Gjeke Marinaj – Dielli

Poeti që “vodhi” diellin

July 30, 2016 by dgreca

Nga Përparim Hysi/

Në këtë vapë korriku erdhi “flesh” që nga Amerika lajmi që qe më shumë se sihariq: Në një nga sallat e Muzeut Historik Kombëtar, bëhet promovimi i librit “Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptaro- Amerikanë” nga Adnan Mehmeti. Lajmin “flesh” e jepte e kudogjendura, Raimonda Moisiu, që është dhe kryetare e kësaj shoqate.

E kisha si obligim dhe detyrim, njëherësh, që jo vetëm të isha pjesëmarrës, por dhe të thosha fjalën time në takim. Ngaqë në një auditor të tillë nuk mund t’i thuash të gjitha ato që ke ndërmend, ia vlen që fjalës sime atje, t’i shtoj edhe disa rreshta.
* * *

Së pari, nuk mund të rri pa lakuar emrin e moderatores së këtij takimi, zonjës Kozeta Zavalani, që bëri që ky promovim të ishte i nxehtë dhe me vlera. Në “panelin” drejtues, rrezatonin me personalitetin e tyre njerëz të artit e të letërsisë, si: AKTORI I SHQUAR, NDERI I KOMBIT, Reshat Arbana; poetja aq e njohur dhe aq e dashur për publikun shqiptar, sharmantja ILIRIANA SULKUQI; kryetari i Shoqatës Tirana, zoti Arben Tafaj.

Moderatorja, zonja Zavalani, foli për vlerat si krijues të Adnan Mehmetit. Zonja ILIRIANA, ardhur enkas nga Amerika, e vuri theksin sidomos në vlerat e Adnan Mehmetit si President i kësaj shoqate që veprimtaritë e saj nuk i zhvillon jo vetëm në New Jork, po dhe në disa shtete të Amerikës. Natyrisht, gjithë auditori u informua se sa e vështirë është që të organizosh takime të tilla “ndërshtetërore”, brenda për brenda Amerikës, kur shoqata nuk ka buxhet, por duhet të gjejë donatorë. Po të marrësh parasysh edhe faktin tjetër, se Presidenti nuk është se paguhet si i tillë, por krahas punës për të mbajtur familjen, megjithatë ai gjithmonë ka gjetur rrugë e shtigje për ta mbajtur gjallë shoqatën.

Me diskutimet e tyre, promovimin e zbukuruan dhe folësit e tjerë, si: poeti Namik Selmani, poetja Zyba Hysa, I Madhi Reshat Arbana, e ardhura “rastësisht” nga Kanadaja, Rukie Kondi; folsi i Radios, Viron Noti që, përmjet tjerash, theksoi shumë vlerësime të ardhura për Adnan Mehmetin.
* * *

Në fjalën time, lakonikisht, evokova apo lakova, së pari, emrin e themeluesit të shoqatës: Lakova emrin e Poetit të bukur GJEKË MARINAJ. Për mua ai është kalorsi i poezisë mbarëshqiptare dhe, si gjykoj unë, qe Kolombi që theu vezën i pari. Merita e Gjekë Marinajt, veç tjerash, është dhe fakti shumë domethënës: propozoi dhe e bëri fakt të kryer që kryetari të mos jetë i përhershëm, por me rotacion. Pse u bë normë një rotacion i tillë, pa si kryetar janë nominuar që nga Naum Prifti, Ramiz Lika, Dalan Luzaj dhe tanimë Raimonda Moisiu. Hapi i dytë dhe shumë i mënçur i Gjekë Marinajt është se Presidencën ia besoi një Poeti elit siç është zoti Adnan Mehmeti.

Adnan Mehmeti që është nga një fshat i Bujanovcit( me sa di unë nga Litovica), ka mbi 20-vjet që shkruan dhe, sa e njoh unë poezinë, e rreshtoj pa frikë në sërën e POETËVE TË ZGJEDHUR.

Nuk është vetëm poet, por dhe mendimtar i urtë. Aforizmat dhe mendimet e tij kanë vlerë sentencash. Në poezi, është mjeshtër figurash. Metaforat deri në hiperbolizim i japin poezisë së tij, dimesione të mëdha dhe të befasojnë. Herë”diellin e fut në xhep”, herë “detin e ndanë në mes apo dhe në pjesë dhe, në futesh në tërë poezinë e tij, ndjen se adrenalina në gjak zë e të gurgullon.

Për të krijuar vetëm një ide të vogël, për këtë POET të Madh, po ju sjell një fragment nga peozia e tij: “Udhë e mbarë,KOSTANDIN!”. Poezia është jubilare dhe është shkruar në momentin kur nisen eshtrat e të madhit FAIK KONCA. Nuk po e sjell poezinë të tërë, por, përfytyroni veç kaq: “Kostandini(Faik Konica) që po vjen në Atdhe, ka veshur “… fustanellën e Avdyl Frashërit/… xhamadanin e Mis Sokolit/ .., plisin e bardhë të Isë Boletinit dhe mund të vazhdoja. Vetëm një poet elit, mund të bëjë një “kompozicion” aq të mrekullueshëm.Kompozicion që një piktor mund ta bëjë me penelin e tij dhe vëreni, mandej, a ka se si bëhet më i bukur Faik Konica.

Natyrisht, unë nuk kam si qëllim që sot të merrem me krijimtarinë aq cilësore të Adnan Mehmetit, por nuk kam se si mos theksoj atë vlerësim që i bëri SHOQATA TIRANA këtij Poeti. Duke e vlerësuar me “Shkallën e Mirnjohjes së SHoqatës, kryetari, Arben Tafaj ia dorëzoi në mënyrë ceremoniale, dhe herë e parë shoh atë skuqje emocionale të poetit dhe, tek falnderoj për nderin që i bën, njëherësh falnderoi dhe auditorin.

Duke e parë me një sy pak “skiç”, mund të them ato fjalë që kanë zënë vend tanimë në histori: “Bacë, u krye!”. Por…

Kjo “por” që e lë si retinçencë e ka bishtin nga prapa.
* * *

Një President i një shoqate me aq vlera, siç është “SHOQATA E SHKRIMTARËVE SHQIPTARO-AMERIKANË” vjen enkas nga Amerika për një promovim po me aq vlera. Shtroj pyetjen që do një përgjigje:- Ku është Mnistria e Kulturës, në mos ministrja, “çirakët” dhe “qatipët” e kulturës ku janë? Sa mirë që dinë, kur u lipset. Lanë çdo punë kur promovuan një “antivlerë” kulture si “Vrima” dhe nuk gjetën kohë për të bërë krejt audiecën e një promovimi të tillë.

Në bindjen time ( ma merr mendja në krejt auditorin dhe më tej), Adnan Mehmeti duhej pritur enkas nga një titullar i kësaj ministrie dhe për të, të ishte shtruar qilimi i kuq mbi të cilët duhe të shkelte. Kjo do ishte më e pakta. Por “qatipët” e kulturës e kanë “agjendën të xanun”, se ka kohë që kultura dhe letërsia në Shqipëri ka vdekur, qëkur sh-“kryeqatipi” i kulturës i vuri drynin e zi, Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve. Po a nuk duhet të bërtasësh me zërin mitik të Migjenit: “… deri kur kështu, ma?”.

Tiranë, 30 korrik 2016

FIGURA E NENES NE POEZINE E GJEKE MARINAJ

June 8, 2015 by dgreca

Shenjëzimi modern e postmodern në sublimitetin e figurës së nënës në poezinë e Gjekë Marinajt/
Nga Dr.Yllka FILIPI*/
Poezia e pas viteve “90 në Shqipëri u karakterizua nga një shthurje e dukshme e varianteve tradicionale dhe rrjedhimisht eksperimentimi drejt formave e prurjeve të reja, çka solli tkurrjen e modeleve paraeksistuese në kohë. I dalë në liri të plotë shpirti krijues shpërtheu në të gjitha trajtat, format e mënyrat, duke eksploruar deri në ujdhesat më misterioze të përroit të nënvetëdijes, aty ku gëluan shenjat e para të modernizmit e postmodernizmit në poezinë shqiptare.
Në qoftë se në letërsinë evropiane modernizmi i ka fillesat shumë të hershme, (për arsye të rrjedhës së zymtë historike dhe tronditjes shpirtërore që i dha kombit tonë kjo rrjedhë), tek ne erdhi shumë vonë kjo liri, ndaj, këto ishin vitet e arta, ku Shqipëria poetike do të vibronte njësoj si simotrat e saj, pavarësisht se me një prerje shekujsh midis.
Modernizmi aludohet se në letërsinë Evropiane i ka fillesat që në shekullin e 17-të1, ndërkohë që i dokumentuar si periudhë me shenja të dukshme, filozofi shpirtërore dhe sistem estetik, daton nga shek.XIX deri në mesin e shekullit XX, ndërsa postmodernizmi vijon pas kësaj periudhe. Postmodernizmi si dukuri letrare ecën ende nëpër mjegull, është një lëvizje në ngjizje e sipër, por me shenja të dukshme, sythë e embrionë që premtojnë një lloj prirjeje drejt një papërcaktueshmërie poetike: Sipas Jenifer Ashton: Postmodernizmi në artet kontemporane është poetikë e indeterminimit, pra një poetikë e papërcaktuar.2
Përgjithësisht drejtimet letrare nëpër kohëra, kanë ardhur si kundërshti të njëra tjetrës, mohim, përmbysje, shpesh është metamorfizim i të njëjtave ideale, në trupa biologjikisht të ndryshëm. Maurizio Ferraris vendos një lloj dallimi principal midis postmodernitetit metahistorik dhe modernitetit ahistorik dhe idealist. Mendimet dhe këndvështrimet e studiuesve janë të variueshme, ndaj shpesh pikëpamjet e tyre nuk përputhen: Douwe Wessel Fokkema, është i bindur se postmodernizmi është rezultat i polemikës kundër modernizmit. 3
Në rrjedhën e poezisë shqipe, flasim për periudhën pas viteve ’90 të shekullit që lamë pas, modernizmi dhe postmodernizmi si estetika krijuese nuk kanë kufij të prerë midis, ato shpesh metamorfozojnë njëra-tjetrën, herë-herë binomizohen, herë herë-ecin paralel nëpër të njëjtat shina në trenin e kohës, kur shpalosin përmasat e tokësores dhe shndërrohen në krahë të të njëjtit avion në qiellin e përbashkët të hyjnores. Duke iu referuar bërthamave poetike të veprës së Gjekajt, bie në sy sendërtimi i imazheve te reja, pasurimi i shenjave me një sistem gjuhësor specifik, abstragimi i sintagmës shenjë-të shenjuar jokonvencionalë, çka rrit abstraksionin e vargjeve dhe shumëzon leximet. Po t’i referohemi Julia Kristevës, do ta shohim gjuhën poetike si një nga mënyrat më të sukseshme të krijuesit për transmetimin e risive dhe eksperimentit, për arsye të praktikave dinamike të cilat synojnë thyerjen e inercisë dhe zakoneve gjuhësore.4
Brenda dimensioneve të këtij shpirti artistik, rri në fronin e një Perëndeshe të Përjetshme imazhi universal i figurës së nënës në gjithkohësi. Duke iu referuar vibracioneve të jashtëzakonshme të strukturës poetike që server vëllimi “Lutje në ditën e tetë të javës”, së poetit Gjekë Marinaj, kjo figurë zë një vend dominant, përmbledhur në ciklin “Duart e nënës”.
I gjithë ky vëllim karakterizohet nga sintetizimi i dukshëm i niveleve poetike, evokimin e imazheve, trajtave e formave, tingujve e ritmit, në inkorporimin e nënteksteve, brenda percepsioneve interkomunikative që përcjell. Bërthamat poetike përgjithësisht segmentohen në mesazheve të thella filozofike, në hulumtimet ndërshtresore që ofron vepra që në titull. (Përmbysje biblike: 7 ditë ju deshën Zotit për të krijuar Universin, Të Dukshmet dhe Të Padukshmet, Qiellin dhe Tokën, Detet dhe Oqeanet; Poetit Gjekë Marinaj i nevojitet ajo dita e tetë e munguar, duke e zhvendosur lutjen e te Dielës së shenjtë, në ditën e tetë.) Në tërësinë e lojës poetike vargu përçon hyjnoren përmes tokësores, afreske figurativë, simbolikë empirike përshkuar nga një ndjenjë e hollë që përcjell ndjesi unikale receptetative. Performanca e bërthamave poetike karakterizohet nga ritmi, bukurtingëllimat, kodet e shenjat semio-semantike, prurjet nuovo-stilistikore, konotacionet poetike, nuancat inter-kulturore të cilat marrin trajtë brenda gjithë kësaj materie discursive, në art-universum, për dekodifikimin e Olimpit poetik të shpirtit human që shpaloset në vargje. Uni lirik është shumëplanësh, materia dhe shpirti shtrihen drejt sublimitetit dhe amshimit, çka tregon për një shije të hollë estetike dhe nerv poetik.
Lidhur me poetiken dhe prezencën e saj, Roman Jakobson thekson se ajo ndjehet atëherë kur fjala me kompozimet e saj, me semantikën e saj, me formën e brendshme dhe të jashtme përfiton gjithçka, dhe vlerën në vetvete.5
Ndarja e strukturave poetike vijon nëpërmjet një game të gjerë tematikash ku shpirti fiton pavarësi eksplicite. Autori luan me mungesën e kuptimit, sipas filozofisë postmoderniste në kaotizmin e botës, atu ku ai shtresëzon realitetin, trazon kohërat, poetët, figurat, idhujt nëpër ringjallje e qytetërime dhe gjunjëzohet tek froni i Kryeperëndeshës Nënë. Ndalemi tek poezia “Duart e nënës”6, shkëputur nga cikli me të njëjtin titull.
Lexoj duart e nënës/ që fytyra ime të ketë vlerë./ Gjithçka në vija të holla,/ Ose brazda të thella…/ Mozaikë hallesh/ Duart e saj prej shenjti:/ Porte ku vaporët e vuajtjeve/ Ndaluan për të kaluar natën./ (Lutje në ditën e tetë të javës, fq.82)
Poezia është e shkruar në distikë, në vargje të lira eliptike, brenda të cilave konotacionet artistike shumëfishohen. Dominon një e tashme e gjithkohshme, pasi është poezi e pakohë, pa përcaktim të mirëfilltë etapash, ku zëri i shpirtit poetik ngrihet përmes ritmit, lirisë, thellësisë së imazhit të nënës që nuk vdes.Vargu përmbyllës fillon më metaforën foljore ndal (-uan), (ata, vaporët e vuajtjeve!), si për të anatemuar vdekjen, fundin, pra, për të konfirmuar, se jeta nuk ndalet këtu, pavarësisht! Fuqia e metaforës foljore të vargut të parë, lexoj (duart) e mohon kategorikisht afrimin e errësirës në vargun e fundit, me të tashmen e përjetshme. Nga pikëpamja e strukturës, thyerjet artistike janë elementë të modernes, loja poetike, ngatërrimet e qëllimshme dhe përzierjet kohore gjithashtu. Poezia nuk ka as fillim, as fund të mirëfilltë, ajo nis si nga asgjëja dhe përfundon tek gjithçkaja nënë. Miksimi i vizionit mes imazheve simbiotike nënë-bir (lexoj duart e nënës- që fytyra ime të ketë vlerë), pikëvështrimi prej nga asgjëkundi, janë elementë postmodernistë që i mbivendosen mesazhit poetik. Pra, kemi një rindërtim abstrakt kohor implicid brenda koherencës së vargjeve. Është si të thuash një lloj eksperimentimi ku çrregullimi poetik, reflekton rregull absolut. Rimetaforizohet imazhi kontrastues: Duart e saj -mozaikë hallesh dhe duart e saj-prej shenjti. Rifunksionalizohet simbolika e nënëns: nëna= kuptim i ekzistencës (fytyra ime të ketë vlerë), nëna=mozaikë hallesh, nëna=shenjt, nëna=port vuajtjesh.
Në këndvështrimin strukturor shenjues-or, eksplicid, realiteti grafiko-tingullor përbëhet nga këto shenjues:
Shenjuesit:
Nënë-vlerë
Vija -brazda
Halle-shenjt
Vuajtje – natë

