Sokol Paja – Page 2 – Dielli

“DASMA TIRANSE” SI NJË DËSHMI E PASURISË ETNOGRAFIKE DHE LIRIKE NË TRADITËN E TIRANËS

June 7, 2021 by dgreca

Gazetarja Alba Kepi sjell para lexuesit librin e saj më të ri etnografik “Dasma Tiranse”. Në një rrëfim për “Dielli”-n e “Vatrës” në New York, dhënë gazetarit Sokol Paja, gazetarja Alba Kepi shprehet se botimi “Dasma Tiranse” është një studim etnografik, e ka si qëllim evidentimin e traditës popullore, vlerave shpirtërore e kulturore të trevës së Tiranës. Vemendje e veçantë i është dedikuar në libër Etnopsikologjisë tiranse e lidhjes së banorëve me qytetin e Tiranës. Kapitujt e librit respektojnë ritualin e dasmës së hershme tiranse e kryefjala është folklori autokton, zakonet, tradita shpirtërore, këngët, vallet etj. “Dasma Tiranse” vë në pah dhe tiparet etnokulturore të artit dekorativ të veshjeve tiranse, aftësive krijuese të grave e vajzave në qëndisjen, endjen e pëlhurave, kombinimin e ngjyrave. “Dasma Tiranse” është një studim që përfshin etnografinë, etnokoreografinë dhe lirikën popullore.

E VEÇANTA E STUDIMIT “DASMA TIRANSE”

Ky libër është një histori e vërtetë dashurie mes meje e qytetit tim të lindjes Tirana. Rrëfimi i kësaj ndjenje mban rrahjet e zemrës së stërgjyshërve e të gjyshërve të mi. Jam lindur e rritur në një familje tiranse, jam bijë e banorëve autoktone të këtij qyteti shekullor, e quaj këtë libër një kontribut për rrënjët e mia. Studimet universitare në fakultetin e Histori-Filologjisë dhe eksperienca disavjeçare në Drejtorinë e Muzeve të Tiranës si historiane, qenë shtysa për të kuptuar se sa të cunguar dhe të pashkruar e kishte lënë historigrafia komuniste traditën popullore të qytetit tim. Arkiva të mbushura me fotografi të retushuara, tekste shumëvjeçare këngësh popullore të redaktuara në përshtatje me himnet revolucionare të Partisë së Punës, zakone e rite të konsideruara si “shfaqje të huaja”, kishin vetëm një qëllim: harresën e plotë ndaj një historie të shkruar nga populli. Punimi “Dasma Tiranse” është mbi të gjitha një studim etnografik, e ka si qëllim evidentimin e traditës popullore, vlerave shpirtërore e kulturore të trevës së Tiranës. Është pjesë e pandarë e historisë së popullsisë së këtij territori. Çdo festë, gëzim, çdo ngjarje e shqetësim, çdo moment i rëndësishëm i jetës o qoftë një ditë e re, shoqërohej tek banorët autoktonë me një arkiv zakonesh e dokesh që i janë përcjellë brezave si një amanet shpirtëror i qytetit. Në kulm të tyre qëndron tradita e dasmës tiranse që mundi t’i rezistojë diktaturës komuniste e transformimeve që ka pësuar gjatë dekadave të fundit shoqëria shqiptare.

STUDIMI OFRON SPEKTRIN E PAFUND TË VLERAVE TË PAKRAHASUESHME QË MBART TREVA TIRANSE

Mangësia e botimeve me tematikë studimin e traditës kulturore, popullore e tradicionale shqiptare është arsyeja e dytë e rëndësishme në realizmin e punimit “Dasma Tiranse”. Dhe pse i fokusuar në një ritual të caktuar, ky studim ofron spektrin e pafund të vlerave të pakrahasueshme që mbart treva Tiranse, tejet e begatë në këtë drejtim, e që kurrsesi nuk duhet lënë të humbasë e të zhduket. Në Tiranën e sotme, ku qyteti e rrethina është e mbipopulluar nga banorë të rinj, mbartës e përcjellës të zakoneve e traditave të vendorigjinës së tyre, bëhet e nevojshme dhe evidentimi e ruajtja e kulturës popullore autoktone. Dasma tiranse me elementët e saj përbërës ka njohur katër etapa zhvillimi: lindja e formimi i saj, që shkon deri në fund të shekullit të XIX; zhvillimi e lulëzimi etnografik deri në mes të shekullit të XX, duke shënuar një kulm në vitet ’30; përsiatja e kufizimi i tipareve e i origjinalitetit, në kushtet e një regjimi dikatorial deri fillim të viteve ’90 të shekullit të XX; transformimi e modernizimi i saj në ditët e sotme. Duke u bazuar në këtë kronologji historike kam evidentuar hap pas hapi tiparet e karakteristikat e saj. Një vemendje të veçantë i kam dedikuar Etnopsikologjisë tiranse e lidhjes së banorëve me qytetin. Të rrëfesh, siç thuhet ne dialektin autokton, adetet e dasmës tiranse, do të thotë të përshkosh historinë e zhvillimit të këtij qyteti si dhe evolucionin kulturor të popullsisë së tij. Tek rituali i dasmës kulmon qartë kultura, historia, patriotizmi i popullsisë së një territori që bashkarisht kanë nisur rrugështegtimin e tyre të jetës.

NDRYSHIMET DEMOGRAFIKE E ROLI SOCIAL – POLITIK I SHTRESËS SË TREGTARËVE E ZANATÇINJVE AUTOKTONË

Një vend të rëndësishëm zë dhe historia e zhvillimit ekonomik e social të qytetit të Tiranës, ndryshimet demografike e roli social – politik i shtresës së tregtarëve e zanatçinjve autoktonë në zhvillimin e qytetit gjatë viteve ’30 të shekullit të XIX. Kapitujt e librit respektojnë ritualin e dasmës së hershme tiranse e kryefjala është folklori autokton, zakonet, tradita shpirtërore, këngët, vallet. Kapitujt kryesorë janë: Dhënia e fjalës (Fejesa) me transformimet që ka pësuar që nga rregullat e imponuara dikur nga Kanuni e deri më sot, Vadja (prerja e ditës së dasmës). Prerja e vades njihet në krahinën e Tiranës si caktimi i ditës së dasmës e është një moment të cilit i tregohet një kujdes i veçantë nga familjet e çiftit të ri, Përgatitja e dasmës në shtëpinë e nuses, Përgatitja e dasmës në shtëpinë e dhëndrrit, Dasma – ceremonia festive, gostia. Është momenti më sublim i festës familjare me një ngarkesë të fortë emocionale për të gjithë, këngët, vallet, veshjet, krushqit, nusja, dhëndri janë aktorët kryesorë të këtij kapitulli, Gostia që u shërbehet të ftuarve në dasmën tiranse ndjek një protokoll cerimonial që është tregues i qartë se kultura e popullsisë autoktone ka qënë shumë herët e ngjashme se ato që shohim të na imponohen sot nga agjensitë e organizimit të festave. Etika e kultura e respektimit të miqve e familjarëve, me rregullat e mënyra e ndarjes së tavolinave, cilësia e gatimit, menuja speciale janë shprehje të një emancipimi të familjes tiranse, vlerave e dinjitetit në respektimin e çdo të ftuari. Zbërthimi i këtij kapitulli vë në pah dhe tiparet etnokulturore të artit dekorativ të veshjeve tiranse, aftësive krijuese të grave e vajzave në qëndisjen, endjen e pëlhurave, kombinimin e ngjyrave etj. Ditët pas dasme: Ky kapitull ka të njëjtën vëmendje nga familja tiranse aq sa dhe ceremoniali i dasmës, e ku renditen ritualet e zakoneve të hyrjes së nuses në punë, kafeja e nuses, dorovitja, kthimin e saj në familjen e origjinës etj. Këngë e valle dasme tiranse: Qëllimi i këtij kapitulli është mbledhja e ruajtja e këngëve e valleve të hershme popullore tiranse me ndërgjegjësimin e përgjegjësinë e rrezikut të humbjes së tyre në ditët e sotme.

DOKUMENTACIONI DHE MATERIALET E BOTIMIT

Libri “Dasma Tiranse” është bazuar në dokumente të mbledhura nga arkivat folkloristike e nga rrëfimet e autoktonëve. Një vend të veçantë i kam dedikuar në këtë studim rrëfimeve të banorëve autoktonë, takimeve e bisedave të drejtpërdrejta me gjyshe e nëna që e kanë jetuar dhe e kanë trashëguar ritualin e vërtetë të dasmës së hershme tiranse. Kam shfrytëzuar dhe studimin nga botime të realizuar nga Akademia e Shkencave, Instituti i Kulturës Popullore, Instituti i Historisë etj, si dhe tekste kërkimore me objekt etnografinë, etnokoreografinë, lirikën popullore. Disa prej tyre janë librat e etnografëve e historianëve të njohur shqiptarë si “Dasma në Shqipëri” e Abaz Dojaka, “Shqipëria në 1923” Teki Selenica, “Shqipëria në 1921” Teki Selenica, “Martesa në Tiranë” Shefqet Nallbani, “Zakone në Tiranë” Xhemal Kusi, “Shqipëria e ilustruar”, “Tirana Kryeqyet” Mehdi Frashëri, “Tirana 1604-1937” etj.

E ZONJA E SHTËPISË, HËNA, LULJA, AJRI E JETA

Në një familje tradicionale tiranse zonja e shtëpisë, gruaja, nusja, vajza, motra, mbesa e stërmbesa, pra figura femërore në përgjithësi, kishte një rol kyç në vlerat e traditat e saj. Figura e femrës është busulla e bashkëjetesës, sjelljes, kontributit ekonomik e social në marrëdhënie me të gjithë anëtarët e së njëjtës familje. Për fat të keq historiografia komuniste femrën tiranse e ka trajtuar në mënyrë mediokre, të kushtëzuar nën mentalitetin diktatorial për të shpërfytyruar e manipuluar çdo vlerë të kësaj treve. Me synimin e poshtërimit të banorëve të Tiranës së pas Luftës së dytë Botërore, sistemi komunist doktrinizoi e falsifikoi historinë e etnografinë tiranse. Gruaja tiranse nga studiuesit e kësaj epoke, prezantohet si e përulur, pa asnjë të drejtë ekonomike, shërbëtore e burrit dhe e pavlefshme brënda familjes. Po për fat të keq në disa përpjekje të kryera gjatë viteve të fundit për të përcjellë historinë e zakoneve e riteve të traditës tiranse, përsëritet i njëjti gabim, i justifikuar nga referimi i vazhdueshëm që i bëhet materialeve të historiografisë komuniste, si dhe nga mosnjohja e mungesa e kulturës së informacionit të jetesës në një familje tiranse. Pozicioni i gruas tiranse brenda familjes, nuk ishte aspak më e ulët se pozita e çdo gruaje shqiptare në çdo familje shqiptare, pavarësisht krahinës ku ndodhej. Një fakt i vërtetueshëm përmes etnografisë është se roli i femrës në familjen tradicionale tiranse ishte thelbësor, me dinjitetin e respektin si në çdo familje europiane. Nëse i Pari i shtëpisë ishte truri i familjes tiranse, Zonja e Shtëpisë, gruaja, nusja, vajza, mbesa e stërmbesa ishte zemra pa të cilën truri nuk mund të vinte në lëvizje asnjë mekanizëm jetësorë.

KULTURA TIRANSE E VESHI GRUAN KOKË E KËMBË ME AR

Kultura tiranse e veshi gruan kokë e këmbë me ar, kostumi i saj tradicional ishte dhe është nga më të bukurit, më të kushtueshmit e më të vlerësuarit në kostumografinë popullore shqiptare. Bizhuteritë e ballit, të gushës, të gjoksit, të duarve e këmbëve dëshmonin vlerësimin e respektin për vlerën shpirtërore, sociale e ekonomike të gruas brenda familjes. Jeleku, këmisha, dimiqtë e çdo pjesë e veshjes së gruas, duhet të ishte ekskluzivisht e qëndisme me ar dhe e punuar mbi pëlhurën më të kushtueshme që ekzistonte në treg. Momenteve të caktuara të ditës i përgjigjej një veshje e veçantë për vajzën, gruan, o gratë më të moshuara. Të tilla ishin rrobat e drekës, rrobat e pazarit, rrobat e dasmës, e sebepeve etj. Duke u bazuar në ligjet dokësore historiografia komuniste shqiptare e ka prezantuar gruan tiranse si pa asnjë të drejtë ekonomike. Dhe ky pohim bazohet në keqdashësinë për të mos njohur siç duhet realitetin. Gruaja tiranse ishte goca (vajza) tiranse e cila kishte mbërritur në familjen e burrit, me të gjitha pasuritë e tundshme e të patundshme të dhuruara nga familja e saj e origjinës, e që i duheshin për të përballuar jetën denjësisht. Fuqia ekonomike e gruas tiranse në shtëpinë e burrit, ishte e pandashme nga pasuria që bashkëshorti apo dhe vetë i Pari i shtëpisë zotëronte për çdo anëtar. Gruas tiranse nuk i mungonte asnjëherë e drejta për të pasur lirinë ekonomike në zgjedhjet apo nevojat e saj, kishte kapitalin e saj që e gëzonte dhe e administronte në mënyrë autonome. Mjaft vajza tiranse, në fillim vitet e ’90 studiuan e u diplomuan në Universitetet më të mira të Europës, të tjera specializuan aftësitë e tyre pranë kompanive më të sukseshme botërore, e shumë të tjera zgjodhën të bëheshin mësuese e të kontribonin në arsimin e popullsisë autoktone. Por dhe mjaft vajza e gra të familjeve tiranse u bënë pjesë aktive e bizneseve të familjes. Në familjen tiranse nuk ka ekzistuar kurrë as me ligj dokësor e as në mentalitet një grua shërbëtore. Gruan, burri e djali tirans e mbante mbi kaptinë (kokë) e i thurte vargjet e këngët më të bukura me krahasime më të bukura të natyrës si hëna, lulja, ajri e jeta. Në familjet tiranse ishte e zakonshme që vëllezërit e martuar, nënë e babë të jetonin në një zjerrm (banesë) e ky fakt çonte në domosdoshmërinë e krijimit të figurës së zonjës së shtëpisë. Ajo ishte pothuajse përherë gruaja e të Parit të shtëpisë e nëse ky nuk ishte i martuar mund të ishte një grua e familjes e përcaktuar nga ai për të kryer këtë rol. E zonja e shtëpisë zgjidhte rregullat për një bashkëjetësë të qetë me detyrimet që secili kishte në aktivitetet e përditshme. Disa nga vajzat e gratë e familjes ngarkoheshin të gatuanin, disa të tjera për pastërtinë, e të tjera që zakonisht ishin vajzat e pamartuar të shtëpisë, merreshin me kujdesin ndaj fëmijëve të vegjël, pra ndaj nipërve e mbesave. Si Pari i shtëpise dhe e Zonja e shtëpisë karakterizohej nga urtësia e fjalës. Zonja e shtëpisë, kishte të njëjtën mënyrë jetese si çdo femër e familjes, pra dhe pse konsiderohej e tillë nuk gëzonte asnjë privilegj ndryshe.

PJESË NGA LIBRI “DASMA TIRANSE”

Kënga e përcjelljes së vajzës nuse nga familja e saj e hyrja në shtëpinë e familjes së saj të re:

“O c’janë këta krushqit tanë kështu-o

Nisen e s’po duken o

O i vonoka babaës nuses o

Osht tu e porositun o

Amanetni bijën time o

se e kom tue e rrut o…”

(e me rradhë vijnë në vargje porositë e nënës, vëllait, motrës…)

Një lajmëtar sjell lajmin se nusja doli nga shtëpia e babës e të gjithë nisin të këndojnë:

“Mirë se të na vish o nusja jonë

të na vijsh me sheqer në dorë,

O nusja dermonit o, dega selfionit o

O nusja dëshirit o, lulja e xhevahirit o…

“…O nusja e re o nusja e re,

Të shkojnë lotët rrëke rrëke,

O shkoja e fhsija dhondërr e

o ja fshij por s’ka me se…

O me mendilin e xhepit e

O e kom të re e prishet e

O të morrtë të keqen e

O të bi nusja tjetër e,

O ta mbështjell me letër e….”

Sapo nusja mbërrin në derën e burrit, çdo hap i saj shoqërohet me një ritual këngësh e vallesh të caktuara:

“O marshallah nusja si qeka

O marshallah shtatin ce paska,

O dhe ne të mira jemi,

por shtatin e nuses nuk e kemi …”

E mbajtur krahëve nga kunetërit e saj, o kushërijtë më të afërt të dhëndërrit, nusja i drejtohet oborrit ku grania këndon:

“O hyni nusja në oborr,

shtati nuses si vaporrr,

Ndërsa sapo shkel hajatin dëgjohet;

“O hyni nusja në hajat, shtati nuses si bajarak

O hyni nusja në hajat,

shtati nuses si bajrak…”

Oriz, karamele, sheqer e monedha i derdhen mbi trup për t’i sjellë lumturi, ëmbëlsirë e begati në jetë. Mbi kokë i vejnë qeleshet e burrave të shtëpisë e sa më shumë ti rrijnë në kokë, aq shumë fëmijë e gëzim ka për t’i sjell kësaj shtëpie. Pranë pragut të shtëpisë, i vejnë nën sqetull një parur buke, për begatinë e kësaj dere, ku e pret e vjehrra mes këngëve të granisë:

” O hyni nusja në shtëpi,

O shtati nuses si selvi…”

RISHKRIMI I HISTORISË KOMBËTARE

June 7, 2021 by dgreca

ATA QË PO E RISHKRUAJNË HISTORINË KOMBËTARE JANË SHËRBYES TË POLITIKËS KOMUNISTE-STALINISTE-ENVERISTE

-Historiani Arben Llalla flet për Diellin e Vatrës në New York./

Historiani Arben Llalla është shprehur kundër rishikimit apo rishkrimit të historisë sonë kombëtare duke e quajtur një projekt që i shërben të kaluarës komuniste të Shqipërisë. Njerëzit që kanë mare përsipër kundrejt një pagese të majme, sipas Llallës janë po ata që i kanë shërbyer diktaturës komuniste, historianë komunist-politikanë. Sipas Historianit Llalla qeveritë shqiptare janë të nënshtruara përballë Greqisë. Jeta politike, shoqërore, mediatike, fetare dhe ekonomike kontrollohet nga Athina. Historiani Arben Llalla akuzon edhe përçarësit e Vatrës, degën e jashtëligjshme dhe të përjashtuar nga Vatra, atë të Uashingtonit e cila i ka vjedhur librin dhe lexuar kumtesën e tij edhe pse ai ishte tërhequr nga një aktivitet jo produktiv mbi Arvanitasit. Me historianin Arben Llalla bisedoi gazetari i Diellit Sokol Paja

Akademia e Shkencave të Shqipërisë akordoi një projekt 300 milionësh për rishkrimin e historisë kombëtare, si e gjykoni këtë nismë?

Nëse vëreni me kujdes janë po ata historian shtetëror, që nuk thonë historinë e vërtetë por e përziejnë një shumicë gënjeshtre me një pakicë të vërtetë dhe ua ofrojnë lexuesve si histori e vërtetë. Dua të them se ata që po përgatisin rishikim apo rishkrim të historisë sonë janë veç shërbyes të politikës komuniste-staliniste-enveriste. Besoj se historiografia që po rishkruhet nuk do zbulojë mitet e historiografisë komuniste, por do na krijojë mite të reja. Njerëzit që kanë marrë përsipër kundrejt një pagese të majme janë po ata që i kanë shërbyer diktaturës komuniste, historianë komunist-politikanë. Nga kryetari i Kuvendit, kryetari i Akademisë, etj., janë komunistë të dëshmuar, ish ministra të qeverive komuniste. Siç del nga konstatimet e shumë studiuesve, historianëve, publicistëve, gazetarëve shqiptar e të huaj, por edhe i imi, pjesa më e madhe e historiografisë shqiptare, e cila aty ku e sheh se kriteri antikomunistë-kombëtar nuk i leverdis, e fsheh ose e fshin, për të ndërtuar pa kritere “rrëfimin komunistë-kombëtar” që më shumë nuk i ka shërbyer të ardhmes afatgjatë të Shqipërisë. Kuptohet që projektet për një interpretim të ri të historisë, të shkruar shkencërisht, janë të vështira e të rënda, sepse ato nuk i shërbejnë mitologjisë popullore, dhe, si rrjedhim, as klasës politike –komuniste-majtiste. Historia ka një rol të rëndësishëm sepse ajo është përdorur e duhet të përdoret si një disiplinë e cila mund t’i formësojë kushtet mbështetëse dhe pranimit në bazë të një mirëkuptimi të përbashkët të së kaluarës. Për këtë kanë më shumë nevojë vendet e Ballkanit, historitë e të cilave janë të mbingarkuara me legjenda e mite. Përse në debate nuk ftohen historianët zëri kundër? Përse historianët e pavarur që nuk punojnë nëpër institucione shtetërore nuk ftohen të kontribuojnë?

Pse drejtësia ndërkombëtare ka heshtur përballë genocidit grek mbi shqiptarët e Çamërisë? Si mendoni se do të zgjidhet çështja Çame? Pse shteti shqiptar asnjëherë nuk është angazhuar seriozisht për të zgjidhur këtë çështje? Si e gjykoni, çfarë fshihet pas përfitimit politik të politikës shqiptare me çështjen e Çamërisë?

U deshën 15 vite që të rikthehen eshtrat e shqiptarëve, të vërtetohej se ishin shqiptar dhe jo ushtar grekë. Si pas viteve 1945 e në vazhdim, qeveritë shqiptare kanë qenë të nënshtruar para Greqisë. Qeveria diktatoriale e Enver Hoxhës nuk e ngriti zërin për çamët, genocidin, por i persekutoi çamët për ti bërë qejfin Greqisë. Po kështu edhe pas vitit 1990 qeveritë shqiptare kanë qenë vasal të Greqisë, duke realizuar me zell çdo kërkesë greke. Për fatin e keq asnjë qeveri shqiptare se kanë patur në programin e saj çështjen çame, kjo është një fatkeqësi e madhe të mohohet ekzistenca e një pjesë të kombit tënd. Nuk mundet që drejtësia ndërkombëtare të flasë kur vetë shteti shqiptar heshtë, nuk ka asnjë kërkesë apo denoncim nga qeveritë shqiptare që nga vitet 1950 e deri më sot. Duhet të themi se Greqia ka patur njerëzit e sajë të fuqishëm në çdo kabinet qeveritar të cilët me veprimet e tyre kanë punuar në dëm të Shqipërisë. Është tragjike t’ju them se Greqia u ka kërkuar qeverive shqiptare të mos ketë asnjë shqiptar nga Çamëria ministër. Edhe kur z.Idrizi u bë nënkryetar i Kuvendit të Shqipërisë pati reagime zyrtare nga Athina. Pra duket qartë se qeveritë shqiptare janë të nënshtruara përballë Greqisë. Jeta politike, shoqërore, mediatike, fetare dhe ekonomike kontrollohet nga Athina.

