikimet Zyrtare të Shkollave Publike në Nju Jork – Një tjetër arritje historike për arsimin dhe familjet shqiptare në Diasporë
  • EROTIKA E VIOLINÇELËS NGA BALLKANI NË DOWN TOWN NË CHICAGO
  • Kosova – shtet i pavarur, por pjesë e pandashme e Shqipërisë kombëtare
  • Albanian Parade in New York City
  • “Të dëgjojmë zërat e tyre dhe të luftojmë për të drejtat e tyre”
  • EDHE NJЁ VEPЁR ME PESHЁ TЁ MADHE STUDIMORE PЁR EPOSIN E KRESHNIKЁVE
  • Diplomacia e Fuqive të Mëdha dhe kompromisi austro-rus në lindjen e shtetit shqiptar
  • Ambalazhet plastike ushqimore dhe siguria e shëndetit

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT