• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

BURRI I PESË GRAVE

June 11, 2014 by dgreca

Tregim Nga Vullnet MATO/
Don Jovani ishte një shofer shtatshkurtër nga Palasa e Himarës. Epiteti Don Jovani, që i kam përngjitur emrit të këtij njeriu, përputhet tërësisht, jo vetëm me karakterin e tij tejet feminist, por edhe me tingëllimin fonetik të Don Zhuanit, aq të njohur në veprimtaritë e veta mashtruese me gratë.
Ai nuk kishte as ndonjë pamje tërheqëse, për të joshur aq shumë femrat, si Don Zhuani i famshëm. Por kishte një natyrë prej zamke, që u ngjitej atyre me ngulmin e pashkëputur, me gazin e paperënduar në buzët e tij dhe me një zë aq nanuritës, sa mund të prekte telat e zemrave të grave të ndjeshme.
Me Jovanin, tepër larg profesionit dhe pasionit tim letrar, më lidhëm dy fije të padukshme të dobësisë sime të hershme: Himara e bukur pranë vendlindjes dhe gjuha greke, që pata mësuar në Sarandë qysh në vegjëli. Duke vënë re se në parcelën gjuhësore të trurit, po më thaheshin disa fjalë të pa ujitura prej kohësh, Jovani ishte një rastësi e mirë ushtrimore, jo vetëm për të vaditur atë gjuhë, por edhe për të mësuar disa pasurime të reja në fjalorin bashkëkohor të greqishtes.
Ajo që dua të tregoj kryesisht, nuk është ky informacion i thjeshtë, por fakti se ky prototip i pushtit shqiptar, më befasoi duke më zbuluar jetën e tij, se kishte pesë gra dhe një tufë fëmijë me secilën prej tyre. Punonte shofer autoambulance në spitalin qendror të Tiranës dhe kjo i jepte mundësi të shkonte në çdo lagje e shtëpi, ku thirrej urgjenca shëndetësore.
Ne u takuam rastësisht, teksa e dëgjova të fliste greqisht me një person në afërsi të pallatit tim, ngjitur me spitalin, ku ai për disa net me radhë parkonte makinën. Jo se spitali nuk kishte parkim për mjetin e tij, por sepse në këtë pallat, atij i kishin mbetur sytë te një vajzë katërmbëdhjetëvjeçare, me të cilën ishte njohur gjatë thirrjes së urgjencës për njërin nga prindërit e saj.
Pra, ai kishte lënë gruan e parë të ligjshme me pesë fëmijë, në shtëpinë e vet dykatëshe në Palasë. Tek e cila shkonte rrallë, sa për të mos e lënë djerrë, sikur barku i saj të ishte një parcelë, ku ai mund të mbillte çdo dy vjet një kokëlakër të re. Sepse për fëmijët e harruar që linte pas, nuk e merrte malli. Donte vetëm sa ta shihte fshati, se ajo familje kishte burrë që gruaja të vazhdonte të mbante lidhur gurët e vjetër të mureve të shtëpisë së tij. Ashtu siç kishte qenë zakoni me burrat kurbetllinj të atij bregdeti, që ktheheshin vetëm kur fillonte t’u harrohej emri. Ndërkohë ai bashkëjetonte me një kuzhiniere të shëndetshme në Tiranë, me të cilën kishte bërë tre fëmijë, pasi ajo e kishte pranuar të banonte në shtëpinë e saj. Kishte dy fëmijë me një infermiere, tek e cila shkonte për të fjetur disa net në javë, me pretekstin se netët e tjera gjendej në gatishmëri urgjence. Kishte shtuar pjellën e tij edhe me dy fëmijë të tjerë te një grua në Sauk. Kishte dy vjet që ishte bërë baba i paligjshëm, me një punëtore të kombinatit ushqimor. Dhe tani së fundi, Jovani bënte dashuri fshehtas te pallati im, me një adoleshente, e cila dilte nga kati i parë, kur prindërit e saj bënin gjumin e mesnatës dhe i shkonte te shtrati portativ që mbante në autoambulancë.
Dy pyetjeve të mia konfindenciale, në mënyrën habitore, ai u ishte përgjigjur kësisoj:
– More Vani, çfarë i shijon ti asaj fëmije?
– E para, ajo ka qejf vetë, – qeshi ai me kërcëllimë. – Pastaj puna ime kuptohet, maçokut të vjetër i shijojnë më tepër minjtë e njomë!…
U preka shpirtërisht nga këto fjalë mizore, sepse nuk mund te qeshja me poshtërsi të tilla.
-Po kështu si e ke zënë ti, more varvat i himarjot, mund të bëhesh me dyzet gra dhe të formosh një batalion me kopilë të paligjshëm!…
– Kurani mysliman, nuk thotë kot, se burri mund të ketë deri në shtatë gra…