Duke iu referuar dy studimeve tuaja shumë të rëndësishme për historinë e shqiptarëve, doja të na shpjegoje për lexuesit cili ka qenë roli i Arvanitasve në themelimin e Greqisë së re? Po në luftën italo-greke, me kë bashkëpunuan çamët? A ishte gjoja bashkëpunimi si preteks për spastrim etnik dhe genocid?

Arvanitasit në shekullin 19 dhe fillim shekullit 20 kanë patur ndërgjegje shqiptare, janë sulmuar keq nga shteti dhe kisha greke dhe si rrjedhojë kemi asimilimin e dhunshëm të tyre. Grekët e rinj thonë se arvanitasit janë ardhës në Greqi, por e vërteta është se arvanitasit-pra shqiptarët janë vendas të tjerët, janë ardhacak. Libri im për Arvanitasit Themelues të Greqisë së Re, sjell të dhëna të reja që 1821 nuk ishte revolucion për pavarësinë e Greqisë por kryengritje për të grabitur pasurinë të pasurve. Pra kaçakët shqiptar të nxitur nga Rusia, Britania dhe Franca vrisnin dhe grabisnin karvanet e perandorisë osmane. Ku shumë herë shqiptarët u vranë me njeri-tjetrin. Qëllimi i Rusisë, Britanisë dhe Francës ishte shkatërrimi i Perandorisë Osmane në Ballkan si rrjedhojë kemi dhurimin e tokave shqiptare Serbisë dhe Greqisë. Shqiptarët e Çamërisë nuk kanë bashkëpunuar me italianët dhe gjermanët gjatë Luftës së Dytë Botërore, por bashkëpunim zyrtar kishin qeveritë greke dhe batalionet e vllahëve për të themeluar Principatën e Vllahëve. Ka patur individë shqiptar diku 200 veta si bashkëpunëtorë, por shumica e çamëve ishin partizanë në ushtrinë EAM-ELAS. Ka patur rreth 3000 çamë partizanë. Deri më sot historianë dhe studiuesit grekë nuk na kanë ofruar asnjë foto apo dokument zyrtar të bashkëpunimit të çamëve me pushtuesit italian dhe gjermanë. Por qeveria e Enver Hoxhës e dëmtoi rëndë çështjen çame, deri aty sa çamët në Shqipëri quheshin të huaj, jo shqiptar, nënçmoheshin. Këto bëheshin me direktiva direkt nga Enver Hoxha. Përse Hoxha nuk përmendi asnjëherë çamët por përmendte vetëm Kosovën?

Një degë e përjashtuar nga Federata Panshqiptare e Amerikës Vatra, një degë e jashtëligjshme dhe që ndodhet në proces gjyqësor me Vatrën mëmë, ju kishte ftuar në një simpozium, ju e refuzuat, çfarë ndodhi dhe pse u tërhoqët?

Është për të ardhur keq se si Federata Vatra që ka një kontribut të madh në çështjet kombëtare është përçarë. Shqiptarët në SHBA duhet të kapërcejnë vetveten e të bashkohen sepse janë shtylla e politikës së jashtme të shqiptarëve në botë. Nuk dua të besoj se grekët dhe serbët në SHBA kanë gisht në përçarjen e Vatrës. Sa për atë Simpoziumin për të cilin unë kam rezervat e mia si historian, vetëm simpozium nuk ishte. Aty pashë emra që nuk ishin profesionistë apo të kishin njohuritë e duhura për Temën e ARVANITASVE që do diskutonin. Kur mu bë ftesa nga organizatorët ua tërhoqa vëmendjen se nëse keni të ftuar jo profesionistë për temën unë nuk marr pjesë, më tej më nënçmuan duke më paraqitur si gazetar dhe jo historian. Duke kuptuar se kisha të bëja me një aktivitet jo zhvillues, që nuk do sillte gjëra serioze, u tërhoqa. Për fat të keq aty u lexuan punimet e mia, libri im sikur të ishin të tyre. Pra një kopje e shëmtuar nga ligjëruesit.

Cila është rëndësia specifike e regjistrimit të popullsisë shqiptare në Maqedoninë e Veriut?

Është hera e dytë që regjistrimi në Maqedoninë e Veriut dështoi, kjo për shkaqe politike. Nuk është gjë e mirë që Maqedonia si anëtare e NATO-s dhe me pretendimet për tu anëtarësuar sa më shpejtë në BE, të dështojnë në regjistrimin e popullsisë. Regjistrimi i fundit në Maqedoni është kryer në 2002, fill pas krizës së luftës së 2001, një regjistrim që u krye në kushtet e urrejtjes midis etnive, presionet e pushtetit sllavo-maqedonas dhe ku popullsia ishte e frikësuar nga armët ilegale që dispononin. Regjistrimi i popullsisë së një vendi ka rëndësi të madhe sepse lidhet direkt me jetën politike, ekonomike e shoqërore. Pra, çdo vend e kryen regjistrimin normalisht çdo 10 vite dhe në bazë të shifrave të popullsisë së saj bën projektet e së ardhmes që lidhen me konsumimin ushqimor, rezervat e shtetit, vendet e punës, me pranimin e numrit të refugjatëve të kategorive të ndryshme, numrin e pakicave kombëtare, besimet fetare , etj.

Kush është historiani Arben Llalla?

Arben Llalla ka lindur më 17 janar 1972 në qytetin e Elbasanit nga prindërit Pajtim Maliq Llalla dhe Matjane Nuseret Ligu. Nga babai ka origjinë nga qyteti i Gramshit dhe rrjedh nga një familje e madhe patriotike të cilët janë emra të ndritura të qytetit të këtij qyteti, stërgjyshi i tij quhej Beqir Llalla. Ndërsa familja e mëmës është nga Prongjia e Gjirokastrës dhe stërgjyshi i tij quhej Bajram Ligu. Mbaroi shkollën fillore dhe të mesme në vendlindje. Nga viti 1993 e deri 2004, ka jetuar dhe punuar në Greqi. Që nga viti 1997 ka punuar gazetar duke bashkëpunuar me shumë gazeta dhe revista shqiptare në botë. Në 1998 ka filluar të bashkëpunojë me Lidhjen e Arvanitasve të Greqisë për studime historike dhe ka patur një bashkëpunim të ngushtë me studiuesin dhe shkrimtarin e njohur Aristidh Kola. Në vitin 2000 filloi të botonte studimet e para për jetën dhe kulturën e arvanitasve të Greqisë. Deri më sot ka botuar në disa revista dhe gazeta shqiptare mbi 50 punime shkencore historike që kanë të bëjnë në veçanti me arvanitasit që nga themelimi i shtetit grek 1821-2006. Në dhjetor të viti 1998 është themelues i “Forumit të Emigrantëve shqiptar”- dega Selanik, dhe deri më tetor 1999 ishte kryetar i saj. Në shkurt të vitit 2000 zgjidhet Sekretar i Përgjithshëm i shoqatës “Shqiptarët e Selanikut”, ishte në këtë post deri më shtator 2000. Është i diplomuar në Universitetin Shtetëror të Tetovës në degën Histori me notë mesatare 8, 2006. Ka njohuri për gjuhën italiane dhe flet shumë mirë gjuhën greke. Që nga viti 2004, jeton në qytetin e Tetovës duke u marrë i pavarur me studime historike. Është i martuar me Teuta Kamberi dhe kanë një djalë. Më 2004 ishte përfaqësues Ekzekutiv në Maqedoni i Lobit shqiptaro-amerikan, në fushatën “PAVARËSIA E KOSOVËS TANI”, në mbështetje të rezolutës së Kongresit amerikan. Që nga viti 2010-2013, Arben Llalla ishte koordinator i zyrës së binjakëzimit të Bashkisë së Elbasanit dhe të Bashkisë së Tetovës. Më 2013, ishte kandidat për deputet në Qarkun e Elbasanit me partinë PDIU, çame. Nga viti 2013, e në vazhdim punon i pavarur si publicist. Është autor i librave: 1.) “Gjurmë të letërsisë së vjetër të shqiptarëve të Greqisë 1860-1889”, 2006, Tetovë, 2.) “Aristidh Kola dhe shtypi shqiptar”, 2007, Tetovë, 3.)“Demokrafia e Viseve Shqiptare në Greqinë e Veriut”, botuar më 2013, Tetovë, 4.) “Kolaboracionistët grekë projektuesit dhe udhëheqësit e genocitit në Çamëri”, botuar më 2016, Tetovë, më 2017 në Tiranë nga UETiranë, 2017, anglisht, 2018, Tetovë. Pra ribotuar 4 herë, me tirazh 5 mijë kopje, 5.) Arvanitët-Themeluesit e Greqisë së Re, botuar në 2020-2021 me tirazh 8 mijë kopje në gjuhën shqipe-anglisht-greqisht.