I zbërthyer në dy rrafshe, paralelisht do të kishim lidhjet shkak-pasojë në rrafsh linguistik dhe lidhjet në bazë të elementëve ndërveprues në rrafsh universal. Në paralelen e parë tema-nënë është shkaku i vazhdimësisë së jetës dhe i kuptimësisë së eksistencës, pra vlera, domethënia. Në rrafshin e dytë të dy shënjuesit futen në marrëdhënie binomatike me njërit-tjetrin në misionin më të shenjtë: Nëna- dhuron jetë, ajo jetë tashmë është cimentuar, dhe vjen çasti i feed-back-ut, ku biri lexon imazhin në kujtime, në sy, në përditshmëri, në gjumë, në gjithkund nga një asgjëkund i papritur, aty ku profili i nënës rri varur përjetësisht, por nuk janë as sytë, as flokët, as fytyra, vetëm duart. Ato duar që mbajnë rruzullin mbi shpinë, detyrimisht të lexueshme/ si një lloj kushti, i pashkruar, por padukshmërisht imponues prej të cilit fytyra e birit (un-it lirik), merr papritmas kuptim. Këtu krijohet një marrje fryme, një si gulçim dhe kontekstualisht lexuesit i shfaqet nje frikë e beftë, po nëse imazhi i duarve humb, çdo të bëhet më fytyrën e birit?
Dy fjalët-tema në vijim, vija dhe brazda, në rrafsh linguistik, krijojnë marrëdhënie sinonimike me njëra –tjetrën, nga ku e dyta e përforcon dramën e së parës, duke detajëzuar profilin poetik të duarve, të mbështetur nga epitetet metaforike (të holla-të thella). Në rrafshin universal, i cili përforcohet edhe në kontekst, këto vija të holla janë brazda të thella të një shpirti të përvuajtur, janë dëshmi e sakrificës mbinjerëzore që vetëm duart e nënës dinë t’i bëjnë ballë. (Kontekstualisht brazdat të kujtojnë gjurmët e thella të plagëve të kryqëzimit në duart e Jesu Krishtit) Kryefjala nënë të sjell ndërmend fronin e Kryeperëndeshës dhe semat vija, brazda, të kujtojnë tokën e plasur të çarë nga thatësira, (këtu pranëvihen kontekstualisht). Përzierja e leksikut të lartë dhe të ulët është element i dukshëm modernist e postmodernist, krijon mbivendosje rrafshesh, përjetimesh, gjendjesh.
Gjithnjë është krijuar një lloj lidhjeje simbiozë midis halleve dhe shenjtëve, ata gjithnjë janë parë si skllevër të vuajtjeve. Pra, aty hallet nuk kanë kuptim pa shenjtët dhe vetëm shenjtët janë të aftë për t’i mbajtur hallet. Në rrafsh universal paralelisht si nëpër mjegull të shfaqen papritur torturat dhe vuajtjet e Krishtit në Kryq për të shpëtuar njerëzimin, duke u përmbysur shëmbëlltyra Shën Mëri-Nënë, pra jo duart e të shenjtës (shenjtes), por duart e shenjtit, pra shfaqet një shenjt, një Zot, një Jesu dhe një mijë halle shumëngjyrësh, mozaikë hallesh. Kjo përmbysje, devijancë biologjikisht alla-frojdiane, përbën një shfaqje të dukshme të elementëve postmodernistë në strukturën vertikale poetike. Në rrafsh filozofik përplasen fort e përkohshmja (hallet) dhe e përjetshmja (shenjti). E dyta vjen pas të parës, përjetësohet imazhi.
Temat përmbyllëse të distikut të fundit vuajtje dhe natë, në rrafsh gjuhësor janë si të thuash një lloj paralajmërimi dramatik, vuajtja që lind natën, në një natë pa fund. Lidhja linguistikore është e stisur dhe organike njëkohësisht. Ajo përforcohet shumë në rrafshin e dytë duke marrë kuptim të thellë filozofik, vaporët e vuajtjeve ndalen-për të kaluar natën. Metafora fojlore ndaluan (vaporët e vuajtjeve), të ndal frymën. E kanë marrë me nge këtë punë.Vaporët kanë ndaluar. Vuajtjet kanë ndaluar, të kalojnë natën.
Ky varg përmbyll poezinë.Sa e gjatë do të jetë kjo natë? Është vetëm një natë, vijnë të tjera pas saj, apo është thjesht një natë e përjetshme vuajtjesh? … Një natë pa fund? Lidhja është kundërshtuese. Përdorimi i lidhores të kalojnë fill pas të kryerës kanë ndaluar, hap dritare shprese në vizionin e marrësit. Po t’i referohemi M.Mc.Luhan, pranëvënia e njësive gjuhësore gjeneron më shumë domethënie, sesa njësitë gjuhësore në vetvete.7
Vijojmë me poezinë:”Në ditëlindjen e nënës”, në të cilën spikasin elementë të fortë postmodernistë që në strukturën poetike:
Sapo e pashë në ëndërr nënën./
Si një trëndafil i velur në/ Dorën e një shenjti, me/ 62-petale të rëna dhe të/ Kalbura mbi tokë koka e / Saj akoma varur në / Qiellin e një jete me re të/ Zeza që hezitojnë të kthehen/ Në shi. E pastër dhe qetë si/ Një zonjë, për herë të parë i/ Lejoi sytë e saj që nëpërmes/ Syve të mi të njomin jastëkun/ Tim prej puplash. Prej puplash të ndukura prej pulave të / Bardha që për të kënaqur dikë/ janë therë dhe përvëluar/ Në ujë të valë. Si të fle, kur heshtja/ Në dhomë më ngjan se avullon?/ Në njërin vesh më bëhet se/ Dëgjoj krismat e lugëve dhe pirunëve të zonjave më me fat në / Tavolina, kurse në veshin/ Tjetër më duket se dëgjoj/ Zhurmën e lopatës dhe / Të tërfurkut të nënës në arë …/ O, e di, e di, se burrat nuk / Qajnë (të paktën kështu më/ Thoshte nëna kur isha i vogël),/ Por më dhimbset në shpirt e shkreta:/
Ajo është tëpër e re që të vdesë/
E tepër e lodhur që të rrojë” (Dallas, 21 Maj, 200, fq.84)
Nga pikëpamja strukturore tek kjo poezi janë thyer të gjitha rregullat e vargëzimit klasik, vargu i parë është i shkëputur, vijon zbërthimi në monokolonë, mbyllet me një distik me kontrast të thellë filozofik. Është përmbysur vijimësia e mendimeve, ka pikë në mes të vargut: Në ujë të valë. Si të fle, kur heshtja/… Ka një lloj “lajthitjeje” artistike në pështjellimin e mendimit, element ky i dukshëm postmodernist, krijohet një lloj pezullie, rrjedha të merr përposhtë, tatëpjetë si rënie në rrëpirë, gjersa mezi pret t’i nxjerrësh fundin, ndryshe nga rënia e vërtetë në humnerë. Tipik është vargu: “Kalbura mbi tokë koka e”apo”Tavolina, kurse në veshin”…
Leksiku i lartë gërshetohet më leksikun e ulët e me traditën duke krijuar 3-bërthama të forta poetike brenda të njëjtës mëmbranë.
LEKSIKU I LARTË
(Hyjnorja)
Ëndërr- nënë- trëndafil- shenjt- petale- qiell- re-shi – e pastër-sy- ujë- fle- pupla- heshtje-avull-shpirt… (bota hyjnore)

LEKSIKU I ULËT
(njërëzorja)
Kalbura- tokë -varur,-të zeza- therë-përvëluar- të valë- krisma- zhurmë- e lodhur…(bota tokësore)
TRADITA
Pula- lugë- pirunë- lopatë- tërfurku-ara- burrat- nuk- qajnë- i vogël – më dhimbset- e shkreta- të vdesë-të rrojë…

Miksimi i këtyre elementëve krijon larmi gjendjesh shpirtërore të ndera që rrisin kureshtjen e lexuesit dhe e prekin atë shpirtërisht, duke kaluar nëpër një metamorfozë shpirtërore, element ky modernist e postmodernist njëherësh, pa kufij të prerë në mes: Simbolika e figurës së nënës transformohet gradualisht, gjersa përplaset fuqishëm me dilemën hamletiane-të vdesë a të rrojë:
Nëna
Në Ëndërr/ trëndafil në dorën e një shenjti/ e pastër dhe e qetë/ zonjë …/ tepër e re…
Metamorfoza
62-tetale të kalbura mbi tokë/ kokë e varur mbi qiellin e një jetë me re të zeza/ që lejoi sytë e saj nëpërmjet syve të mi të njomin jastëkun,/ zhurmë e lopatës dhe e tërfurkut në arë …/ tepër e lodhur

Mendimi nuk mbyllet në vargun pasues, as në mes të vargut pasues, por, pothuaj brenda 4-vargjeve, element ky modernist, ndërsa ankthi do të zgjasë deri në fund, deri në asgjëkund, element postmodernist: elipsat janë të qëllimshme.
Le të përpiqemi të riorganizojmë fiktivisht strukturën e strofave poetike, në vargje të lira, sipas parimit klasiko-modern:
Strofa 1
Strofa 2
Strofa 3
Strofa 4

Sapo e pashë në ëndërr nënën./
Si një trëndafil i velur/ Në dorën e një shenjti/ Me 62-petale të rëna/ Dhe të kalbura mbi tokë/

Koka e saj akoma varur/
Në qiellin e një jete
Me re të zeza/
Që hezitojnë të kthehen në shi./

E pastër dhe qetë
si një zonjë,/
Për herë të parë i lejoi sytë e saj /
Që nëpërmes syve të mi/
Të njomin jastëkun tim prej puplash./

Prej puplash të ndukura/
Prej pulave të bardha/
Që për të kënaqur dikë/
Janë therë dhe përvëluar
në ujë të valë./

5-vargëshe
Tercinë
Katrenë
Katrenë

Strofa 5
Strofa 6
Strofa 7
Strofa 8

Si të fle,/
Kur heshtja në dhomë/
Më ngjan se avullon?/

Në njërin vesh më bëhet se dëgjoj/ Krismat e lugëve dhe pirunëve/
Të zonjave më me fat në tavolina,/
Kurse në veshin tjetër më duket se dëgjoj/
Zhurmën e lopatës dhe të tërfurkut/
Të nënës në arë…

O, e di, e di,/
Se burrat nuk qajnë/
(Të paktën kështu më thoshte nëna/
Kur isha i vogël),/

Por më dhimbset në shpirt e shkreta:/
Ajo është tëpër e re që të vdesë/
E tepër e lodhur që të rrojë”
Tercinë
6-vargëshe
Katrenë
Tercinë