– Por ama Bibla jote nuk ta lejon kurrsesi, – ia ktheva me të njëjtën monedhë.
Ai nuk u mendua fare për të më dhënë përgjigjen që meritoja:
– Unë nuk shkruaj libra, – tha krejt i qetë e buzagaz. – Në këtë botë njeriu ka dy qëllime, ose të shpjerë botën përpara me shkencë, ose t’i shtojë botës popullsinë. Unë mund të bëj vetëm të dytën, përderisa karburatori im ma shpie currilin e naftës të digjet mirë në çdo motor…
Mirëpo adoleshentja pa përvojë femërore i hapi telashe të papritura. Dhe Jovani, si rrallëherë m’u duk tejet i mërzitur kur ma zunë sytë sërish.
– E mbusha aksidentalisht!- tha kur e pyeta për shkakun atij trishtimi që shprehte fytyra e tij.
– Ti je i çmendur! – i thashë i tronditur me ton të ashpër.
– Jam i mençur dhe i specializuar për këto punë aty ku punoj, – tha ultas. – Unë lepurin nga barku, ia nxjerr asaj edhe sikur të shkojë tre muajsh, por kam problem, një shuk me para për maminë, që të pranojë ndërhyrjen e abortit në shtëpinë e saj. Tani pres mos na japin ndonjë shpërblim për Vitin e Ri, se rroga nuk më mjafton…
Atë çast m’u kujtua se për tipa të tillë njerëzish sharlatanë, ka një shprehje që përdorin zakonisht gratë: “Të qafsha me lot e me qurre! “
Tri javë rresht, Jovani ishte tym dhe nuk u duk për të kaluar mesnatën pranë pallatit tim. Javën e katërt, në prag të Vitit të Ri, ai i ra borisë, teksa po nxitoja hapat përgjatë rrugës “Bardhyl”
– Jasu, patridha! – lëshoi dy fjalë të vetme, duke nxjerrë kryet nga dritarja e makinës, me atë gazin e tij kërkëllitës, kur ishte me qejf.
– Hë, – i thashë gjithë merak, – ç’bëre për atë hallin e madh?…
– To petakse ! (e hodhi!) – tha greqisht.
Mora frymë thellë dhe sikur u lehtësova nga keqardhja që kisha ndjerë kur më tregoi fillimisht për atë ngjarje.
– Po më dëgjove mua, mos bëj budallallëqe të tjera me të dhe as me ndonjë tjetër, se do gjesh belanë më keq!…- e këshillova për të bërë sadopak detyrën që më takonte.
– Po nuk bëra prapë, vdes! – tha duke qeshur dhe i dha gaz makinës drejt spitalit.
Një copë herë më bëri sërish të mendoj thellë, ky njeri i çakorduar në ndjenjat e tij noprane. Por, duke u marrë me telashet e punëve të mia familjare, gati e kisha harruar, kur pas ca kohësh më doli para syve papritmas, si fanti spathi i ngjyrës së zezë. Ai ndali makinën ndanë rruge, me një pamje krejt të zbehtë, të tretur nga vuajtja e thellë shpirtërore.
– Më ka ndodhur hataja e të gjitha hatave! – lëshoi fjalinë e parë, duke marrë frymë thellë, sikur nuk i mjaftonte ajri.
– Ç’dreqin ke katranosur përsëri, more tartakut? – i thashë duke mos pasur aspak dëshirë të zgjatem në bisedë me të.
– Unë të dëgjova ty, patridha, dhe kam bërë ca frena kohët e fundit, – tha me zë të mekur. – Po gruaja në fshat, pas kaq kohësh i mori vesh të gjitha qyfyret e mia. Ajo nga inati u marros fare, spërkati shtëpinë me benzinë, i vuri flakën dhe i dogji të tëra me kuç e me maç, pastaj shkoi me gjithë fëmijët te prindërit e saj. Mua më la vetëm një gërmadhën me gurë të zinj, që edhe miliona po të kisha, nuk bëhet më kurrë shtëpi siç ishte. Tani kam mbetur si ai huri i shkulur në mes të udhës dhe zoti e di se ku do ngulem, kur të dal në pension. Se edhe ajo kuzhinierja që më mbante në shtëpinë e saj, i kishte shkuar infermieres, dhe duke bërtitur “kurve!”njëra e “kurvë!”tjetra, i kishin shkulur flokët njëra-tjetrës…
Nuk m’u durua më tej, prisha edhe unë gojën me të:
– Do vijë dita kur edhe ti, si kurvar i tyre, të mos kesh më asnjë fije floku. Se ato do mblidhen të tëra bashkë me gjithë fëmijët dhe do të t’i shkulin qimet e kokës një nga një. Atëherë ç’farë do bësh, more qyqar?!…
– Do ia heq vetes, ose do pi bar miu, se minj të njomë nuk do ha dot më! – tha dhe tërhoqi këmbët zvarrë drejt autoambulancës.
Dukej tamam, sikur ishte nën efektin e barit të miut, ende pa e pirë atë helm shfarosës.