SHKOLLA SHQIPE “CHILDREN OF THE EAGLE” FESTOI NË VATËR

May 31, 2021 by dgreca

SHKOLLA E TRASHËGIMISË SHQIPE “CHILDREN OF THE EAGLE” FESTOI NË VATËR PËRFUNDIMIN E VITIT SHKOLLOR/

Nga Sokol PAJA – DIELLI/

Të Shtunën më 29 Maj 2021, në orën 1:00 pm, në selinë e Federatës Panshqiptare të Amerikës “VATRA”, Shkolla e Trashëgimisë shqipe “Children of the Eagle” organizoi ceremoninë e përfundimin me sukses të vitit shkollor 2020-2021. Bijtë e mrekullueshëm të shqipes në diasporën e Amerikës në New York së bashku me mësuesit dhe drejtuesen e shkollës Drita Gjongecaj, kishin përgatitur një ceremoni mbresëlënëse duke e shoqëruar edhe me një koncert e recitime vjershash të poetëve më të dalluar të kombit tonë. Përfaqësuesit më të lartë të Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, anëtarë të Kryesisë e të Këshillit të Vatrës, prindër, mësues, nxënës, miq, të ftuar, gazetarë, patriotë mbetën të mahnitur dhe të impresionuar nga talenti, përformanca dhe dashuria e veçantë e këtyre fëmijëve të mrekullueshëm për flamurin, gjuhën dhe traditën shqiptare. Drejtuesja e shkollës Drita Gjongecaj në hapje të aktivitetit artistik, në emër të organizatës dhe shkollës “Children of the Eagle”, i shprehu mirënjohje dhe i dorëzoi kretarit të Vatrës z.Elmi Berisha një Çertifikatë Mirënjohje për pasuritë që mbart dhe ambientin jo vetëm suportues por edhe motivues në të cilin VATRA hapi dyert që nxënësit të mësojnë rregullisht në një kohë kur çdo gjë tjetër ishte e mbyllur për shkak të pandemisë. “Nderimi më i madh i takon Federatës VATRA për mbështetjen sistematike të shkollës shqipe “Children of the Eagle”, duke u bërë strehë mësimore e nxënësve gjatë pandemisë botërore” u shpreh drejtuesja e shkollës “Children of the Eagle” Drita Gjongecaj. Kryetari i Vatrës u shpreh i emocionuar për këtë vlerësim që i jepet atij dhe Vatrës dhe u shpreh se Vatra do të jetë kurdoherë në mbështetje të shkollës shqipe. Z.Berisha i komplimentoi për performancën, rezultatet e shkëlqyera dhe bashkëpunimin me Vatrën si familjen më të madhe në diasporën shqiptare në botë.

Drejtuesja e shkollës Drita Gjongecaj falenderoi në mënyrë të veçantë editorin e Diellit z.Dalip Greca, i cili ka suportuar me të gjitha mjetet e nevojshme çdo fundjavë shkollën shqipe. Z.Greca u nderua me Certifikatë Mirënjohje për ndihmën e pakursyer ndaj shkollës shqipe “Children of the Eagle”. Ai u shpreh i lumtur për nderimin dhe garantoi se do të jetë një mbështetje e vahzdueshme dhe ndihmë e pakursyer për mësimin e gjuhës shqipe dhe ruajtjen e identitetit tonë kombëtar. “Gjatë muajve të parë të pandemisë, efekti i implementimit të klasave online qe shumë i madh edhe për faktin që fëmijët gjetën mbështetje nga ana sociale dhe emocionale, në mes të kaosit dhe stresit, të panjohurës, etj. Mbajtja hapur e klasave shqipe u konfirmoi atyre se jeta vazhdon dhe nuk duhet të heqim dorë nga planet e synimet tona, dhe se përshtatja me situatat e reja është kusht i vazhdimësisë. Në formë nderimi dhe vlerësimi, si dhe për të evidentuar mbeshtetjen në çfardolloj niveli qoftë nga organizata apo individë, kemi: Partnerët e AADLC dhe njëkohësisht kemi Miqtë e Children of the Eagle. Ju ftoj të bëheni pjesë e këtyre nismave dhe ta mbështesni vazhdimësinë e mësimit të gjuhës shqipe, ruajtjes së kulturës dhe rrjedhimisht të identitetit tonë kombëtar” përfundoi drejtuesja e shkollës “Children of the Eagle” Drita Gjongecaj.

Fëmijë që e kanë ndjekur shkollën fizikisht në klasë përgjatë vitit shkollor 2020-2021, të cilëve iu dorëzuan Dëftesat ishin: Elvis Balaj, Arisa Balaj, Klarent Ahmataj, Klaudia Koka, Alfons Gjelaj, Joana Koka, Terezina Parubi, Gulianna Stefa, Alexa Parubi, Julia Loci, Anya Gjini, Jeton Shkreli, Julian Shkreli, Enki Mjerashaj, Ilira Idrizi, Altea Shahini dhe Siona Gashi. Përveç Kryetarit të Vatrës dhe Editorit të Diellit, drejtuesja e shkollës shqipe “Children of the Eagle” Drita Gjongecaj nderoi me Çertifikatë Mirënjohje mësueset Holta Ahmataj dhe Arjana Kurti, dhe gazetaren Marjana Bulku “Për kontributin e vyer në ruajtjen dhe përhapjen e gjuhës dhe kulturës shqipe tek fëmijët e diasporës”. Shkolla e Trashëgimisë shqipe “Children of the Eagle” e ka filluar aktivitetin e saj prej disa kohësh dhe prej 5 vjetësh njihet edhe zyrtarisht si organizatë e ligjshme jo fitim prurëse ne shtetin e NY. Children of the Eagle është pjesë e një organizate më të madhe e quajtur Organizata e Dy Gjuhëve dhe Kulturave Ndërsjellëse shqiptaro-amerikane-AADLC dhe që ka si qëllim zgjerimin dhe forcimin e rrjetëzimit të mësuesve të gjuhës shqipe në diasporë. Që nga fillimet e saj, kjo shkollë është munduar të tërheqë një numer të konsiderueshëm nxënësish, familjet e të cilëve e vlerësojnë mundësinë që u është dhënë dhe e ndjekin me fanatizëm. Kjo shkollë ka dy qendra kryesore ku e zhvillojnë aktivitetin mësimor, njëra në Morris Park, Bronx, në shkollat publike dhe tjetra në Yonkers dhe Westchester. Mësimi online që vazhdon akoma, bëhet nëpërmjet platformave të avancuara bashkëkohore dhe përfshin Google Classroom e applikacione të ndryshme si Nearpod, Jamboard, etj. Në klasat online, ka nxënës edhe nga Londra e Manchester, Mbretëria e Bashuar, apo New Jersey, Maryland dhe Florida. Nxënësit e shkollës shqipe në përfundim të aktivitetit mrekulluan të pranishmit me një program artistik i cili u paraqit dhe u realizua mjeshtërisht nga nxënësit, duke dhënë shumë emocione për të gjithë të pranishmit në sallë. Nxënësja Terezina Parubi dhe Joana Koka paraqitën përshëndetje në shqip për mësueset e tyre dhe shkollën shqipe. Klarent Ahmataj recitoi poezitë “Mëmëdheu” nga Çajupi dhe “Shkolla ime” nga Azem Shkreli. Nxënësja Klaudia Koka recitoi poezinë “Atdheu im” nga Asdreni. Nxënësja Joana Koka recitoi poezinë “Nënë Tereza”, nxënësi Alfons Gjelaj me “Gjuha e nënës”, nënësja Terezina Parubi recitoi “O Malet e Shqipërisë” nga Naim Frasheri dhe një vjershë për atdheun. Nxënësja Joana Koka luajti dy pjesë në piano ndërsa Kënga e Alfabetit erdhi e kënduar nga Julia Loci, Gulianna Stefa, Anya Gjini dhe grupi. Kënga “Fol Shqip” u këndua nga Joana dhe Klaudia Koka. Mbrëmja festive u përmbyll me dhënien e certifikatave për secilin nxënës dhe një koktejl të përgatitur nga Mark Mrnaçaj me rastin e promovimit të librave të Dine Dines “ Alida” dhe “Gjyqi i Shopenhauerit”.

