Andon Dede – Page 3 – Dielli

Një përvjetor që nuk e tronditi botën

November 7, 2017 by dgreca

1 Andon Dede

nga Andon Dede, Nju York/

7 nëntori, në mos të gjithëve, të paktën brezit tim, i kujton një datë apo ngjarje tepër të rëndësishme, Revolucionin Socialist të Tetorit, të 1917-ës, kur për herë të parë në histori, në krye të Rusisë, deri atëhere e njohur si “cariste”, u vendos një sistem apo pushtet, krejt ndryshe nga të tjerët, sistemi apo pushteti i sovjetëve, me në krye Leninin. Siç shkruante analisti i njohur i çështjeve ndërkombëtare, George Friedman, – ishte një revolucion i bazuar jo vetëm në shpresën, por në sigurinë që gjendja njerëzore mund të mbushej me barazi, bollëk dhe liri. Ai krijoi një regjim që ishte i gatshëm dhe ndihej i detyruar të bënte çdo gjë për të krijuar atë përsosmëri, por ai regjim përfundoi në vitin 1991, i rraskapitur nga mjerimi që kishte krijuar”.

Për këtë ngjarje epokale, në llojin e vet, janë shkruar e botuar qindra në mos mijëra libra. Por, në vitet që pasuan Revolucionin, libri që bëri më shumë bujë e që e njohu Botën me gjithë sa u zhvillua në Rusi, në ato ditë të stuhishme, ishte libri i gazetarit amerikan Xhon Rid: “Dhjetë ditë që tronditën Botën”. Se vërtet që Bota u trondit: për herë të parë një shtet i madh si Rusia, po qeverisej nga një ekzekutiv krejt ndryshe nga të tjerët, nga i ashtuquajturi:”pushtet i punëtorëve dhe i fshatarëve”, që simbolizohej dhe nga drapëri e çekani, i pranishëm në flamurin jo vetëm rus por dhe të shumë shteteve të tjera që do to ndiqnin shembullin e tij. Jo vetëm kaq, por me parullat që shpërndante apo programet që shpaloste, ai Revolucion bëri për vete miliona njerëz në mbarë Botën, përfshirë këtu edhe politikanë, shkrimatarë, artistë, filozofë e të tjerë personalitete të shquara të të gjitha fushave. Do të zgjateshim shumë po të merreshim me këtë aspekt, problem ky që lidhet me komunizmin, apo me socializmin real, një temë që del jashtë caqeve të këtij shkrimi.

Për të qënë më të saktë, duhet të mos harrojmë se një pushtet i tillë, qe përjetuar edhe një herë më parë, në atë që njihet si “Komuna e Parisit”, (28 mars – 28 maj 1871), ku realisht në pushtet ishin masat e popullit, por që e pati jetën shumë të shkurtër dhe tashmë i përket Historisë, si dhe Revolucioni i Tetorit, për të cilin po flasim. E vlen të theksohet edhe diçka tjetër. Gjatë Komunës së Parisit, frymëzuesit e saj, themeluesit e Socializmit Shkencor, siç i kemi njohur ne në shkollë, Marksi dhe Engelsi, ishin akoma gjallë, por në vend që të gjendeshin atje, në Paris, e të udhëhiqnin revolucionin e frymëzuar prej tyre, ata e ndoqën atë nga jashtë. Më pas, ata do ta analizonin e kritikonin atë, por tashmë qe vonë. ( Sa për kuriozitet: Në Tiranë është një rrugë që mban këtë emër ).

Dhe ja tani ne po përjetojmë 100 vjetorin e asaj ngjarjeje, që siç thamë, tronditi Botën. Për këtë përvjetor, kanë filluar të botohen prej kohësh shkrime e studime, nga analistë e autorë të tjerë me autoritet; janë organizuar konferenca akademike e lloj-lloj tubimesh të tjera. Lexuesi kureshtar, me një klikim në Internet, gjen me qindra në mos dhe me mijëra burime informacioni, për gjithë sa thamë më sipër. Unë po përpiqem, si përherë në shkrimet e mija modeste, ta shoh atë në një përjetim thjesht personal.

Nuk e di se si do të përkujtohet kjo ditë në Rusi, pse jo dhe në vendin tonë, por mund të them me bindje se si do të përkujtohej ajo sikur të mos kishin ndodhur ngjarjet epokale të fund-shekullit të kaluar që sollën pluralizmin, shëmbën Murin e Berlinit, shpërbënë Bashkimin Sovjetik dhe shënuam fillimin e një epoke të re. Përgatitjet për ta festuar atë sa më madhërishëm, do të kishin filluar prej kohësh. Propaganda për sistemin e ri, që e pat zanafillën në atë nëntor historik, do të kishte një kreshendo të ndjeshme duke kulmuar me parada ushtarake e manifestime madhështore, në Sheshin e Kuq të Moskës dhe në Bulevardin “Dëshmorët e Kombit”, tek ne, sigurisht po të mos ishim prishur me Hrushovin. Por ja që ngjarjet rrodhën siç nuk ishin parashikuar dhe sot, ky 100 vjetor i atij Revolucioni që “tronditi Botën”, po përjetohet krejt ndryshe.

Për hir të së vërtetës, duhet pohuar se sistemi komunist, që e pati zanafillën tek ai revolucion, kishte konsoliduar një shtet apo diktaturë aq të fuqishme, sa që vështirë të mendohej se mund të vinte një ditë e të përmbysej. Këtë nuk e them unë, por e pohojnë gati të gjithë ata që janë marrë me problemet e Bashkmimit Sovjetik e të vendeve të Europës Lindore. Unë nuk do të isha i sinqertë me lexuesin po të thosha tani se e prisja një dështim të tillë. Ne, me kohë e patëm kuptuar se në zhvillimet tona kishte diçka që nuk shkonte, por as që na priste mendja se ai sistem edhe mund të merrte fund një ditë, siç e meritonte, nga që laku në qafën e popullit kishte arritur aty ku nuk mbante më, qoftë për nga ekonomia që kishte rënë në kolaps të plotë, ashtu dhe për nga liritë e munguara, një luks i harruar prej kohësh tek ne. Keq na vinte, por s’kishim se ç’të bënim. Kishim krijuar bindjen se ai qe fati ynë dhe po e përballonim atë realitet të përçudnuar në heshtje.

Por, në të tilla përfundime nuk ishim të vetmit. Bashkimi i ashtuquajtur i lavdishëm Sovjetik, tashmë ishte kthyer në një supefuqi që vështirë të të shkonte në mendje se mund të shkërmoqej ndonjë ditë.

Kjo situatë apo dhe bindje vazhdoi deri në fund të viteve ’80, të shekullit të kaluar. Gorbaçovi, me Perestrojkën dhe Gllasnosin, krijuan një klimë krejt të re. Të krijohej përshtypja se sistemi komunist edhe mund të mbijetonte në ndonjë formë më njerëzore, siç u përpoq në Çekosllovaki i ndjeri Dubçek, e që e pagoi aq shtrenjt. Por, siç e dimë, as ky supozim nuk u realizua.

E thamë dhe më lart se Bashkimi Sovjetik apo dhe satelitët e tij, kshin mundur të paraqisnin një pamje të gënjeshtërt të realitetit të ashtuquajtur socialist. Në ato vite nuk kishte Internet dhe mjete të tjera të komunikimit e informimit masiv, si tani. Nga ana tjetër, diktatura e ashtuquajtur e proletariatit qe ndër më të tmerrshmet që kishte njohur historia. Por, për hir të së vërtetës, duhet pohuar se jo të gjithë mendonin kështu. Realiteti, shifrat dhe faktet tregonin krejt të kundërtën e asaj që propagandohej me aq bujë. Pikërisht në këto vite, u botua libri i Sbignev Brzezhinskit, “Dështimi i madh, Lindja dhe vdekja e Komunizmit në shekullin e Njëzetë”. ( Zbigniew Brzeziński: “The Grand Failure: The Birth and Death of Communism in the Twentieth Century The Grand Failure: The Birth and Death of Communism in the Twentieth Century is Zbigniew Brzezinski’s prescient analysis of “the terminal crisis of communism.” One of the most astute foreign policy experts of our time, Brzezinski argues that the advent of communism was a critical phenomenon in the history of the century. From the Cold War, to the building of the Berlin Wal The Grand Failure: The Birth and Death of Communism in the Twentieth Century”).

Ia vlen të ndalem pak më gjatë tek ky libër, që, për hir të së vërtetës, ishte dhe shtysa kryesore e këtij shkrimi.

Mua më ra në dorë vetëm pak kohë pas botimit, falë një kolegu të Institutit të Studimeve M-L, ku punoja në atë kohë, aty nga fundi i viteve ’80, të shekullit që lamë pas. Librin e lexova me një frymë dhe e skedova gjithë interes, sa nga faktet e të dhënat bindëse që jepte, aq dhe nga mënyra e të shkruarit. Për temën që po shtjelloj, mund të citoja faqe të tëra për të përligjur vlerësimin tim për atë libër e sidomos për autorin e saj. Për mua ai ishte një nga mendimtarët gjenialë që jetonin akoma. Ai kishte urrejtje të madhe për komunizmin dhe, ndryshe nga shumë kolegë të tij në universitete apo dhe në Partinë Demokratike amerikane, ai nuk pati asnjë iluzion për Bashkimin Sovjetik. Me shifra dhe fakte ai tregonte dështimin e komunizmit, si një sistem shoqëror utopik por që në të vërtetë qe një diktaturë e egër, ndofta e pakrahasueshme me të tjerat. Me argumenta bindëse ai vinte në dukje se regjimi që u vendos në Rusi pas Revolucionit të Tetorit, nuk kishte thuajse asgjë të përbashkë me teorinë marksiste për pushtetin e dalë nga populli e në shërbim të tij. Autori, me të dhëna konkrete ballafaqon realitetet e dy superfuqive të kohës, Bashkimit Sovjetik dhe SHBA-së, përmes të cilave lexuesi, pa pasur nevojë për asnjë koment, e kupton se kush po jeton më mirë apo, për të qënë më të saktë, kush arrin të gëzojë e të shijojë të mirat materiale e kush i siguron ato përmes stërmundimesh raskapitëse në sasira e cilësira shumë më të ulta. Dhe vetë Hrushovi nuk e fshehu habinë kur u përball direkt me arritjet e sofistikuara teknologjike në Amerikë.

Fenomeni komunist, thekson ai, përfaqëson një tragjedi historike. Në analizë të fundit, politikat marksiste-leniniste buronin nga një keqinterpretim i historisë dhe nga një keqkonceptim fatal i natyrës njerëzore. Ai nuk mundi të marrë parasysh etjen bazë njerëzore për liri individuale, për vetëshprehje artistike dhe shpirtërore.

Por, ajo që më bëri më shumë përshtypje e m’u ngulit si thikë në mendje qe parashikimi i tij gjenial, se ai sistem, shumë shpejt, do të merrte fund. “Parashikoj një skenë të tillë, – shkruan ai, – që më 2017, 100 vjet pas Revolucionit Bolshevik, të hapet në Moskë, atje ku është Mauzoleu, një ekspozitë e përhershme: “100 vjet të humbura kot! 50 milion jetë të humbura kot!”. Ky qe për mua një pohim tronditës, se ne akoma, siç thashë më lart, nuk besonim se do të ndodhnin ato që ndodhën. Edhe pse të gjithë e kuptonim se rruga ku kishim hyrë qe një katastrofë e vërtetë, prapë na dukej se sistemi do të mbijetonte, qoftë edhe duke u zvarritur. Nuk besoj se po shpreh vetëm mendimin tim. Madje dhe vetë Brzezhnski vë në dukje se “kriza përfundimtare e komunizmit bashkëkohor historikisht është dhe më dramatike, pikërisht për shkak të fillimit të saj të befasishëm”. Në libër tema e komunizmit trajtohet gjerësisht e në disa plane. Ai ndalet dhe tek zhvillimet e pas-Luftës së Dytë Botërore kur Bashkimi Sovjetik ua imponoi atë sistem/regjim shumë vendeve të Europës Lindore, përfshi dhe vendin tonë. “Është fakt, – shkruan ai – se asnjë regjim komunist nuk e mori kurrë pushtetin si rezultat i vullnetit të popullit të shprehur lirisht”. Në renditjen që bën përsa i përket totalitarizmit, Shqipërinë e vendos të parën.

Libri në fjalë ndikoi ndjeshëm tek unë dhe për këtë i jam shumë mirënjohës autorit të tij i cili ndërroi jetë më 26 maj të këtij viti, vetëm pak muaj para 7 nëntorit dhe nuk arriti të përjetonte apo edhe të gëzonte atë që kishte parashikuar rreth 30 vjet më parë.

Nju York, 6 nentor 2017

NEVERI

July 22, 2017 by dgreca

Nga Andon Dede, Nju York/

Një miku im, që, siç pohon vetë, nuk lë shkrim timin pa lexuar, madje më merr dhe telefon për ta konfirmuar këtë, më thotë para pak ditësh:”U bënë ca kohë që s’kam lexuar gjë prej teje, mos ke ndërruar botuesit”. ”Ke të drejtë, ia ktheva, por nuk e kam ndjerë të nevojshme apo, si të thuash, s’më është bërë për mbarë. Kur ke parasysh bombardimin mediatik në Shqipëri që, në krahasim me popullsinë besoj se është nga më intensivët në Botë dhe gjithë atë luzmë politikanësh që gumëzhijnë në të katër anët e vendit, e ke vështirë në mos edhe të pamundur që të thuash diçka të re, të pathënë më parë…”. “Megjithatë, – shtoi miku im, që me sa dukej nuk mbeti i kënaqur nga reagimi im, – secili që shkruan apo dhe flet, ka këndvështrimin e vet. Pikërisht kjo e përligj gjithë këtë lukuni analistësh, gazetarësh, opinionistësh apo quaji si të duash. Për më tepër që koha për të cilën po flasim, ka qënë e ngarkuar me ngjarje nga më të larmishmet e më të çuditëshmet, si asnjëherë tjetër: u zgjodh presidenti i ri, u ngrit çadra, vërshuan ndëkombëtarët, nga këndej e andej oqeanit, u takuan dy krye-partiakët, u bënë zgjedhjet…që ti i di më mirë se unë. Për tërë këto, s’ka se si të mos kesh dhe ti vlerësimet e tua, tjetër punë a dëshiron t’i bësh publike apo jo…Por, me që u takuam, a mund të më thuash, me pak fjalë, se si i gjykon tërë këto zhvillimet e fundit në vendin tonë?”. Mblodha buzët, tunda kokën e po e shikoja si me habi: e ç’mund t’i thosha kur për secilën nga ato ngjarje janë shkruar dhjetra në mos qindra artikuj e në kanalet e ndryshme televizive është folur për orë të tëra. Ai ma “lexoi”mendimin e prapë nuk hoqi dorë nga e tija: “Takohemi ndonjë ditë e bisedojmë më gjatë, se të dyve na duhet të ndahemi tani…”- i thashë për ta mbyllur këtë temë, por prapë pa sukses. “Po mirë, or burr i dheut, më thuaj një përshtypje, se nuk bëhet qameti”. Ndërkohë, unë po vrisja mendjen se ç’mund t’i thosha, sa më shkurt, qoftë edhe me një fjalë të vetme. “Eureka!- bërtita, – s’po ta prish, e gjeta vlerësimin tim për gjithë zhvillimet e fundit politike në Shqipëri, që mos të të ngelet merak: NEVERI! Je i kënaqur tani? Më hollësisht bisedojmë ndonjë ditë tjetër.” Dhe u ndamë.Në respekt të tij e të ndonjë tjetri që mund të më lexojë, po përpiqem, sa më shkurt, të jap mendimin tim, për zhvillimet më të fundit.

Presidenti

Si mund të mos të të shkaktojë neveri fakti se kush u zgjodh e si u zgjodh presidenti i ri? Meta qe betuar e stërbetuar se nuk do e pranonte atë post, por mjaftoi një darkë me mik/armikun e tij Ramën dhe e pranoi postin e numurit një të shtetit. A ka politikan më të përfolur se ai jo vetëm për korrupsion por edhe për një sërë cilësish të tjera negative?! Madje, të shumtë qenë ata, përfshi edhe atë që e zgjodhi, që hamendësonin se e priste burgu. Kujtoni vetëm intervistat e tij të vështira jo vetëm tek media e vendit por edhe tek të huajat. Statusi i ri që mori e donte që ai të hiqte dorë nga përkatësia partiake e të qëndronte mbi palët por, gjatë fushatës, ai qe më partiaku e më agresivi nga të gjithë të tjerët. Vetëm ndonjë naiv mund të presë që ai të veprojë ndryshe kur të ulet në karrigen e numurit një të shtetit, se partishmëria apo militantizmi nuk janë kostume që i vesh e i zhvesh sa herë të duash, për më tepër Meta që e ka treguar veten gjithmonë si një militant i thekur. Po të ndiqje intervistën e tij tek “Opinioni”, kur deklaronte se e kishte pranuar atë post kundër dëshirës së vet por për të nxjerrë vendin nga kriza, pra për të mirën e popullit, rrezik të bëje hari-kiri, si japonezët, apo të çaje barkun, siç themi ne.. Si të mos mjaftonin tërë këto, dorëzoi teserën e partisë dhe në krye të LSI-së vuri të shoqen. Përfytyroni kur Monika, në sallon, kuzhinë apo në krevatin bashkëshortor t’i kërkojë të shoqit ndonjë mendim dhe ai t’i thotë: “Nuk përgjigjem se jam president, mbi palët…”. Mbase kanë vendosur të flenë në dhoma, pse jo dhe vila të ndryshme se mundësitë i kanë. A mund t’i përjetosh pa neveri tërë këto veprime e pohime të tij, kur të gjithë e njohim se kush është?! Kaq budallenj na bën neve që e dëgjojmë? Mbase mirë na e bën, se me sa duket, e meritojmë!

Çadra

U duk sikur çadra e përligji vehten deri para çmontimit të saj. Basha, me fjalimet e përditëshme patetike, deri në ngjirje, sikur na e ndryshoi të gjithëve sadopak opinionin që kishim për të, duke e afirmuar veten si lideri i vërtetë i PD-së. Pse jo? Analistë e politikanë, madje dhe ndërkombëtarët, po i pranonin diagnozat e tij për Ramën e qeverisjen e tij, sidomos për korrupsionin, kriminalizmin e pushtetit dhe kanabizmin e vendit. Me thirrjen e tij për të mos u futur në zgjedhje me Ramën kryeministër po binin dakord të gjithë ata që nuk bënin pjesë në “tepsinë” e këtij të fundit. Dhe ja papritur takimi i shumëpërfolur i 17/18 majit. Si me shkop magjik ndryshoi gjithçka: Kryetari i Opozitës hoqi dorë nga kërkesat radikale, çmontoi çadrën dhe pranoi të hyjë në zgjedhje jo vetëm me Ramën kryeministër por dhe të bashkëqeverisë me të. Njerëzit nuk po iu besonin syve dhe veshëve kur dëgjonin nga goja e Bashës një retorikë krejt tjetër. U duk sikur armiqtë e deridjeshëm, që nuk kishin lënë gjë pa thënë kundër njeri tjetrit, papritmas na u bënë miq. Hë, pra, a nuk të ngjall neveri gjithë kjo?

Enigma e 17/18 majit

(Habitem me ata që habiten)

Gati të gjithë, politikanë e analistë, po luajnë mëntç për të zbuluar se ç’është diskutuar mes Ramës e Bashës në atë mesnatë. Nga një anë, nuk kanë faj, se pas asaj qepallosjeje, ndryshuan si me magji që të dy. Unë nuk e kam të vështirë të marr me mënd se si ndodhi ai ndryshim, madje habitem me të habiturit që nuk e kuptojnë se si mud të ndryshojnë tek ne qëndrimet e dy liderve brenda një nate. As më shumë e as më pak, problemi është fare i thjeshtë e i qartë: ata i kanë kapur xhaketën me derë njeri tjetrit. Rama e Basha janë akuzuar aq shumë jo vetëm nga Media e kundërshtarët politikë por dhe nga autoritetet ligjore të vendit e ndërkombëtare, për mega-afera korruptive. Ja, ky është çelësi që zbërthen atë pesë-orësh misterioz. A nuk të neveritet edhe kjo marrëveshje e fshehtë e kthesë e tyre e papërligjur?

Fushata e zgjedhjeve

Qe më qesharakja, edhe pse pa incidente, si herët e tjera. Pa nerv, pa shpalosje programesh, pa debate të mirëfillta. Kryeministri, veshur me brekushe për t’u dukur sa më popullor, shkonte fshat më fshat e qytet më qytet, apo dhe nga një televizion në tjetrin, e bënte qyfyre. As që donte t’ia dinte për premtimet e pambajtura, për kolapsin ku ka rënë ekonomia e vendit, për ikjet masive të të rinjve, për kanabisin që furnizon Europën, për asgjë, veç batuta, përralla, dialogje vulgare. Po ta dëgjoje e të mos e njihje, as që të shkonte në mendje se qe kryeministri i një vendi që po kërkonte një mandat të dytë. Për hir të së vërtetës duhet pranuar se ai nuk i bënte rastësisht tërë këto. Duke pasur vetëm bilance negative ai iu shmang me mjeshtëri ballafaqimit e u mor me retorikë boshe, duke u bërë gjoja interesant e popullor. Kishte gazetarë që e miratonin një zgjidhje të tillë duke pohuar se ka ikur koha e programeve dhe premtimeve; njerëzit tashmë votojnë për liderat, për personat; sa arrijnë ata ta bëjnë për vete masën apo turmën dhe, ndofta, nuk e kishin keq, se tek e fundit ajo do t’ia jepte votën.

Dhe nga kundërshtarët e tij, fushata nuk të ngjallte asnjë interes: Basha tashmë e godiste si me pambuk kryemafiozin e djeshëm që donte me demek t’i zinte vendin; Meta me të vetët, për çudi u hodhën në një agresion të egër ndaj dy partive të mëdha, që siç të linin përshtypjen pas takimit të shumëpërfolur, patën vendosur ta nxirrnin LSI-në jashtë loje. E kishe të vështirë ta besoje se ata që po shanin tani njeri tjetrin, vetëm pak kohë më parë kishin shpallur vazhdimin e aleancës qeverisëse. Tamam kalamaj që luajnë e që papritur prishen kur kuptojnë hilet e kundërshtarit.

Fitore e turpshme e Ramës

Pas gjithë asaj fushate me qyfyre e me pranim me zë të ulët të dështimeve katër-vjeçare, nga që e kishin penguar aleatët, siç pohonte kryeministri ynë karagjoz, logjika më elementare e donte që Rama, jo vetëm të mos e fitonte dot atë 71 përqinshin e stër-lypur në çdo miting e intervistë, por minimumi të dilte një rezultat i balancuar që do të kërkonte detyrimisht koalicion me dikë tjetër. Por, ja që jetojmë në kohë çudirash e kemi të bëjmë me një elektorat po aq të çuditshëm: Rama fitoi jo 71 po 74 deputetë, më tepër edhe se sa ëndërronte vetë. Inat kije por hakun mos ia haj: ai ia arriti qëllimeve të tij: nxorri Lulin nga çadra, e detyroi të hyjë në zgjedhje, përçau PD-në siç nuk kishte ndodhur kurrë më parë dhe tani ka të drejtë të kapardiset si mbret. Tjetër punë që fitorja e tij është nga më të turpshmet në këtë çerek-shekullin e Pluralizmit, kur kemi parasysh se me një llogari fare të thjeshtë del që ai është votuar nga më pak se një e katërta e popullsisë. Kjo më kujton atë historinë me një nxënës që, kur u kthye nga shkolla i tha të atit se kish dalë i dyti në garë. I ati u gëzua dhe e përqafoi. Më pas e pyeti: “Po sa veta ishin në garë?”. “Dy…”- ia ktheu i biri. Por Rama as që do t’ia dijë për këto. Ç’deshi e fitoi, paçka si e qysh. Nuk po merrem me vjedhjen e votave përmes milionavet të pareve që u derdhën si lumë gjatë fushatës, nga kanabisi e burime të tjera të pista. Të ashtuquajturit ministra e drejtorë teknikë, as që arritën të frenojnë sadopak makinën e sofistikuar të fitores së zgjedhjeve që Rama e kishte instaluar prej kohësh. Ata vetëm sa i siguruan kryeministrit alibinë e duhur për krimin elektoral që u krye. A nuk të ngjall neveri e gjithë kjo?!

Po “Republika e re” ku vajti?

Që do të fitonte Rama, asnjë nuk e vinte në dyshim, pavarësisht se siç thamë më lart, ai nuk e meritonte. Duke pasur parasysh mafiozllëqet e tij, siç edhe po i dalin tani një nga një, ai e kishte fitoren të sigurt. Por, që PD-ja të përjetonte humbjen më të thellë në historinë e saj, kjo nuk parashikohej. Arsyet janë të shumta. Mbi të gjitha, përçarja e saj fatale. Qindra mijëra simpatizantë të saj nuk shkuan të votonin, sidomos pas marrëveshjes së fshehtë e të turpshme të Bashës me Ramën. Si do të dilte para publikut Basha pas gjithë kësaj? Kam parasysh sakrificat jo të vogla të ndjekësve të tij që për tre muaj u ngujuan në çadër, duke sakrifikuar jo pak. Dhe ja tani ai i preu në besë, jo vetëm pse u takua me Ramën e nuk tha asgjë se ç’bisedoi me të, por që hoqi dorë aq papritur nga tërë ato akuza e parakushte të tij. Deri sa dështoi kauza e tij, ai duhet ta kishte dhënë dorëheqjen qysh kur ndërkombëtarët, siç u tha, e detyruan të dilte nga çadra. Pas humbjes fatale, doli si i zgërlaquar, gati duke qarë, para kamerave. Në vend që të deklaronte dorëheqjen pa revokim, e “ngriu” postin e tij pa dhënë asnjë përgjigje. Jo vetëm kaq, por pas pak ditësh ai do të “shkrihej” e do të na befasonte përsëri duke pretenduar për të qënë sërish kryetar i PD-së, pavarësisht tre humbjeve radhazi. Ai na dha kështu një mesazh tjetër se, në këtë vend, as që mund të bëhet fjalë për politikanë me sado pak personalitet e dinjitet. Turp e faqja e zezë për të e për gjithë ata që e mbështesin. Neveri!

Ndërkombëtarët

Është për të ardhur keq, deri në dhimbje, që ka akoma njerëz që iu besojnë ndërkombëtarëve. Nuk është fjala për ato shtete që na kanë ndihmuar e vazhdojnë të na gjenden pranë, por për të dërguarit e tyre që vlerësojnë zgjedhjet e fitoren e Ramës, ndonëse e panë se si u zhvilluan ato dhe janë njohur me dështimet e gjithanëshme të qeverisë së tanishme. Kjo tashmë nuk habit njeri. Atyre iu duhet vetëm stabiliteti i vendit dhe as që e çajnë kokën për zhvillimet e brendeshme; as që duan t’ia dinë se në Shqipëri po instalohet një shtet despotik, antipopullor, i korruptuar e që të vetmen “meritë” të dukshme, në raport me ta, ka furnizimin e Europës me narkotikë.

Populli

Më dhimbset mu në shpirt ai popull që po vuan pa e merituar, se andej kam dalë dhe akoma e quaj veten pjesë të tij, edhe pse ndodhem kaq larg. Ndryshe as që do e kisha marrë mundimin të shkruaja këto radhë. Por, kundër dëshirës time, detyrohem të pohoj se ai ka paguar e do të paguajë haraç të madh. Diktatorët që e kanë sunduar kanë kultivuar tek ai nënshtrimin e jo revoltën, gjë që po e shfrytëzojnë pamëshirshëm e paturpësisht edhe kiminelët, vrasësit, intrigantët, makiavelistët e të korruptuarit e pushtetit të sotëm. Liria e Demokracia, që naivisht kujtuam se i fituam në dhjetor të ’90-ës, kërkokan çmim të madh. Kur është fjala për vendin e punës, për bukën e gojës, për të ardhmen e fëmijve, mbase përligjet gjithçka edhe neveria që kemi përjetuar e do të përjetojmë edhe për kushedi sa kohë akoma. Situata politike atje më kujton një thënie pak banale që e kam dëgjuar nga të parët e mij, qysh i vogël: “Ka rënë shkopi në m… e nuk ke nga ta zësh”. Ajo mund të krahasohet me një vidë të sponuar që as nuk e shtyn dot më tej e as nuk e nxjerr për ta zëvendësuar me një tjetër.

Nju York, 21 korrik 2017

Sfidat e Llambi Blidos

April 18, 2017 by dgreca

-Pak rreshta për piktorin e talentuar dhe mikun tim të vjetër/

1-andon-dede 1 Ok llambi

nga Andon Dede, Nju York/Edhe pse shumë larg Atdheut, ndjek me aq sa mundem veprimtaritë kulturore-artistike që zhvillohen atje, veçanërisht kur është fjala për miq e të njohur. Kështu, kohë më parë, u informova se piktori i talentuar e miku im i vjetër, Llambi Blido, kishte hapur një ekspozitë personale, duke përfshirë në të edhe punime të kohëve të fundit kur ai thuajse ka humbur shikimin, gjithmonë sipas njoftimeve të Medias. Pra, ai vazhdon të pikturojë, duke sfiduar si rrallëkush fatkeqësinë që e kapi, sigurisht pa patur asnjë faj.

Por, kjo ishte vetëm një nga sfidat e shumta të jetës së tij, kujtimi i të cilave më bëri të shkuaj këto radhë, jo thjesht për respekt ndaj tij, por dhe si një mesazh për tërë ne, që shpesh mërzitemi, bëhemi pesimistë e dorëzohemi jo nga fatkeqësi të këtyre përmasave, por shumë më të vogla e që mund e duhet t’i përballonim pa u ankuar. Duke u shprehur me gjuhën e pikturës, më duhet të pohoj se nuk marr përsipër të bëj portretin e tij por vetëm të hedh për të disa penelata thjesht personale.

E kam njohur Llambin më shumë se gjysmë shekulli më parë, kur ishim të dy nxënës të shkollës së njohur e me tradita, Politeknikumit “ 7 nentori”, madje edhe në të njëjtën degë, Gjeologji. Ai qe dy vite më lart.

Qe nxënës shumë i rregullt dhe merrej me veprimtari shoqërore, por me një përkushtim të atillë që e ndeshje rrallë apo dhe hiç fare, ndër nxënësit e tjerë. Po e ilustroj këtë me një episod fare të vogël.

Po zhvillohej një mbledhje e përgjithëshme me kolektivin e konviktit, lidhur me punën e këshillit dhe rolin që duhet të kishte në mbarëvajtjen e punëve organizata e Rinisë pra, një nga mbledhjet rutinë që shumica jonë e përjetonin me bezdi e mezi prisnim të mbaronte. Pas raportit, nisën diskutimet. Nuk mungonin as atëhere disa tipa që diskutonin në çdo mbledhje. Për ta nuk kishte rëndësi se ç’thoshin, por mjafton që të evidentoheshin e të tregonin se me demek qenë të shqetësuar për punët e konviktit. Pas disave, e mori fjalën dhe Llambi. Ndryshe nga të tjerët, ai qe përgatitur me shkrim, në disa fletë, dhe foli me shumë seriozitet e ngriti një sërë problemesh që nuk i kishte prekur asnjë. Gjithë sa tha, kontrastonte krejtësisht me parafolësit. Dukej që ishte përgatitur prej kohësh për këtë mbledhje. Megjithëse diskutoi relativisht gjatë, serioziteti dhe sinqeriteti i tij iu imponua gjithë auditorit, qoftë nxënësve, po ashtu dhe autoriteteve të shkollës.

Qysh në atë kohë spikati dhe talenti i tij për të pikturuar. Por, në ato vite ai tërhoqi vëmendjen edhe për diçka tjetër: qarkullonin llafe, poshtë e lart, se dashuronte një vajzë nga dega Elektrike, gjë që bënte përshtypje në atë shkollë, thuajse maskiliste e ku nxënëset/femra numuroheshin me gishta. Kureshtja nxitej dhe më tej kur kishim parasysh jo vetëm Llambin e urtë e të rregullt por dhe vajzën kokëulur, që sikur nuk ta linte përshtypjen se do të qe aq e guximshme sa t’i përgjigjej propozimeve të mundëshme në atë moshë. Por, koha tregoi se gjithçka e thënë si thashethem, poshtë e lart, qe e vërtetë. Llambi u fejua e u martua me të. Theksoj edhe një herë se të dy palët gëzonin respektin e gjithë atyre që i njihnin. Kjo qe dhe një nga sfidat e para që i njoha atij.

Mbas mbarimit te shkollës nuk pata rast ta takoja për vite me radhë. Unë punova si teknik gjeolog në Mirditë e ai, me sa mora vesh, kishte shkuar me studime jashtë shtetit, në Bashkimin Sovjetik, gjë që e ëndërronte secili prej nesh në atë kohë. Kjo nuk më habiti se ai e meritonte: Politeknikumin e mbaroi me medalje të artë. Por, ajo që më befasoi, ishte fakti që po studionte jo për gjeologji, por në Fakultetin e Grafikës të Akademisë së Arteve “Rjepin”, në Leningrad,(Shën Petërburg). A nuk përbënte dhe kjo një sfidë tjetër të të admirueshme të tij?! I lumtë!

Një ditë prej ditësh, shoh në revistën “Hosteni” disa karikatura me siglën e autorit “BlidoR”. Mua m’u kujtua Llambi, madje edhe më shkoi mendja se mos është ai, por nuk isha plotësisht i sigurt. Sigla në fjalë nisi të duket përherë e më shpesh nëpër faqet e “Hostenit” apo dhe në organe të tjera. Pa shumë vështirësi, mora vesh se nuk isha gabuar: autori i karikaturave ishte pikërisht Llambi.