Vargje të lira, mendimi rrjedh vetvetishëm, por ankthi që krijohet nga strukturimi postmodernist, përmes “lajthitjeve” të thyerjeve grafike, i mungon lexuesit. Riorganizimi strukturor është bërë thjesht për qëllime studimore. Përmbysja e kësaj strukture nga ana e autorit dëshmon për një vertikalitet inkandeshent poetik në dekodifikimin e thellësive të mesazhit dhe eksperimentim të suksesshëm.
Figuracioni i dendur, rrit vëllimin e nëntekteve poetike: Dominojnë:
Similituda kilometrike: Si një trëndafil i velur në/ Dorën e një shenjti, me/ 62-petale të rëna dhe të/ Kalbura mbi tokë…; krahasimi: si një zonjë…
Pyetja retoriko-metaforike: Si të fle, kur heshtja/ Në dhomë më ngjan se avullon?…/
Kontraste mbi bazën e antonimisë kontekstuale:
Trëndafil- me 62 petale të rëna…; Trëndafil-me 62 petale të kalbura mbi tokë…; Re të zeza…- e pastër dhe e qetë…; sy yë njomur… – jastëk prej puplash…; pula të bardha…- therë e përvëluar në ujë të valë; zonjave më me fat- tërfurkut të nënës…; e re që të vdesë…- e lodhur që të rrojë…
Ironia situacionale dhe Situata paradoksale:
Prej puplash të ndukura prej pulave të / Bardha që për të kënaqur dikë/ janë therë dhe përvëluar/ Në ujë të valë…
Dëgjoj krismat e lugëve dhe pirunëve të zonjave më me fat në / Tavolina, kurse në veshin/ Tjetër më duket se dëgjoj/ Zhurmën e lopatës dhe / Të tërfurkut të nënës…
… O, e di, e di, se burrat nuk / Qajnë (të paktën kështu më/ Thoshte nëna kur isha i vogël),/…
Sipas pararendësit të kritikëve të rinj Ivor Richards (Ironia është tipar i veprave me tipar të lartë rregulli), në rastin konkret ironia verbale si një figurë retorike që ngrihet mbi ambiguitetin ia ka lënë vendin ironisë situacionale që nxjerr në pah njohjen, identifikimin e mospërputhjeve. Ndërsa, po të kemi parasysh konceptin e T. Elliot-it, mbi paradoksin, ndryshimet e vogla e të vazhdueshme të gjuhës, pranëvënia e fjalëve përdoren vetëm për të arritur kombinime të reja e të papritura:
Metafora: …koka e / Saj akoma varur në / Qiellin e një jete me re të/ Zeza që hezitojnë të kthehen/ Në shi…
Për herë të parë i/ Lejoi sytë e saj që nëpërmes/ Syve të mi të njomin jastëkun/…; heshtja – avullon;
…më dhimbset në shpirt, e shkreta…!
Simbolika e Nënës në asosacionet poetike zbërthehet nëpërmjet vargjeve eliptike, të cilat i japin valencë kuptimore shenjës, njësi pas njësie, nëntekst pas nënteksti duke krijuar kështu shtresëzimet kuptimore të saj: Vlen të permëndim parimin e M.Riffaterre, sipas të cilit: Në poetikën e tekstit çdo njësi e sistemit funksionon si një metonimi në raport me bërthamën.8 Nëna- hyjneshë e qiellit- nëna skllave e vuajtjes /, nëna – lot, nëna-sakrificë mbinjerëzore; nëna-zonjë pa fat, nëna – dhimbje, nëna – përjetësi. Nëna portretizohet si simbol i zvetënimit shpirtëror në bodrumin e jetës me dhimbje nga të 4-anët.
Kryeperëndesha femërore ravijëzohet si Zonjë e sakrificës, sipas Walter Burkert-it.9 Metamorfoza e dramave kombëtare, në nëntekstin e poezisë së, Marinajt e shndërron atë në një Kryeperëndeshë të vdekshme.
Poeti enkas i ngatërron botët, botën hyjnore me atë njërëzore, qiellin e tokën, botën e luksit dhe botën e varfërisë, gëzimin dhe dhimbjën, jetën dhe vdekjen;
Autori aktivizon akohorësinë nëpërmjet dominimit të së tashmes së përjetshme: Sapo e pashë-më dhimbset, është tëpër e re; është tepër e lodhur etj.
Un-i lirik paraqitet i dallgëzuar, gati – gati i çmendur e skizofrenik, i sapozbritur nga qielli i ëndrrës në skenën e përgjakur makbethiane: Autori improvizon humor të zi:
Ëndërr… trëndafil… shenjt…dhe më pas lexuesi përfytyron tmerrin: pula të bardha që për të kënaqur dikë – Janë therë e përvëluar në ujë të valë…E më tej në vesh oshëtijnë: krismat…
Antiestetizmi është dukuria që karakterizon gjithë strukturimin poetik të vargjeve të kësaj poezie.
Vijojmë me poezinë: Mall për nënën
E mora gjithësinë në duar/Të shuaj mallin e nënës,/ Por kjo ndarja e tërbuar/ Qenka dhimbja e dhembjes./ Diku atje larg përtej detit,/Diku atje lart buzë qiellit,/Vështrimet e ftohta të hënës/ Gjithnjë venisin sytë e nënës…/ Jemi ndarë në këtë botë/ Si substanca të truara malli / Dëshirat sa nisën dështojnë/ Kthehen në vdekje për së gjalli./ Tek i ndjek si foshnje ëndrrat,/ Me duf ja shtyp dy polet globit,/ Sepse boshti i tij prej flake/ Rrotullon tokën kot së kotit. (fq.87)
Un-i lirik iluzionon: E mora gjithësinë në duar. Autori copëton veten në disa vende: Herë bëhet zot i gjithësisë, provon të shuajë mallin e dhe herë ndjehet skllav (Qenka dhimbja e dhembjes.), zhgënjehet, vdes së gjalli në boshtin prej flake të globit të mallit për nënën.
Nëpërmjet përdorimit të leksikut popullor, shprehjes frazeologjike: vdekje për së gjalli… substance të truara malli; Rrotullon tokën kot së kotit, poeti rivitalizon traditën. Paul De Man thekson: Në shkrimin postmodern huazohet popkultura, kultura massive.10
Përdorimi i rimës së alternuar klasike me skemë ABAB e humb njëtrajtshmërinë vetëm në strofën e dytë ku shndërrohet në rimë të përputhur AABB. Poeti eksperimenton. Bashkohet universi: tokë-det-qiell e bëhet një, metamorfozohet në mall. Mall për nënën përtej detit.
Lejtmotiv i kësaj poezie mbetet kryevargu: Gjithnjë venisin sytë e nënës…
Un-i lirik ecën paralelisht nëpër disa rrafshe duke u transformuar: misioni i shenjtë i shuarjes së mallit- takimi iluzionar me nënën; Përballja fuqishëm me ndarjen; shfaqja e imazhit të përlotur të nënës nën hënën e ftohtë; mallkimi -mosrealizimi i dëshirës; vdekja për së gjalli; vrapi pas ëndrrave. Tërbimi dhe revolta janë gati-gati migjeniane, por nësë tek Migjeni mbeten tentativë, këtu bëhën konkrete; Poeti konfirmon: Me duf ia shtyp…: Un-i lirik shndërrohet në anti-un-dramatik – (Thyerje tipike e modelit klasik):
O, si nuk kam një grusht të fuqishëm (Migjeni):- me duf ia shtyp dy polet globit (Gj. Marinaj)
Më pas vjen zhgënjimi; kotësia… Situata është absurde:
…Sepse boshti i tij prej flake/ Rrotullon tokën kot së kotit.
Barbara G.Walker shprehet: Çdo Perëndeshë femërore, Gaia, Ki-a sumere, Hlöᶨyn-i norvegjeze, Danu tek keltët, etj, mund të konsiderohen si forma të ndryshme të shfaqjes së të njëjtit mit, atij të Kryeperëndeshës Nënë.11
Sema-nënë dhe togfjalëshat vijues shpesh e shndërrojnë portretin e saj në poezinë e Marinajt, nga Perëndeshë e gjithësisë në skllave të vdekjes, prej nga ku evitohet tradita e hershme dhe jeta zakonore: Kujtojmë se Sistemi patriarkal e ka zanafillën që në fillim të periudhës së bronxtë (Marija Gimbertas)12. Më pas me përhapjen e gjuhëve Proto-Indo-Evropiane, kohë kur parajsa matriarkale e shoqërive të lashta mori fund dhe përfundoi duke u shkatërruar nga patriarkalizmi Indo-Evropian (Stone, M.).13 Në bërthamat gravitacionale poetike sema – nënë kap standarte thellësisht letrare e filozofike: Diku atje larg përtej detit,/ Diku atje lart buzë qiellit,/ Vështrimet e ftohta të hënës/ Gjithnjë venisin sytë e nënës…
Poeti fiksionon, iluzionon, aludon për një botë matrifokale nëntekstualisht (a-në marrëdhënien dikotomike burrë grua, nëna, pra gruaja ka epërsi, funksion primar), nëna për poetin është epiqendra e botës, malli për të djeg: b- mungësa e pranisë mashkullore (kurbeti, vdekja, vetmia) Jemi ndarë në këtë botë/ Si substanca të truara malli / Dëshirat sa nisën dështojnë/ Kthehen në vdekje për së gjalli./
Poezia postmoderne, vjen si një lloj këndvështrimi nga asgjëkundi që të çon në gjithkund. Semiotika e tekstit poetik në artin kontemporan është një ftesë e përzemërt për lexuesin elitar e të popullarizuar gjithashtu, Pra 2-nivele leximi (masë + elitë), sipas U. Eco-s. Pothuaj të njëjtën rrjedhë mendimi përforcon edhe Linda Hutcheon: Postmodernizmi është po aq akademik e i popullarizuar, sa edhe elitist e i perceptueshëm.14
Poezia si tekst i shkruar (scriptible), sjell një shumësi tekstesh të lezuara (lisible), pra kemi të bëjmë me vargjepolisemantike. Kujtimet e poetit si digression vetjak dhe arketipal, malli: … ”në kotecin thurur me brinjët e mia/ mbështjellë në ca fletë të zverdhura librash, gjej e rigjej dashurinë…”,(Komëshinjtë në Brrut, po aty, fq.79) risjellin kujtimet e kahhershme të njerëzimit, nëpërmjet një autonomie estetike filozofike. Rrjedhimisht poezia mbi figurën e shenjtë të nënës, dhe jo vetëm, ofron lexime rizomatike (hulumtim nëpër zhardhokë rrënjorë), pra mëvetësi kuptimore, brenda së njëjtës bërthamë, sipas profilit rizomatik të Zh. Delëzi & F.Guatar, duke u shndërruar në sytha të nëndheshëm, rrënjë për vetveten, brenda një kolazhi strukturor temash të ngjashme e të përafrueshme. Serviren kumte organike, mbushet zbrazëtia shpirtërore, labirinthet të çojnë drejt imazheve të dritës, ngjizet profili i i poezisë së të ardhmes. Poetika e Gjekë Marinajt është dëshmi e elementëve modernistë dhe eksperimentim i suksesshëm drejt postmodernizmit shumëdimensional në letërsinë shqiptare dhe atë botërore.
*Dr.Yllka FILIPI, (Ferguson Auditirium), Stamford CT, Qershor, 7, 2015