LETERSIA E BURGOSUR, PROMOVIM DHE DEBAT NE VATER

May 29, 2021 by dgreca

VATRA PROMOVOI VEPRAT “ALIDA” DHE “GJYQI I SHOPENHAUERIT” TË ADRIANA DHE DINE DINES /

Sokol PAJA – DIELLI/

Surpriza e Mark Mrnaçaj ne promovimin e librave te Dine Dines ne VATER-Koktejli i pasur dhe ballinat e librave qe u promovuan ne shishet e veres….

Të Shtunën më 29 Maj 2021, në orën 11.00 AM, në selinë e Federatës Panshqiptare të Amerikës “VATRA” u bë promovimi i librave “Alida” i Dine Dines dhe “Gjyqi i Shopenhauerit” të Adriana dhe Dine Dine. Me dhjetëra pjesëmarrës, miq, të ftuar, vatranë, mësues, gazetarë, intelektualë, shkrimtarë e patriotë ishin prezentë në festën e librave-letërsi e burgut të shkrimtarit antikomunistit Dine Dine. Novela “Alida” është një rrëfim fantastik mbi dashurinë e pafat dhe dashurinë e pamundshme. “Alida” është një novelë që të mban gjallë deri në fund përmes rrëfimeve të rralla, përjetimeve të forta dhe kujdesit mjeshtëror për të portretizuar dashurinë edhe kur ajo është e pamundur.“Gjyqi i Shopenhauerit” është një përmbledhje me tregime e rrëfime mbi dramën dhe persekutimin familjar të autorëve Adriana dhe Dine Dine të cilët në libër paraqesin vuajtjet dhe tmerrin që kaluan familjarisht në burgjet dhe kampet e diktaturës komuniste. Federata Panshqiptare e Amerikës “VATRA” dhe Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë me anë të këtij promvimi dëshmuan edhe një herë se janë një model bashkëpunimi e suksesi në përçimin dhe promovimin e vlerave kombëtare e të shkrimtarëve elitë siç është Dine Dine dhe letërsia e tij e veçantë, letërsia e burgut. Në fjalën e hapjes moderatorja Marjana Zeneli Bulku u shpreh se sot ne promovojmë në Vatër librat e autorit Dine Dine (Nasufi) një emër i shquar i rezistencës antikomuniste dhe biri i një preh familjave më të shquara dhe me kontribut në histroinë e shtetit shqiptar. Kryetari i Vatrës Elmi Berisha me rastin e promovimit deklaroi se veprat “Alida” dhe “Gjyqi i Shopenhauerit” janë dy libra memorie që na rrëfejnë persekutimin komunist të një prej familjeve më fisnike e patriotike shqiptare. Këto libra sipas z.Berisha na kthejnë pas në një kohë të tmerrshme për Shqipërinë dhe shqiptarët, diktatura e proletariatit, ky sistem politik përbindësh që shkatërroi çdo intelektual, klerik të nderuar, familje fisnike dhe ide opozitare. Librat e Dine Dines “nëpërmjet rrëfimeve të ndjera, historive, personazheve, ngjarjeve dhe detajeve që rrëfen, është jo vetëm një pasqyrë e ferrit që përjetuan shqiptarët në diktaturë por mbi të gjitha na fton të mendojmë, meditojmë dhe të reflektojmë thellë për të vuajtjet dhe perskutimin deri në absurd që përjetuan shumë shqiptarë të pafajshëm” u shpreh kryetari i Vatrës Elmi Berisha. Mhill Velaj, kryetari i Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë në kumtesën e tij rreth novelës “Alida” të Dine Dines u shpre se kjo novelë i ngjane një triptiku kohor që ngërthen në vete magjinën dhe dramën e dashurisë se dy te rinjeve në kohëra të errëta të regjimit totalitar komunist. “Alida” sipas z.Velaj rrefen e zberthen ëndrrën e një të riut për të dal nga ky labyrinth sa i magjishëm po aq sfidues, për kurthet që ti ofron jeta. “Alida” sipas z.Velaj është lloj drame shpirtërore e dy të rinjëve si një lloj pararoje ndaj hipokrizisë dhe kufizimeve njerëzore zhytur në maskën e sistemit dhe ideologjisë së regjimit të dikurshem. Protagonist i novelës ndjen dyzim në shpirt e karakterin e tij. Ai ëndërron fatin jetësor në të i lidhur këmbë e duar nga sfidat e shekullit. “Protagonisti i novelës i gjendur në mes të dy dashurive asaj idealiste ndaj Alidës dhe dashurisë spontane ndaj Lilit, përjeton ferrin Dantesk të dilemave, sfidave e përballjeve në raport me diktaturën e proletariatit e cila dinte ta diktonte edhe vullnetin rinor, frymëmarrjen dhe ëndrrën e të riut perse jo edhe shtigjet e dashurisë” citoi në kumtesën e tij z.Mëhill Velaj. Editori i Diellit z.Dalip Greca tek analizoi dy librat e Dine Dines,tha nder te tjera se autori me krijimtarinë e tij të pasburgut, vjen me dëshmi autentike të Diktaturës më mizore që ka njohur Shqipëria, dhe jo vetëm, duke sjellë prova të pakontestueshme se diktatura burgosi jo vetëm Dinen, por dhe shpirtin e tij krijues, Letërsinë, edhe pse letersia e tij erdhi bashke me lirine….pas denimit. Sipas z.Greca “Alida” përbën një rrëfim që i ka të gjitha elemntët, dashurinë e pastër si ndjenjë sublime, ka lirizmin e rrëfimit, idelizimin në perfeksion të dashurisë si nocion.Nga autori, Alida pikturohet (jo me penel, por me magjinje e fjalës) si diçka e përsosur, e paarritshme, mitike dhe toksore njëkohësisht, me bukuri të pakrahasushme, me sytë blu. Shpirti artistik i rrëfimtarit fisnik e ka stolisur atë në mënyrë të tillë, që ta ruaj edhe nga vetja. Është një dashuri që të sugjestionon. Greca analizoi thuajse te gjithe tregimet dhe novelen e “Turisti” te librit “Gjyqi i Shopenhauerit” si dhe pese rrefimet e bashkeautores se librit Adriana Dine. Ai u ndal ne stilin e vecante te autorit, ne punen kembengulese me detajin, si dhe gjuhen individualizuese te personazheve.