Filed Under: Sofra Poetike Tagged With: Burri i pese grave, Vullnet Mato

TE FTUAR NE SOFREN POETIKE TE DIELLIT

April 5, 2014 by dgreca

Vullnet Mato/

DUKE FSHIRË LOTËT E SAJ/

 Mbesa vogëlushe,/

doli në mesditë,/

kur derdhej /

lumi diellor te sheshi./

Zërat e kalamajve,/

që laheshin në dritë,/

nga dritarja, /

më pllaquriteshin te veshi.

 

Pas disa çastesh,

dera e dhomës u rihap,

dhe mbuluar nga lotët

hyri mbesa…

Brofa nga divani

dhe renda me vrap,

tronditur nga kuja e saj

plot dënesa…

 

Zëri i bukuroshes

dridhej si tel violine,

por melodia e dhimbjes

ishte krejt e thjeshtë.

Përplaste krahët,

si fluturim gjeraqine,

se Beni nuk e qaste

në lojën e vet…

 

Duke pritur rubinët

që i kërcenin mbi faqe,

do vij t’i lutem unë Benit!

thashë dhe mendova kështu:

Eh, ta dinë benët e kësaj lagjje,

me sa përgjërime do i paguajnë

kur të rritesh këta lotët e tu!…

 

BETIMI BRENDA VETES

 

Kur më goditën

për gjoja gabime ideologjike,

u betova brenda vetes

tri herë me radhë,

se s’do të shkruaj më poezi

për sferën publike,

edhe po të më nxihej prapë

floku i bardhë.

 

Por, ja që edhe vjershërimi

qenka një ves,

si cigarja pa të cilën

duhanxhiu dot nuk rri.

Dhe nisa prapë

çibukun e poezisë ta ndez,

si djaloshi,

që fshehtas të mëdhenjve e pi.

 

Dhe me poezi u fola sërish

njerëzve të zemrës,

të gjithë të dashurve të mi

dhe tërë miqve.

Fillova t’i këndoj bukurisë

dhe hireve të femrës,

ndonjëherë zura të shaj

dhe veset e të ligjve.

 

U bëra zë gjithë vajzave

dhe djemve të ri,

të duhen pa hile

e paramendime hipokrite,

të shihen me njëri-tjetrin

sinqerisht symësy

kudo qofshin,

në të gjitha  gjerësitë gjeografike.

 

Kësisoj frymëmarrjen njerëzore

e bëra më të gjerë,

hyra kokë e këmbë

në mes të realitetit të prekshëm,

mora përgjegjësi qytetare,

për të folur me të tjerë,

duke qëndruar këmbëkryq

në thelbin e së vërtetës.

 

Hyra në mesin e logjikës

së mprehtë të kohë sime,

me dashuri dhe urrejtje

mbushur njëkohësisht,

për të përqafuar njeriun

me ndjenja sublime,

duke pështyrë direkt në surrat

djallin me bisht.

 

Sakaq brenda meje u kryqëzuan

rrufetë e horizonteve,

ylberet shpalosën ngjyrat

në brigjet e shpirtit tim.

Ndjeva se u bëra më i denjë

të quhem njeri i kësaj bote,

njerëzimit të madh t’i thur

edhe unë ndonjë himn…

 

 

RIZGJIMI PRANVEROR

Ngazëllon po të soditësh rizgjimin e natyrës,
në këto çaste mëngjesore kaq solemne,
kur toka e përgjumur fillon lan fytyrën,
në dushin e madh e çudibërës të rrezeve.

Fshesa e rrezeve si amvisë e kujdesshme
nis të fshijë nga dheu hijet përrallore
duke zbuluar pak nga pak konturet e së djeshmes,
si mozaikë të kredhur nën blozën natësore.

Pllajat e pyllëzuara vështrojnë majëmalet,
dhe nisin të stolisen para pasqyrës së qiellit.
Kumbullat sykaltra përshkëndisin petalet,
për të pritur vizitën madhështore të diellit.

Zogjtë e tulatur nëpër degët blerore,
shkundin gjumin nga puplat, me cicërima,
qingjat e fjetur staneve ndër bregore,
përshëndesin agimin me të parat blegërima.

Gonxhet mes gjetheve, rihapin gjinjtë
dhe zënë të shkundin kristalet e vesës,
grunjërat e mëndafshta drejtojnë kallinjtë
dhe luhaten në valëzimin e ndritshëm të dehjes.

Gjithë konturet e së djeshmes dritësore,
tashmë shfaqen madhërisht në ripërtëritje,
me zbardhëllimin e së sotmen pranverore,
mbushur plot e përplot me qumësht drite…

 

ZEQIR LUSHAJ/

MBRETËRESHA  TEUTA  KALTËRON  LOTË…

 

Loti i Mbretëreshës Teuta u ba Atlantik,

Shpata e saj djep e urë për brezat

 

Duart  i mban si Hark Triumfi

Nga Ulqini… në Rozhajë … Uashington.