__________________________________________________
1 Armstrong, Tim, Modernism, “A Cultural History”, Cambridge, 2005, Polity Press, p.24
2 Ashton, Jenifer, From Modernism to Postmodernism, American Poetry and Theory in the Twenty Century,2005, Cambridge University Press, p.3
3 Fokkema, Douwe Wessel, A Postmodern Reader, U.S.A, State University of New York Press, 1993, p.521-522
4 Kristeva, Julia, Towards a Semiology of Paragrams, The Tel Quel Reader, New York, 1998, Routledge, p.38
5 Jakobson, Roman, Ç’është poezia, Tema, Suplementi, 2004, Fjala, fq.9
6 Marinaj, Gjekë, Lutje në ditën e tetë të javës, Faik Konica, Prishtinë, 2008, fq. (Gjithë vargjet ilustruese janë marrë aty)
7 Marchand, Philip, Marshall McLuhan: The Medium and the Messenger, New York, 1998, MIT Press, p.80
8 Riffaterre, Michael, Semiotics of Poetry, Bloomington, 1978, Indiana University Press, P.39
9 Burkert, Walter, The Orientalizing Revolution, Near Eastern Influence on Greek Culture of the Early Archaic Age, Cambridge, Harvard University Press, 1992, p.79
10 De Man,Paul, The Resistance of Theory, Theory & History of Literature, Minneapolis & London, University of Minnesota, 1986, Press, p.13
11 Walker, Barbara, G., The Woman’s Enciklopedia of Myths & Secrets, San Francisco, 1983, Harper & Row, p.67
12 Gimbustas, Marija, The Goddness & Gods of Old Europe, Thames & Huston, Ltd, London, 1982
13 Stone, M.When God was a woman, Harvest, Orlando, 1974, p.110
14 Hutcheon, Linda, A Poetics of Postmodernism, New York & London, 2005, Routledge, p.44

NJOFTIM I SHOQATES SE SHKRIMTAREVE SHQIPTARO-AMERIKANE

May 6, 2015 by dgreca

Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë organizon Audiencë me Shkrimtarin Gjeke Marinaj/
Do te flasin figura te njohura te letrave shqipe ne Diaspore, studiuese dhe kritike te krijimtarise se poetit dhe perkthyesi brilant te poetit te shquar amerikan Frederik Turner-it.
Eventin e drejton presidenti i SHSHSHA-e, Poeti e Publicisti Adnan Mehmeti, Sekretarja e SHSHSHA-se, shkrimtarja dhe studiesja Dr. Yllka Filipi, me moderim nga shkrimtari e poeti Mehill Velaj. Ftohen të marrin pjesë anëtarët e SHSHSHA-ë . Gjithashtu një ftesë speciale shkon edhe për ata shkrimtarë, poetë, publicistë, studiese, historiane, gazetare , krijuesë dhe dashamirës të artit e letërsisë që jetojnë, punojnë e shkruajnë në ekzil,
Ftohen figura të shquara të letrave shqipe dhe komunitetit shqiptaro-amerikan, t’i bashkohen këtij eventi të quajtur –Audiencë me Shkrimtarin Gjeke MARINAJ
Takimi zhvillohet Ditën e Diel, 7 qershor 2015, ne biblioteken Ferguson ne Stamford (ne Audotirium, ne katin e trete) Adresa: One Public Library Plaza Stamford CT 06904
Ora 1.15 hapja e deres
Takimi fillon ora 1.30 deri 3.30
Nga Kryesia e Shoqates se Shkrimtareve Shqiptaro-Amerikane
Presidenti Kryetare Sekretare
Adnan MEHMETI Raimonda MOISIU Dr.Yllka FILIPI

The Beauty within: an interview with Stephanie Moore

October 24, 2013 by dgreca

By Gjekë Marinaj, PhD/

After graduating with a Bachelor degree and summa cum laude honors from the University of North Florida in 2006, Stephanie Moore, a born and raised Floridian, ventured to the state of Texas in order to pursue her passion for literature.

Stephanie began her oratory and writing career following the obtainment of the Miss Florida Right to Life title in 2001, which allotted her a platform to speak throughout the state on her specified topic of interest- empowerment and education for young women. Stephanie also represented the state of Florida at the National Right to Life Oratory Contest in June 2001. Additionally, she gained recognition in March 2002, winning the State of Florida Mock Trial Competition Best Witness Award.

Other professional achievements include election by the University of North Florida to speak on behalf of her fellow collegiate scholars at the Sigma Theta Tau Honor Society induction. Stephanie also had the privilege of having an original poem chosen and printed by her graduating class to represent the era of their accomplishments.

Stephanie currently resides in Dallas, Texas where she obtained a senior writing position. She continues to pursue her passion for poetry and also hopes to one day provide coverage on human interest stories through writing, editing or interviewing. Her goal is to one day publish a novel targeted for women, providing inspiration through hopeful humor and real-life accounts, on the importance of remaining intact in your self-awareness.

Gjekë Marinaj: Do you believe your writing is capable of transcending differing cultural, religious or diversified backgrounds? If so- what are you hoping to give or gain from the Albanian culture?

Stephanie Moore: I do believe it is possible to use my writing to create a message that is universal for all those whom encounter it. I believe that no matter what your race, religion, creed, upbringing, social status or societal standing- there can be a universal message that resonates with all.

I believe that writing is a powerful tool. I may not speak the same language as my worldly peers, be raised with the same values, or even praise the same God- but, this is what I know for sure- there are certain intrinsic human tendencies that transcend all. A smile can convey the same message in any circumstance, and words- they can mend a soul when constructed with divine purity and rightful intent. Whether my story is humorous, encouraging, heartbreaking, gutted, honest or humbled- I believe the voice and tone behind my words will resonate. I believe when guided by grace and true humility, there are endless possibilities that await. I hope to have my words heal others as others words have healed me. I hope that I can share the strength that the strongest stories have given. And I hope that I can illicit as many smiles, from as many faces and places, as there are words to be written. That is my prayer. That is where I will find my peace.

Albania to me represents how powerful perseverance and movement can really be. The country, the people, the stories- they all signify to me the reason why it’s so important to press forward into greatness. The beauty of the landscape is a testament to creation at its finest. The stories of banding brotherhood are admirable. The people who have been born there, and then shared their greatness as profound leaders, deserve the gratitude of the world. I ask not what I can give to this country- because it would pale in comparison to what even the mere stories have given me- and that is the exemplification of hope. Thereby, my hope rests now in that I will be able to travel to this wondrous place to physically absorb whatever I can of what I deem to be the true meaning of beauty.

GjM: Now that you are seriously entering the writing world, do you still believe in the concept of calculated risk and what does it mean to you?

SM: There is no greater reward that I can give myself other than growth. I have learned through trial, and numerous errors, that I thrive in a place where my soul is stretched to its capacity. I am in constant movement, always learning, always growing. I was born to seek and gather.

That being said, I have not been blessed with a born since of confidence. Life circumstances have challenged my worth too many times to be calculated. I’ve hit rock bottom, and then grown accustomed to even what’s beneath the gravel. Suffice to say, it hasn’t been easy.

However somehow, I have learned to persevere. I’ve learned that when you dust off the debris, there’s a whole foundation of hope that can arise from your experience, if you just keep moving.

Making the calculated decision to share my writing weighed significantly on my heart for quite some time because it is something that I’ve never done. Being a person that thrives on consistency, and gains control by routine and regulation, this is quite possibly the scariest endeavor I have ever pursued. My writing is the purging of my soul on paper. It is a natural extension of myself. So to decide to share that with others, knowing that critique is to be expected, feels unfamiliar and frightening. But, strangely enough, it also feels liberating.