Prishja e marrëdhënive me Bashkimin Sovjetik, si për shumë e shumë studentë të tjerë, bëri që dhe Llamb të mos i përfundnte dot studimet atje. Por, me hapjen e Institutit të Lartë të Arteve Figurative, Llambi, në mos gabohem, qe ndër studentët e parë të tij. Njihja disa syresh të cilët më flisnin gjithë respekt për të, si talent e si njeri. Vitin e fundit, kur po përgatiste punën e diplomës, u sëmur dhe nuk e mbaroi dot. Unë u ndodha në mbrojtjen e tyre, ceremoni që u zhvillua në Klubin e Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve, që ishte pranë Teatrit Popullor. Llambi kishte zgjedhur si temë një subjekt nga bota e fëmijve. Oponent qe Kujtim Buza i cili dha vlerësime të larta për pikturën e pambaruar të Llambit. Madje edhe e theksoi që, ndonëse e pambaruar, në të duket artisti e mjeshtri dhe propozoi që të vlerësohej me notën më të lartë, siç edhe ndodhi, duke rigjistruar kështu, në memorien time, një sfidë tjetër të tij.

Gjatë viteve të mëvonëshme takoheshim herë pas here me Llambin, diskutonim për Letërsinë e Artin apo dhe për jetën në përgjithësi. Kishim të njëjtin mendim për problemet e vështira e herë herë edhe të papërballueshme të realitetit që po jetonim. Vija re se kishte mbetur po ai tip i ndjeshëm që pata njohur dikur, në shkollën e mesme. Përveç se qe pak shëndetlig i duhej të përballonte dhe vështirësi ekonomike.

Në një konferencë të Talenteve të Reja, ku u ndodhëm të dy, pati diskutime nga më të larmishmet, disa lakonike e të tjera tepër të gjata, sa që salla mezi po i duronte. Sidomos një poet i ri e çmendi sallën fare, duke folur e folur pa pushim, mbase rreth një orë apo edhe më tepër. Kur i thashë Llambit opinionin tim për këtë, ai ma ktheu, duke dhënë një mendim krejt të kundërt:”Jo, më tha, ai ngriti probleme të rëndësishme, pavarësisht se u zgjat pak…”. E solla këtë episod për të ilustruar gjithë sa thashë më lart se Llambi kishte përherë mendimin e vet, sado kundër rrymës që mund të ishte ai.

Sa herë që hapeshin ekspozita të arteve figurative, ndalesha posaçërisht tek punimet e tij, që tërhiqnin vëmendjen për orgjinaliteitn e tyre. Kur mora vesh se kishte hapur një ekspozitë personale, nxitova për ta vizituar. Pikturat më pëlqyen, por dhe çmimet m’u dukën pak të larta. “A ke shitur ndonjë?”, e pyeta. “Jo, më tha, nuk kam shitur.” Mbase nuk duhej bërë ajo pyetje apo edhe mund të mos e përmendja këtu, por e bëra këtë jo pa qëllim: për të treguar se ai kishte ngelur po ai i shkollës së mesm, që nuk dinte të shtihej e pse jo, edhe të gënjente e të mburrej, siç bëjnë zakonisht njerëzit, veçanërisht artistët e sportistët.

Perveç si piktor, Llambi Blido njihet edhe si estet arti. Në vitin 1999 përfundoi monografinë “Shkolla ruse e Arteve Figurative dhe kontributi i saj i drejtpërdrejtë në shkollën shqiptare të Pikturës, Skulpturës dhe Grafikës”. Botoi, ndër të tjera, dhe një libër për lexuesin e gjerë se si ta shohim, kuptojmë e vlerësojmë një vepër të arteve figurative, të cilën e lexova me shumë interes e më pëlqeu. Botova dhe një recension për të në “Zëri i Popullit”, duke ndjerë kënaqësi që po i bëja një shërbim sado të vogël një njeriu të mirë e artisti të talentuar e të ndershëm si Llambi. Edhe atij iu bë shumë qejfi e më ftoi për një kafe. Disa herë më pat premtuar se do të më falte ndonjë nga punimet e veta, për miqësinë që kishim por, as ai nuk u kujtua dhe as unë nuk ia zura më në gojë ndonjëherë.

Aty nga fundi i 2002-së, siç e përmenda dhe në fillim të shkrimit, lexova një informacion në një gazetë se ishte keq me shëndet dhe dikush duhet ta ndihmonte. Rrezikohej të verbohej fare, se vuante nga sytë. Sa keq më erdhi! Njerëzit e mirë si ai kanë vuajtur e do të vuajnë përherë se nuk ua hyjnë dot rrugëve të tërthorta për të përballuar po me aq sukses, si në Art, betejat në xhunglën e jetës. Sa e tmerrshme do të ketë qënë kjo goditje për të! Shumë kush ndoshta do të dorëzohej, do t’i flakte tej penelat por Llambi nuk u dorëzua, e sfidoi edhe kësaj here jetën: ai vazhdoi të pikturojë, sado e pabesueshme që të duket kjo. “Për atë që ka njohur magjinë e krijimit nuk është e lehtë të heqë dorë nga krijimtaria, do ta gjejë mënyrën për të shprehur botën e brendëshme, për të dhënë mesazhe me atë gjuhën e artit – thoshte ai në një intervistë. – Errësira, gjëja e parë që bën është të të godasë vetëbesimin. Lëkundesh në mundësitë e tua dhe kjo duhet përballuar, të gjesh mënyrën për shprehur atë që përfytyron…”.

Dhe Llambi e gjeti vërtet, duke i shtuar biografisë së vet një tjetër sfidë. Ai ka hapur tërë ato ekspozita personale. E fundit daton në shkurtin e 2016-ës, në Galerinë e Arteve, me 24 vepra, ku nuk mungojnë edhe nga ato të realizuara pas humbjes së shikimit.

Po nga kronikat e Medias për të, mësova se ai jo vetëm krijon por atje, në atë apartamentin e vet të ngushtë, ka gjetur hapësirën e nevojshme për të dhënë mësime private në pikturë. Me ndihmën e djalit të tij, – vazhdon kronika, – ai mundohet të japë maksimumin e mundshëm për këta fëmijë. As që e vë në dyshim një pohim të tillë. Por, unë do të shtoja se përballimi nga ana e tij i tërë këtyre sfidave të jetës, sidomos kësaj të fundit, na ka dhënë e po na jep një leksion të fuqishëm gjithë neve.

Përmes këtyre rreshtave, i uroj jetë të gjatë e suksese në të mirë të tij, të famijes e pse jo dhe të Artit, si një zë orgjinal e njëkohësisht si një luftëtar i pamposhtur, sidomos për sfidën e fundit që po e përballon burrërisht.

Nju York, 18 prill 2017

Kur gjykojmë qeverinë

April 7, 2017 by dgreca

nga Andon Dede, Nju York/

Para se të ndalem konkretisht tek tema, jo pa qëllim, dua të hap një parantezë të vogël. E fillova këtë shkrim menjëherë pas zgjedhjeve të 23 qershorit, 2013. Të jem i sinqertë me lexuesin, nuk kisha besim fare se ardhja e të ashtuquajturve “rilindas”, në pushtet, me Ramën në krye, do të sillte ndonjë ndryshim për mirë. E kisha këtë mendim jo pa baza: nuk më pëlqenin fare fjalimet e kryerilindasit dhe mllefi i tij ndaj kundërshtarëve, sikur ky të vinte nga ndonjë planet tjetër e të mos njihej nga tërë ne, si ish-kryetar bashkije i kryeqytetit e i betonizimit të tij të pamëshirshëm e që, më pas, u katapultua në krye të PS-së, ndonëse nuk e lidhte me të absolutisht asgjë, por kjo është një temë tjetër. “Mos të nxitohem në vlerësime, thashë me vete, mbase karrigia e kryeqeveritarit mund të na prezantojë një Ramë tjetër”. Dhe e bëja këtë jo për të mbrojtur atë apo qeverisjen e tij, por veten time: ne harrojmë se për çdo gjë që shkruajmë e botojmë, gjykohemi nga ata që mund të na lexojnë. Të paktën unë, i druhem shumë një vlerësimi të tillë dhe përpiqem, me aq sa i kam mundësitë, të jem sa më objektiv. Këtë e kam pasur si parim gjithmonë, për më tepër tani që, siç kuptohet lehtë, nuk më lidh absolutisht asnjë interes me ata që vijnë e ikin nga pushteti në Tiranë. Tani le të hyjmë në temë.

Fitoi Rama, e çë pastaj?!