 

 

Loti i syve të saj kaltron dhimbjen  Nane

Çan gurin e kufinit të Tokës Tonë të ndame…

 

Dy gjinjtë e saj si liqenet  Shkodër e Plavë

Ujvarë mbi Xhubletë e mbi Plisin e bardhë.

 

Gjaku i saj në Lim,Valbonë, Zetë, Moraçë…

Zemrën shkijet po don me ia plasë…!

 

Shqipëri Etnike, prill 2014/

 

Angelo Sagnelli – Cikėl poezish, pėrkthyer nga A. Kallco/

 

BUZĖQESHJA JOTE

E guximshme buzėqeshja jote kur magjeps
Shikimin tim arratisės qė pėrthyhet;
E mė vėshtron pėrbrenda nė shkėlqimit tėnd
S’ka mbrojtje qė tė mė lėrė frymė tė marr.

Kėshtu vjedhurazi befasohem
Tek mbaj duart me gishtėrinj,
Ndėrsa shikimi e derdh fjalėn
Nė fundin e njė gote pa mbarim.

KOHA IME

Kjo, kjo ėshtė koha ime
Kėtu e kam trupin dhe kuptimin;
Zotėroj ėndrra dhe mendime,
Por pėrjetėsisht i vetėm jetoj.

Mė plagos dhe ngushėllon dashuria;
Ia ndryshon rrjedhėn ēdo mendimit tim,
Jeton pėr vete, pėr mua ėshtė mister
Dora qė mė hedh nė skėterr’.

Arti dhe dashuria nė lojėn hyjnore
Nota ėshtė njė tingull i njė violine;
Gjurmėt nuk e mbajnė dot kohėn qė arratiset,
Por fjalėn, po, nė jehonėn e njė fėshfėrime.

MUNGESA JOTE

Mungesa jote bėhet e plotė
Natėn e ftohtė kur mbulesat,
Kur mbėrthimi nuk e gėzon ndjenjėn,
Qė mė kot nė heshtje thėrret.

Dashuria nuk pėrhumbet nė kalldrėm
Pritjet dhe arratisjet e mia nė hapėsirė;
Gjak i ngrohtė qė del nė fyt,
Duke hapur velat e reja futrunės.

Por kur ora kalon dhe gjithēka qetėsohet
Ėndrra pėrmblidhet nė njė pritje tjetėr;
Nė kėto dhoma tė zbrazėta dhe pa kohė
Mbetet shkėlqimi i njė drite tė ndezuar.

DASHURIA ĖSHTĖ ENERGJIA MĖ E PASTĖR

Energjia m’i kap ndjenjat
Dhe i shtegton ku nuk i lejohet;
Shkėlqen me njė ndjesė forca e saj
Dhe fuqia e saj shumėfishohet.

Jetė pėr jetė nė moton e pafund,
Ku ēdo gjė vėrtitet pafundėsisht,
Ku shikimi im ėshtė gjithmonė pak i guximshėm
Dritėn e kohės larg e kap.

Dashuria mė jep energjinė mė tė pastėr;
Ajo qė djeg dhe qė pėrhapet nė univers,
Ajo qė ekzaltohet duke u dredhur nė trup,
Ajo qė frymėzon pa bėrė zhurmė aspak.

NĖ NJĖ PUTHJE

Nė njė puthje
Sa fjalė
Tė zhurmėshme
Shndėrrohen tė shurdhta
Dhe sa shkėmbinj
Mermeri,
Si kulla argjili
Bien mbi tokė!

Nė buzė…
Ngrohtėsia e ėmbėl
E njė foleje
E burgos njė gabian
Gati pėr fluturim.

Kaltėrsia
Ėshtė njė pelerinė me yje,
Njė qiell i pafund
Pėr atė qė i vetėm nuk rron.

PETALET

Edhe petalet
E kėtij trėndafili tė kuq
Do tė bien nė mbrėmje.

Ti… mblidhi.

Janė germat
E njė fjale tė pathėnė.

Nė tasin tėnd tė bardhė
Ende aromė do tė kenė.

E VĖRTETA NĖ KOHĖ

Cdo ide e pranuar ėshtė njė moral,
Qė i shtrin ndjesorėt e vet nėpėr stinė,
Era ėshtė gati ta rrallojė
Atė qė ngrihet qė qiellit t’ia afrojė stuhinė.

Kėshtu prapė kthehet njė diell i ri
T’i sythojė bimėt, lulet dhe barin;
Njeriu lodhet t’i bluajė idetė,
Nė kėrkim tė asaj qė koha do ta prishė…

DUART TONA

Duart tona
Nuk janė unaza
tė thyera zinxhirrėsh,
por njė trup i vetėm,
ku jehona e jetės
rrjedh nėpėr vena.