I believe in this risk because the reward is not fueled by boastfulness, ego, celebrity or external riches. It is driven by the fact that I know there is no way to grow that isn’t uncomfortable. And my soul needs to stretch.

GjM: Why is writing important to you?

SM: I don’t know if there is a more honest reflection of myself than when I write. It becomes a cathartic release of everything substantial coming straight from my soul. I don’t hide behind what I think sounds appropriate, or what would please the ear of another. I simply put words down in a way that is meaningful and purposeful for me. It is a therapeutic mirror at best.

Writing is important to me because, simply put, words carry weight. The delivery and intent behind any body of writing carries a significant and poignant amount of strength. Words have the ability to be destructive and harmful, just as much as they can rebuild and reconstruct hope for its audience.

As I grew up, I lacked the fundamental core system that teaches and strengthens a child. I didn’t have resources to image healthy relationships or answer simple life questions. I learned very quickly that if I needed to teach myself to know better, be better and do better in this life, I would need the help and wisdom of others. This came to me through the form of reading. Books became my safety harbor- the authors, my life teachers. The more time I spent reading the experiences of others, I began to feel less isolated and more part of a community. I wasn’t alone.

Thereby, writing holds significant purpose to me, because if my words, just once, could help another gain autonomy, self-value, appreciation or worth- I will have paid it forward.

GjM: How is your pen going to contribute to the importance and value of physical beauty in this diversified planet?

SM: There’s something that I like to call “the power of pretty.” It’s the ability to use physical beauty as a catalyst. It is sociologically proven, and to me, it makes obtaining and sustaining self-worth a lot more difficult. Our society has placed so much emphasis on what is stereotypically considered beautiful. It is everywhere. From the magic of marketing, to the premise of reality television- pretty people rule the world.

I’m not saying I’m immune to this. I have succumb to too many ploys to “lose weight and feel great,” when in the end, I just want a doughnut. I now cringe at what is a compliment of someone telling me I’m beautiful, because for me, there is so much more than my mascara.

Writing removes bias. It allows for a clean slate of unprecedented judgment. Words don’t show race, religion or creed. And they certainly don’t care about a number on a scale, who wore it better, or if your roots need re-highlighting. They show worldly or individual perspectives and stories. They tell tales, from which each person can take information of which they may process or disregard. Writing gives the author a sounding board. Whether the audience is a party of one, or an infinite amount of eager readers. Telling your story then becomes about the experience that you wish to communicate, and not about you.

I believe that there is one common denominator in all of humanity- and that is, acknowledgment. It has become severely evident to me that in relationships, whether friendships or otherwise, every person on this planet just wants to be heard. They just want to know- am I worthy?

My goal is to use the power of my pen to prove just such. Every person is worthy. Every life is worth acknowledging. Every person needs a witness, and every one needs to be noticed. Even if they are makeup free and in sweat pants.

GjM: Imagine yourself on the driver seat of a time machine. What would your first destination be: the past, the present or the future? Why?

SM: The politically correct answer to this question, I believe, would be to remain in the present. After all, we’ve all heard the saying “the past is history, the future’s a mystery and today is a gift- that’s why it’s called the present.”

But I’m not interested in political correctness or gifts.

I would visit the past, however specifically only as an observer. Truth be told, my past is a collection of colorful moments and lonely solitude. I’ve hated my own reflection. I’ve loved what I’ve seen. I’ve been envious, bold, resourceful, courageous, tired, enthused, dark, energized, gutted and broken. Sometimes I’ve run the gamut of those emotions all in one day. There have been times when there are too many pieces for me to even fathom picking up. They’ve laid there scattered, and I would be too overwhelmed by grief and hopelessness to even begin to see where they may eventually fit. I don’t know the answer to getting to where I am, because where I am is not a constitute place. It is not the end all, be all. It is not the place of holy enlightenment. I wish it were that easy. I wish that someone could tell me, even now, that everything will always be okay.

But, here’s what I know for sure. We evolve. It’s inevitable. We wake up and become things that we would never, in our conscious way of thinking, dare to believe we’re capable of becoming. We somehow, some way, manage to keep moving. And sometimes, if you’re very lucky, very persistent, and very self-aware, you move in a direction that brings you the peace you’ve been yearning for.

This is hard work. Contentment is not a walk in the park. In fact, it is a walk through the darkest cemetery- passing cob web stricken, haunted gravestones with names you recognize on them. It’s being able to see that where you come from has a direct correlation to where you are going. It’s rhythmic. It’s cyclic. It brings you full circle. Always.

So, I would revisit my past and put a comforting hand on that young girl, anxious teenager, questioning young adult, and simply say- it’s going to be okay.

GjM: You have contributed a great deal of your time to the betterment of our society. How far can a society like ours go in using sophistic analyses of the political self-interest?

SM: One of the most difficult concepts I have ever had to mentally master is the idea that you cannot help someone who doesn’t want to be helped. Essentially speaking, you cannot change a human being. No amount of thought, prayer, wisdom, praise, criticism, love, hope or hate can change a person who doesn’t want to be changed. Their receptiveness is fatigued and your efforts will be futile.

This hard-fought lesson has most definitely resulted from me doing exactly the opposite of which I just stated. I have always been a superb sharer. When I experience something grand, it is always that much better when I can share my joy with others. So, not surprisingly, this applies to every facet of my life. When I have found what I deem to be a healthy, normal, functional way of living and thinking, I used to believe others would benefit from my same enlightenment. I want to help, I want to heal. I want to open eyes and ears to betterment. But, somewhere along the line I have learned that what works for me, is for my own individual success. We’ve been bestowed many paths.

A society needs diversity. It needs challenging and opposing positions. It needs individuals to resist the norm. But, a society will not progress in a healthy manner if the intent behind the deviation is not pure. If ones goal is for self-gratification and glory, then the ripple effect of such decisions becomes destructive.

When a society starts to falsely compare and analyze what works for them in comparison to someone else, it often times results in losing one’s self. When you do not consciously own your individuality, it is easy to fall victim to what the world wants you to be. You follow the majority, and lose sight of the creative genius that runs this world. The best thing you can do for yourself, and your integrity, is to remain intact in what feels fundamentally right, and to not be ruled by ego.

GjM: In your experience as a writer, what is the true nature of reality? Is it monist, or pluralist? If logic tells us it is monist and our senses tell us it is pluralist, which would you advise us to trust?

SM: I take a rather individualistic stance on this subject. I believe that a person’s reality is individualized. I believe that I do not hold the jurisdiction or right to determine what someone should believe. I think that is the entitlement of free will. We choose our own paths to follow.

With that said, we gain insight into making such a proclamation by using our intellect and senses to develop a way of thinking that we hold to be true. From our infancy, I believe we are constantly gathering information that will provide for an ultimate perspective in which we view the world. Consequentially, I don’t think it is just what we are exposed to that determines our outlook. It is the ultimate nature versus nurture debate- I believe we are born with innate senses, one of which, for some people, is the ability to believe without seeing.

I know there is an ultimate higher power. I believe in universal and gravitational forces that pull you toward greatness. I believe there is one source of life, but I also acknowledge that we were given the opportunity by that source to gather information and formulate belief through various mechanisms. I know there are countless occurrences in my life for which I have no plausible, singular explanation that I can trace back to. In my experience, there are multiple methods that attribute to any given circumstance. I take a pluralist position at the end of the day

My strongest example that supports my standpoint is my writing. It is not logical, or one-dimensional. It flows freely, with no particular objective. It is just something I feel. It flees from my soul. And surely, I write with diversity because I am influenced by nature and my surroundings.

I would advise anyone to trust what they feel. That when they close their eyes, and sit silently, the intensity of their soul will speak. If your prayers become more mature and inward, you hear things you’ve never expected. I hear God, but I also hear, see, smell, taste- and most importantly, feel- the things around me that make me believe. There’s your heart, your head, your heaven. I cannot explain it in its entirety. I just know that when I put logic to the wayside, and close my eyes, I can still see.

GjM: With that in mind, do you think we have such a thing as an immortal soul in us?

SM: Absolutely. I believe that we are anything but vast, empty vessels navigating our way through this earth. I believe wholeheartedly we are guided by a source of power within us. We are walking souls.

The soul to me is the ability to seek and gather. It is fed by positivity and purity. It keeps us from surrendering. It strengthens our sense of self. It demands attention. It makes our reality less cloudy. It is our personal compass and map to greatness. It is a friend trapped inside our being.

I think that every person has individual beliefs to which I cannot, and will not, negate or debate. I am not a judge on what is right versus wrong, but I do believe we are all being driven. Sometimes the catalyst for movement and worship is selfless spirituality; sometimes it’s the disease of addiction. But I believe our nature is to move toward our motivation.

My goal is to create circumstance for which every person I am lucky enough to encounter has the ability to see their possibility. I want to create a movement that flows in the direction of positivity and self-power. I want souls to dance on greatness, not be burdened by blame and doubt. In the end, it is my constant personal theory on acknowledgment- does the light in me, light the light in you?

I believe when I am gone from this earth, my name will be forgotten. Enough years will pass that I will become a faint memory or perhaps nothing at all. I am aware, that with the exception of a select few individuals, this is the reality. I do however believe there is an exception to the rule. The way I choose to conduct my life- the traditions I instill, the words I speak, the fire I light in another- that lives on. And it spreads. It becomes an immortal, lasting testament to your own self, long after the physicality of the body is gone. It is the work of the soul. To take a piece of the good with me when I go, and leave behind so much more. It differs from spirituality; it is the movement and transfer of the power of one human being into another human being. Because, you never really know how far the ripple effect of your decisions will go.

GjM: I would like to end this interview with you with a question about beauty. But first, what is it, do you think, that makes someone a good person? Why is that good?

SM: For me, being a good person means the ability to own yourself. I think that the most highly influential people that I consider noteworthy have this innate ability to remain intact in their being no matter what the circumstance. This sounds like a relatively easy task, but I find that with the corruptive nature of society, less than encouraging individuals, and other external influences, it becomes easy to resort into being what the world wants of you.

The people I consider good are not free from error. They simply make mistakes, acknowledge their mishaps, and move on in a way that encourages growth. More importantly, they do this with a sense of humbleness. A good person to me lacks unnecessary ego, is not quick to judge, stands true to their character and makes an effort to be present.

Some of the biggest character building moments in my life resulted from times when I was pushed out of my comfort zone. Safe to say, I did not always like this- and still often do not. But, when you’re forced into challenge, you get the opportunity to see if your soul was born to sink or swim. I’ve done a lot of laps in the kiddy pool, but now I challenge myself to swim freely in the deep end of diversity, discomfort and discontent. This is where I learn to thrive on my sense of self, and know that as long as I’m making conscious decisions for the betterment of myself and those around me, I’ve done the task at hand to the best of my God-given ability.

GjM: As a beautiful girl that you are, tell us, is there, in our erotic longings, some wild desire for something more ultimate than any of the beauties of this world?

SM: I will answer this with an optimistic yes. Simply put, pretty passes. It fades. It’s inevitable. And when the curtain is called on the beautiful wonders of this world, you better have something to fall back on.

I completely understand the illusion. I understand that pages of magazines cater to the most beautiful individuals in the world. I understand the status behind nice cars and big homes. I understand the symbolism and envy that comes from a big ring. But, I also understand this- looks fade, cars break down, homes burn, and those jewels are worth nothing if your marriage is unfaithfully unraveling. Simply put, I have an awareness that all of this is temporary.

I think there is one fundamental, core longing in every person placed on this earth- regardless of race, culture, religion, or any other diversity. I believe, we just want to be accepted. In our foundation, we are an animalistic, primal species that thrive on group acceptance and companionship. I think every person placed on this earth has some need to bare witness to another. We just want to be noticed.

Nonetheless, the means in which one desires to draw attention or pay attention to another sometimes manifest through the obtainment of the pretty. Society has ingrained the need for ‘more’ into our psyche. Bigger is better. Don’t stop until you get enough. But, who determines when enough is enough? After all, you can’t buy character with cash.

Having been paid the lovely compliment of being called pretty throughout my life, I have found the pressure that ensues following such. I feel an enormous amount of responsibility and expectation. I am indebted to the identity and classification of societal beauty. However, I have also learned that my worth cannot be established by whether my jeans fit snuggly on any given day. If I rely entirely on compliments to boost my worth, I will live an utterly isolated life. I am keenly aware that it will eventually fade. And when it does, I hope someone will compliment my intellect, strength, wisdom and wit- since those don’t fade with the wrinkles.

The beauties of this world are temporary. They bring momentary pleasure. They don’t last. So I believe the real underlying longing in all of us remains the idea of just wanting to be accepted. Some people use external means to feel included, some rely on integrity, prayer and virtue. But in the end, I believe we are all longing for one shared thing- to be seen in our entirety.

Poetët nuk vdesin — ata vetëm kalojnë në orën e njëzetepestë të ditës

August 5, 2013 by dgreca

Nga Gjekë Marinaj/

Shpesh tek poetët frymëzimi vjen si një stuhi e çuditshme, fuqia lëvizëse e së cilës çliron nga gjoksi i tyre poetik emocionet për t’i komunikuar. Dueli shpirtëror midis poetit, si njeri, dhe muzës, si burim i frymëzimit poetik të tij, shndërrohen në atë gjini letrare që ne e quajmë poezi. Ndonëse teknikisht poezia mund të paraqitet më e organizuar sikur të kalojë nëpërmjet redaktorëve profesionalë, jeta e saj fillon pa kushte në çastin kur shkëputet nga shpirti i poetit. Poezia pastaj shtegton drejt përjetësisë së saj herë e lënduar, herë e vetmuar, herë e dënuar dhe, më së shumti, e lirë. Por, në kushte normale, poezia kurrë nuk vdes. Të njëjtin fat kanë edhe poetët. As poetët nuk vdesin kurrë – ata, kur mbyllin sytë, vetëm kalojnë në orën e njëzetepestë të ditës. Ndryshe nuk ka se si të kuptohet jeta dhe vepra e poetes amerikane të shekullit IXX, Emily Dickinson.

Të ndjesh dhe të kuptosh jetën në ngjyrat e plota të saj është një gjë, por të jetosh ashtu siç e ndjen dhe e kupton atë është një gjë krejt tjetër. Ndjekja e dallgëve të ndjenjave, për secilin nga ne, është një trazirë psikologjike që kërkon arsyetim të veçantë. Për poetët, nga ana tjetër, parimi i arsyetimit është disa herë më esencial. Kjo jo vetëm për faktin se poezia, si produkt shpirtëror i poetit, është thjeshtë thënia me art e së vërtetës, por edhe se e vërteta në vetvete ka një substancë, efektet e së cilës reagojnë në përpjestim të zhdrejtë me interesat individuale të disa “personave”.

Ndoshta shpjegimi më i përafërt me të vërtetën e mbijetesës së poetes Emily Dickinson, njëra nga poetet më të fuqshme në historinë e deritanishme të letërsisë botërore, është dashuria e jashtëzakonshme për poezinë, në njërën anë, dhe besimi që dashuria e saj do të jetojë më gjatë me poezinë se frymëmarrja e saj si poete. Ajo konsideronte punën me poezinë të natyrshme, ashtu siç quajnë nënat e motrat tona të natyrshme dashurinë për fëmijët. Duke e parë rolin e saj si poete në këtë prespektivë, ajo padashur krijoi një barrierë modestie për punën e saj me vargjet.

Dickinson, në gjithë jetën e saj, u takua vetëm nje herë me poetin Walt Whitman. Nga që nuk dinin asgjë për njëri-tjetrin, e gjithë biseda midis tyre filloi dhe mbaroi me këto fjalë:

“Mirëdita! Unë jam askush! Po ju kush jeni?”.

—Walt, u përgjigj tjetri.

Për poetët si Emily Dickinson, Sidney Lanier, William Vaughn Moody, që jetuan “kohën e hezitimeve” në letërsinë Amerikane, modestia në momente të caktuara mund të ishte veprim inteligjent, sepse anasjelltas mund të nxiste kuriozitetin e të tjerëve ndaj tyre dhe po kështu, të afronte levërdinë e të jetuarit pa presionin e njeriut të famshëm. Në kontrast, ama, në rastin e mësipërm, modestia e la Emily Dikinson-in pa mbështetjen profesionale të njërit prej poetëve më të mëdhenj të botës, për udhëzimet e kualifikuara të të cilit ajo kishte shumë nevojë. Pavarësisht se ajo nuk e dinte se po fliste me një poet kaq të madh, siç ishte Whitman-i, dhe ndonëse dedikimi i të dyre ndaj poezisë ishte absolut dhe i pakomprometueshëm, ajo kurrë nuk e paraqiti veten para tij si poete. Ajo, mund të themi, s’kishte si të bënte ndryshe. Deri në atë kohë, kishte botuar gjithësej vetëm shtatë poezi. Pra, po të përqendrohemi në numrin e poezive që ajo kishte botuar, natyrisht me prezantimin e saj si poeteshë para Whitman-it mund të rrezikonte përçmimin apo të paktën nënvlerësimin e tij ndaj saj. Gjthçka mund të ndodhin…

Po, gjithçka mund të kishte ndodhur… Por nuk duhet të harrojmë dashurinë që poetët kanë për njëri-tjetrin. Unë mendoj se do të kishte ndodhur e kundërta. Me siguri do të kishte ndodhur e kundërta. Oh, sikur t’i kishte thënë se kush ishte! E pasi të ishin njohur, sikur ajo të kishte nxjerrë nga gjiri nja njëqind apo dyqind vjersha dhe t’ia kishte zgjatur për t’i pare! Vetëm mendo bashkimin e dy qiejve aq të mëdhenj poetik… Kushedi se ç’ngarkesë elektrike do të kishte përshkuar shekullin e IXX-të prej bashkimit të tyre. Imagjinoni nivelin e frymëzimit, magjinë artistike, përqafimin e pasionit letrar që do të kishin ndjerë nga bashkimi të dy poetët — dy epiqendrat e tërmetit poetik të atij shekulli, që gjithmonë vibërojnë diçka të çuditshme Brenda, kur flasim për ta.