Po kthehesha nga puna, si zakonisht, dhe kisha zënë vend aty nga mezi i një vagoni të subuejit, kur dëgjoj se dikush po më fliste: “Urime për zgjedhjet!”. I dhashë një buzëqeshje të lehtë, sa për mirësjellje e, pse jo, edhe për të mos ia zgjatur. Nuk kisha ndonjë shoqëri e aq më pak miqësi të madhe me të. Po ku tërhiqej ai. Ishte nga ata tipa që, siç thotë Cvajgu, duan si e si të të rrëmbejnë një përshëndetje: “Si, nuk t’u bë qejfi? Fitoi Rama, PS-ja, e majta…”. “Fitoi Rama, e ç’ë pastaj?! Pluralizmi i ka këto, herë fiton njeri e herë tjetri…”. “More këto i di dhe unë, por ama njeriu ka dhe bindje apo ideologji, si të thuash, me dikë do të jetë, do apo nuk do ai. Bashkë nuk njihemi shumë por, me aq sa kam kuptuar, ti je i majtë, ndaj dhe të urova…”. “Hej dreq o punë, thashë me vete, po ky kështu?! Do me çdo kusht që të prononcohem”. “Mbase nuk ke gabuar, ia ktheva, por kjo nuk do të thotë se jam me PS-në e Shqipërisë. Ajo për mua nuk është e majtë, siç nuk është e djathtë as PD-ja. Ato janë dy grupime politike që u pozicionuan kundra njera tjetrës, ndofta fare rastësisht”.”Po mirë, e zëmë se është ashtu. Po për ndryshimin apo rrotacionin, siç i thonë, nuk je?”. “Për mua, kjo që ndodhi nuk është rrotacion por thjesht një rokadë, nga e cila nuk pres ndonjë ndryshim. E kam fjalën për të mirën e popullit dhe të vendit, se ndryshime do të ketë: do të largohen nga puna militantët e PD-së e do të zevendësohen me të PS-së. Po pse, për të tilla ndryshime ka nevojë Shqipëria?”.

Nuk ia zgjata më. Shyqyr Zotit dhe ai nuk e vazhdoi më gjatë. Thashë se shpëtova nga diskutimet për politikën e sotme që na e ka sjellë në majë të hundës. Por, s’qe e thënë. Kur do të ndërroja trenin, në atë rrëmujë të madhe e kakofoni shurdhuese, në Grand Central, ku nuk e njeh as qeni të zonë, dalloj dikë që po më drejtohej mua: “Miku im, keq më vjen por fituam…”. “E ç’ë pastaj? Mos e ke gabim,- i thashë, – nuk fitove gjë as ti dhe as populli, por Rama me ata që i venë pas. Mos mendon se do të bëjë çudira?”. “A e dëgjove apo a e lexove fjalimin e tij? Qe diçka orgjinale që s’e kishim dëgjuar më parë…”. “Po pse, për fjalime jemi keq ne?” – s’mu durua e ia preva fjalën. Ai u prish në fytyrë e u bë gati të shpërthente ndaj meje, por unë nuk e lashë: “Pash Zotin, a ke ndonjë muhabet tjetër se nuk dua të dëgjoj më për politikë!”

I dhashë një përshendetje të ftohtë dhe iu drejtova trenit tim. Doja sa më parë të mbërrija në shtëpi, se mos më dilte ndonjë qejfli tjetër muhabetesh politike. Por, nuk shpëtova dot. Në trenat e autobuzët e Nju Yorkut rrallë më ka ndodhur që të mos përballem me shqiptarë, mirëpo kësaj radhe, duhet ta pranoj se rashë vetë brenda. Sa hyra në trenin e Metro Northit e po kërkoja një vend për t’u ulur, shoh diku një mikun tim të vjetër. Ai s’e kishte mëndjen fare tek unë. Dukej i mërzitur apo edhe më keq, sikur t’i kishte ndodhur ndonjë fatkeqësi. Po shihte jashtë dritares apo më mirë të them, bënte sikur shihte se lehtësisht e kuptoje që nuk e kishte hiç mendjen tek gjithë sa i shpërfaqej përpara. Mund të kisha kaluar pa i folur, por më dukej se bëja mëkat, tek e shihja aq të brengosur. Dhe i fola. Pas përshëndetjes së zakonshme e pyeta pak si me drojtje, se mos e shqetësoja: “Më fal që po të them, por nuk po më dukesh në humor të mirë…”. “E si mund të jesh në humor të mirë, shpërtheu ai, kur mendon se Rama do të bëhet kryeministër!” “E ç’ë pastaj, ç’të keqe ka?” – përsërita unë, si për ta qetësuar. Por ai, që me sa kuptova mezi po priste dikë që të shfyhej, pasi më pa hetueshëm, nëse e kisha me gjithë mend apo bëja shaka, vazhdoi: “A e njeh se kush është ai? Harrove se ç’i punoi Tiranës sa qe kryetar bashkije…Dëgjomë mua: ai nuk është njeri normal, por një aventurier, një megalloman, një arrogant, një skizofren, një i korruptuar kokë e këmbë…”. Kuptohet se kisha përballë të kundërtin e optimistëve të mësipërm. Për të mos e zgjatur, edhe pse nuk po i dëgjoja për herë të parë epitete të tilla për kryeministrin e ardhëshëm, u përpoqa ta qetësoja sadopak, duke e trajtuar problemin në përgjithësi, se jo gjithçka varet nga kryeministri e të tjera llafe si këto, sa për të kaluar kohën para se të ndaheshim.

Përparësitë

Në çdo punë që bëjmë apo biznes në përgjithësi, aq më tepër kur ëshë fjala për veprimtarinë e qeverisë, rëndësi të madhe kanë përparësitë apo prioritetet, siç jemi mësuar t’i dëgjojmë apo lexojmë. Ndaj dhe unë, si tërë bashkëkombësit e mij, ma merr mendja, po prisnim të shihnim e të dëgjonim prej kryeministrit të ri këto përparësi: nga do t’ia niste e ku do fokusonte më tepër. Por, ç’të shohim? Ndryshe nga ç’prisnim, ai po merrej me të tjera gjëra që as nuk na kishin shkuar në mendje: të na tregonte si ia kishte lënë mjediset e kryeministrisë para-ardhësi, përmes fotogarfive gjë që, as më shumë e as më pak, na kujtoi ato gratë e liga që kur shkojnë për vizitë diku, kontrollojnë me gisht tek mobiljet, nëse i ka marrë pluhurat e zonja e shtëpisë apo jo. Nuk besoj se ky veprim i piktor-kryemnistrit tonë i ka lënë dikujt ndonjë shije të mirë.

Bëmë sikur nuk e vumë re, duke pritur se ç’do të bënte më tej, si hap të dytë: hoqi nga zyrat portretin e presidentit, ndonëse atë e gjen të varur në çdo zyrë të botës, të paktën me aq sa jam në dijeni unë. Kjo nuk ka fare rëndësi, edhe mund ta hiqte apo ta zëvendësonte por, problemi shtrohet: a duhet të përbënte përparësi në atë fillim qeverisjeje?!

Vazhdojmë më tej, me fillimin e punës. Kujtoj fjalimin e tij “programatik” në Kuvend ku, duke tundur kokën, me një ton gati-gati kërcënues, na paralajmëroi se deri ato çaste nuk kishim parë akoma gjë por të prisnim se, sipas tij, do të shihnim çudira, që deri atëhere nuk i kishte realizuar asnjë nga para-ardhësit e tij, qysh nga themelimi i shtetit shqiptar. Ky do të qe një refren i gjithhershëm i çdo veprimtarie që do të zhvillonte më pas, deri në ditët tona kur po i mbaron mandati: evidentimi se si ia kishte lënë atë fushë para-ardhësi, gjë që na kujton diktaturën e kaluar kur “Enveri ynë” i maste arritjet e tij jo me Botën apo qoftë edhe me fqinjët, por me kohën e Zogut. Ai na përsërit, fitoren historike të qershorit ’13, duke i krahasuar votat që mori me “një milion topa, grushte apo shuplaka” që iu dhanë opozitarëve të sotëm. Por, me që erdhi fjala, kemi të drejtë të bëjmë pyetjen: “ A qe rezultati i atyre zgjedhjeve një fitore për të cilën ia vlen të krenohesh e të na e tundesh orë e çast para syve, si trofe toreadori, deri në dhimbje koke?”. Mendoj se është e kundërta. Tani është i detyruar ta pranojë dhe vetë kryerlindasi se qenë pikërisht ato zgjedhje që mbushën Parlamentin me mediokër por të pasur, hajdutë, kriminelë me precedentë penalë, të lidhur me trafiqe e të korruptuar, siç e kanë marrë vesh tashmë edhe kalamajt e kopshteve. Si të tilla, ato zgjedhje dhe ajo e ashtuquajtur “fitore plebishitare”, jo vetëm që nuk të bëjnë krenar por janë një njollë turpi në historinë e pluralizmit shqiptar. Kryerilindasi ynë, jo vetëm që nuk duhet t’i përmendi më ato, por të ulë kokën e t’i kërkojë falje elektoratit që e mashtroi duke çuar në Kuvend jo personalitete me integritet e të kualifikuar por bastardë, një pjesë e të cilëve meritojnë të ishin pas hekurave, siç edhe ka ngjarë më se një herë.

Por, duke u marrë me këto detaje ne, dashje apo pa dashje, ramë në pozitat e tij dhe “harruam” të ndalemi e të vlerësojmë arritjet “madhështore” të kësaj qeverie, siç trumbetohet nga kryetari i saj dhe shpura që i shkon pas. Për hir të së vërtetës duhet të pranojmë se tani, pas afro katër vjetësh kur po i vjen fundi i mandatit, para nesh shpërfaqet një Shqipëri tjetër, pavarësisht se në shumicën e të dhënave, shifrat e faktet, janë me kokë poshtë.

Mos pandehni se është e lehtë të gjykosh një qeveri, veçanërisht tek ne. Ku të bazohesh, tek ata që janë në pushtet dhe që e paraqesin çdo gjë të shkëlqyer, pa korrupsion e krimnalitet, paçka se këto i pohojnë dhe ndërkombëtarët; apo tek opozita që e krahason Shqipërië me Kolumbinë, për nga kanabizimi i vendit dhe tonelatat e drogës që nisen nga brigjet tona për në Europë dhe që treguesit ekonomikë e socialë kanë njohur e po njohin vetëm rënie?! Siç është polarizuar politika, po ashtu janë pozicionuar në drejtime të kundërta edhe mediat që, në vend të informimit, vetëm çorodisin e disinformojnë. Ndaj dhe unë nuk po zgjatem me shifra e fakte, pro apo kundra, se ato i gjen me bollëk, me lehtësinë më të madhe çdo lexues, por po përmend vetëm një tregues fare të theshtë: po qe se njerëzit do të jetonin më mirë tani se para tre-katër vjetëve, nuk do qe kjo dëshirë e papërmbajtur për ta braktisur vendin, si kurrë më parë. Qeveria e të ashtuquajturve “rilindas”, mund të ketë njëmijë merita e mëkate, por nuk mund të mohojë dot krimin e madh që ka bërë duke vrarë shpresën, veçanërisht tek të rinjtë, se në atë vend nuk jetohet. Parë në këtë prizëm, ardhjen e Ramës në krye të qeverisë unë do ta quaja një fatalitet kombëtar.

Triptik përjetimesh për Nënë Terezën

August 25, 2016 by dgreca

nga Andon Dede, Nju York/

1.Çdo fund gushti e fillim shtatori më kujton një përjetim jo të zakonshëm që do të dëshëroja ta ndaja me lexuesit, jo thjesht për të kënaqur një kuriozitet por dhe për të dhënë një mesazh.

Atë mbrëmje kishim për darkë dy miq dhe po bisedonim shtruar në tavolinë. Kur, papritur, transmetimet e televisionit ndërprtien, siç ndodh shpesh kur ka ndonjë ngjarje të rëndësishme: në aksidentin e Parisit, të transmetuar një ditë më parë, kishte mbetur e vdekur edhe Princesha Dajanë. U ndërprenë të gjitha emisionet e tjera, e gjithë media po merrej vetëm me këtë temë. Të krijohej përshtypja se ato mezi po e përballonin fluksin e jashtzakonshëm të lajmeve. I kushtuan shumë më tepër rëndësi nga sa mund ta kishim menduar.

Në bisedë e sipër u them të tjerëve, tek po shihnim kronikat e pandërprera: “Sikur po e tepërojnë ca, se ajo vërtet mund të ketë bërë shumë gjëra, po nuk është Nënë Tereza, de!? Nuk e marr dot me mënd se si do ta njoftojnë vdekjen e kësaj të fundit, me gjithë këto superlativa që po thonë për Dajanën…”

Kjo bisedë do të kishte kaluar si shumë të tjera, pa u kujtuar më për të sikur, pas disa ditësh, tek po pushoja në dhomë të gjumit, hyn ime shoqe e më thotë: “Vdiq Nënë Tereza!”. Kërceva nga krevati për të ndjekur lajmet. Kujtova bisedën që bëmë para pak ditësh. Edhe për këtë ngjarje, të gjitha kanalet televizive, po jepnin kronikat e rastit. Kjo ndodhi edhe të nesërmen e vazhdoi për ditë me radhë. Por, për hir të së vërtetës, më duhet të them se princesha Dajanës iu kushtua shumë më tepër vëmendje. Kamerat zhvendoseshin herë pas here, prej Kalkute në Paris, buzë Senës, në tunelin e Pont d’Alma, ku kish ndodhur aksidenti i përgjakshëm. Emisionet e lajmeve fillonin shpesh me bukuroshen e vrarë dhe më pas vinte Nënë Teresa. Për më tepër flitej për dy bamirëset e mëdha që humbi njerëzimi, duke e portretizuar edhe princeshën me të njëjtat penelata. Mali i kurorave për të, në sheshin e Londrës, theu çdo rekord. Edhe për Nënë Terezën nuk u kursyen lulet, por jo sa ato për princeshën e Uellsit.

E di se nuk është mirë të flasësh sado pak keq për ata që ikin nga kjo botë dhe unë as që kam ndër mënd të flas e të shkruaj keq për Dajanën. Por, për të qënë i sinqertë me lexuesin, më duhet të pranoj se po më revoltonte pa masë gjithë kjo që po ndodhte?! Ku ka të krahasuar Nënë Teresa me Princeshë Dajanën?! Jam dakord se edhe kjo e fundit kishte bërë shumë bamirësira, për të cilat meritonte respekt. Jo vetëm kaq, por dhe sfida që i bëri ajo Familjes Mbretërore, si askush tjetër deri atëhere, ia shton vlerat biografisë së saj. Por jo, kurrsesi nuk mund të meritojë ajo një përcjellje më madhështore se Nënë Teresa. Dajana konsiderohej e mbahet akoma, nga shumë veta si “britanikja më e famshme e botës”. Por, për hirë të së vërtetës duhet pranuar se nuk janë të paktë edhe ata që pohojnë se ajo e arriti këtë duke ndërruar fustanet, bizhuterite e makinat luksoze.

Ato dy ngjarje treguan edhe një herë se sa subjektiv apo dhe i padrejtë është njerëzimi në vlerësimin e personaliteteve që i kanë shërbyer atij.

Diskutova me shumë veta për këtë temë. Shumica më jepnin të drejtë. Por, aty-këtu, pati edhe ndonjë që përpiqej ta përligjte atë që po ndodhte, duke sjellë si argument faktin që Dajana ishte një figurë më e njohur publike se Nënë Tereza etj. Vulën ia vuri presidenti i Italisë, Skalfaro. Pyetjes së një gazetari, para se ai të nisej për në Kalkutë, në ceremoninë e varrimit, se, si shumë vëmendje po i kushtohej edhe princeshës Dajana dhe ç’mendim kishte, kur i krahasoje me njera tjetrën, ai iu përgjigj shkurt e prerë: ”As që kanë të krahasur! Nënë Teresa është shenjt i gjallë…Ka bërë aq shumë për njerëzmin sa nuk krahasohet me asnjë tjetër…”. Këtë e përforcoi më tej ambasadori amerikan në Vatikan, James Nicholson, kur u shpreh, pas vendimit të Papës për shenjtërimin e saj: “Nuk u habita që Papa ka zgjedhur të shenjtërojë Nënë Terezën. …Në këtë kohë të heronjve nga fusha e sportit dhe artit, ai ndjen se bota ka nevojë për lloje të tjerë heronjsh”, theksoi ai.