E kėrkojnė njėri-tjetrin
E gjejnė,
Dėgjojnė.

Angelo Sagnelli (Anxhelo Sanjeli) lindi nė vitin 1945 nė (Lendinara) Romė ku edhe aktualisht jeton. Ėshtė autor i  disa veprave poetike si: Ethe nė kohė, Ethe dashurie, Zbrazėti, U kujdesa pėr poetė tek Kafeneja greke, Dita ėshtė kohė, Qytetėrimi i poetėve.
Ka marrė shumė vlerėsime si Germat e argjendta nė vitin 2008. Prej vitesh ėshtė drejtor artistik i Festivalit art tė Spoletos pėr letėrsinė dhe promovon Ditėn Ndėrkombėtare tė Poezisė pranė Kafenesė greke, nėn kujdesin e Presidentit tė Republikės italiane. Ka marrė vlerėsim edhe nga ish-Presidenti italian Karlo Axelio Campi./

 

Filed Under: Sofra Poetike Tagged With: Arjan Kallco, ne sofren e Diellit, Vullnet Mato, Zeqir lushaj

NJERËZIT E EGËR

December 24, 2013 by dgreca

Vullnet Mato/

 NJERËZIT E EGËR/

 Njerëzit e egër/

s’ishin aq të egër,/

sa modernët e sotëm./

Bukuroshet epshndjellëse,/

pas shfrimit, nuk i vrisnin./

Rivalit egërshan,/

nuk ia hiqnin nga trupi kokën/  

dhe nuk përdhunonin/

vogëlushët e egër të fisit./

 

Nuk u vinin zjarr shpellave,

as kasolleve të tjetrit.

Grave u linin punët e lehta

përqark lëkurëve. 

Nuk i linin pa fruta

dhe pa mish gjahu të vjetrit.

Nënat nuk hidhnin

foshnjat e gjirit shkurreve.

 

Femrat e reja linin ç’kishin,

në sytë e lakuriqësisë, 

por nuk i tërbonin meshkujt

me kureshtje formale,

me dy gisht reçipeta

te sumbullat mbi sisë

dhe me një rrip të hollë

mbi foletë gjenitale.

 

Njerëzit e egër

nuk i shkatërronin

sendet e bashkësisë,

për të pohuar tek i pari 

besnikërinë e verbër.

Ata u faleshin kafshëve

vizatuar mbi shkëmbinj,

por nuk figuronin prijësin

në çdo perimetër.

 

Ata kishin në tru botëkuptimin

primitiv të një turme.

Por nuk lakmonin të kishin

shumë shpella me dritë.

Nuk laheshin e lyheshin,

me kremra e parfume,

trupin e linin si kafshët, pis,

por binin erë njeriu në shpirt…

 

Filed Under: Sofra Poetike Tagged With: Fofra e Diellit, Njerzit e eger, Vullnet Mato

LAGJIA IME NGJYRË BRONZI

December 20, 2013 by dgreca

Vullnet Mato/

 LAGJIA IME NGJYRË BRONZI/

 Jetoj te lagjia e “Tironës” me gjuhë lirie,/

ku jehon tallavaja me tonalitete histerike/

dhe dëgjohet shprehja:“O, me rob shpie!”/

siç bie sahati i madh te xhamia islamike./

 

Quhem “gaxhoi i mirë që shkruan llogje”./

Kur zbres nga makina bidonat me ujë Selite,/

më rreshtohet emrat e skuadrës me yje bote,/

nga lista ndërkombëtare e futbollistëve./

 

Fundjavën e kam me net pagjumësie,

nga ekstazat dasmore të miqve komshi,

që më urojnë nga larg me litërshe rakie

dhe hedhin valle nate te rrugica me shi.   

 

Djemtë e vajzat me xhinse poshtë mesit,

me kërthizat si mikrofona që thithin deri tutje,

u dridhet barku nga ritmet marroke të xhezit,

tek kërcejnë, si kukullat me fije të padukshme.

 

Zhurmëtarët e mi lindin e shuhen si meteor,

por humbjet ua plotëson karvani me kokorroçë.

Çuditen kur shkoj në zi, i ngushëlloj mbi arkivol,

ku ata zbrazin dhimbjen më të hidhur në botë…

 

Jetoj te lagjia e “Tironës” me gjuhë lirie,

ku jehon tallavaja me tonalitete histerike.