Në jetën e një artisti është e nevojshme prezenca e një artisti tjetër. Kjo i frymëzon artistët, i shtynë ndrejt niveleve më të larta krijuese, ua rrit guximin për t’u paraqitur para artëdashësve… Ne mund t’ia lëmë fajin modestisë, ngathtësisë, humbjes së rastit të mirë që kishte, por, fatkeqësisht, fakti që gjatë gjithë jetës së saj, Emily Dickinson gëzoi vetëm një grusht poezi të botuara në shtyp (më pak se njëzet), të lë në shpirt një shije të hidhur.

Eshtë e vërtetë se ajo e kalonte kohën, më së shumti, e mbyllur në shtëpinë e babait të saj, në Amherst të Masachusetts. Megjithatë, jeta shtëpiake nuk e bëri poeten e madhe të tërhiqej nga bota. Ajo u shkruante letra të gjithë atyre që njihte, shkonte në shumicën e aktiviteteve kulturore të qytetit dhe, ngaqë i ati ishte avokat, ajo pati mundësinë ekonomike të përfundonte studimet në Akademine e Amherst-it. Aty ajo u njoh më gjerësisht me krijimtarinë letrare të Shakespieare-s, Byron-it, Goethe-s, Tennyson-it, etj. Faktikisht, në vend që të mërzitej, Emily e çmonte pa masë ngrohtësinë, frymëzimin dhe sigurinë që i afronte familja dhe shtëpia. “Nuk ka gjë më madhështore se fuqinë infinite të shtëpisë” – thoshte ajo.

Pavarësisht nga optimizmi që kishte për mënyrën e jetesës, mungesa e gjatë e emrit të saj në shtyp nuk jepte shpjegime të mjaftueshme për familjen dhe shoqerinë e saj. Ato e dinin se ajo i kishte kushtuar një jetë të tërë leximit dhe krijimit të poezisë dhe me të drejtë prisnin rezultatet e punës së saj. Gjithsesi, ajo ishte plotësisht e ndërgjegjshme se ishte poete, jetonte si poete dhe e dinte se këndvështrimit të saj unik për poezinë do i vinte dita.

Natyrisht, ajo kishte pasë të drejtë. Ndonëse në një atmosferë të zymtë familjare dhe shoqërore, enigma u zgjidh më në fund. Menjëherë pas vdekjes së Emily Dickinson-it, e motra zbuloi 1,775 poezi, të cilat përbënin të rrahurat e vërteta të zemrës të poetes së madhe. Një numër kaq i madh poezish me të drejtë u bë objekt i bisedave të përditshme të intelektualëve dhe poetëve më të medhenj botërorë të asaj epoeke të zjarrtë poetike. Befasia që solli Emily Dickinson u kthye menjëherë në këtë mesazh fisnik: të jetosh me ëndrrën se gjithçka është e mundur nëpërmes disiplinës, punës këmbëngulse dhe ideve të mëdha poetike është një vërshim real drejt idealit të shenjtë të çdo artisti.

Një numër i madh poezish u gjetën të shkruara në copa letrash. Bile, disa prej tyre ishin shënuar “me ngut” në dy anët e pareve, nga që s’i kishte ndodhur leter me vete në kohën e frymëzimit. Kjo nuk ishte asgjë e re për familjen dhe miqtë e saj, sepse ata e dinin se Emily Dickinson e kishte pjesë të praktikës së saj të shkruarit kudo, kurdo e në çfarëdo vendi, kur i vinte një ide… Vetëm pasi kthehej në mbrëmje në shtëpi, i hynte dhe i rihynte punës për organizimin e mendimeve të saj në formë poetike.

Nuk ka gjë më të vështirë se të pranosh faktin se segmenti jetësor i një poeti, nganjëherë, mbaron aty ku fillon vepra e tij. Vetëm në vitin 1890, katër vjet pas vdekjes, u botua përmbledhja e parë me poezitë e Emily Dikinson-it. Aroma e këndshme poetike e vargjeve të saj u shpërnda në ajrin e pafundësisë të së ardhmes si një parfum magjik, era e mirë e të cilit do të kënaqte lexuesit për një kohë të pafund.

Në poezinë e Dickinsonit gjejmë një tejdukshmëri të rrallë. Ndonëse, nganjëherë poezia e saj na paraqitet disi aventuriere nga plastika, ajo ka vlera të mëdha në aspektin e sinqeritetit poetik. Ç’ëshë me e rëndësishmja, poezia e Emily Dickinsonit është psikologjikisht krejtësisht e depërtueshme për lexuesin e kualifikuar. Aq më tepër në poezinë e saj gjejmë të bashkangjitura artin, inteligjencën dhe dhimbjen njerëzore, të cilat janë aq të rëndësishme në poezi. Pra, ajo ka gjetur forma që të vërë poezinë e saj në shërbim të të gjithë lexuesve dhe krijuesve njëherësh.

Në aspektin personal, biografët e saj e përshkruajnë poeten si një njeri plot jetë, që e donte pamasë njeriun dhe natyrën. Emily Dickins-on ishte e shqetësur për kohën dhe jetonte me ulje-ngritjet e fatit të bashkëkohësve të saj. Po kështu, ata sugjerojnë se poetesha nuk ka pasur asnjëherë marrëdhënie dashurie. Miqësitë që ka pasur me burrat gjatë jetës së saj kanë qënë prerë të karakterit intelektual. Megjithëse vepra e saj na bind se dashuria e saj e vertetë ishte poezia, tek lexon vargjet e saj për dashurinë logjika të shtyn të mendosh se ajo e ndjente mungesën e djemve në rininë e saj. Ja disa vargje nga poezia e saj (903, ca. 1846):

Më ke të fshehur në lulen time,

Që po të velet nëpër duar —

Ti, papritur, ndjen për mua,

Pothuajse vetminë e trishtuar…

Të punësosh një redakor për poezinë që nuk e njeh atë është e padrejtësia më e madhe që mund t’u bëhet poetëve dhe poezisë që ata krijojnë. Është tamam si të punësosh një veterinar për të kryer punën e një doktori. Këtë do e pohonte pa hezitim T.W. Higginson. Ai qe redaktori i parë i poezisë së Emily Dickinson-it, tek punonte si radaktor i faqeve letrare pranë gazetës Atlantik Monthly. Fakti që ai ka mbetur në histori si njëri nga kritikët letrar me disiluzionues të shekullit IXX nuk e ngjall dot atë që u shua me vdekjen e poetes.

Ndonëse ai e pat pranuar akuzën dhe u pat kërkuar falje lexuesve të Atlantikut për mosarritjen e njohjes në detaje të gjenialitetit poetik të Dickinson-it, moskompetenca e tij nuk mund të falet lehtë. Emily Dickinson i kishte dërguar disa herë poezi, por gjatë gjithë karierës së tij, T. W. Higginson-i s’i kishte thënë një fjalë inkurajuese. Poetja, duke i besuar gjykimit të tij, hezitoi të dërgonte poezitë e saj tek gazetat e revistat e tjera. Megjithatë, si për ta ngjitur atë që kishte thyer, Higgenson u tregua mjaft aktiv në botimin e veprës mbas vdekjes së poetes..

Cilat ishin pakënaqësitë e tij ndaj poezisë së poetës së madhe? Ai ia kishte kthyer e rikthyer mbrapa poezitë me mendimin se ato ishin spazmatike dhe kishin mangësi në rimë dhe sintaksë. Ai shprehte shqetësimin edhe për nje numër të madh vizash lidhëse, shumë pauza, për disa variante radikale të ritmit poetik etj. Ndoshta z. Higginson, drejtonte kritikat e tij në këto drejtime për të fshehur arsyen e vërtëtë; pra për të mos thënë që ajo ishte femër dhe se kishte përjashtuar nga jeta e saj personale marrëdheniet me kishën, shërbimet fetare të së cilës preferonte ai dhe familja e tij.

Me vonë, sidoqoftë, kritikët letrarë, duke u munduar të jepnin shpjegime shkencore në lidhje me shkeljen e normave letrare të poetes, kanë arritur në përfundimin se Dickinson kishte adaptuar, për të mirën e e poezisë së saj, rregullat e gramatikës latine. Bile, disa studjues kanë shkuar edhe më larg në interpretimin e zbulimeve të tyre, duke e poetizuar sjelljen e saj me gjuhën si veprim “inteligjent” dhe “artplotë”.

Megjithatë, shumë dashamirës të letërsisë së Dickinson-it mendojnë se gjykimi i Higgensonit, ndoshta bëri që Emily Dickinson të humbiste shpresat se mund të krijonte poezi të përshtatshme për botim, dhe kështu ajo vendosi t’i mbante krijimet e saj vetëm për vete.

Në përfundim, Emily Dickinson është një nga ata poetë që sa herë që i lexoj, më bëjnë ta dua edhe më thellësisht poezinë. Poetë si ajo, më kanë bërë që të arrij në përfundimin se poezia është shpirti i letërsisë — gjinitë e tjera letrare edhe mund të funksionojnë disi në forcat e veta, por të mbarsura me komponentin poetik ato tingëllojnë si një trokitje te dyert e vdekjes. Ndoshta edhe unë personalisht do të jetoja disi edhe pa poetët; por pa ta, diçka e papërshkrueshme do të mungonte midis meje dhe Zotit.(Dielli Arkiv)