Kjo temë, qysh atëhere, më ka ngacmuar vazhdimisht. Kujtoj Dajanën që i ndërronte fustanet e bizhuteritë, disa herë në ditë, e që i shkëlqente fytyra prej së largu, për të tërhequr vëmendjen e të tjerëve. Edhe kur shpërndante ndihma, nuk e prishte luksin e vet mbretëror, pa hequr dorë prej argëtimeve e kënaqësive të një zonje të sërës së lartë. Dhe më del përpara Nënë Tereza, me atë veshje të thjeshtë, me sarin e saj të bardhë e të gjatë karakteristik që kushtonte vetëm një dollar, në atë trup të paktë, të mpakur, si gjithë nënat tona; me atë fytyrë tërë rudha e fisnike, tamam si mund të përfytyrohet një shenjt i gjallë. Më bënin përshtypje këmbët e saj të zbathura me sandalet e pluhurosura nga ecja. Hante e jetonte si të varfërit e të sëmurët e saj, prekte e ledhatonte me duart e veta trupat e tyre tërë plagë nga lebra e sëmundje të tjera, po aq të rrezikëshme e ngjitëse sa ajo. Po përmend vetëm një episod, nga të panumurtat që janë shkruar e thënë për të: Një e sëmurë rëndë, e befasuar që Nënë Tereza po e merrte në duar e po kujdesej për të si të qe motra e saj, e pyeti me buzë të dridhur: “Pse po e bën tërë këtë?”. “Sepse të dua, sepse Zoti ju do!” ia ktheu Nëna e Madhe. “Ma thuaj prapë. Eshtë hera e parë në jetën time që i dëgjoj këto fjalë…” – shtoi e sëmura. Dhe Shenjtorja e ardhëshme ia thotë përsëri e përsëri. “Nëse nuk mund ta shërojmë dot të sëmurin, të paktën t’ia lehtësojmë dhimbjet, ta ngrohim shpirtërisht, siç ngroh përqafimi i një nëne”, – ishte filosofia e saj.

Edhe njerëzimi sikur u ndie më jetim kur ajo mbylli sytë përgjithmonë. Të parët e shteteve të botës shkonin me radhë para arkivolit të saj, i ledhatonin ballin, i puthnin këmbët, binin më gjunjë, luteshin dhe përsiatnin aty, aq sa ndodhte të vinin kujdestarë nga personeli i shërbimit për t’i ngritur.

Nene Tereza nderroi jete me 13 shtator 1997. Ne varrimin e saj, moren pjese 1 milion vete, në një varg 9 kilometër të gjate; 3 miliard teleshikues të tjerë ndoqën direkt ceremonine e varrimit. Ajo nderroi jete, mbasi shenjtoret nuk vdesin. Si një mesazhere biblike, Shenjtorja e gjallë dhe e prekshme, sillte atë dashuri njerëzore që aq shumë i mungoi shekullit XX. Ndoshta vlerësimin më të madh për të e bëri presidenti Francez Zhak Shirak, i cili, ditën e vdekjes u shpreh: “Këtë mbrëmje, ka më pak dashuri, më pak humanizëm dhe më pak dritë në botë”.

2.Kisha pak kohë që pata filluar punë në JSA,(James Satërwajt Academy). Një ditë, vjen tek unë sekretarja, Ms. Darlin dhe me shumë takt e përzëmërsi, më thotë: “Zoti Dede, a keni ndonjë gjë për partin, ceremoninë që do të bëjmë për Vitin e Ri?”. “Jo!” – ia ktheva menjëherë, pa u menduar gjatë. Ç’ne unë, i sapovajtur aty të bëhesha pjesë e programit, kur atje kishte tërë ata me PH-dira e me përvojë apo dhe artistë të vërtetë për humor, këngë e të tjera si këto. Por, më pas, më lindi ideja për të recituar poezinë e nënë Terezës, “Sidoqoftë”, (Anyuay), që me siguri, një pjesë e tyre në mos të gjithë, nuk do ta kishin lexuar. U çova dhe ia thashë sekretares këtë ide e cila e mirëpriti. Ndërkohë, i them mikut tim, piktorit Hektor Alvarez që të ma printonte poemën sa më bukur, me letër speciale e me ngjyra, siç dinte ai. Qe mjeshtër për këto, ndaj dhe e kishin punësuar aty, si pllkatist. Dhe ai bëri një punë të shkëlqyer: me shkronja speciale, ngjyra të ndryshme, kornizë të bukur etj. që të tërhiqte edhe pa e lexuar atë ç’ka ishte shkruar në të.

Filloi parti dhe dikur prezantuesja më dha fjalën. Unë kisha përgatitur një hyrje të shkurtër: “Ju e keni dëgjuar dhe e njihni të gjithë Mother Terezën, por ndofta, jo të gjithë e dini, se ajo është nga vendi im, Shqipëria. Pavarësisht nga kjo, qëllimi im, nuk është ky, por desha të recitoj një poezi që hedh dritë mbi një anë tjetër, të panjohur të saj: ajo nuk qe vetëm bamirëse e shenjtore e gjallë, por dhe tepër realiste; e njihte natyrën njerëzore me thellësi, me të mirat e të këqijat e saj. Megjithatë, ajo nuk u lëkund për asnjë çast në vendimin që kishte marrë për t’i shërbyer njerëzve në nevojë.”

Më pas recitova poezinë e saj. Heshtje e plotë, si rrallë herë në atë sallë. Kur mbarova, pasuan ca çaste të tjera heshtjeje, a thua se pjesëmarrësit ishin shokuar apo ngrirë… Pas pak shpërthyen duartrokitje frenetike. Iu shpërndava të gjithëve nga një kopje të poezisë. Të dy palët ndjeheshim tepër të kënaqur, sidomos unë që ia arrita qëllimit. Por, kjo histori nuk mbaroi me kaq: sa e sa veta më erdhën më pas në kubikun ku punoja dhe më shprehën mirënjohje e falenderim, në emër të tyre apo të pjestarëve të familjes që ata ua kishin lexuar. Poezia e printuar nga piktori u afishua në tërë ato dyer e mure të Akademisë, ku mund t’i gjesh akoma, edhe pse kane kaluar gjithë ato vite. Nënë Teresa më dha kështu një kënaqësi aq të madhe sa rrallë e kisha provuar më parë.

3. Falë erës demokratike që po frynte në të gjithë Evropën Lindore, Nënë Terez nuk mund të ndalej më dhe u lejua, më në fund, të vinte në Atdheun e saj, më 1989.

Në Botë, për Nënë Terezën qenë botuar libra e artikuj të shumtë, ndërsa në Shqipëri as edhe një rresht i vetëm. Megjithatë, ne kishim dëgjuar të flitej për të dhe, siç ndodh zakonisht, sa më tepër që të përpiqesh për ta fshehur një të vërtetë, aq më shumë i bën njerëzit kureshtarë për të. Ndaj dhe unë, si shumë të tjerë, isha kurioz ta shihja. Mora vesh se do të kalonte në bulevardin kryesor dhe po e prisja tek ura e Lanës, afër hotel “Dajtit”. Nuk vonoi të duket rreshti i gjatë i makinave. Hapa sytë që të mos më shpëtonte objekti dhe ia arrita qëllimit.

Po e riprodhoj edhe këtë episod jo rastësisht. Vë re se bashkë me mua, disa hapa më tej, po rrinte dhe po priste për ta parë Misionaren e njohur edhe një nga kuadrot e larta të PPSH-së, që e mbanin edhe si dorën e djathtë të udhëheqjes. Thoshin, madje, se nuk bëhej asgjë në politikën e jashtëme, pa miratimin e tij. Si i tillë, pa pikë dyshimi që ai kishte gisht në qëndrimin e mbajtur ndaj saj. Dhe ja tani, edhe ai, si unë, ndënji deri sa u largua karvani. Momentalisht apo dhe fizikisht, po kryenim të njëjtin ritual, por mendërisht e shpirtërisht, ishim në pozicione krejt të kundërta. Vetvetiu, nisa të përsias me vete: “Ç’po bluan në mëndje ai, ndërsa po ndjek me sy, gjithë përqëndrim, si unë vargun e makinave?! Mos vallë i vjen keq që iu iku nga duart e nuk e ndaluan dot as kësaj here?”

Tek e fundit, e ç’rëndësi ka edhe kjo?! E rëndësishme, për mua është që ndërsa mesazhet e fuqishme të saj, i dëgjon, i respekton e përpiqet t’i zbatojë gjithë bota përparimtare, në vendin tonë nuk ndjehet një gjë e tillë, në një kohë që, o kemi ne nevojë për to o asnjë tjetër. Nuk është vendi të zgjatem për ta shtjelluar gjerësisht këtë temë, por mjafton një argument për të më dhënë të drejtë edhe lexuesi më indiferent. Kur erdhi për herë të dytë në Shqipëri, në momentin e ndryshimit të madh, tek pa shoqërinë tonë të mbarsur me konflikte, si ato të një lufte civile, ajo dha mesazhin e madh: “Do ta doni më shumë Shqipërinë, po të doni më shumë njeri-tjetrin”. Kur kemi parasysh situatën aktuale, po aq konfliktuale sa atëhere, në mos edhe më keq, a nuk ju duket ky mesazh më aktual se kurrë?!

Nju York, 26 gusht 2016