“Rrëfimi”Shpirti i një nënë” i Adriana Dines kushtuar nënës së Dines-Sulltana Dine Kaziu- është një monument shpirtëror për një fisnike të rrallë, që Adriana, duket se ka qarë edhe kur e ka shkruar. Është një përkushtim i ndjerë që përcjell jo vetëm dramën që mbart ajo nënë, por edhe dramën e vet Adrianës. Rrëfimi “Nga ferri” i Qafë Barit te “parajsa” e një familje qafbarase…ka aq shumë dramacitet e realizëm sa e ke të vashtirë të analizosh. Mendoj se të pesta rrëfime e Adrianes do të ishin të denjë për t’u përfshirë në antologji në shkollat e mesme të Shqipërisë” përfundoi kumtesën e tij Editori i Diellit. Moderatorja e promovimit, gazetarja Marjana Zeneli Bulku deklaroi se letêrsia e burgut prodhoi kolanën e saj të autorëve të cilëve edhe pse ju mohua e drejta, e deshën dhe mbrojtën atë, edhe pse ju mohua fjala, e gdhendën bukur atë në letërsi e gazetari, edhe pse ju mohuan shkollat dhe edukimi, e vetkrijuan atë si autodidakt dijesh, gjuhësh, literaturash që njohin në mënyrë ekselente gjuhën universale atë të paqes e fisnikërisë çka ishte e huaj dhe e urryer për mynxyrën komuniste që shpiku ndarjen dhe përçarjen, izolimin dhe persekutimin, luftën e njeriut nga njeriu; vêllai miku e shoku, burgun, frikën, dhunën, injorancën duke e shndërruar në viktimë të kohës jo vetëm individin por një shoqëri të tërë. Sipas gazetares Marjana Zeneli Bulku, Vatra ka rastin që lirinë e letërsisë së burgut ta shndërrojë në pjesë të asaj kombëtare si ndjesë dhe reflektim e pse jo edhe si iluminim të ndërgjegjes dhe arsyes çka përbën trurin e çdo akti veprimi e ndërveprimi në të ardhmen tonë këtu dhe atje për të mos përsëritur një të kaluar që ende kullon plagë. Sipas gazetares Marjana Zeneli Bulku te novela “Alida” nuk mungojnë analizat e thella të ndërgjegjes, përshkrimet plot detaje reale herë- herë sarkastike ndaj një Shqipërie Burg që dhunonte tërë shoqërinë duke ndërtuar kaq shumë burgje edhe të ndërgjegjes,kampe internimi dhe kufinj mes shqipëtarësh ku gjysma ishtë përtej telash ndërsa gjysma tjetër mbeti në tentativën konstante për ti kapërcyer ato, pak a shumë e njejta situatë siç është edhe sot”- përfundoi ajo. Shkrimtari i mirënjohur Visar Zhiti në letrën e tij përshëndetëse më rastin e promovimit është shprehur se Dine Dine përfaqësonte njerëzit më të denjë në qëndresën natikomuniste në burg dhe ishte një luftëtar i papepur i së keqes. Sipas z.Zhiti novela “Alida” është një novelë e shkëlqyer jo për dashurinë por për pamundësinë e saj dhe fiksimin e pashpjegueshëm erorik si patalogi, me sfond vuajtjen në internime dhe burgje të rrëfimtarit. Kjo novelë sipas z.Zhiti të kujton rrëfimet alla Turgeniev e Cvajg një klasicizëm që autori e ndiqte me ëndje dikur si letërsi e ndaluar. “Pathosi dhe e çiltërsia, maskokëçarje ndaj të vërtetës, dënimeve, families, etj janë përqendruar në një obsesion, që i tutet arritjes së një dashurie reale , duke e besuar këtë si dashuri dhe kështu iluzioni Alidë bëhet më fortë. Dine Dine tashmë është autor në letrat e diteve tona. Unë sapo kam botuar librin ” Kartela të Realizmit të Dënuar ” një studim i gjërë mbi letërsinë që erdhi nga burgjet dhe internimet, e autorëve të dënuar, që vazhdojnë e shkruajnë dhe tani, pra të një letërsie theksoj se “ Letërsia e Realizmit të Dënuar ” nuk erdhi që të zëvendësojë letërsinë shqipe, por për të sjellë vetveten, ato të vërteta të munguara, për të cilat letërsia ka aq shumë nevojë. Emrave të shkrimtarë të dënuar, një pjesë mizorisht si asgjëkund tjetër, me pushkatim nga regjimi gjakatar apo autorë të çmuar që janë shuar burgjeve, veprat e të cilëve e nderojnë letërsinë shqipe, që tregojnë se ajo qëndroi dhe dha vlera kombëtare” përfundoi fjalën e tij përshëndetëse në letrën e dërguar shkrimtari i mirënjohur Visar Zhiti. Gazetari i Diellit Sokol Paja deklaroi se letërsia që na sjell Dine Dine është një letersi morali, qëndrese, homazhi, kujtese dhe shprese. Në librat e tij heronjtë kryesorë janë bashkëvuajtësit e tij, njerëz të mrekullueshëm dhe finsikë të cilët vuajtën padrejtësisht persekutim të pashembullt, veçse donin lirinë. Letërsia e Dines vjen e përsorur në gjuhë, rrëfime të gjalla që të mbërthejnë deri në fund të tregimeve, dhe shquhet për estetikë të lartë. Në letërsinë e Dines tha z.Paja dallohet një botë e shkëlqyer shpirtërore e autorit çka refleton betejën me sistemin totalitar që synote të shkatërronte përveç trupit edhe shpirtin e të burgosurve. Bashkëvuajtësi i Dine Dines, Lek Mirakaj rrëfeu vuajtjet së bashku me Dinen në kampet e Beratit, Tepelenës, Porto Palermos ku ata ishin fëmijë të vegjël e deri në internim. Ai kujtoi jetën në Savër ku jetesa e të përsekuturve ishte në kushte çnjerëzore. Leka deklaroi se Dinen do ta kujtojë si një njeri të ndershëm, krijues, fisnik. Ky njeri ishte artist dhe në vitet më të tmerrshme në burgjet komuniste. Bashkëvuajtësi i Dine Dines në Savër të Lushnjës, Mark Mrnaçaj u ndal dhe solli në vëmëndjen e të pranishmeve kujtimet në internim me familjen e Dine Dines ku deklaroi i prekur se xhaketën e parë që kishte veshur ia kishte qepur nëna e Dine Dines. Veiz Belliun tregoi shpirtin artistik të Dine Dines dhe mbi të gjitha u ndal te fakti sesi Dine kundërshtoi dhe refuzoi me përbuzje sigurimin e shtetit. Asllan Bushati në kumtesën e tij kushtuar noveles ALIDA, u ndal te cilësia e letërsisë që sjell shkrimtari antikomunist Dine Dine. Në fund të promovimit fjalën përshëndetëse dhe përmbyllëse e mori shkrimtari Dine Dine i cili shprehi mirënjohje të thellë për të gjithë pjesëmarrësit dhe u shprehu falenderim për vlerësimet që mori për librat e tij. Në fund të promovimit, Mark Mrnaçaj bashkëvuajtës në Savër të Lushnjës me shkrimtarin Dine Dine në shenjë nderimi dhe kujtese për kohën e kaluar së bashku në internim, shtroi një koktejl surprizë dhe shumë emocionues për vetë shkrimtarin Dine dhe gjithë miqtë e pranishëm. Ishte nje koktejl i pasur me ushqime e pije, ku u ftuan edhe mesuesit e nxenesit e shkolles shqipe” Children of the Eagel me themeluse dhe drejtuse zonjën Drita Gjongecaj. Shishet e verws ilustroheshin me ballina e librave “Alida” dhe “Gjyqi I Shopenhauerit”.

PËRMETI DHE BUKURITË MAHNITËSE TË VJOSËS

May 25, 2021 by dgreca

Dritan Zaimi, ekspert i turizmit dhe eksplorues, rrëfen ekskluzivisht per gazetën DIELLI, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, bukuritë mahnitëse të Përmetit, Luginën e Vjosës me lulet dhe trëndafilat, Urën e Katiut një magjepsje natyrore, Kanionin e Lengaricës si një bukuri e thiktë dhe Banjat e Bënjës perlat e mrekullueshme të natyrës. Me Dritan Zaimi bashkëbisedoi gazetari i DIELLIT Sokol Paja.

PËRMETI DHE BUKURITË E TIJ TË PAFUNDME

Udhëtimi ynë është gjithmonë i veçantë, sot do përjetojmë një gërshetim të mrekullueshëm të bukurive natyrore me ato sociale e kulturore. Do të vizitojmë një zonë që i ka dhënë shumë kulturës dhe gjuhës tonë por është edhe simbol më vete i mikpritjes. Gati, gati, ka vendosur markën e vet në lëmin e gatimit. Hë pra, a ju afruat sado pak? Atëherë po ju servir edhe ndihmën e fundit, në hyrje të këtij qyteti, ju do të lexoni me të mëdha një parrullë të tillë: PËRVEÇ DETIT, KEMI GJITHÇKA TJETËR. Po pra, sot do të vizitojmë Përmetin dhe bukuritë e pafundme të tij, kulturën dhe njerëzit e mrekullueshëm që investojnë dhe e mbajnë gjatë këtë traditë nga brezi në brez. Përmeti, qyteti që njihet ndryshe si qyteti i trëndafilave, me simbolin e Gurit në qëndër të tij.

PËRMETI I TË MËDHENJVE LAVER BARIU E MENTOR XHEMALI

Qyteti (zona) ku lindën, u frymëzuan dhe krijuan një plejadë brilante e rilindasve tanë. Përmeti, vendlindja e vëllezërve Frashëri, frymëzimi nga ku lindi poema “Bagëti e Bujqësi”, “Gjuha jonë” etj. Përmeti i sazeve dhe i të madhit Laver Bariu apo tenorit të pavdekshëm Mentor Xhemali. Fjalë, melodi e zëra të ëmbël ashtu siç është edhe ëmbëlsia e glikove të pakrahasueshme të duarartave përmetare. Por që padashur ta nis me kritika, meqënëse ra fjala tek parrulla e mësipërme, dashamirësisht ju kërkoj ta hiqni, nuk është as etike as strategjike ti thuash dikujt direkt, aq më shumë mysafirit në turizëm, se çfarë të mungon, pastaj, ki parasysh s’ke pse i tregon dikujt pikën tënde të dobët, le ta gjej vetë po deshi. (Batuta nga filmi “Dy here Mat”).

Por nëse ju ka ngel kaq shumë meraku tek deti, atëherë unë ju propozoj parrullën si më poshtë:

Në përmet, nuk ke nevojë për det që të ndihesh mbret! Më duhet ta bëja këtë kritikë e sqarim të shkurtër, pasi ky është edhe qëllimi i reportazheve, shkrimeve apo i analizave të mia, të eksplorojë, të promovojë, të ndërgjegjësojë por edhe të rekomandojë kur konstatoj që diçka mund të bëhet më mirë.

LUGINA E VJOSËS, LULET, GURI DHE TRËNDAFILAT

Por, le ti kthehemi Përmetit. Qyteti i bukur i Përmetit shtrihet në luginën e Lumit Vjosë dhe përveç trëndafilave, luleve dhe harmonizimin e gjelbërimit me ngjyrat e kaltra të këtij lumi, është i pangatërrueshëm edhe për simbolin e tij të veçantë në mes të qytetit, Gurin e madh, i cili qëndron në këmbë si një fortesë e ngritur nga mema natyrë për të treguar besëlidhjen midis natyrës dhe njeriut, simbolit të vazhdimësisë dhe jetës pasi guri nuk përfaqëson vetëm qëndresë por është edhe një material i rëndësishëm ndërtimi për shtëpitë, urat dhe kalldrëmet e zonës. E ndërsa jeni në Përmet mos harroni të vizitoni punishten e glikove. Për të shijuar më shumë ngjyrat e lumit Vjosës ne i afrohemi Grykës së Këlcyrës ku shtrati ngushtohet dhe ngjyrat e kaltra theksohen ndërsa lumi zbret ngadalë e qetë dhe trazohet nga burimet e shuma që zbresin në formë ujvarash duke pasuruar koloritin me bardhësine e tyrë. Por padiskutim, konaku i pritjes, “oda” më e mirë për të pritur e gostitur miqtë janë Banjat e Bënjës, ku mund të shijojmë pamjet e mrekullueshme të ujrave të Lumit të Lengaricës, të sodisim Urën e gurtë të Katiut, të eksplorojmë Kanionin e Lengaricës e më pas të qetësohemi në ujrat termale të Bënjes.

URA E KATIUT, MAGJEPSJE ARKITEKTURORE

Ura e Katiut, është ndërtuar në vitin 1700 dhe dallon për kompozimin e veçantë. Ajo është e ndërtuar prej guri dhe shtruar me kalldrëm nga lart, ka shtatë harqe dhe është e gjatë diku tek tridhjetë metra gjatësi. Ndërtimi me harqe të kujton shumë ura të tjera në Shqipëri si ajo e Grabovës së Sipërme në Gramsh por edhe Urën e Tabakëve në Tiranë etj. Prej shumë vitesh monument kulture, kjo urë është kthyer së fundmi në një pasarelë të vërtetë mode ku askush nuk reziston së bëri foto aty apo me atë në sfond.

KANIONI I LENGARICËS, NJË BUKURI E THIKTË

Kanioni i Lengaricës e merr emrin nga Lumi i Lengaricës që është një ndër degët më furnizuese të Lumit Vjosë. Shpeshherë edhe i rrëmbyeshëm, në brëndësi të kanionit do të zbulosh formacione teje të bukura që ngrihen thikë mbi kanion. Ujrat brenda kanionit janë të ftohta por ky është një shqetësim i vogël duke patur parasysh se përgjatë kanionit kemi vaska të shumta natyrore me ujra termalë e për më tepër sapo dalim nga kanioni në kthim, ruajmë embelsirën për në fund, për të shijuar me nge Banjat e Bënjës.

BANJAT E BËNJËS PERLA TË MREKULLUESHME TË NATYRËS

Banjat e Bënjës ishin të njohura që në antikitet. Perla të mrekullueshme të cilat natyra i ofron me shumicë në Përmet dhe madje falas. Janë disa vaska të tilla me ujë sulfuror veshur në ngjyrë të kaltër ku humbet tejdukshmëria dhe temperatura arrin 26-27 gradë celsius, e qëndrueshme dimër, verë. Ashtu sikur ka, edhe vaska të tjera, të cilat ruajnë pastërtinë dhe tejdukshmërinë e ujit siç është ajo direkt në krahë të majtë të urës. Padyshim që vaska më e parapëlqyer është ajo më e madhja në formë rrethore ku ujrat që dalin nga muri prej guri krijojnë një bukuri të rrallë. Këtu vërtet e ndjen veten mbret, dhe as nuk ta ndien fare për të qënë në det. Vaska të ngrohta dimër a verë, ku mund edhe të kurohesh nga sëmundje të lëkurës, stomakut apo rehumatizmës, ku mund të marresh me vete një gotë verë apo shampanjë dhe komoditeti nuk do ti linte mangut as xhakuzit në hotelin më luksos.