Ndryshoj nga ngjyra por në shpirt jam një prej tyre,

më gufon zemra, njësoj si rom me pasion muzike…  

 

Filed Under: Sofra Poetike Tagged With: lagjia ime, ngjyre Bronzi, Vullnet Mato

RRËSHQITJE E ËMBËL NË FAQET E ROMANIT “VAJZA E KYÇUR”

November 4, 2013 by dgreca

Nga Vjollca PASKU/

 Udhëtoj duke rrëshqitur nëpër fletët e romanit “VAJZA E KYÇUR” të shkrimtarit Vullnet Mato. Retinat e syve të mi ndërrojnë ngjyrë sipas refleksit të ngjarjeve, me të gjitha nuancat e spektrit të dritave qiellore.Një adoleshent që rritet në varfëri të plotë për shkak të biografisë, ecën nëpër duhmat e stinëve, duke kërkuar pak dashuri në jetën e tij, pak njerëzi nga yjet e kuq përvëlues të sistemit monist. Një ëndërr e parë nga babai tij sikur fluturonte me kalë të bardhë hapësirave te Greqisë, u bë shkak i burgosjes së tij për vite me radhë. Kjo ëndërr e gjumit dogji të gjitha ëndrrat reale të familjes së tij që u dënua me mizerjen e varfërisë. Për të lehtësuar disi varfërinë, personazhi kryesor, Veno nga Saranda shkon në stabilimentin e sharrës në Hotolisht, ku punon si operator kinemaje dhe elektriçist njëkohësisht. Dy punë për një pagë të ftohtë. Diell ngjyrë vjollce ishte dhe për të gjithë të përndjekurit e tjerë politikë, zhytur në errësirën e vetmisë,përgjuar nga veshët spiunë. Pikërisht në kushte të tilla, një agim i papritur,grisi errësirën dhe zbardhi magjinë e orakullit të qiellit. Një kambanë me tonalitete dashurie, rrahu  tinguj emocionesh. Një shtat i brishtë, me një fytyrë lakore të butë, me buzëqeshjen e zambakut të bardhë lindur nga dy sytë liqenorë,ndezën fenerët e kuq të ndjenjave. Karta e dashurisë, vijëzuar në të gjitha fletërudhosjet e trurit të saj, kishte vetëm një emër Klea. Autori e përshkruan atë: e mprehtë, ironike, e përmbajtur, e rreptë, tunduese, gjithë kripë, gjithë sheqer, gjithë uthull, gjithë mjaltë teksa nëpër retë e qiellit të saj,cicëronin harabelat gëzueshëm. Në ditët e bardha të këtyre ndjenjave rinore, së pari në stabilimentin e sharrës së Hotolishtit, e më pas në atë të Stravajt, ku transferohet, harqet e degëve të pyllit formonin zemrën dhe era e gjetheve luante ritualin e dashurisë. Një mbështetje e dorës së tij, mbi dorën e saj të butë, ishte njësoj si zënia e një fluture. Një puthje e rrëmbyer, ishte një kristal çasti, që ndriti në rrjedhën pasionante të ajrit. Autori shprehet: “Sa herë mendoja për të, më dukej sikur në kokë më tingëllonin zile të argjenda dhe më drithëronin tela të ëmbël kitarash. Kjo ndjenjë e fortë lulëzonte pranverë.”Këtë dritë pranvere, u munduan ta shuajnë prindërit e vajzës me dy duhmat më të acarta të dimrit. E para feja dhe e dyta, qenia e tij i deklasuar. Por a mund të thahet pranvera e lindur mes dy shpirtrave, vetëm nga dy duhma të acarta dimri. Ligji i pranverës është lulëzimi. Tashmë fati ishte i shkruar. Edhe për Klean, vetëm një emër mbante esencën e dëlirësisë së dashurisë,”Veno” E gjithë kjo dashuri kalon nëpër linjën e provës mes dy të dashuruarve. Egërsia dhe keqtrajtimi që i bëjnë prindërit Kleas, nuk ndryshuan destinacionin e dashurisësë saj. Dhe ja një fragment nga një dialog fantastik, ku autori shpalos ndjesitë e holla mes dy te rinjve: “Pas pak, nga ahu aty pranë, ku midis gjetheve dukeshin dy çerdhe zogjsh familjarë, ra një zog sqepverdhë me krahët gjysmëlakuriq. Ai cicërinte vajtueshëm dhe unë shkova e mora në dorë. Klea kureshtare erdhi në çast dhe u ul përballë meje, me gjunjët bashkuar fort pas njëri-tjetrit. U përkul mbi zogun aq pranë, sa ndjeva frymëmarrjen e saj të vakët. Dhe të bashkuar në keqardhjen e përbashkët u ndeshëm në mënyrë të pavetëdijshme sy më sy. – Çudi, babai yt nuk i ka sytë në ngjyrë kaq të bukur !- mora zemër nga afrimi i saj. – Pse, për këtë je bërë merak ti ? – tha duke u tërhequr pak më prapa, pa iu larguar vështrimit tim. – E kam vrarë mendjen shpesh, se më kujton detin… – I ka mamaja. – tha ajo dhe rregulloi fustanin te gjunjët. – Asaj nuk ia kam vënë re. – Si ka mundësi, ti vë re çdo njeri… -Vë re atë që më pëlqen shumë… – Kuptohesh nga sytë edhe pa folur. – Ah, sa do doja që në këtë botë të më kuptoje vetëm ti!… Ajo shtrëngoi buzët me një trazim të dukshëm. – Edhe sikur të ishte ndonjë tjetër, këto fjalë do thoje ti…- Nuk ia kam thënë asnjërës deri tani dhe nuk kam për t’ia thënë sa të jemgjallë… – Mirë, mirë. Mjaft tani ! – tha për të ndërprerë trashjen e bisedës,duke e shoqëruar edhe me një lëvizje koke, që nuk kuptohej ishte pohim a mohim.- Mjaft është për ty, se për mua ka mbetur mangët e tëra… – i thashë zë ulur teksa kërkoja me ngulm një pohim të qartë. Por e mbylla gojën. Komandat e saj ishin supreme. Pas pak zbatha këpucët. Mora zogun e vura në xhepin e këmishës dhe u ngjita në pemë. Pasi e vendosa në fole, më shkrepi të bëj një lojë majmunësh. Lëshova duart nga dega ku isha varur dhe u hodha një degë më poshtë,duke shkaktuar në pemë një lëkundje të fortë. Ajo ngriti sytë e tromaksur. -Mami, moj ! – klithi padashur dhe kafshoi dorën. Po kur më pa që qesha, i erdhi turp për atë dhembshuri që tregoi padashur. Unë zbrita shpejt. U zgjata më pranë saj dhe i thashë gati duke mërmëritur: – Kaq desha të di, që ty të vjen gjynah për mua. – Gjynah më vjen edhe për atë zogun që vure atje lart, – tha ultas. – Unë jam më keq se ai. Pa fole!… – i pëshpërita sërish.” ………Pas dështimit të rastit të parë të rrëmbimit të vajzës, 25 tetori shënoi datën e paharruar të bashkimit të dy shpirtrave për të nisur udhën e përjetësisë tokësore të dashurisë. Ndërmjet qiellit dhe tokës ka vetëm një zjarr.Frymëmarrja, ajri, çastet, dihasin…Petalet e zemrës luajnë muzikën më të ëmbël të ndjenjave njerëzore. Nga ngjizja e tyre, u formua një dritëz. Parajsa e krijuar dhuron një krijesë jete, Mondën e vogël. Të gjitha zemrat e tronditura,u përulen para saj, si përpara një hyjneshe engjëllore. Ndoshta, sepse një grimcë ajri e Krijuesit të madh, ka brenda forcën e një krijese të vogël, por tepër të fuqishme, që të gjithë armiqësinë e mëparshme ta kthej në dashuri familjare. Zëri i saj ishte si belbëzimi i gonxhes së trëndafiltë. Kjo mrekulli ishte pikërisht prekja e lumturisë. Ditët galoponin nëpër erëra te ftohta diktature dhe here pas here, frika ndaj gjitarëve të kuq kthehej në makth.Ndryshku i amortizuar i luftës së klasave godet, dhe pret fatet e jetës njerëzore. Zonja Polikseni, apo mama Pola, si e thërrisnin ishte një intelektuale, që kishte mbaruar shkollën e lartë në Itali me rezultate të larta për mjekësi. Por në vend që të ishte një pedagoge e shkëlqyer, tani pastronte fjetoret e sharrëtarëve. Bashkëshorti i saj ishte arratisur në Itali. Ajo u internua fillimisht në Savër të Lushnjës bashkë me djalin e vetëm Bertin. Një tentative e bashkëshortit për t’i rimarrë fshehtas në bregdetin e Divjakës, i çon ata në Stravaj, ku  ruheshin nga milingona sigurimsash. Bertin e saj të mrekullueshëm, i cili priste të shkollohej, e vranë pabesisht në repartin ushtarak me pretekstin “se donte të arratisej” kur kishte dalë nga gardhi i rrëzuar për të shkuar në kinema fshehurazi me dy shokë ushtarë.Vajtimi i mama Polës është vajtimi i Ajkunës së regjimit komunist. Dhimbja ngre stuhi lotësh dhe shtrëngata rënkimesh,dallgëzojnë ajrin. Zemra e kryqëzuar pikon helmin e qiellit të kontaminuar nga sëmundja e murtajës së kuqe. Zemërimi shkumëzon vajin dhe nata përpëliste krifën e erës.Britmat binin të copëzuara në tokë, ku ravijëzoheshin plagët e shpirtit. Ajo i drejtohet Venos, i cili kishte shkuar fshehurazi mbi varr me një kurorë të madhe, për ta ngritur mama Polën që dergjej përmbys. “Nuk kam ku shkoj… Si t’a lë djalin vetëm…Si ta lë Bertin të ma nxjerrin ujqërit nga varri…E ka gjoksin copë e çikë nga plumbat…Gjoksin që mezi ja bëra burrë. Ah, si s’vdiqa unë e para… Gjynahu ka vdekur, i pushkatuar si Berti im. Jemi një brez për të ardhur keq. Si mund të vrasë ushtari shokun e vet?… Këtë s’e bëjnë as kafshët.” Kjo copë Shqipëri e kuqe e shtyn nënën fatkeqe me zell të madh të ushtrojë vetëvrasjen e saj. Dhimbja për të fshikulloi terrin, gjethet, pemët…asnjë organizëm nuk gjente prehje. Britmën vullkanike të çangave të dhimbjes e përpiu toka. Ajo fluturoi pa aguar në përjetësi për të fertilizuar vuajtjen në paqe. Kjo ngjarje tragjike shtoi urrejtjen jo vetëm te individëve që ishin të prekur në biografi, por edhe të njerëzve të thjeshtë që kuptonin padrejtësinë e luftës së klasave. Jeta vazhdon me transferimin e Venos në Librazhd, e më pas ushtar. Por edhe në atë repart pune, e ndjekin vuajtjet e panumërueshme e të stërmundimshme të punës së rëndë në turnet e natës së kanalit, vetëm për të damkosurit në biografi. Klea pret fëmijën e dytë, jeta vazhdon me lumturinë dhe shqetësimet e vazhdueshme nga squfuri në zbehje i rendit në fuqi, deri kur diktatura mori fund me përmbysjen e statujës së udhëheqësit. Një vend të rëndësishëm në këtë vepër, zë përshkrimi mjeshtëror i peizazhit të natyrës, e cila pikturohet me puhizën e gjelbërt të flladit pyjor. Petku i saj është i çelur dhe plotë dritë për dashurinë, i errët dhe i zymtë me pëlhurë vajtimi për kobin.Shifra e deshifrimit të saj konsiston, në varësi të gjendjeve shpirtërore të personazheve të krijuar me ekspresivitet. Gjuha e komunikimit është një instrument muzikor i dashurisë, si violina e zogjve të mëngjesit që luajnë në partiturën e kohës dhe të hapësirës, mrekullinë e dashurisë. Dialogu i dashurisë eshtë i ndërtuar me drithërimat e emocioneve që përcjell drejt përdrejt transparenca e kopshtit të dashurisë. Romani ecën në dy linja,atë dashurisë, dhe të përndjekjes së rëndë klasore, e cila shoqërohet me varfërinë e sistemit. Autori është jo vetëm një kronist i gjeneratës që përjetoi sistemin më të rëndë të kohës, por edhe transmetues i mesazhit social.“Kurrë mos u përsërittë ajo kohë!” Libri “Vajza e Kyçur” është një joshje historike, që i fton lexuesit në një romancë ëndrre, ekuivalente me botën evuajtjeve. Një pol i fuqishëm magnetik, i cili me emocionet që krijon, e përpin lexuesin deri faqen e fundit. Origjinaliteti i artit të papërsëritshëm në këtëvepër, mban vetëm një vulë, atë të mjeshtërisë Mato.

 

Filed Under: Kulture Tagged With: romani, rreshqitje e embell, Vajza e kycur, Vjollca Pasku, Vullnet Mato

  • « Previous Page
  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • Shqipëtarët me besim të pakufishëm se Amerika se do të jetë miku ynë i përjetshëm
  • Eugene Pittard dhe kontributi i tij nё zbulimin e periudhёs sё Neolitit (7000-4500 p.Kr) nё Shqipёri
  • Argjentina një ëndërr e jetuar
  • “Kisha mesjetare e Shën Aleksandrit në Bokion (Pruell-Spiten): Historia dhe arkitektura”
  • 4 Korriku – Meteor i Demokracisë Botërore dhe Dritë Udhërrëfyese për Lirinë e Popujve
  • FEDERATA VATRA: AMERIKË, GËZUAR 4 KORRIKUN, 249 VJETORIN E PAVARËSISË
  • 10 arsye përse ne shqiptarët duhet të duam SHBA-në pa kushte
  • Jehona e Deklaratës së 4 Korrikut të vitit 1776 në SHBA dhe Shqipëria
  • Sotir Kolea, 4 shtator 1872 – 3 korrik 1945
  • Bajroni dhe dy këngë të Folklorit Shqiptar
  • Aty, ku fjala, kënga, vallja, lutjet, gëzimi e hidhërimi bëheshin vetëm shqip!
  • 7 Fakte Tronditëse Ujë me Akull ose me Temperaturë dhome
  • SHKOLLA VERORE SHQIPE NE KROACI, SELCE 2025
  • Drejtori Ekzekutiv i Institutit të Krimeve të Kryera gjatë Luftës në Kosovë Dr. Atdhe Hetemi priti në takim Dr. Elmi Berishën, kryetarin e Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës, VATRA
  • Mësuesit e Shkollës Shqipe në Bavari

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT